Лекция по "Бюджетному праву"

Заңның 10-1-бабының 9-тармағына сэйкес, конкурстық ондіріс (іс жүргізу) кезінде  кредит берушілер комитеті құрамын  бекіту уэкілетті мемлекеттік органның құзыретіне жатқызылған. Кредит берушілер  комитетін құру тэртібі мен мерзімі Занның 11-70-баптарында көзделген.

Кредит берушілер талаптары  тізілімінің тиісті кезегінің кредит берушшері конкурстық өңдірісте  кредит берушілер комитетінін құрамына осы кезек бойынша олардың  алдында іс жүзівде берешегі болғанда ғана енгізіледі. Уэкілетті мемлекетті орган бекіткен кредит берушілер комитетінің кұрамына кредит берушілердін жаңа мүшелері кредит берушшер талаптарының тізілімдері жасалғаннан кейін Заңның 11-бабының 2, 3-тармақтарының ережелері ескеріліп енгізілуі мүмкін.

Банкроттық туралы заңнамада конкурстық басқарушыньщ кредит берушілер талап-тарының тізілімін жасау жэне оны уәкілетті органға бекіту үшін табыс ету міндеті белгіленген.

Кредит берушілер талаптарының тізілімін бекіту туралы мэселені шешу барысында «Банкроттық туралы» Заңның 71-бабының талаптарын есепке алына отырып, оның дұрыс жасалғаны тексерілуге тиіс, ал соған сәйкес тізілімге тек борышкерді банкрот деп тану туралы сот шешімі жарияланған кезден бастап екі айдан кешіктірмей, конкурстық басқарушыға мағлұмат берген кредит берушілердің талаптары ғана енгізіледі.

Конкурстық басқарушының кредит берушілер  талаптарының тізілімін борышкер теңгергміндегі кредиттік берешекті ажырату (расшифровка) негізінде жасауға құкығы жоқ, ейткені  бұл азаматтар мен занды тұлгаларга ездеріне тиесілі құқыктарына, оның ішінде қорғалу құқықтарына да өз қарауы бойынша билік ету құкығын беретін «Банкроттық туралы» Заңға және АК-тің 8-бабьша қайшы келеді. Сол себепті кредит берушілер талаптарының тізілімін бекіткен кезде, кредит берушілердің тиісті кезектің тізіліміне енгізу үшін негіздеме болып табылған арыздарынын бар екендігі тексерілуі керек.

Алайда «Қоршаған ортаны қорғау туралы» Заңның 52-бабына сэйкес, борышкердің  экологиялык талаптар мен міндеттерді  орыңдауды қамтамасыз етуі, кредит берушілердің экологиялық міндеттемелер бойынша мүдцелерінің сақталуы жэне оларды кредит берушілер тізіліміне енгізу конкурстық басқарушьгға жүктеледі. Сондыктан конкурстық басқарушы тізілімге кредит берушілердің экологияльгқ міндеттемелер бойынша талаптарын ондай кредит берушілерден арыз келіп түспесе де енгізуге кұкылы.

«Банкроттық туралы» Заңның 71-бабының 1-тармағында белгіленген мерзім өтіп кеткеннен кейін мэлімделген  кредит берушілердің талаптары, сондай-ақ кредит берушілер талаптарының тізілімі бекітілген соң, бірақ тарату теңгерімі бекітілгенге дейін мэлімделген талаптар «Банкроттық туралы» Заңның 47-бабының 4-тармағында көзделген тэртіпте қанағаттандьфьшады.

Кепілді кредит берушілердің талаптары  үшінші кезектегі кредит берушілер  талаптарының тізілімдеріне конкурстық жиынында кепіл мүлкі, тиісті рэсімделген жэне тіркелген, кепілмен қамтамасыз етілген бөлігінде ғана кепіл міндеттемесі болған ретте енгізуге жатады. Кепілді кредит берушілердің тиісті рэсімделмеген, сондай-ақ кепілмен қамтамасыз етілмеген бөлігіндегі кепіл міндеттемесіне негізделген талаптары бесінші кезекте есепке алынады.

Екінші кезектегі кредит берушілер  талаптары тізілімдерін құру ерекшеліктері  Заңның 75-бабының 3-тармағында жэне 78-бабында  белгіленген.

