Лекция по "Бюджетному праву"

«Телевизиялық жүйелер» АҚ-ы оны  адал сатып алушы деп тану жэне оның «ТелеРадиоЖүйелері» АҚ-ының 120 540 дана акциясына меншік құқығын мойындау туралы ыңғайласпа талаппен сотқа арызданды.

Сотта мэлім болгандай, даулы акцияларды сату туралы шешім қабылдау кезі қарсаңында «Империя» АҚ-ында «ТелеРадиоЖүйелері»  АҚ-ының 279 460 акциясы болған, сол себепті ол акционерлерге «ТелеРадиоЖүйелері» АҚ-ы Жарғысымен жэне «Акционерлік қоғамдар туралы» ҚР Заңының 14-бабымен берілтен акцияларды артықшылықпен сатып алу кұкығын пайдаланып, қосымша 120 540 акция сатып алған. Алайда дэл сол уақытта бірінші саты соты «МедиаСервис» АҚ-ының «Империя» АҚ-ына қатысты талап-арызы бойынша соның пайдасына «ТелеРадиоЖүйелері» АҚ-ының 279 460 дана акциясын сатып алу-сату мәмілесін жарамсыз деп тану жөнінде шешім шығарған. Кейіннен жоғары түрған соттың қадағалау алқасы бірінші саты сотының шешімін өзгеріссіз қалдырып, «Империя» АҚ-ын «МедиаСервис» АҚ-ына 279 460 дана акцияны қайтаруды міндеттеу, «МедиаСервис» АҚ-ына ол акциялардың 69 865 000 теңге сомасындағы кұнын қайтаруды (акцияны алған жағдайда) міндеттеу туралы қаулы қабылдаған.

Тараптардың дэлелдерін зерттеңіз. Шешім  шыгарган кезде сот ңандай мэн-жайларды есепке алуга тиіс?

Тестілер:

Биржалық мәмілелерді тіркеу және рэсімдеу тәртібі темендегі арқылы белгіленеді:

А. Арнаулы заң.

Ә. Тараптардың келісімі.

Б. Уэкілетті мемлекеттік орган.

В. Биржа.

Қай кезден бастап биржалық мәміле жасалган болып есептеледі:

А. Барлық маңызды талаптар бойынша  келісімге қол жеткізілген кезден бастап.

Ә. Ақша берілген кезден бастап.

Б. Биржалық сауда-саттық Ережелерінде белгіленген тәртіпте тіркелген кезден бастап.

В. Биржалық сауда-саттық Ережелерінде белгіленген тэртіпте биржалық сауда-саттық тізіліміне енгізілген кезден бастап.

Төмендегі коммерциялық құпия болып  табылады және жария етуге жатпайды:

А. Биржалық мэміленің мазмұны.

Ә. Тауар саны және оның бағасы.

Б. Тауардың сақталып жатқан орны.

В. Биржалық мэміленің орындалу мерзімі.

Фьючерстік мәміле - ол:

А. Нақты тауарға қатысты құқықтар мен міндеттерді өзара беруге байланысты мэміле.

Ә. Нақты (беру мерзімі кейінге қалдырылатын) тауарға қатысты қүқықтар мен міндеттерді өзара беруге байланысты мэміле.

Б. Биржалық тауарды беруге жасалатын  стандартты келісім-шарттарға катысты  құқықтар мен міндеттерді өзара  беруге байланысты мәміле.

В. Биржалық тауарды берудің стандартты келісім-шарттарына қатысты болашақта кұқықтар мен міндеттерді беру үшін, өз құқықтарынан шегінуге (кұқықтарьш басқаға беруге) байланысты жасалатын мәміле.

«Спот» мәмілесі - ол:

А. Қолма-қол ақшалай қаражат  үшін дереу немесе жақын арада  жаса-латын мэміле.

Ә. Тараптардың алдын ала келіскен, шартта белгіленген болашақтағы мерзімде беру және есеп айырысу талаптарында үйым-сатушының үйым-сатып алушы меншігіне берілетін тауарға жасалатын мәміле.

Б. Сатушының сатып алушыға белгілі  бір мерзімде, белгілі бір орында беретін белгілі бір тауарының  әлдебір санына қатысты стандарттық  міндеттеме.

В. Кейіннен тиімдірек бағамен қайта  сату және келісім-шарт жасалған кездегі  баға мен оны сатқан кездегі баға айырмашылығы есебінен пайда табу мақсатында жасалатын опциондық келісім-шартты сатып алу немесе сату.

Мерзімді биржалық мэмілені басқа  мәмілелерден ажырататын басты белгі - олардың нысанасы болып табылатын:

А. Нақты тауар.

