Лекция по "Бюджетному праву"

Жоқ болып отырған заңды тұлғаны  тарату барысында мэлім болған мүлік  тарату бойынша шығьістардың орнын  толтыруға, ал қалған мүлік АК-тің 50-бабынын 8-тармағына сай, құрылтай құжаттарында көрсетілген мақсаттарға багытталады.

Сот арқылы тарату рэсімдерін откізу жөніндегі міндеттер жүктелген  адам сотқа өзінің қызметі жэне тарату теңгерімі туралы қорытынды есеп береді.

15 күннен кешіктірмей, сот берілген құжаттарды қарайды жэне есеп-қисапты бекіту жэне конкурстық өндірістін (таратудьщ) аякталғаны немесе есеп-қисапты бекітуден бас тарту туралы аныктама шығарады.

Егер есеп-кисапта жоқ болып  отырған заңды тұлғаны немесе жоқ болып отырған борышкерді тарату кезінде тиісті рэсімдер өткізілгені туралы жеткілікті мағлұматтар мен дэлелдер болмаған жағдайда, сот есеп-қисапты бекітуден бас тарта алады.

Жоқ болып отырған борышкердің  кредит берушілері конкурстық басқарушынық, уэкілетті органның немесе тарату жүктелген адамның эрекеттеріне, шешімдеріне шағым берсе, онда сот есеп-қисапты шағым бойынша қабылданған сот кесімі күшіне енген соң ғана қарайды.

Жоқ болып отырған борышкерді тарату туралы іс бойынша өндірісті аяқтау жөніидегі сот анықтамасында кредит берушілердін тізімі жэне борышкердің мүлкінін жеткіліксіздігі немесе болмауы себепті қанағаттандырьшмаған талаптар көлемі көрсетілуте тиіс.

Егер борышкерді тарату барысында  бірінші кезектегі кредит берушілердің талаптары қанағаттандырьшмаса, онда сот аныктамасы жэне тарату туралы бекітілген есеп-кисаптан алынған үзінді уэкілетті органға (Заңның 87-бабының 1 -тармағы) жолданады.

Сот анықгамасында банкротты міндеттемелерді  жэне тарату кезінде орындауға берілген жэне ескерілген басқа талаптарды орындаудан босату көрсетілуге тиіс.

Сот анықтамасының қорытынды бөлімінде  уэкілетті органға заңды тұлғаны  тарату туралы шешімнің көшірмесін жэне тарату рәсімдерінің аяқталғаны туралы анықтаманы тіркеуші органға заңды  тұлғаның таратылғанын тіркеу үшін жолдауға тапсырма берілуге тиіс.

Жоқ больш отырған занды тұлғаның жэне жоқ болып отырған борышкердің  арызданушы сотқа жүтінгеңде табыс  еткен түпнұсқалық құрылтай кұжаттары, - егер занды тұлға мемлекеттік  тіркеуден өтпеген болса, - сот  кесімдерінің кошірмелерімен бір мезгілде тіркеуші органға беріледі.

Заңды тұлғаньщ таратылуын он күн  мерзім ішінде тіркелгені туралы бұйрыктың  көшірмесін тіркеуші орган іс материалдарына тіркеу үшін сотқа жоддайды.

Занды тұлғаның таратылуы аяқталған, ал занды тұлға өмір суруін тоқтатқан  болып тіркеуші орган заңды тұлғаның таратылғаны туралы бұйрык шығарғаннан жэне ол туралы занды тұлғалардың мемлекеттік тізіліміне тиісті жазу енгізілгеннен кейін саналады.

23. ҚР Конституциясынаң 4-бабына  сай, бұл нормативтік қаулы  колданыстағы заң кұрамына кіреді, жалпыға бірдей міндетті болып табылады жэне ресми жарияланған кұннен бастап занды күшіне енген болып есептеледі.

ҚР Жоғаргы сотыныц 2004 ж. 26 карашадагы «Соттардын әкімшілік күкык бұзушылық  туралы заңдарды қолдануыныц кейбір мәселелері туралы» № 18-нормативтік қаулысы

(ҚР Жоғарғы сотынын 16.01.06 ж.  № 1; 16.07.07 ж. №7; 22.12.08 ж. № 24-нормативтік  құкықтык каулылары арқылы енгізілген  өзгертулермен қоса)

Әкімшілік кұқық бұзушылық туралы заңдардың кейбір нормаларын сот  тэжірибесінде біркелкі пайдалану мақсатында ҚР Жоғарғы сотының пленарлық мэжілісі қаулы етеді:

Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді қараған кезде, ҚР Әкімшілік  кұқық бұзушылық кодексінің (ӘҚБК) 8-бабына сэйкес, сипаты мен маңыздылығына  байланысты экімшілік құкық бұзушьшық  туралы заняаманын ұстанымдарын сақтамау - экімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша орын алган іс жүргізуді жарамсыз деп тануға, мұндай іс жүргізу барысында шығарылған шешімдердің күшін жоюға немесе ол кезде жинақталған материалдарды дэлелдік күші жоқ деп тануга экеліп соқтыруы мүмкін екенін ескеру керек.

