Лекция по "Бюджетному праву"

В. ҚР аумағындагы шетелдік заңды  түлғалардың өкілдіктері.

ҚР заңдары бойынша резидент емес болып табылатындар:

А. Шетелде уақытша жүрген ҚР азаматтары.

Ә. ҚР аумағынан тыс жерде мемлекеттік  кьізмегте жүрген ҚР азамат-

тары.

Б. Шет мемлекетте тұрақты түру қүкъіғы сол мемлекеттің зандарына сай берілген құжаты бар ҚР азаматтары.

ҚР аумағында тұрақты тұру қүқығына берілген қүжаты бар азамат-тығы жоқ  түлғалар.

8. Валюталық реттеу саласында  арнаулы құзырлы орган төмендегі  болып табылады: А. ҚР Үкіметі. Ә. ҚР Қаржы министрлігі.

Б. ҚР Қаржы нарыгын және қаржы  үйымдарын реттеу жэне қадагалау  жөніндегі Агенттігі.

ҚР Үлттық банкі.

Резидент еместер ҚР-ға әкелетін және одан әкететін қолма-қол шетелдік және (немесе) ұлттық валюта ҚР кеден  органына міндетті мағлұмдауға жатады, егер оның көлемі:

А. 3 мың АҚШ долларынан асатын болса. Ә. 5 мың АҚШ долларынан асатын болса. Б. 10 мың АҚШ долларынан асатын болса. В. 15 мың АҚШ долларынан асатын болса.

10. Қолданылып жүрген ҚР заңдарымен қанша кеден режимі 
белгіленген?

А. 12 кеден режимі. Ә. 15 кеден режимі. Б. 17 кеден режимі. В. 19 кеден режимі.

 

 

 

4-тақырып. Кәсіпкерлік қызметтін  жекелеген түрлерін қүқықтык  реттеу

Тақырып бойынша сұрақтар:

Банк қызметін құқықтық реттеу.

Сақтандыру қызметін қүқықтық реттеу.

Көлік қызметін кұқықтық реттеу.

Сәулет, қала құрылысы және құрылыс  қызметін құқықтық реттеу.

Нормативтік материал:

1963 ж. 28 желтоқсандагы Қазақ КСР  Азаматтық кодексі. // Қазақ КСР  Жоғарғы Кенесінің ведомостары. 1964. № 2. (Кіріспе, 1-223-баптары ҚР  Жоғарғы Кеңесінің 1994 ж. 27 желтоқсандағы № 269-ХІІ Қаулысына сэйкес күшін жойды. АК (Ерекше бөлім) 19'99 ж. 1 шілдедегі № 410-1 ҚР Заңына сэйкес күшін жойды).

ҚР Азаматтық кодексі (Жалпы  бөлім). 27.12.1994. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің  ведомостары. 1994. № 23-24 (қосымша). 282-бап; ҚР Азаматтық кодексі (Ерекше бөлім). 01.07.1999 ж. № 409-1. // ҚР Парламентінің ведомостары. 1999. № 16-17. 642-бап.

Қазақстан Республикасының 1999 ж.13 шілдедегі  № 411-1 Азаматтық іс жүргізу кодексі. // Казахстанская правда, 27.07.1999. № 179-180 (22896-22897).

2003 ж. 20 маусымдағы № 442-П ҚР  Жер кодексі. // Казахстанская правда, 04.05.2005.

ж. 22 қазандағы «Қазақстан Республикасындағы  сәулет және қала құрылысы туралы»  ҚР Заңы. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1993. № 19. 451-бап ( 2001 ж. 16 шілдедегі № 243-ІІ ҚР Заңына сэйкес күшін жойды).

ж. 21 қыркүйектегі № 156-ХІІІ «Қазақстан Республикасындағы көлік туралы»  ҚР Заңы. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1994. № 15. 201-бап.

ж. 31 тамыздағы № 2444 «Қазақстан Республикасындағы  банктер жэне банк қызметі туралы» ҚР Заңы. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1995. № 15-16. 106-бап.

 

ж. 18 желтоқсандағы № 126-П «Сақтандьфу  қызметі туралы» ҚР Заңы. ҚР Парламентінің  ведомостары. 2000. № 22. 406-бап.

ж. 16 шілдедегі № 242-11 «Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала қүрылысы және күрылыс қызметі туралы» ҚР Заңы. ҚР Парламентінің ведомостары. 2001. № 17-18. 243-бап.

2001 ж. 8 желтоқсандағы № 266-ІІ  «Теміржол келігі туралы» ҚР  Заңы. // Казахстанская правда, 17.12.2001. № 291 (23639).

2003 ж. 8 қаңтардағы № 373-ІІ «Инвестициялар туралы» ҚР Заңы. // Казахстанская правда, 2003. № 9-11 (23948-23950).

