Банктік ресурстар: қалыптасуы және қолданылуы («Казкоммерцбанк» АҚ мысалында)

Біздің президентіміз айтып кеткендей «Отандық экономикамыздың дамуы үшін жиналған қорларды пайдалану дұрыстығына, тиімділігіне және оның қажеттілігіне халықтың көзін жеткізу белсенділігін арттыру арқылы дағдарыстан шыға аламыз. Тек жалпылама, халықпен бірге қаржылық айналымға өте ірі сома тарта аламыз. Ол жалпы игілікке – елдің экономикасын көтеруге, халықтың табысының өсуіне, мемлекеттің каржы жүйесінің бекуіне жұмыс істейді».

Меншікті капиталдың ең маңызды бөлігі жарғылық капитал болып саналады, себебі бастапқы жарналар жарғылық капитал ішінде қалыптасады.

Жарғылық капиталды талдау кезінде ең алдымен оның қалыптасу толықтығына көңіл аударады. Меншікті капиталдың ішінде жарғылық капитал ең үлкен үлесті алады: 2007 жылы – 2,28%, 2008 жылы – 2,2%, 2009 жылы – 2,32%. Сонымен қатар «Заемдық қаражаттар» бойынша кему байқалады, яғни 2007 жылдан 2009 жылға жарғылық капиталдың үлесі 1,54%-дан 0,97%-ға дейін кеміді. Жарғылық капиталдың банк активіндегі үлесі 2007 жылы – 0,23%, 2008 жылы – 0,27%, 2009 жылы – 0,35%-ды құрайды. Жарғылық капиталдың несие салымдарының ішіндегі үлесі қарастырылған уақыт ішінде 0,3%-дан 0,42%-ға дейін өсті. Жарғылық капиталдың банктің тартылған қаражаттар ішіндегі үлесі 0,4%-дан 0,45%-ға дейін өсім көрсетті.

Банктің меншікті капитал мен тартылған қаражаттар сомасы активтік операцияларды жүзеге асыру үшін құрылады. 2009 жылдың 1 қаңтарында Банктің жиынтық активтері 2614,8 млрд.теңгені құрады, өткен жылмен қарағанда 12,8%-ға төмендеді (2007 жылы - 2997,2 млрд.тнг).

Есеп жылында Казкоммерцбанк активтерінің төмендеуі жалпы банктің ссудалық портфелінің 9,4%-ға, яғни 221,5 млрд.тенгеге төмендеу салдарынан болды. 2008 жылдың 31 желтоқсан жағдайы бойынша банктің ссудалық портелі 2144,8 млрд.тенгені құраған, ал өткен жылда 2366,3 млрд.тенге көлемінде қалыптасқан еді. 2009 жылдың 1 қаңтарына «Казкоммерцбанк» АҚ-ның активтер көлемі 2614,8 млрд. тенгені құрады, яғни 2007 жылдың есепті кезеңімен салыстырғанда 382,4 млрд. тенгеге, 12,8%-ға төмендеді. Бұл Банктің Қазақстан Республикасы Ұлттық банкіндегі шоттары мен депозиттерінің 46,2%-ға, яғни 77,6 млрд. тенгеге азайып, есепті жылда 90,4 млрд.тенгені құраған. Банкпен клиенттерге берілген несиелер көлемі есепті жылда 9,4%-ға  кеміп, 2144,7 млрд. тенгені құрады. 2007 жылы Банкпен қаржылық құралдармен жүргізілген операциялардың көлемі күрт кеміді, яғни 69,2% кемуін беріп, 2009 жылдың басында 58130 млн. тенгені құраған.              2009 жылдың 1 қаңтарына «Казкоммерцбанк» активтерінің құрамын қарастыратын болсақ, ол үлкен өзгерістерге ұшыраған еді.