Төлемдердің тұрлері бойынша көлемдерін есептеу кезінде қызметкерлер алдындағы кредит берушілер талаптары тізілімінің екінші кезегінде есептеуге жэне қанағаттандьфуға жататын берешек сомасын есептеудің көзделген тэртібіне жэне кредит берушілер талаптары тізілімінің бесінші кезегінде есептеуге жэне канағаттандыруға жататын берешек сомасын есептеу жэне төлеу тэртібіне назар аудару керек.

4 жэне 5-кезек тізілімдерін жасаудың  дұрыстығын тексеру кезінде «Банкроттық  туралы» Занда белгіленген борышкердің  кредит берушілер алдындағы міндетгемелерінін сомасын жэне міндеттемелерді орындамағаны үшін санкцияларды, шьп-ындарды бөлек есептеу тэртібше назар аудару керек, өйткені санкцияларды төлеу жэне шығындарды өтеу бойынша талаптар заңға сэйкес берешек пен міндеттемелер бойынша тиесілі сыйакы төленгеннен кейін қанағаттандыруға жатады.

Борышкер занды тұлға құрылтайшыларынын (қатысушыларының) жэне акционер-лердің алынбаған дивидендтер бойынша  талаптары банкроттык туралы заңда  кредиттік берешекке жатқызьшмаған, сол себепті бұл адамдардың талаптарын конкурстык басқарушы қарауға тиіс емес жэне олар кредит берушілер талаптарының тізіліміне енбеуге тиіс.

Аталған талаптар «Банкроттық туралы»  Заңға сэйкес, конкурстық ондіріс  шегінен тыс, борышкердің құрьштай құжаттарында белгіленген тэртіпте, талаптарды канағаттандырғаннан қалған мүлік, сондай-ақ сатьшмаған жэне кредит берушілер талаптарды қанағаттандыру есебше қабылдамаган мүлік есебінен, заңға сэйкес бұл мүлік айналымнан шығарылып тасталмаған жағдайда, - қанағаттандьфылуы мүмкін.

Конкурстық жиынды конкурстық басқарушы «Банкроттық туралы» Заңның 74-бабында белгіленген тэртіпте қалыптастырады. Одан өзге, конкурстық басқарушы құзы-регтеріне борышкердің «Банкроттық туралы» Заңның 6-бабында керсетілген мэн-жайлар барысында жасаған мэмілелерін аныктау жэне борышкердің мүлкін қайтаруға шаралар қабылдау жатқызылған.

Борышкерге меншік құкығымен тиесілі  жер телімі міндетті түрде конкурстық жиын құрамына енгізіледі, ал тұрақты  жэне уақытша ұзақ мерзімді жер пайдалану  құқығы конкурстық жиынға жер заңнамасында кезделген жағдайларда енгізіледі. Шаруа (фермер) қожалығынын банкроттығы рэсімдерін қолданған кезде, конкурстық жиын құрамы «Шаруа (фермер) қожалығы туралы» Заңның 1-бабы, 9-бабының 4-тармағы есепке алынып айқын-далуға тиіс.

Конкурстық жиын кредит берушілер  талаптарының қанағаттандырылуын қамта-масыз етеді, сол себепті конкурстық басқарушының конкурстық жиын қальштастыру, дебиторлык берешекті ондіріп алу бойынша іс-эрекеттері заңға сэйкес кредит берушілер комитетінің бакьшауында болады. Занның 13, 84-баптарына сай, кредит берушілер комитеті ендіріп алу мүмкін емес дебиторлық берешек келемін, сондай-ақ уэкілетті органмен келісілген конкурстық жиынды сату жоспарын бекітеді. Кредит берушілер комитеті мен конкурстық басқарушы жасайтын келісімнің талаптарында мүлікті бағалау тэртібі мен мерзімі, сондай-ақ оны сату тэртібі кезделген. Конкурстық басқарушы мүлікті бағалау жэне сатудын тэртібін оз бетінше, кредит берушілер комитетінің арнайы шешімінсіз белгілеуге құқылы емес.

Конкурстық ондірістегі экімшілік  шьгғыстарға «Банкроттық туралы» Заңның 1-бабына сэйкес, банкроттық рэсімдерін откізу бойынша барлық шьгғыстар, оның ішінде конкурстық басқарушының сыйақы сомалары да кіреді. Әкімшілік шығыстар кезектен тыс («Банкроттық туралы» Заңның 75-бабы) борышкердін мүлкі есебінен етеледі.