ҚР Министрлер Кабинетінің 1994 ж. 22 шілдедегі «Қазақстан Респуб-ликасы ¥лттық банкінің орталықтандырылған (директивалық) кредиттерін алу тэртібі туралы»  № 826-Қаулысы. ҚР ППАЖ. 1994. № 30. 345-бап (ҚР Үкіметінің 2005 ж. 27 шілдедегі № 781-Қаулысына сэйкес күшін жойды).

ҚР Үкіметінің 1996 ж. 28 мамырдағы  «Директивалық кредиттер жэне өзара  борыштарды республикаішілік есепке алу  нэтижелері бойынша жэне аукциондарда берілген кредиттер бойынша берешектерді сату тәртібі туралы» № 653-Қаулысы. ҚР ППАЖ. 1996. № 24. 208-бап (ҚР Үкіметінің 2005 ж. 27 шілдедегі № 781-Қаулысына сәйкес күшін жойды).

ҚР Жоғарғы сотының 1992 ж. желтоқсанның 18-індегі «Сот тәжірибесінде жеке және занды түлғалардың ар-ожданы, қадір-қасиеті және іскерлік беделі туралы» № 6-нормативтік қаулысы (Қосымшаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2007 ж. 16 шілдедегі  «Соттардың жер заңцарын қолдануының  кейбір мэселелері туралы» № 6-нормативтік  қаулысы (Қосым-шаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2008 ж. шілденің 10-ындағы «Жауапкершілігі шектеулі жэне қосымша жауапкершілігі бар  серіктестіктер туралы зандарды қолданудың кейбір мэселелері туралы» № 2-нормативтік  қаулысы (Қосым-шаны қараңыз).

Әдебиет:

В.С.Анохин. Предпринимательское право: ЖОО студенттеріне арналған оқулық. - М.: Гуманитарлық ВЛАДОС баспа орталығы, 1999.

А.Ю.Бушев, О.А.Городов, Н.Л.Вещунова және басқалары. Коммерческое право: оқулық. // В.Ф.Попондопуло, В.Ф.Яковлеваның басшьшығымен. 2-бө-лім. - СПб.: Санкт-Петербор университеті баспасы, 1998.

И.В.Дойников. Предпринимательское право: оқу құралы. М.: ПРИОР,

2000.

И.В.Ершова, Т.М.Иванова. Предпринимательское право: оқу қүралы. Түзетіліп, толықтырылып 2-басылуы. М.: Юриспруденция, 2000.

С.Э.Жилинский. Предпринимательское право (правовая основа предпри-нимательской деятельности): ЖОО үшін оқулық. - М.: Норма баспасы, 2006.

Н.Ю.Круглова. Хозяйственное право. М., 1999.

В.В.Лаптев. Введение в предпринимательское право. — М., 1999.

В.С.Мартемьянов. Хозяйственное право: 2 томдық оқулық. М., 1994.

Предпринимательское право России: оқулық. В.С.Белых, Г.Э.Берсункаев, С.И.Винниченко жэне басқалары. // Жауапты ред. В.С.Белых. - М.: Проспект, 2008.

Предпринимательское право Российской Федерации. // Жауапты ред. Е.П.Губин, П.ГЛахно. - М.: Юристъ, 2006.

Предпринимательское (хозяйственное) право: оқулық. // Н.Н.Возне-сенская жэне басқалары. В.ВЛаптевтің, С.С.Занковскийдің басшылығымен. -М.: Волтерс Клувер, 2006.

Тапсырмалар:

тапсырма. 1995 ж. 27 шілдеде коммерциялық банк «Семен қырманы» АҚ-ына мемлекеттік ресурстан 1 739 000 теңге сомасында 1996 ж. 27 наурызда қайтаратын мерзіммен кредит берген.

Алайда берілген кредит уақытында  қайтарылмаған.

Соған байланысты қаржы басқармасы «Семен қырманы» АҚ-ынан негізгі қарызды  жэне 18 259 500 теңге келемінде айыппүл өндіріп алу туралы талаппен сотқа жүгінеді.

Іс материалдарынан белгілі  болғандай, ҚР Үкіметінің 1995 ж. 12 шілде-дегі қаулысына сәйкес, «Семен қырманы» АҚ-ына мемлекеттік ресурстан  директивалық кредит берілген. 1995 ж. 27 шілдедегі кредит шартында банк жауап берушіге 1 739 000 теңге сомасындагы кредитті 1996 ж. 27 наурызға дейінгі мерзімге берген. Шарт талаптары бойынша кредитті пайдаланғаны үшін 303%, ал оның мерзімін өткізіп жібергені үшін 603%) төлеу көзделген.