Ә. Тауарды сатып алуға немесе сатуға мүліктік құқық. Б. Беретін мерзімі кейінге қалдырылған тауар. В. Әлі өндірілмеген тауар.

7. Мерзімді биржалық мэмілелер:

А. Белгілі біреудің билігінде емес сипатта болады.

Ә. Уакытпен шектелмеген, яғни кез  келген уақытта жасала береді.

Б. Ауызша түрде жасала алады.

8. Делдалдарсыз, яғни кэсіби қатысушылардың қатысуынсыз біржолғы 
келушілер жасайтын мэмілелер.

8. Биржалық мәмілелер - ол:

А. Сатып алу-сату шартынан туатын міндеттемелер.

Ә. Ойындар өткізуге байланысты шарттық  міндеттемелер.

Б. Бас тігуге байланысты шарттық міндеттемелер.

8. Алыпсатарлыққа негізделген міндеттемелер.

9. Эмиссиялық бағалы қағаздармен мәмілелер жасаудыц шарттары 
мен тәртібі томендегі арқылы белгіленеді:

А. Бағалы қағаздар нарығы туралы заңнама.

Ә. Қор биржасы белгілеген биржалық сауда-саттық ережелері.

Б. Қор нарығының кәсіби қатысушылары.

В. Уәкілетті орган бекіткен бағалы қағаздар шығару ережелері.

10. Багалы қагаздар нарыгында жасалатын мәмілелерге томендегі 
жатпайды:

А. Көрнекі мэмілелер.

Ә. Бағалы қағаздарды жэне бағалы қағаздарға салынатын қаражаттарды сенімгерлікпен басқару шарты.

Б. Дереу есеп айырысатын бағалы кағаздарды сатып алу-сату мэмілесі. В. Форвардтық мэмілелер.

 

7-тақырып. Жер қойнауын пайдалану  саласындағы кәсіпкерлік шарттар

Тақырып бойынша сұрақтар:

Жер қойнауын пайдалану саласындағы шарттық реттеудің пайда болу жэне даму тарихы.

Қазақстанда жер қойнауын пайдалануға  жасалатын шарттар.

Жер қойнауын пайдалануға жасалатын  кәсіпкерлік шарт түсінігі жэне оның маңызы.

Жер қойнауын пайдалануға жасалатын  кәсіпкерлік шарттардың түр-

лері.

Нормативтік материал:

ҚР Азаматтық кодексі (Жалпы  бөлім). 27.12.1994. // ҚР Жоғаргы Кеңесінің  ведомостары. 1994. № 23-24 (қосымша). 282-бап; ҚР Азаматтық кодексі (Ерекше белім). 01.07.1999 ж. № 409-1. // ҚР Парламентінің ведомостары. 1999. № 16-17. 642-бап.

2001 ж. 12 маусымдағы № 209-П «Салық  жэне бюджетке толенетін басқа  да міндетті телемдер туралы»  ҚР Кодексі (Салық кодексі). // ҚР  Парламентінің ведомостары. 2001. №  11-12. 168-бап (2008 ж. 10 желтоқсандағы  № 99-ІУ ҚР Кодексінің қабылдануына байланысты күшін жойды).

2008 ж. 10 желтоқсандағы № 99-ГУ  «Салық жэне бюджетке теленетін  баска да міндетті телемдер  туралы» ҚР Кодексі. // «Параграф»  АЖ.

1995 ж. 28 маусымдағы «Мұнай туралы»  ҚР Заңы. 2350. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің  ведомостары. 1995. № 11. 76-бап.

1996 ж. 27 қаңтардағы «Жер қойнауы  жэне жер қойнауын пайдалану  туралы» ҚР Заңы. № 2828. // ҚР  Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1996. № 2. 182-бап.

1998 ж. 22 сәуірдегі № 220-1 «Жауапкершілігі  шектеулі жэне қосымша жауапкершілігі  бар серіктестіктер туралы» ҚР Заңы. // ҚР Парламентінің ведомостары. 28.04.1998. № 5-6 (2271).

ж. 16 мамьфдағы № 321-II «Мемлекеттік сатып алулар туралы» ҚР Заңы. //Казахстанская  правда, 23.05.2002. № 114 (23763).

ж. 13 мамырдағы № 415-П «Акционерлік қоғамдар туралы» ҚР Заңы. Казахстанская правда, 2003. № 141-142 (24081-24082).

 

ж. 31 қаңтардағы № 124-ІП «Жеке кәсіпкерлік  туралы» ҚР Заңы. Казахстанская правда. 07.02.2006. № 27 (24998).

