Лекция по "Бюджетному праву"

АК-тің 49-бабының 2-тармағы, 4-тармақшасына сэйкес, түрған жері немесе нақты мекенжайы  бойынша жоқ болып отырған, сондай-ак оның күрылтайшылары (қатысушылары) мен  лауазымды адамдары жоқ кезде  бүл заңды түлға уақытша өз қызметін тоқтатып қойған, алайда дер кезінде, белгіленген мерзімдерде тиісті салықтык есеп-қисапты табыс етіп отырған болса, онда заңцы түлға таратьглмайды.

Аталған тэртіпте лауазымды адамдары жоқ, бірақ занды тұлғаның қызметін ұйымдастыруға жауапкершілік көтеретін жэне лауазымды адамдарды тағайындайтын (сайлайтын) құқыққа ие құрылтайшылары бар занды тұлға таратылмайды.

Жок болып отырған заңцы тұлғаның салықтық есеп-қисапты табыс етпеуін - жұмыс істеп жатқан занды тұлғаның есеп-қисап табыс ету мерзімін бұзғанынан ажырата білу керек. Қызметтерін  жүзеге асыратын жэне тіркелу орны бойынша бар (ягни жоқ емес), бірақ  белгіленген мерзімдерде салықтық есеп-қисаптарын табыс етпейтін заңды тұлғалар, құрылтайшылар (қатысушьшар) осылайша кұқық бұзушьшық үшін занда белгіленген тэртіпте жауапкершілікке тартылады.

Салықтық есеп-қисапты уакытында  табыс етпегені үшін салық төлеушіні  занда көзделген баскадай жауапкершілікке тартпау - жоқ болып отырган занды тұлғаны тарату туралы арызды қарауға қабылдаудан бас тартуға негіздеме болып табылмайды.

Жок болып отырган заңды тұлғаны  тарату туралы талаптарды, АІЖК-тің 49-ба-бының 3-тармағына сай, заң актілерімен талап ету құқы берілген мемлекеттік орган, ал банкроттық жағдайында кредит беруші де бере алады. Салык кодексінің 16-бабына сэйкес, мұндай құқық, атап айтканда, салык органдарына берілген.

Кредиттік берешегі бар, жоқ болып  отьфған занды тұлга (жоқ болып отьфған борышкер) АК-тің 49-бабы 2-тармағының 1-тармакшасына сэйкес, сот тэртібімен банкрот-тыгына (дэрменсіздігіне) байланысты Заңның 94-95-баптарында белгіленген оңайлатылған рэсімдер бойынша таратуға жатады.

Банкроттык негіздемесі бойынша  жоқ болып отырған борышкерді тарату туралы Занның 94-бабының талаптарын мэлімдеу құқығы кредит берушілерге, салыктар жэне бюджетке төленетін басқа да төлемдер бойынша уэкілетті мемлекеттік органға, сондай-ақ прокурорға берілген.

5. Кредит берушілері жоқ, өзі жоқ болып отырған заңды тұлғаны тарату туралы 
немесе жоқ болып отырған борышкердің банкроттьгғына қатысты іс қозғау туралы 
талаптармен сотқа жүгінгенде, арызданушылар заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында 
көрсетілген тұрғылықты орны немесе нақты тұратын жері бойынша жок екендігіне дэлелдер, 
сондай-ақ соларсыз бұл заңды тұлға өз қызметін жүзеге асыра алмайтын кұрьштайшылардың, 
катысушылардың жэне лауазымды адамдардың жоқтығына дэлелдер табыс етуге міндетті, 
оның үстіне жок болып отырған борышкерлердің заңда белгіленген жоқ болу мерзімі - алты 
айдың, ал жок болып отырған заңды тұлғалар үшін арызданушы сотқа жүгінгенге дейінгі бір 
жыл мерзімнің өткенін растау кажет.

Ондай дэлелдер болуға жергілікті басқару  органдарының, кэсіпкерлік қызметке бақылау жасайтын аумактық органдардың, сондай-ақ тұрмыстык-коммуналдық кызметтер көрсететін ұйымдардың анықтамалары немесе басқадай кұжаттары жарамды. Сондай-ақ байланыс органдарының заңды түлғаның мекенжайына жолданған жоқ болып отырган заңды тұлғаның таратылатыны туралы арыздардың көшірмелерін жэне іс бойынша өндіріс қозғалғаны туралы сот анықтамасын адресаттын жоқтыгы немесе онын ол жерден кетіп қалғаны туралы белгі соғып кайтаруы - заңцы тұлғаның жок болуына дэлел болып табылады.