Лауазымды адамдар катарына заңда  белгіленген тэртіпте мемлекет немесе оның органдарыньщ атынан зандық маңызы бар актілер шыгару кұқығын иеленген немесе ұйьшдастырушылық немесе мемлекеттік  органдарда, жергілікті өзін-өзі басқару органда-рьщда, сондай-ақ ҚР Қарулы Күштерінде, баскадай ҚР эскерлерінде, эскери құрьшымда-рыңда экімшілік-шаруашьшық кызметтер атқаратьш тұрақты, уакьітша немесе арнайы уэкілеттік бойынша қызметтерді жүзеге асыратын билік өкілін жатқызу керек.

Занды тұлға кұрмаған жеке кэсіпкерлер, жеке нотариустар, адвокаттар, заңды  тұлғаньщ басшылары, сондай-ак жеке кэсіпкер мен заңды тұлғаның ұйымдастырушьшык-билік  ету немесе экімшілік-шаруашьшық қызметтерін  орындайтын қызметкерлері аталған  кызметтерді орындауға байланысты экімшілік кұқық бұзушьшықка жол берген жағдайда, лауазымды адамдар ретінде экімшілік жауапкершілікке тартылады. Занды тұлғаның басшысы деп занды тұлғаның дара немесе алкалық атқару органына кіретін адамды түсіну қажет.

Егер ӘҚБК-тің Ерекше бөлімінде экімшілік құқық бұзушылық үшін лауазымды адамның да, заңды тұлғаның да жауапкершілігі көзделсе, соңғының жауапкершілігі тек эрекетгі заңды тұлғаны баскзру қызметін жүзеге асыратын орган немесе адам жасаған, рұксат берген, мақұддаған жағдайда ғана орын алады (ӘҚБК-тің 36-бабының 2-тарм.).

Лауазымды адамдар жасаған экімшілік  құқық бұзушылықтар туралы істерді  карау барысында эрбір накты  жағдайда жауапкершілікке тартылып отырған адамдардың қызметтік кұзыреттіліктерін  реттейтін кұрылтай құжаттарының, бұйрықтар мен езге актілердің ережелері ескерілуі керек.

3. Жеке кэсіпкердің немесе заңды  тұлғаның қызметін тоқтата тұру  немесе оған тыйым салу негізгі  де, сол сиякты қосымша да экімшілік  жазалар ретінде қолданылуы мүмкін (ӘҚБК-тін 46-бабының 2-тарм.).

ӘКБК-нің Ерекше бөлімінін тиісті бабының санкциясы жазалаудьщ осындай  шарасын көздеген жағдайларда, іс экімшілік  сот өндірісі тэртібімен қарауға  жатады.

Әкімшілік жазалаудың аталған шараларын  қолдану: құкык бұзушылық қажетті  эрекеттерді (іс-шараларды) сот оларды жою үшін белгілеген мерзімдерде орындау арқьшы жойылатын кезде - кызметті токтата тұру түрінде немесе кұқық бұзушылык белгіленген мерзімде жойылмаған немесе оны жою мүмкін емес жағдайларда тыйым салу түрінде мүмкін болады.

Жеке кэсіпкердің немесе занды тұлғаньщ қызметін тоқтата тұрудың нақты мерзімін көрсету міндетті болып табылады (ӘҚБК 53-бабы, 3-тарм.).

Егер ӘҚБК-тің Ерекше бөлімі бабының  санкциясы жазаның аталган шарасын  көздемесе, жеке кэсіпкердің немесе заңды тұлғаның қызметін тоқтата  тұру немесе оған тыйым салу туралы мэселе соттың талап өндірісі тзртібімен карауына жатады. Әкімшілік кұқык бұзушылық туралы істі қарауға уэкілетті органның (лауазымды адамнын) тиісті талап-арызын сот барлык мүдделі тұлгалардың қатысуымен он күн мерзім ішінде қарайды (ӘҚБК-тін 53-бабының 2-тарм.). Ол кезде тиісті орган (лауазымды адам) талап-арызға кызметін токтата тұру немесе оған тыйым салу туралы мэселесі соттың шешуіне жататын адамга катысты жасалған экімшілік құкык бұзушылык туралы хаттаманы немесе экімшілік жауапкершілікке тарту туралы қаулыны қоса тіркеп беруге міндетті.