2003 ж. 8 қаңтардағы № 373-П «Инвестициялар  туралы» ҚР Заңы. // Казахстанская  правда, 2003. № 9-11 (23948-23950).

ж. 11 қаңтардағы № 214-П «Лицензиялау туралы» ҚР Заңы. ҚР Парламентінің  ведомостары. 2007, қаңтар. № 2 (2483). 10-бап.

ҚР Жоғарғы сотының 1992 ж. желтоқсанның 18-індегі «Сот тәжіри-бесінде жеке жэне занды тұлгалардың ар-ожданы, кадір-касиеті және іскерлік беделі туралы» № 6-нормативтік қаулысы (Қосымшаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2003 ж. 20 наурыздағы «Соттардың азаматтық іс жүргізудің кейбір нормаларын қолдануы туралы»  № 2-нормативтік қаулысы (Қосымшаны  қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2004 ж. 26 қарашадағы «Соттардың экімшілік кұқық бұзушылық туралы зандарды қолдануының кейбір мэселелері туралы» № 18-нормативтік қаулысы (Қосымшаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2006 ж. 23 маусымдағы «Салық заңын қолданудың сот тәжірибесі туралы» № 5-нормативтік каулысы (Қосымшаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2008 ж. шілденің 10-ындағы «Жауапкершілігі шектеулі жэне қосымша жауапкершілігі бар  серіктестіктер туралы заңдарды қолданудың кейбір мәселелері туралы» № 2-нормативтік  қаулысы (Қосым-шаны қараңыз).

Әдебиет:

Ю.Г.Басин. Избранные труды по гражданскому праву. // Құрастырган М.К.Сүлейменов. - Алматы, Әділет ЗА-ЖҚМ-і, ҚазМЗУ Жеке құқық ҒЗИ-і, 2003.

И.С.Зыкин. Договор во внешнеэкономической деятельности. - М.: Меж-дународные отношения, 1994.

С.П.Мороз. Инвестиционное право: оқулық. Өңделіп, толықт. 3-басы-луы. - Алматы, 2006.

А.И.Перчик. Горное право: оқулық. Онделіп, толықт. 2-басылуы. - М.: «Филология три» баспа үйі, 2002.

Право и внешнеэкономическая  деятельность в Республике Казахстан. // Жауапты ред. М.К.Сүлейменов. - Алматы, ҚазМЗУ, 2001.

Право и иностранные  инвестиции в Республике Казахстан. // Жауапты ред. М.К.Сүлейменов. - Алматы, Жеті Жарғы, 1997.

М.К.Сүлейменов. Правовое регулирование иностранных инвестиций и недропользования в Казахстане (Избранные труды). - Алматы, 2006.

Тапсырмалар:

1-тапсырма. Колесов «Іп.ег  Оіі РІ_С» компаниясына, «Іпіег  Оіі ІЛЮ» компаниясына, «Интер  петролеум» АҚ-ына, Оспановқа,  ҚР Энергетика жэне минералдық  ресурстар министрлігіне, Алматы  қаласы Әділет басқармасына шағынып,  «Іпіег Оіі і_ТБ» компаниясын «Интермұнайгаз» ЖШС-і жэне «Интер петролеум» АҚ-ы қатысушылары қатарынан шығарып тастау және тараптарды бастапқы жағдайларына келтіру; жауап берушілердің шарттар бойынша өз міндеттемелерін орындамауы себепті «Интер петролеум» АҚ-ының «Мұнай» жобасы бойынша көміртегін барлау жэне өндіру келісім-шартын сату мақсатында «Іпіег Оіі ІЛЮ» еншілес компаниясына қайта рэсімдеу туралы өтінімінің ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрлігінде қаралуын тоқтата тұру туралы талаппен сотқа жүгінді.

