Баға және кәсіпорынның баға саясаты

Автор: Пользователь скрыл имя, 01 Февраля 2013 в 09:14, курсовая работа

Краткое описание

Курстық жұмыс міндеттері. Осы курстық жұмыстың мақсатына байланысты мынадай міндеттер белгіленді:
Нарық жағдайында фирманың тауарына баға тағайындау әдістерін талдау;
Фирмадағы баға саясатының атқаратын қызметтерін талдау;
Баға саясатын белгілеуді қарастыру;
Бағаның тауар құнын қалыптастыруды зерттеу т.б.

Файлы: 1 файл

Копия КІРІСПЕ самая последняя (Автосохраненный).docx

— 152.25 Кб (Скачать)

 

КІРІСПЕ

 

        Курстық жұмыстың өзектілігі. Бүгінгі экономика өзінің негізгі үш субъектісінің: өндірушінің, тұтынушының және үкіметтің өзара іс-қимылымен сипатталады. Қандай да болсын кәсіпорын өзінің серіктестерімен нарықтық қарым-қатынаста іс-әрекет етеді. Ал бұл жағдайда тек заманға сай, бәсекелестік қабілеті жоғары өнім шығаратын кәсіпорын ғана жетістікке жете алады.

         Нарық жағдайында шаруашылық субъектілерінің табысты жұмыс істеуі үшін осы заманғы ғылыми теория мен практиканың әдіс-амалдарын қолдана білудің маңызы зор екенін талдай келе, нарықтық механизмнің негізгі элементтерінің бірі – баға екенін әрқашан есте ұстаған жөн.  Нарықтық баға өндірушілердің және тұтынушылардың  өз арасындағы бәсеке нәтижесінде қалыптасады. Бұған бәсекеден басқа да көптеген факторлар әсер етеді. Жалпы нарық бағасына нарыққа қатысушылардың бәрі де әр түрлі деңгейде тәуелді болады, әсіресе сұраныс пен ұсыныс нарықтық баға әсерінен қалыпты жағдайдан тез ауытқиды. Сондықтан да нарықтық бағаның құрылуын, қалыптасуын және оның ауытқу заңдылықтарын біліп отыру, әр кәсіпорынның табысты тұрақты алуына және өндіріс  бағытын жетілдіруге негіз бола алады. Міне, әр салада, әр сферада және әр тауар түрі  бойынша бағаның құрылуының маңызы мен маңыздылығы осында десек, артық айтқандық емес. Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігін алғалы бері өзі қатарлы ТМД мемлекеттері арасында экономикалық, әлеуметтік, саяси және мәдени салаларында көш басшы атанып келеді. Бұл еліміздің қай саласын алып қарасақ та халықтың әлеуметтік жағдайын жақсарту мақсатында жасалынып жатқан игі істер мен экономикалық жағдайды  көтеруде алдыңғы қатарлы озық ойлар мен пайдалы қадамдар жасалынып жатқандығын көрсетеді. 
        Нарық кешенін құрайтын бір тәсіл бола тұра баға өте маңызды қызметтер атқарады. Сайып келгенде коммерциялық фирма әрекетінің түпкі нәтижесі көбінесе бағаға байланысты. Дұрыс таңдалып алынған баға стратегиясы тауардың бәсекелестік қабілетіне және кәсіпорынның өндіру-өткізу  жұмысына ұзақ мерзім әсерін тигізеді. Бұған қоса тұтынушыларға (тауарды сатып алушыларға) тигізетін бағаның әсері де аса зор. Баға дегеніміз тауар құнының ақшалай белгісі. Ол еңбек өнімінің натуралдық-заттық нысанынан ақша нысанына көшуін және сатып алу-сату актілерінің негізінде оның бір иеден басқасына қозғалысын ортақтастыра отырып құндық бөліністің бастапқы категориясы ретінде керінеді. Ұлттық табыс бөлінгенге дейін және қайта бөлінгенге дейін тауар сатылуы тиіс. Баға өнім иесіне оны өткізуден түсетін ақшаның мөлшерін алдын ала анықтайды және одан әрі бөлінетін процестің алғашқы негізі болып саналады.