ӘҚБК-тің 60-бабының 6-тармағы талаптарына  байланысты бір әкімшілік кұқық  бұзушылыққа бір негізгі немесе негізгі жэне қосымша экімшілік  жазалар қолданылуы мүмкін. Соңдыктан  адамды экімшілік құкык бұзушылық жасағаны үшін жауапкершіліктен босатқан кезде, ол негізгі де, қосымша да жазалардан босатылатынын соттар ескерулері керек.

Егер ӘҚБК-тің Ерекше бөлімі бабының  санкциясымен негізгі жэне қосымша  экімшілік жазалауды колдану  көзделсе, уэкілетті орган (лауазымды адам) жэне сот негізгі жэне қосымша (бұл соңғысынын іс жүзінде орындалған-орындалмағанына қарамастан) экімшілік жазаны қолдануға міндетті болып табылады.

Өкінгендігін іс-эрекетімен білдіруіне байланысты мынадай жағдайда: экімшілік  кұкық бұзушылықты бірінші рет жасаған адам іс каралғанға дейін келтірілген материалдық залалды өз еркімен өтесе немесе келтірілген мүліктік емес сипаттағы залалды өзге де жолмен (кешірім сұрау, моральдык зиянды етеу, зардап шегушімен татуласуға бағытталған өзге де іс-эрекеттер жасау жолымен) ретке келтірсе, экімшілік жауапкершіліктен босату (ӘҚБК-тің 67-бабы) мүмкін болады.

Елеусіз кұкык бұзушылык деп  формальды түрде әкімшілік кұкык  бұзушылық белгілері бар, алайда зиянының мардымсыздығына байланысты қоғамдық каупі жоқ эрекетті түсіну керек.

Адамды ӘҚБК-тің 68-бабы негізінде  экімшілік жауапкершіліктен босату туралы мэселені шеше отырып, материалдық  залал келтірген қүқык бұзушылық  жасағаны үшін, басқа мэн-жайлармен  қатар, келтірілген залалдын ӘҚБК Ерекше бөлімі санкциясының көлемінен кіші болуға тиіс көлемін есепке алу керек.

Аталған негіздемелер бойынша мүліктік емес сипаттагы зиян келтірген кұкьіқ бұзу-шылық жасағаны үшін адамды жауапкершіліктен босату туралы мэселені шешу барысында  соттар колсұғушылық нысанын, оны  жасаудын нақты мэн-жайларын ескеруге тиіс.

Құқық бұзушының жеке басы, оның материалдык  немесе отбасьшық жағдайы, сондай-ак орын алған зардаптарды жоюға  бағытталған іс-эрекеттері кұкық  бұзушылықтың елеусіз екендігін  дэлелдейтін мэн-жайлар болып табылмайды.

ӘҚБК-тің 71-бабында көзделген негіздемелер бойынша адамды экімшілік жауап-кершіліктен  босату туралы мәселені шешкен кезде, жағдайдың өзгеруі деп солардың салда-рынан эрекет қоғамдық қауіптілік белгісін жоғалтқан нақты себептер мен мэн-жайлар ұғыньшады.

Әкімшілік жазаны орындауға кедергі келтіретін ауру деп жауапкершілікке тартылып жатқан адамның белгілі бір жазаны өтеуі мүмкін емес жағдайы, яғни тиісті медициналық корытындымен расталған жай-күйі түсінілуі керек.

Адамды ӘҚБК-тің 8-тарауында көзделген  негіздемелер бойынша экімшілік жауапкершіліктен босатқан кезде, іс бойынша өндіріс (іс жүргізу) токтатылуға жатады.

ӘҚБК-тің 9-1-тарауында, сондай-ақ ӘҚБК-тін 131, 158, 158-1, 174-бабының 3-тарма-ғында көзделген  экімшілік кұкык бұзушылықтар үшін, оны жасаған адамның зардап шегушімен татуласуына байланысты, ол экімшілік жауапкершіліктен босатылуы мүмкін.

Татуласу туралы келісім сотқа  немесе экімшілік құқық бұзушылық  туралы істерді карауға уэкілетті  адамға беріледі жэне онда зардап шегушінің  жэне экімшілік құқык бұзған адамнын фамилиясы, аты, экесінің аты, олардың тұрғылықты мекенжайы, аталған адамдардың татуласуына байланысты экімшілік кұқық бұзушылык туралы істі тоқтату туралы өтініші, арызды берген ай мен күн көрсетіліп, қолдары қойылуға тиіс.

Мұндай келісім келіп түскен кезде, қазы, уэкілетті органның лауазымды адамы зардап шегушіге арыз берудің салдарларын түсіндіреді жэне ол жөнінде экімшілік кұқық бұзушылық туралы іс бойынша каулыда айтылады.