Лисицина осы жауап  берушілерге, оған қоса Колесовке шағынып, «Интермұнайгаз» ЖШС-інің үлестеріне билік ету жөніндегі мәмілені жарам-сыз деп тану жэне тараптарды бастапқы жағдайларына келтіру; 1999 ж. 15 желтоқсандағы шарттың 1.2-тармагын жарамсыз деп тану және тараптарды бастапқы жағдайларына келтіру; Оспановтың заңды тұлғалар құру, 1999 ж. 29 қарашадағы сенімхат жэне 1999 ж. 1 желтоқсандағы сенімхат негізінде заңды түлғаларға қатысуына байланысты іс-эрекеттерді атқару мәселелері бойынша ҚР мүдделеріне уэкілеттік ету құқығын заңсыз деп тану; «Интер-мүнайгаз» ЖШС-інің құрылтай құжаттарына енгізілген өзгерістерді, оның кайта тіркелуін және қайта құрылуының күшін жою, тараптарды «Интермү-найгаз» ЖШС-інің жалпы жиналысы өткен күннің алдындағы күнгі бастапқы жагдайларына келтіру туралы талаппен: Колесовтің занды зайыбы болып табылатынын, оның келісімінсіз Колесовтің «Интермүнайгаз» ЖШС-інің жарғылық капиталының 18% көлеміндегі ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкі болып табылатын үлесіне билік еткенін, ол туралы оған тек 2003 ж. мэлім болғанын, ал Оспановтың мүндай шарттарды жасасуға заң тәртібімен куэландырылған уэкілеттіктері болмағанын дэлел ретінде келтіріп, сотқа жүгінді.

Сот шешімімен Колесовтің талап-арыздары ішінара қанағаттандырылды, яғни 1999 ж. 15 желтоқсандағы шарт бұзылды, «Іпіег Оіі ЬТБ» компаниясы «Интермұнайгаз» ЖШС-і қатысушылары қатарынан шығарылды. Колесовтің «Интер петролеум» АҚ-ына қатысты талабы қанағаттандырылмады. Лисици-нанын талап-арыздары толық көлемде қанағаттандырылды.

Жоғары сатыдағы сот бірінші саты сотының Колесовтің талабының «Интер петролеум» АҚ-ына қатысты бөлігін қанағаттандырудан бас тартқан шешімін өзгеріссіз қалдырды. Бірінші саты соты шешімінің қалған бөлігі кері қайтарылып, Колесов пен Лицицинанын талабын қанағаттандырудан бас тарту туралы жаңа шешім қабылданды.

Шешім шыгарган кезде бірінші  саты соты қандай мән-жайларды ескермеді? Егер Оспановтың «Іпіег Оіі РЬС» компаниясының  мүдделеріне ҚР аумагында тіркелген  «Іпіег Оіі РЬС» компаниясының қүқыңтың мирасңоры болып табылатын «Іпіег Оіі Сарііаі» вкілдігінің басшысы ретінде өкілеттік еткені дәлелденсе, сот шешімі өзгере ме?

2-тапсырма. Талап қоюшы  «Импульс» ЖШС-і ҚР Үкіметіне,  «ҚР Энер-гетика жэне минералдық  ресурстар миистрлігі» ММ-іне  шағынып, Ведомсто-аралық конкурс  комиссиясының «Энергоқұрылыс» АҚ-ын молибденге барлау жасау жэне ендіру үшін жер қойнауын пайдалану қүкын алуга байланысты конкурс жеңімпазы деп жариялау жөншдеп шешшш заңсыз деп тану туралы талаппен сотка жүгінді. Оның түсіндіргені төмендегідей:

2007 ж. 15 мамырда уэкілетті орган белгіленген тәртіпте жер қойнауын пайдалануға құқық алуға ашық конкурс жариялаған. Аталған лот бойынша басқа өтінім берушілермен қатар, «Импульс» ЖШС-і мен «Энергоқұрылыс» АҚ-ы жер қойнауьш пайдалану құқын алуға өтінімдер мен конкурстық ұсыныстарын жолдаған.

ҚР Үкіметінің 2007 ж. 30 қазандағы  Қаулысы негізінде кұрылган Ведомстоаралық комиссияның 2007 ж. 2 қарашадағы шешімімен  аталған конкурс жеңімпазы болып  «Энергоқүрылыс» АҚ-ы хабарланды. Конкурс нәтижелері Мемлекеттік  сатып алулар бюллетенінде жарияланды. Талап қоюшының пікірінше, конкурс комиссиясының аталған шешімі заңсыз болып табылады, өйткені ҚР заңдарының талаптары бұзыла отырып қабылданған. Атап айтқанда, «Энергокұрылыс» АҚ-ы конкурска қатысуга жіберілмеуге тиіс еді, себебі аталған занды тұлға қолданыстағы заңдарды бұзып, конкурстық ұсыныспен бірге өзінің бұрынғы қызметі туралы мәлімет бермеген, оның ішінде соңғы бес жыл ішінде қызмет еткен мемлекеттерінің тізімін қоса отырып, сондай-ақ өтінім берушінің каржьшық жағдайы туралы деректерді, атап айтқаңда, бухгалтерлік теңгерімі, пайдалары мен шығындары туралы есеп-қисапты, соңғы есептік жыл үшін өтінім берушінің қаржылық жағдайы туралы аудиторлық қорытындыны табыс етпеген.