        Баға құрудың негізгі міндеттері: өндіріс, тауарды өткізу, құнның қалыптасуы, жалпы ішкі өнім мен ұлттық табыстың өндірілуі, оның бөлінуі және пайдаланылуы, баға түрлері, олардың негізгі принциптері мен есептеу жолдарын  анықтау. Жалпы баға – күрделі экономикалық категория. Сондықтан да баға теориясын түсіну және оны нақты практикада іс жүзінде қолдана білу болашақ мамандар үшін аса қажет.  Өйткені, Қазақстан Республикасы жағдайында бағаның  құрылуының өзіндік ерекшеліктері бар. Атап айтсақ, бағаның құрылуы өндіріс және айналым шығындары негізінде және бағаның нарықтағы сұраным мен ұсынымның өзара әрекеті негізінде құрылуы, бағаның нарықтық қатынастардағы орны, баға құрылымының механизмі және оның өзіндік сипаты тұрғысындағы өзекті мәселелер бәсекелестік ортаға тікелей әсер етеді. Сондай-ақ экспорт және импорт тауарлары мен қызмет көрсету түрлерінің сыртқы сауда бағасы және ұлттық баға жүйесі, сыртқы  сауда бағасының жіктелуі, экспорт және импорт тауарларының ішкі бағасы және оның қалыптасу тәсілдері мен принциптері, сонымен қатар экспорттық және импорттық қосымша, сараланған валюта коэффициенті, оның мәні және есептеу тәсілдері, Қазақстан Республикасына ТМД елдерінен әкелінген тауарлар бағасын есептеу әдістемесі де экономикадан өзіндік орын алады.

        Курстық жұмыстың  мақсаты. Кәсіпорынның баға стратегиясын және баға саясатын ЖШС «Қазақмыс корпорациясы» мысалында терең зерттеу.Баға және баға белгілеу нарықтық экономиканың негізгі элементтерінің бірі болып табылады.Бағада іс жүзінде экономиканың жалпы қоғам дамуының барлық негізгі мәселелері түйінделген және шоғырланған. Бұл тауарларды өндіру және сатып өткізу, олардың құнын қалыптастыру жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) мен ұлттық табысты құру, бөлу мен пайдалануға қатысты болады.

        Баға белгілеу - тауарлар мен көрсетілген  қызметтерге бағасын қалыптастыру  процесі.

        Баға белгілеудің негізгі екі  моделін бөліп көрсетуге болады:

  • қандай да бір тауар нарығында сатып алушылар сұранысы мен сатушылар ұсынысы арасында өзара әрекет ету негізінде нарықтық баға белгілеу.
  • орталықтандырылған мемлекеттік баға белгілеу - шығындық баға белгілеу шеңберінде өндіріс пен айналым шығындары қойылу арқылы бағаларды мемлекеттік мекемелердің анықтауы.

        Курстық жұмыс міндеттері. Осы курстық жұмыстың мақсатына байланысты мынадай міндеттер белгіленді:

  • Нарық жағдайында фирманың тауарына баға тағайындау әдістерін    талдау;
  • Фирмадағы баға саясатының атқаратын қызметтерін талдау;
  • Баға саясатын белгілеуді қарастыру;
    • Бағаның тауар құнын қалыптастыруды зерттеу т.б.

        Кәсіпорынның табысы олардың  активтерінің артуы немесе капитал  меншігінің көбеюіне әкелетін  міндеттемелердің  кемуі. «Табыс»   ұғымы   жалпы   мемлекетте  ұлттық табыс, кәсіпорындарда (жалпы табыс, таза табыс), ал жеке тұлғаларда (халықтың ақшалай табысы, жеке табыс) болып   қолданылады.

1 КӘСІПОРЫНДАҒЫ БАҒА МЕН БАҒА САЯСАТЫНЫҢ              ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

         1.1  Бағаның экономикалық мәні мен оның түрлері

 

 Құн  мен баға ұқсас ұғымдар, алайда  біркелкі, пара-пар деп түсінуге  болмайды. Құн тауар өндірісінің  шығындарын көрсетеді, ал жекелеген  тауардың бағасы нарықта байқалады  және ол құннан ауытқуы әбден  мүмкін. Себебі оған сұраныс пен ұсыныс, пайдалылық, сиректілік, инфляция және т.б. факторлар ықпал жасайды. Баға-тауар құнының ақшалай өлшемінің көрінісі. Нарықты зерттеу және сегменттеуде тауар қозғалысы шаруашылық процесстерін реттеудің құралы болып табылатын бағамен іске асады. Баға белгілеу механизмі бірқатар элементтерден тұрады: бағалар, олардың құрылымы, деңгейі, белгілеу тәсілі, баға динамикасының факторлары.

«Баға»  категориясы деп өзінің қызметтерінің  ерекшелігімен, қолдану сферасымен, қалыптасу тәсілімен ерекшеленетін  баға түрлерін түсінеміз.Баға-құнның ақшалай  көрінісі. Ол құннан ауытқып тұрады, тек нарықты тепе-теңдіктің кейбір сәттерінде құнмен сәйкес келеді.Баға-тауарға  төленетін ақша соммасы, яғни баға тауар  өндірісіне кеткен шығындармен байланыспайды.