8. Әкімшілік кұқык бұзушылық  туралы істер бойынша іс жүргізудің  токтатылуына байланысты мэселелерді шешу барысында соттар экімшілік кұқық бұзу - сол бойынша іс жүргізуге жол бермейтін мэн-жайларда (ӘҚБК-тің 580-бабы). яғни адам экімшілік жауапкершілікке тартыла алмайтын, сондай-ақ оны экімшілік жауапкершілікке тартпауға мүмкіндік беретін немесе босататын мэн-жайлар (ӘҚБК-тің 71, 581-баптары) кезінде орын алуы мүмкін екенін ескеруге тиіс.

Әкімшілік кұқык бұзушылык туралы істі карау нэтижелері бойынша іс жұргізуге катысты іс материалдарын, ӘҚБК-тің 35-бабына сэйкес, адамды тэртіптік жауапкершілікке тарту мэселесін шешу үшін тиісті органдарга берген жағдайда да токтатылуы мүмкін.

Әкімшілік кұқык бұзушылык туралы іс бойынша өндірісті (іс жүргізуді) тоқтату жөніндегі шешім істі қарауға эзірлеу барысында да, оны мэні бойынша қарау барысында да каулы түрінде шығарылады (ӘҚБК-тің 646-бабының 1-тармағының 4)-тармақшасы).

9. Әкімшілік кұқық бұзушьшық туралы хаттаманы уэкілетті лауазымды адам жасайды. 
Оның мазмұны ӘҚБК-тің 635-бабының 2-тармағында баяндалған талаптарға сай келуге тиіс, 
ал ӘҚБК-тің 646-бабының 1-тармагы, 4)-тармақшасынына сэйкес, олардың сақгалмауы, 
сондай-ақ берілген материалдардың толық еместігі жэне оны іс қарау барысында 
тольгқтырудың мүмкін болмауы - іс материалдарын хаттама жасаған органға (лауазымды 
адамға) қайтаруға экеліп соқтырады.

Іс материалдарын кері қайтару  туралы шешім аныктама түрінде шығарылады.

Хаттаманы жэне басқа материалдарды  қайтадан жолдағаннан кейін судья, орган (лауазымды адам) экімшілік  кұқық бұзушьшық туралы істі қарауға  эзірлеуге байланысты барлық мэселелерді шешеді.

Хаттаманы жэне басқа материалдарды  қайтадан жолдаған жағдайда, уэкілетті  лауазымды адамдар оған мазмұны  ӘҚБК-тің 635-бабының 2-тармағының талаптарына  сай келмеген экімшілік құқық  бұзушылық туралы бастапқы хаттаманы  қоса тіркеп жолдауға міндетті.

Прокурордың экімшілік кұқық бұзушылық  туралы іс қозғау жөніндегі қаулысы  ӘҚБК-тің 635-бабында көзделген талаптарға сай болуға тиіс. Олар сақталмаған, сондай-ақ берілген материалдар толық  болмаған кезде, сот материалдарды  іс қозғаған прокурорға қайтаруға құқылы.

Әкімшілік кұқық бұзушылык туралы істі қайта карауға эзірлеу барысьгнда жауапкершілікке тартылып отырған  адамның, оның занды окілінің, куэгерінің орынсыз себептермен келмей қалуына  байланысты сот оның қаралуьш кейінге  калдыруга жэне оларды келтіру туралы мэселені шешуге кұқылы (ӘҚБК-тің 584-бабының 4-тарм., 587-бабының 6-тарм., 594-бабының 5-тарм.).

Соған қатысты іс бойынша өндіріс (іс) жүргізіліп жатқан адам жоқ кезде (ӘҚБК-тің 584-бабыньщ 3-тармағында көрсетілген  адамдардан баска), істің қаралатын орны мен уақыты тиісті дэрежеде хабарланғаны туралы деректер болған жэне егер одан істің қаралуын кейінге қалдыру туралы өтініш түспеген кезде, іс оның қатысуынсыз қаралуы мүмкін.

ӘҚБК-тің 584-бабының 3-тармағында көрсетілген  адамдарға қатысты іс олар жоқ кезде қаралмайды. Егер ішкі істер органының (полицияньщ) мэжбүрлеп келтіру туралы анықта-масын орындау бойынша қабылдаған бірнеше шараларымен мұндай адамдардың тұрган жерін анықтау мүмкін болмаған жағдайда, казы немесе орган (лауазымды адам) ӘҚБК-тің 646-бабы, 1-тармағының 4)-тармакшасына сэйкес, экімшілік кұкык бұзушылық туралы хаттаманы жэне басқа материалдарды хаттама жасаған органға (лауазымды адамға) қайтаруға кұқылы.