Тараптардың дәлелдерін зерттеңіз. Сот шешім шыгарганда, ңандай мэн-жайларды ескеруге тиіс? Егер жауап берушінің директиеалың кредитті өтеу есебінде «Семен нан онімдері комбинатына» 1 045 761,2 теңге сомасының астыгын беру жолымен есеп айырысңанына дәлелдер келтірсе, сот шешімі өзгере ме?

тапсырма. «Параграф» ЖШС-і «№ 10-баспахана» ЖШС-інің қағазды еркін пайдаланғанынан  келген залалды және оны сактап бергені  үшін 573 678 теңге көлемінде шығыстардың, жауап берушінің шарт талаптарын орындамауынан туған 1 401 723,40 теңге  шығынның, қағаз пайдалаггудан келетін алынбай қалған 919 677 теңге пайданы және қағазды пайдаланбаудан келген 1 504 143 теңге шығынды, оған қоса оның іскерлік беделіне келтірілген моральдық нүқсанның орнын толтыруын талап етіп, сотқа жүгінген.

198 ж. 10 қьфкүйектегі шартқа сэйкес, «Параграф» ЖШС-і «№ 10-баспахана» ЖШС-інен газет басып шығаруға арналған форматы 84 см 44 872 келі қағаз сатып алады.

Газет басып шығаруға 15 379 келі қағаз  жүмсалғаннан кейін, «№ 10-баспахана» ЖШС-інің қоймасында 29 493 келі қағаз қалған. «№ 10-баспахана» ЖШС-інің шартты біржақты бүзуына байланысты, «Параграф» ЖШС-і газетті Жаңасібір қаласындағы «Сібір» басханасында басуға мәжбүр болған.

Талап қоюшының пікірінше, шарт талаптарын орындаудан жалтарған жауап берушінің  кінэсінан 29 493 келі пайдаланылмаған қағаз қажетсіз болып қалған, өйткені 168 см форматтағы қағаз қажет болгандықтан, «Сібір» баспаханасының станоктарында басуға жарамсыз.

Жауап беруші 1998 ж. 10 қыркүйектегі шарт бойынша бір вагон газет қағазын  беру жөніндегі өзінің міндеттемесін орындалды деп санайды. Осы шарт талаптары бойынша жауап беруші өзінің қоймаларында қағаздың сақталуын қамтамасыз етеді жэне оны «»Параграф» ЖШС-інің өкімімен босатады.

Тараптардың дәлелдерін талдаңыз. Сот  қандай шешім шыгаруга тиіс? Егер «Параграф» ЖШС-інің ңагазды беру туралы талап ңоймаганы жэне оны «№ 10-баспахана» ЖШС-інің талап етуімен алып кетуден бас тартңаны дэлелденсе, сот шешімі озгере ме?

тапсырма. «Виктория» сақтандыру компаниясы»  АҚ-ы «Технология» Ақ-ынан өндірістегі  жазатайым жағдайлардан сақтандырудың ұжымдық шарты бойынша төленбеген сақтандыру берешегін құрайтьш 2 187 041 теңге ақшаны жэне басқалардың ақшалай қаражатын заңсыз пайдаланғаны ушін пайыздарды өндіріп алу жөнінде сотқа жүгінген.

Шарттың 6.1-тармағына сэйкес сақтандыру жағдайы орын алғанда, сақтандыру төлемінің сомасы толық түскеннен кейін 12 ай ішінде сақтанушының сақтандыру етемін алу құқығы, ал «Виктория» сақтандыру компаниясы үшін тиісті сақтандыру отемі сомасын төлеу міндеті туындайды.

Оның үстіне, шарттың 2.5-тармағында сақтанушының сақтандыру төлемін 2000 ж. шілденің ішінде аудару міндеті козделген, бірақ жауап беруші сақтандыру төлемін талап-арыз берілген мерзімге дейін толық көлемде төлемеген.

Алайда, жауап беруші көрсеткендей, аталған шарт сақтандырудың ерікті түріне қатысты жасалған жэне онда шарт жасасушы агенттің ерікті түрде толемеген төлемін сактандырушының өндіріп алу қүқығы бекітілмеген.

Сот ңандай шешім шыгаруга тиіс? Қай  кезден бастап саңтандыру шарты күшіне енеді жэне тараптар үшін міндетті болып табылады?

тапсырма. «Трансжүйе» ЖШС-і «Мүнай әнімдері» АҚ-ын теміржол-дың кірме  жолдарын пайдалану тэртібі туралы шарт жасасуға мэжбүрлеу туралы талаппен сотқа жүтінді. Оның талаптары бойынша  ай сайын эр айдың 10-ында тармақ жолдың иесіне 750 теңге көлемінде амортизациялык шығыстардың бір бөлігін аудару жэне сол мерзімдерде оларды ағымдық жөндеуге және күтіп-үстауға кететін шығыстардың 50%-ын (ол шығындарды растайтын қүжаттар табыс еткен жағдайда) отеу козделген.