Соларсыз заңды тұлға өз қызметін жүзеге асыра алмайтын (жұмыс істей алмайтын) адамдар тобын эрбір нақты жағдайда құрылтай құжаттары негізінде сот анықтайды. Арызданушылар жок болып отырган занды тұлғаны (борьгшкерді) тарату туралы сотка жүгінген кезде, кұрылтай кұжаттарын немесе кұрылтай кұжаттарының нотариалды расталған көшірмелерін, сондай-ақ осы заңды тұлганьщ тіркелгені (қайта тіркелгені) туралы куэлікті табыс етуге міндетті.

Құрылтай кұжаттарында көрсетілген, оларсыз заңды тұлғаның қьгзметі мүмкін емес (жұмыс істей алмайтын) лауазымды адамдардын, сондай-ақ құрылтайшьілар мен қатысушылардың - жеке тұлғалардың жоқ екендігі куэгерлердің көрсетуімен баска жаққа кеткені, мекенжайы бойынша тұрмайтыны туралы кұжаттармен жэне басқа да дэлелдермен расталуы мүмкін.

Занды тұлға оларды лауазымынан  белгіленген тэртіппен босаткан лауазымды адамдар жоқ болып отырған занды тұлғаның (жоқ болып отырған борышкердің), - тіпті олардың тұрғьглыкты жері белгілі болса да немесе олар сот отырысына келетін болса да, - тиісті өкілдері болып танылмайды.

Жоқ болып отьфған занды тұлғаның, оның ішінде борышкердің де, жалғыз кұрылтайшылары (катысушылары) басқа заңды тұлғалар болып табылса жэне олар занда белгіленген тэртіппен таратылған болса, онда бұл мэн-жай да сонымен қатар занды тұлғаның құрылтайшысының (қатысушысының) жоктьгғына дэлел болып табылады.

Сот дэлелдер ретінде оларсыз занды  тұлғаның қызметі мүмкін емес лауазымды  адамдардың қайтыс болғаны, эрекет етуге  қабілетсіз деп танылғаны, бас бостандығынан  айьфылғаны немесе қызметтін белгілі  бір түрімен айналысу құқынан  айырьшғаны, хабарсыз кеткенін тану немесе жалғыз құрьштайшьшардың (қатысушьшардың) - жеке тұлғалардың (құкықтық мирасқорлық болмаған кезде) қайтыс болғаны туралы құжаттарды кабылдауы мүмкін.

Бұл жағдайда занды тұлғаны тарату туралы талапты аталған оқиғалар орын алған күннен бастап алты ай (бір жыл) өткенге дейін де мэлімдеуге болады.

Жоқ болып отьфған борышкерлердің кредиттік берешегінің болуын немесе жоқ болып отырған заңды түлғанын кредит берушілерінің болмауын олар табыс еткен соңғы салық есептемесіне берілген талдап жазулармен, теңгерімдермен, салық органдарьшың анықтамалары жэне баска кұжаттармен растауға болады.

Жоқ болып отырған занды тұлғаның (жоқ болып отырған борышкердін) кредит берушілерінін немесе кредиттік  берешегінің бар немесе жоқ екені  туралы табыс етілген дэлелдерге бейланысты, арызданушы АК-тің, Заңның тиісті баптарына сілтеме жасай отьфып, жоқ болып отырған занды тұлғаны, жоқ болып отырған борышкерді тарату туралы талаптар үшін заңда көзделген негіздемелерді көрсетуге міндетті.

АІЖК-тің 30-тарауында, Заңның 22-26-баптарында көзделген жоқ болып отырған борышкерлерді тарату туралы сотқа берілетін арыздарды рэсімдеуге, олардың банкроттығы туралы арыздарды жазуға қойылатын талаптарды соттар істердің осы санатының ерекшеліктерін ескере отырып қолданулары керек.

Заңның 3-бабының 4-тармағында белгіленген  шектеулер кредит берушілердің борышкерге талаптарының сомасы (150 АЕК-тен кем  емес) бойынша жоқ болып отырған  борышкерге қатысты қолданылмайды, ал жоқ болып отырған борышкердің  банкроттығы туралы арыздарды соттар қарауға оның бар болып тұрған берешегінін көлеміне қарамастан қабылдайды.

Салық органдары мен прокурордьщ  жоқ болып отырған занды тұлғаларды да, жоқ болып отырған борышкерлерді  де тарату туралы арыздарына мемлекеттік  баж салынбайды. Борышкердің  банкроттығы туралы басқа кредит берушілер сотқа жұгінтен жағдайда, мемлекеттік баж жалны тэртіпте төленеді.