Соңғы кездері клиенттердің талаптарына байланысты несие мерзімдерін ұзарту мәселесіне көп көңіл бөлуде. 2008 жылдың 31 желтоқсан жағдайы бойынша мерзімді өтеу 1 жылдан жоғары несиелер бойынша үлесі өткен жылмен бір қалыпта, яғни 68,3%-ға тең. Бұл көрсеткіш клиенттердің несие мерзімін ұзарту қажеттілігін көрсетеді. Банкпен берілетін қысқамерзімді несиелердің үлесі, яғни 1 айға дейінгі және 1 жылға дейінгі несиелер, 2008 жылдың аяғында 3,4% және 28,3%-ды сәйкесінше құраған еді. 2007 жылда ол 5,3% және 26,5%-ды құрады.

Қаражатты орналастырудың негізгі бағыты несиелендіру болып табылады. 2009 жылғы 1 қаңтарда Банктің қарыз портфелі 2144,7 млрд. теңгені, немесе 66,3% активті құрады [24]. Банктің несие портфелінде жеке тұлғаларға берілген несие мөлшері 2008 жылда 351,1 млн.тенгені, ал 2007 жылда 452,3 млн.тенгені құраған еді.

Банктің депозиттік саясаты – салымдар бойынша белгіленетін сыйақы мөлшерлемелерін және салымдарды тарту әдістерін икемді жүргізу жолымен, депозиттердің сақталу мерзімін ұзарту, қызмет ұсыну саласын кеңейту, маркетингілік жұмыстар жүргізу және клиентке қызмет көрсету процесіне технологиялық жаңартулар енгізу. Депозиттік саясат банктің депозиттік нарықтағы қызметін одан әрі дамытады, кемшіліктерін жоюды қарастырады.

Қолданылған әдебиеттер

1.      «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» ҚР Заңы.

2.      1995.30.03. «Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР Заңы.1995.31.08.

3.      Коммерциялық банктер операциялары (оқу құралы) – Алматы, Издат-маркет, 2004. - 272 б. -18,68 б.т.

4.      Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. 2-шi басылым, - Алматы: ИздатМаркет, 2004. – 272 б.

5.      Мақыш С.Б., Ілияс А.Ә. Банк ісі: Оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті, 2004.

6.      Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие: Оқу құралы. Алматы: Издатмаркет, 2004.             

7.      Макыш С.Б., Ильяс А.А. Банковское дело: Учебное пособие. Алматы:  Қазақ университеті, 2006.

8.      Мақыш С.Б. Банк ісі: Оқу құралы. Алматы: Жеті жарғы, 2009.

9.      Виноградова Т. Н.               Банковские операции: Учеб.для сред. проф. образования. - Ростов н/Д: Феникс, 2001. -378 с.

10. Банк ісі (оқулық) - Алматы, Издат-маркет, 2007. 471 б. – 29,37 б.т.

11. ҚР екінші деңгейлі банктердің проблемалық активтерін басқару тәжірибесін жетілдіру // Қаржы-қаражат. -  2008. - №1.– 10-15 бб., 0,75 б.т.

12. ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктердің активтерінің сапасын талдау// ҚазЭУ хабаршысы. - 2008. - №2 (62). - 195-199 бб., 0,62 б.т.   

13. Банковское дело: Учебник / Под ред. Г.С. Сейткасымова // Алматы. Қаржы-Қаражат.1998.

14. Банковское дело (учебник) Под ред. Г.С. Сейткасымова – Астана. – КазЭФиМТ: ИПЦ, 2007.- 640 с.  – (өзге авторлармен бірге, жеке үлесім 6,75 б.т.).

15. Банковское дело: Учебник / Под ред. О.И. Лаврушина //Москва. Финансы и статистика.2004.

16. Банковское дело: Учебник / Под ред. Г.Г. Коробовой. М.:Юристь, 2002.

17. Банковское дело: Учебник / Под ред. А.М. Тавасиева. М.: ЮНИТИ, 2002.

18. Депозиттік емес ресурстарды басқарудың отандық банктердің  өтімділігіне ықпалы // Ізденіс. – 2008. - №2 –  10-13 бб., 0,5 б.т.

19. Банковское дело: стратегическое руководство/Под ред. В.Платонова. М.Хиггниса. М.: «Консалтбанкир», 1998.