Әкімшілік шығыстардың колемі жэне олардың кұрьшымы кредит берушілер комитеті мен конкурстык басқарушы жасайтын келісімде аныкталады. Әкімшілік шьгғыстарды етеуге бағытталған каражаттардың мақсатты пайдаланылуы үшін бақылау жасауды кредит берушілері комитеті жүзеге асырады.

Кредит берушілер комитеті мен  конкурстық басқарушының келісімімен  белгіленген экімшілік шығыстарга белінетін каражаттарды мақсатсыз  пайдалану, сондай-ақ лимитін артық  жұмсап жіберу - конкурстық басқарушыны  борышкердің мүлкі мен істерін  басқарудан шеттетіп қоюға ғана емес, сонымен бірге ҚР зандарында кезделген жауапкершілікке тартуға да негіздеме болады.

Борышкерді касақана телеу қабілетсіздігіне жеткізу, борышкердің (оның органының  немесе мүліктің меншік иесінің) кредит берушілерді жаңылыстыру, кредит берушілерге толенетін тиесілі толемдерді кейінге қалдьфуға немесе беліп-боліп телеуге қол жеткізу немесе борыштарына жеңілдіктер алу, яғни борышкердің мұндай мүмкіндігі бар кезде борыштарын телемеуі мақсатымен оны банкрот деп тану туралы корінеу жалған талаппен сотка жүгінуі - борышкерді банкрот деп тану немесе оңалту рэсімдерін қолдану туралы мэлімделген талаптардан ауытқуға негіздеме болады.

Мұндай фактілер аныкталған кезде, сот қасақана жэне жалған банкроттыкта дэлел болатын материалдарды  шаралар қабылдау жэне кінэлі адамдарды жауапкершілікке тарту мақсатында тиісті прокурорларға жолдауға міндетті.

Заңды қолдану тэртібі Заңнын 106-бабында  белгіленгенін жэне оның норма-ларының  солар бойынша ендіріс қозғалған  істерге қолданьшатынын түсіндіру  керек.

«Банкроттық мэселелері бойынша Қазақстан  Республикасының кейбір заң актілеріне езгерістер мен толықтьфулар енгізу туралы» 2001 ж. 11 шілдедегі № 239-П ҚР Заңы колданыска енгізілгенге дейін  соттар шығарған конкурстық басқарушыларды тағайындау, кредит берушілер комитеттері кұрамдарын жэне кредит берушілер талаптарының тізілімдерін бекіту, конкурстық өндіріс мерзімін белгілеу немесе ұзарту туралы сот актілері Заңға қайшы келмеген жағдайда занды күштерін сақтайды.

Конкурстык баскарушыларды ауыстыру жэне кері шакырып алу жэне конкурстық ендіріс мерзімдерін ұзарту женіндегі Заң қолданысқа енгізілген уақыттан бастап, Занда көзделген уэкілетті органдардың кұрылып, қызметін бастағанға дейінгі кезенде соттар қаулы еткен сот актілері де соған ұкеас күштерін сақтайды.

Заңның 9-бабьшың 2-1-тармағында оңалтушы, конкурстық басқарушы болып жеке тұлға - банкроттык рэсімдерінде төлеуге  қабілетсіз борышкерлердің мүлкі мен  істерін басқару жөніндегі қызметті жүзеге асыруға уэкілетті орган  берген лицензиясы бар жеке кэсіпкер тағайындалатыны белгіленген.

Осыған байланысты бұрын конкурстық басқарушылар етіп соттар тағайындаған заңды тұлғаларды босату туралы мэселелерді  мерзімінен бұрын, олардың уәкілеттіктері біткенге дейін, Заңның 9-бабының 5-тармағы, 3-тармақшасында белгіленген тэртіпте уэкілетті органдардың немесе конкурстык өндіріске қатысушылардың арыздары бойынша шешу керек.

Жеке тұлға - төлеуге қабілетсіз борышкерлердің мүлкі мен істерін  баскару жөніндегі кызметті жүзеге асыруға уэкілетті орган берген лицензиясы бар жэне соттар тағайындаған жеке кэсіпкерлер Заңға езгерістер енгізілгенге дейін сот белгілеген мерзімге өз кұзьфеттіліктерін сактайды.

Сот тагайындаған оңалтушы жэне конкурстық басқарушының тиісті лицензиясы болмаган кезде, сот уэкілетті органның кредит берушілер комитетімен келіскен арызы бойынша оны борышкердің мұлкі мен істерін басқару міндетінен, - егер бұл шеттету Заңнын 9-бабының 1-1-тармағына қайшы келмесе, - мезгілінен бұрын босата алады.