10. Жоқ болып отырған занды тұлғаның (жоқ болып отырған борышкердің) ұйымдық- 
құқықтық формасының АК-тің 34-бабының талаптарына сай келмеуі, арызданушының сотқа 
жүгінген кезде жок болып отырған занды тұлғаның (жоқ болып отырган борышкердің) 
мұлкінің бар екендігі туралы мэліметтерді бермеуі - заңды тұлғаны тарату туралы арызды 
қарауға қабылдаудан бас тартуға негіздеме болып табылмайды.

Заңды тұлғалардың бірынгай мемлекеттік тізілімінде заңды тұлғаның тіркелуінің болмауы да, сондай-ак, егер бұл занды тұлға АК қабылданганға дейін құрылған жэне белгіленген тэртіпте тіркелген жағдайда, - арызды қарауға қабылдаудан бас тартуға негіздеме болып табылмайды.

Жоқ болып отырған занды тұлғаны тарату туралы арыздар талап өндірісі тэртібімен, ал жоқ болып отырған борышкердің банкроттығы туралы арыздар ерекше өндіріс тэртібімен қаралады.

Занды тұлғаның (кұрьштайшьглардьщ, қатысушьшардың жэне лауазымды адамдардың) мүдделерін білдіруге құрылтайшыльгқ құжаттармен уэкілеттік алған адамдардың сот мэжілісіне келмеуі - арызды сырттай өндірісте қарауға себеп болмайды.

Егер жоқ болып отырған занды  тулғаны тарату туралы іс қаралған кезде арызданушы жоқ деп мэлімдеген оның уэкілетті лауазымды адамдары немесе құрылтайшылары (катысушылары) сот мэжілісіне келсе немесе заңды тұлғаның қызметін жалғастыратыны немесе таратуға келісетіні туралы жазбаша мэлімдесе, сот бұл заңды тұлғаны жоқ деп тарату туралы талапты қараудан бас тартады.

Тікелей сот мэжілісінде кредит берушілердің (кредиттік берешектің) бар екені аныкталған жағдайда, сот занды тұлғаны тарату туралы талапты қараудан, - егер ол талап оның кредит берушілерінің жоқгығы негізінде мэлімделген болса, - бас тарту туралы шешім шығарады.

Занды тұлғаны АК-тің 49-бабы 2-тармағының 4-тармақшасында жоқ болып отырған (кредит берушілері жок) занды тұлғалар үшін көзделген негіздемелер бойынша  таратудан бас тарту - кредит берушілердің, уэкілетті органның немесе прокурордың  азаматтық заңдарда көзделген басқа негіздемелер бойынша сол занды тұлғаны тарату туралы талаптармен қайтадан сотқа жүгінулеріне кедергі бола алмайды.

Сотка жүгінген кредит берушінің, прокурордың  немесе уэкілетті органның жазбаша  арызы бойынша сот жоқ болып  отырған занды тұлғаны тарату туралы мэлімделген негіздемелерді өзгерту туралы мэселе қарауға құкылы.

Сотқа жүгінген кезде талап қоюшы  жоқ деп көрсеткен заңды тұлғаның уэкілетті лауазымды адамдарының, сондай-ақ кұрьштайшьшарының (қатысушыларының) тарату туралы, оның ішінде оңайлатылған рэсімдермен тарату туралы талаптармен келісуі - арызды қанағаттандыруға даусыз негіздеме болып табьшмайды. Талапты кайтара отырып, сот кұрылтай құжаттарымен уэкілеттік алған адамдарға олардын занды тұлғаньщ өз еркімен таратылуы туралы мэселені шешуге немесе заңда көзделген басқа негіздемелер бойынша заңды тұлғаны мэжбүрлеп тарату туралы сотқа арыздануға құқылы екеңдіктерін түсіндіруге міндетті.

Заңның 94-бабының 2-тармағына сэйкес, жоқ болып отырған борышкерді банкрот деп тану туралы шешім  шығару үшін, іс бойынша өндіріс қозғалған күннен бастап бес күн мерзім белгіленген. Осыған байланысты бұкаралық акпарат құралдарында жоқ болып отырған борышкердің банкроттығы туралы іс бойынша өндіріс қозғалғаны туралы хабарлама жарияланбайды.

АК-тің 49-бабында сонымен қатар заңды тұлғаның таратылуы туралы іс бойынша соттың өндіріс козғаганы жөнінде міндетті хабарлама жариялау туралы талап жок.