20. Ларионова И.В. Управление активами и пассивами в коммерческом банке / М.: Консалтбанкир. 2003.

21. Управление деятельностью коммерческого банка (Банковский менеджмент): Учебник / Под. Ред. О.И. Лаврушина / М.: Юристь, 2005.

22. Маркова О.М. и др. Коммерческие банки и их операции. М.: Банки и  биржи, 1995.

23. Банктің активі пен пассивін теңгерімді басқару арқылы өтімділікті қамтамасыз ету әдістері // Аль-Пари. -  2008. - №1-2 (53-54).– 78-81 бб., 0,5 б.т.

24. Банковское дело: современная система кредитования /Под ред О.И. Лаврушина // М.: КНОРУС, 2005.

25. «Казкоммерцбанк» АҚ – ның Жарғысы

26. «Казкоммерцбанк» АҚ – ның 2007, 2008, 2009 жылдардың қаржылық есептемесі

27. www.kkb.kz.

28. «Казкоммерцбанк» АҚ – ның жылдық есептемесі.

29. «Банки Казахстана» журналы №10 2005 жыл

30. «Қаржы қаражат» журналы №2 2005 жыл

31. Депозит нарығы  //  Банки  Казахстана - 2007 жыл.  №9-2бет

32. Депозит  нарығы  //  Банки  Казахстана - 2006 жыл.  №11-4бет

33. Депозит  нарығы  //  Банки  Казахстана - 2005 жыл.  №10-16бет

34. Депозит  нарығы  //  Банки  Казахстана - 2005 жыл.  №12-6 бет

35. Пещанская И.В. Организация деятельности коммерческого банка. М.:       ИНФРА – М, 2001

36. Хамитов Н.Н. «Банк ісі», Алматы, 2006

37. Алдаберген Ә. «Банк жүйесінің тұрақтылығы – экономикалық дамудың  кепілі» Егемен Қазақстан, 2004 ж  11- қараша.

38. Мыржақыпова С.Т., Нұрғалиева А.М., Қ.Е.Сақыпова. «Банктік қадағалау және аудит», Алматы, 2001

39. www.afn.kz.

40. Ғ.Сейітқасымов.,Ж.Бекболатұлы.,С.Кәрімжанов.  Қазақстанның банк жүйесі Алматы,2008жыл.

41. З.Д.Искакова. Банк ісі Қарағанды,2006жыл.

42. Банктердің депозиттік саясатының депозиттік портфельді басқарудағы ролі мен маңызы // Қазақстандық қоғамды демократияландырудың теориялық және тәжірибелік сұрақтары: Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. – Алматы: Қазақ гуманитарлық заң университеті, 2007. - 212-216 бб., 0,31 б.т.

43. Состояние и развития банковской системы Республики Казахстан //  Состояние и перспективы конкурентоспособности экономики Республики  Казахстан: современная  методология  промышленного  маркетинга, финансирования  и управления: Материалы международной научно-практической конференции. - Алматы: Қазақ ұлттық техникалық университеті, 2007. – Ч.1. - С.147-151 (в соавторстве с Сейткасымовым Г.С.)., 0,62 б.т.

44. Банктік капитал жеткіліктігіне қойылатын талаптардың басқару шешімдерін қабылдауға ықпалы // Қазақстан және Орта Азия экономикасын жан-жақты үдемелі модернизациялау: қазіргі заман және болашағы: Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. - Алматы: Қазақ ұлттық университеті, 2007. - 120-123 бб., 0,5 б.т.

45. Щербакова Г.Н. Банковские системы развитых стран. М.: Экзамен, 2003.

46. Основы банковской деятельности: учебник/ Под ред. Тагирбекова К.Р. М.: Инфра, 2003.

47. Моиссев С.Р. Денежно- кредитная политика: теория и практика: учебное пособие. М.: Экономисть, 2005.

48. Пещанская И.В. Организация деятельности коммерческого банка. М.:  ИНФРА – М, 2001.

49. Современный коммерческий банк: управление и операции / Усоскин В.М.-М.:Все для вас, 2000 г.

49