Одан өзге, сот тағайындаған оңалтушы жэне конкурстық басқарушыны мерзімінен бұрын босатуды сот Заңның 9-бабының 5-тармағында белгіленген негіздемелер бойынша іске асыра алады.

Оңалтушы жэне конкурстык басқарушының ары қарай тағайындалуы - уэкілетті  мемлекеттік органның уэкілеттілігіне  жатқызылған.

Заңның 10-1-бабының конкурстык өндірісі кезінде кредит берушілер комитеті кұрамын бекіту - уэкілетті мемлекеттік органның уэкілеттілігіне жатқызьшган.

Заңның 11-бабының 2-тармағына сэйкес, кредит берушілер комитетінің құрамына кредит берушілердің еңбек төлеу  жөніндегі өкілдері, салықтар жэне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша кредит берушілер, сондай-ақ конкурстық кредит берушілер жэне мүлік кепілімен қамтамасыз етілген, борышкерге қойьшатын талаптардың аса үлкен сомасы бар міндеттемелер бойынша кредит берушілер кіреді.

Кредит берушілер комитетінің  сот бұрын бекіткен кұрамына өзгерістерді уэкілетті орган оған кредит берушілер  талаптары тізілімдерінің екінші, үшінші жэне төртінші кезектегі өкіддерін  қосымша енгізу жолымен, бұл кезектердің  талаптары конкурстық өндірісте  элі қанағаттандырылмаған жэне кредит берушілер комитеті мүшелерінін жалпы саны жеті адамнан аспайтын жағдайда ғана енгізе алады. Кредит берушілер комитеті құрамының өзгерістері Заңньщ 11-бабының 2, 3-тармактары талаптарын ескере отырып, борышкерге тиісті кезектің ең көп талаптар сомасы бар кредит берушілерінің өтініші бойынша енгізілуге тиіс.

Заңның 75-81-баптарында борышкердің  конкурстык жиынын бөлудің кезектілігі  жэне кредит берушілермен есеп айырысу  ережелері белгіленген.

Оның устіне, еңбек төлеу жэне еңбек шартымен жұмыс істеген адамдарға өтемақы төлеу, оның ішінде жалақыдан ұсталып қалған алименттер мен міндетті зейнетақы жарналарын төлеу, сондай-ақ авторлық шарттар бойынша сыйакылар берешектері бойынша есеп айырысулар екінші кезекте жүзеге асырылады.

Заңньщ 106-бабьшың 2-тармағының мазмұны негізге алына отырып, кредит берушілердің талаптарын қанағаттандыру кезектіліктің жаңа ережелері бойынша (егер Заңға өзгертулер енгізу кезінде бұл кезектердің кредит берушілерінің талаптары қанағаттан-дырьшмаған болса) жүргізілуге тиіс.

Алайда кредит берушілер талаптарын канағаггандыру кезектілігі өзгерген кезде, 2001 ж. 13 тамызда үшінші кезектегі  кредит берушілер талаптарының тізбелеріне  енгізілген еңбек төлеу бойынша  кредит берушілер талаптарының келемдері  өзгертуге жатпайды.

Заңның 10-1-бабында конкурстық ондіріс  қатысушыларыньщ құқықтары мен  міндеттеріне байланысты мэселелерді  шепгу - уәкілетті органның құзыретіне жатқызылған.

Заңның 66-бабында топтары анықталған конкурстық өндіріс қатысушьшарының  кез келгені конкурстық баскарушыньщ немесе уэкілетті органның шешімімен келіспеген ретте, банкроттық туралы шешім қабылдаған жэне Занның 67-бабының 5-тармағына сэйкес конкурстық өндіріс қатысушьшары арасындағы дауларды шешетін сотқа шагыммен жұгінуге құқылы.

Одан өзге, Заңның 72-бабьшың 3-тармағына сай, кредит берушілер мен конкурстық баскарушы арасындағы кредит берушілер талаптарының тізімдеріне талаптарды енгізу мэселелері бойынша даулар кредит берушінің таңдауымен сотта да, уэкілетті органда да қаралуы мұмкін. Егер кредит беруші дауды шешу үшін уэкілетті органга жүгінсе, онда уэкілетті органның шешімімен келіспеген ретте, ол Заңның 67-бабында жэне АГЖК-тің 27 -тарауында белғіленген тэртіпте келіспеушілігін сотта білдіруге күқьшы.