АК-тің 50-бабының 3-тармағына жэне Заңның 94-бабының 5-тармағына сэйкес, соттың жок болып отырған заңды тұлғаны  тарату немесе жоқ болып отырған борьгшкерді банкрот деп тану жөнінде жэне тарату өндірісін қозғауға қатысты шешім қабыддағаны туралы хабарлама міндетті түрде жариялауга жатады.

Жоқ болып отырған заңды тулғаны  жэне жоқ болып отырған борышкерді тарату туралы талапты қараған кезде, сот кұрылтай кұжаттары негізінде оларсыз заңды тұлғаның кьізметі мүмкін болмайтын адамдар тобын, онын кұрылтайшьшарының (қатысушьшарының) кұрамын белгілеуі керек жэне занды түлғаның жок екендігін жэне жоқ болу уақытын растайтын берілтен дэлелдердің жеткіліктігіне баға беруге тиіс.

Жоқ болып отырған занды тұлғаның кредитгік берешегі бар болса, оның дэрменсіздігіне байланысты таратылуы  Заңның 94-95-баптарында белгіленген  тэртіпте банкроттықтың оңайлатылған рэсімдері бойынша жүргізіледі.

Егер арызданушы сотка жүгінген кезде борышкердің мүлкінің жоқтығына дэледдер келтіріп, оны конкурстық өндіріс қозғамай-ақ тарату туралы отініш білдірсе, онда сот ҚР Қаржы министрлігінің Дэрменсіз борышкерлермен жұмыс жөніндегі комитетінің (ары ка-рай - уэкілетті органның) жэне кредит берушілер (немесе белгілі кредит берушілер) комитетінің келісуімен конкурстық өндіріс қозғамастан, жок больш отырған борышкерді банкрот деп тану туралы шешім шығаруға кұқылы.

Жок болып отырған занды тұлғаны  тарату туралы талап салык есеп-қисабын табыс ету туралы заңнаманы бұзушылық негіздемелері бойынша мэлімделген кезде, сот, занды тұлғаның жэне кредит берушілердің жоқ екендігінің дэлелдерін бағалаумен қатар, есеп-кисап тапсырмау мерзімінің бір жылдан артық немесе артық еместігін де тексеруге міндетті.

Банкрот деп танылған, жоқ болып  отырған занды тұлғаны Заңның 67, 94-баптарына сэйкес таратуды уэкілетті  орган тағайындаған конкурстық басқарушы  іске асырады.

Жоқ болып отырған борышкерді банкрот  деп тану туралы шешім шығарылган жэне ол конкурстық ондіріс қозғалмастан таратылған жағдайда, жоқ болып отырған борышкерді тарату рэсімдерін ұйымдастыру жэне қамтамасыз ету уэкілетті органға жүктеледі.

АК-тің 49-бабының 4-тармағына сэйкес, жоқ болып отырған заңды тұлғаны  тарату бойынша міндетті сот оның мүлкін меншіктенушіге, меншік иесі уэкілеттік берген органға, занды тұлғаны таратуға оньщ кұрьштай құжаттарында уэкілеттік берілген органға немесе сот тағайындаған басқа органға жүктей алады.

Жоқ болып отырған заңды тұлғаларды тарату немесе олардың банкроттьгғы рәсімдерін өткізу республикалық бюджет есебінен қаржьшандырьшатынына байланысты, жоқ болып отырған заңды тұлғаның да, жоқ болып отырған борыщкердің де таратылуын ұйымдастыру жэне қамтамасыз ету бойынша міндеттерді сот уэкілетті органға жүктейді.

Жоқ болып отырған занды тұлғана  тарату - АК-тің 50-бабында белгіленген  тэртіпте жүргізіледі.

Жоқ болып отырған заңды тұлғаны  мэжбүрлеп тарату немесе жоқ болып  отьгрған борышкердің дэрменсіздігі (банкроттығы) туралы сот шешімі - тарату рэсімдері аяқталғанға дейін заңды тұлғаны заңды тұлғалардың мемлекеттік тізілімінен шығарып тастауға негіздеме болып табьшмайды.

Жоқ болып отырган заңды тұлғаны  мэжбүрлеп тарату немесе жоқ болып  отырған борышкерді банкрот деп  тану туралы заңды күшіне енген сот  шешімінің кешірмесі ескеру үшін тиісті эділет органына жэне статистика жөніндегі уэкілетті мемлекетгік органның аумақгық болімшесіне жолданады.