       Бағаның қызметтері:

        Есеп қызметі. Бұл өнім өндіргенде  қоғамдық қажетті еңбек шығыны  процессінің өзгеруінде байқалады  және әртүрлі өнімді өндіру  қалай ,немен жүзеге асқанын көрсетеді.

        Ынталандыру қызметі. Бұл кезде  баға өндіріс тиімділігіне әсер  етіп, өнім ассортиментін жаңғыртуға, жаңа технологияны қолдануға, өнім сапасын арттыруға күш салады.

        Бөлу-реттеу қызметі. Бағаның  бөлу қызметі сұраныс пен ұсынысты  реттеу және тұтынушы мәртебесінің  өзгеруі кезінде байқалады.Нарықты тепе-теңдік сақтағанда, тұтыну мен өндірісті теңгергенде байқалады.

        Ақпараттық. Баға тұтынушыға сатушылар  тарапынан тауар ұсынымы туралы  белгі береді және олар өз  өнімі үшін қанша алғысы келетіндігін  баяндайды.Екінші жағынан сатушылар  сатып алушылардың төлем қабілеттілігін  немесе өндіріс ресурстарының  қорын байқайды. Мұндай ақпарат  барометр сияқты-зерттеу және  сегменттеудегі конъюктура жағдайын  айқындап, кейбіреулердің іскерлік  белсенділігін арттырады.  Қазіргі  уақытта тауарды сатып алу  мен қызмет көлемінің 70-80% еркін  баға үлесі қамтиды. Нарық діңгегін  еркін баға құрайды. Нарықты  зерттеу және сегменттеу дамыған  көп елдерде баға міндетті  түрде реттелінеді, еркін нарықты  бағасыз өзін-өзі реттеу механизмі  жұмыс істелмейді. [1]

        Үкімет органдары тарапынан бағаны бақылау. Мемлекеттік орган мен олардың әлеуметтік әріптестері бағаны бақылаудың басты мақсаты-өмір сүру құнының өсуін айқындау.

        Бағаға жанама әсер ету. Мұның  мәні мынада: сыртқы саудада кейбір  сандық немесе кедендік шектеуді  еңгізу немесе алып тастау.Сондай-ақ  есептеу ставкасының өзгеруі, салық ықпалдығын ескеру, ақша эмиссиясының көлемін көбейту немесе азайту.

       Мемлекеттің баға құрылу процесіне араласуы. Бұл жерде үкімет органдарының өндіріс шығындарын көтеруге рұқсат етілуі көзделген: өзіндік құнға көтеріңкі жойылған амортизация және басқа қорларға жіберілген нәрселер қосылады.

       Бағадағы лидерлік. Бұл құбылыс өндіріс саласының тауар мен қызмет көрсету саласында басталады. Себебі мемлекеттің үлесі сүбелі. Егер салаларды мемлекет пен жеке кәсіорындар басқарса, мемлекет конъюктуралық немесе құрылымдық-саяси мақсатта өзіне жататын кәсіпорындар бағасына әсер ету қолынан келеді. Мемлекет нарықтың көлемді бөлігін бақылап, ұсынымның шектелуімен баға белгілеуде лидер болып, сала бойынша оның деңгейін анықтайды. Осындай жағдай мемлекеттік ірі сатып алушы және тапсырыс беруші салаларында да қалыптасқан.

Мемлекеттің бағаға тікелей әсері. Мұны мемлекеттік  субсидия жүзеге асырып, сала ішінде, салада немесе аймақта жеке тұтынушылар  шығынының төмендеуін байқатады.

Зерттеу және сегменттеудің мемлекеттік  секторында өндірілген тауар және жасалатын  қызметке жеңілдетілген баға мен  тарифтерді белгілеу. Бұған минерал-шикізат  және жағармай-энергетикалық ресурстар, темір жол мен почта-телеграф тарифтерінің бағасын айтамыз.

         Бағаның көрсетілген түрін немесе  олардың белгіленген көтерілу  шегін үкіметтің бақылауы. Бағаны  осылай реттеу әлеуметтік келеңсіздіктің белең алғанында ғана қолданылады.Тауардың кейбір түрлеріне бағаны бекіту мен бақылауды ұлттық органдар құзырына береді. [2]

 Бағаның тауар құнынан жоғары немесе төмен қарай ауытқуларын анықтайтын факторлар өндірушінің өзіне басшылары мен ұжымның қызметіне байланысты, ішкі және кәсіпорынға тәуелді емес сыртқы факторлар болып екіге бөлінеді.