Іс материалдарынан белгілі  болғандай, бағаға қатысты тараптар арасында келіспеушілік туған жэне оны келісіммен шешуге тараптар қол жеткізе алмаған.

Істе соны пайдалануға байланысты дау туып отырған теміржол кірме  жолдарының «Мұнай онімдері» АҚ-ының меншігі болып табылатыны туралы Мемлекеттік мүлік жөніндегі комитеттің берген анықтамасы бар.

Сот ңандай шешім шыгаруга тиіс? Қандай жагдайларда шарт жасасу міндетті болып  табылады?

тапсырма. «Ренессанс» ЖШС-і «Медқызмет»  АҚ-ы және «СМУ-3» ЖШС-інен 18 430 339 теңге  өндіріп алу туралы талаппен сотқа  жүтінді.

Сотта белгілі болганы: «Медқызмет» АҚ-ы 1998 ж. 7 қаңтарда СМУ-3» ЖШС-імен 1998 ж. 31 желтоқсанға дейін тұрғын үй қүрылысын салу жонінде күрделі қүрылыс мердігерлігі шартын жасасады.

Ақшалай қаражатының болмауы себепті  «Медқызмет» АҚ-ы 1998 ж. 29 қаңтарда тұрғын үй құрылысын салуга қаржылай комек керсету туралы «Ренессанс» ЖШС-імен шарт жасасып, соған сәйкес «Ренессанс» ЖШС-і алдын ала келісілген ақшалай қаражатты құрылысқа салуға, ал «Медкызмет» АҚ-ы Алматы үй құрылысы комбинаты» (АДК) ПИК-імен жасаған шартқа сәйкес тапсырыс беруші кызметін орындауға жэне кұрылыс аяқталғаннан кейін «Ренессанс» ЖШС-іне салынған тұрғын үйден 15 пәтер беруге міндеттенеді.

Тараптардын 1998 ж. 11 наурыздағы қосымша  келісімі бойынша «Ренессанс» ЖШС-і  «СМУ-3» ЖШС-іне жер телімін  игеруге жэне тұрғын үй салуға 15 665 788,15 теңге ақша аударған.

Қала экімінің 1998 ж. 23 наурыздағы шешімімен  даулы үйдің құрылысы салынатыны жорамалданған жер телімі «Құрылыстапсырысшы»  ЖШС-іне берілген. 1998 ж. сэуірде «Қүрылыстапсырысшы»  ЖШС-і озінің үй салатын қүқықтарын «Қүрылысқұрастыру» АҚ-ына береді.

1998 ж. наурызынан бастап «Медқызмет»  АҚ-ы үй құрылысын салу құқығынан  айырылып, сол кезден бастап оның  тапсырыс беруші ретіндеп қызметі  тоқтатылады.

«Құрылысқұрастыру» АҚ-ы көппэтерлі түрғын үй құрылысын аяқтайды, бірақ «Ренессанс» ЖШС-іне 15 пәтер бермейді.

«СМУ-3» ЖШС-інің екілі сотта  «Ренессанс» ЖШС-інщ аударган барлық ақшасы жер телімін игеруге жэне үй қүрылысын салуға жүмсалғанын  түсіндірді.

Сот ңандай шешім шыгаруга тиіс? Талап  ңоюшының «Медңызмет» АҚ-ы жэне «СМУ-3» ЖШС-інің ортаң жауапкершілігі туралы уэждері ңисынды ма?

6-тапсырма. 2007 ж. 29 қаңтарда «Экология»  ЖШС-і «Экожүйе» ЖШС-інен 2 100 000 теңге  көлемінде негізгі борышты және 86 310 теңге сомасында айыпақы ондіріп  алу туралы талаппен сотқа  жугінді.

Іс материалдарынан белгілі  болғандай, 2004 ж. 15 шілдеде «Экология» ЖШС-і - Орындаушы және «Экожүйе»  ЖШС-і - Тапсырыс беруші мердігер-лік  шарт жасасып, сол бойынша тапсырыс беруші оз күшімен жэне өз есебінен жобаларды келісуді, яғни қоршаған ортаны қорғау женіндегі облыстық және аумақтық басқармаларда сараптама жасауды қамтамасыз етеді (шарттың 1.2.2-тармағы). Ауызша келісу бойынша әр жобаға сараптама «Экология» ЖШС-іне, ал жұмыстарды орындау кесімі «Экожүйе» ЖШС-іне беріледі.