  Ішкі факторлар:

      • жарнама деңгейі (ол қаншама тартымды да ұтымды болса, өндіруші бағаны да соншалықты көтере алады);
      • өндірілген өнімнің ерекшелігі (оның өңделу деңгейі қаншалықты жоғары  сапасы ерекше болса, бағасы да соншама жоғары болады);
      • өндіріс процесінің ерекшеліктері (аз көлемде шығарылатын және жеке өндіріс өнімдерінің өзіндік кұны және осыған сәйкес, бағасы да жоғары болады; жаппай өндірілетін тауарлардың шығыны салыстырмалы түрде төмен болғандықтан, өнімдердің бағасы да онша жоғары болмайды);
      • өндірушінің нарықтық  стратегиясы мен тактикасы (бір немесе бірнеше нарық сегменттеріне бағытталған);
      • өнімнің өмірлік кезеңдерінің ерекшеліктері;
      • өндірістік процестің жинақтылығы;
      • тауардың өндірушіден тұтынушыға дейін жетуінің ұзақтылығы;
      • сату және сатқаннан кейінгі кезеңде сервис қызметін ұйымдастыру;
      • өндірушінің ішкі және сыртқы нарықтардағы имиджі.

         Бағаның  ауытқуына әсер ететін сыртқы факторлар:

      • тауар өндірілетін ел мен кәсіпорын өнімдерін сататын елдердегі саяси тұрақтылық;
      • еркін нарықта қандай да бір қажетті ресурстардың (еңбек, материалдық, қаржылық) болмауы;
      • мемлекет жүргізетін экономикалық саясаттың сипаты;
      • инфляцияның деңгейі және динамикасы:
      • нарық көлемі;
      • әрекет етуші және болашақтағы сатып алушылық сұраныстың көлемі мен ерекше белгілері;
      • біртекті өнімді өндірушілер арасында бәсеке болуы және оның деңгейі. [3]

1. Айналымға  қызмет көрсету сипаты бойынша  бағаның келесідей түрлерін бөліп  көрсетуге болады:

  • Сатып алу және сатудың көтерме сауда бағасы. Көтерме баға деп      өндірушілер шығарған тауарларын басқа кәсіпорындарға, жеткізуші ұйымдарға ірі партиямен сататын бағаны айтамыз.
  • Сатып алу бағасы бойынша ауыл шаруашылық өндірушілері өз өнімдерін мемлекетке, кәсіпорындарға, өнеркәсіптік кәсіпорындарға кайта өңдеу үшін сатады.
  • Бөлшек сауда бағасы арқылы тауарлар жеке немесе ұсақ сатып алушыларға негізінен халықка өткізіледі.
  • Смета құны - салынған құрылысқа (ғимараттар, үйлер) төленетін баға.
  • Халыққа көрсетілген қызметтердің бағалары мен тарифтері - тұрғын үй, коммуналдық шаруашылықтар, туристік және қонақ үй, денсаулық сақтау, тұрмыстық қызмет көрсету қызметтеріне қойылған бөлшек бағаның ерекше түрі.

 Айналым саласында (көтерме - өткізуші бөлшек саудада) баға шегерімі мен баға үстемесі қолданылады.

 Жабдықтаушы-өткізуші ұйымдар бағасы мен жеткізуші кәсіпорынның көтерме бағасы арасындағы жабдықтаушы-өткізуші үстемесі болады. Сатып алу және сатудың көтерме бағасы мен көтерме және бөлшек бағалар араларындағы айырмашылық сауда үстемесін (шегерімін) көрсетеді.

 2. Мемлекеттің әсер етуі мен реттеуіне нарықтағы бәсеке деңгейіне байланысты келесі баға түрлері ерекшеленеді:

  • Еркін бағалар (нарықтық бағалар) - осы нарықтағы қалыптасқан сұраныс пен ұсыныс негізінде өнімдер мен қызмет көрсетуге өндірушілердің орнататын бағалары. Еркін бағаға жататындар:
      • Сұраныс бағасы - сатып алушы нарығында қалыптасатын бағалар.
      • Ұсыныс бағасы - сатушылардың ресми ұсынысында көрсетілетін шегерімсіз нарықтық баға.
      • Өндіріс бағасы - барлық авансыланған капиталға орташа пайданы қосу арқылы өндіріс шығындары негізінде анықталатын баға.
      • Реттелетін бағалар - мемлекеттік басқару органдары орнататын бағалар. Реттелетін бағалар кепілді және кепілдемелі, ұсынылатын, шектеулі, төменгі қорғаныс болады.

 Реттелетін бағалардың арасынан шектеулі бағалар мен бекітілген бағаларды бөліп көрсетеді: шектеулі бағалар – кәсіпорындар, белгіленген бағадан жоғары деңгейде баға белгілей алмайтын бағалар.Бекітілген бағалар - белгілі деңгейде қойылатын бағалар. Олардың өзгеруі бекіткен нарық субъектісінің немесе органының шешімімен ғана болуы мүмкін.

Информация о работе Баға және кәсіпорынның баға саясаты