Лекция по "Бюджетному праву"

А. Жеке кэсіпкерлік субъектісі туралы акларатты оның келісімінсіз алганы үшін.

Ә. Жеке кэсіпкерлік субъектісі туралы ақпаратты мемлекеттік орган-дардың жэне лауазымды адамдардың сұратуы  бойынша бергені үшін.

Б. Жеке кэсіпкерлік субъектісі туралы ақпаратты соттың сұратуы бойынша бергені үшін.

В. Жеке кәсіпкерлік субъектісі туралы ақпаратты оның келісімінсіз

таратқаны үшін.

Жеке кәсіпкерлік субъектісінің  орнын толтыруды талап еткен  шыгындарының көлеміне төмендегі енгізілмейді:

А. Жеке кэсіпкерлік субъектісі қызметкеріне тексеруге берілетін материалдарды әзірлегені үшін төленген сыйақы сомасы.

Ә. Өңдіріс амалсыздан тоқтатылған  кездегі жалақы.

Б. Жеке кэсіпкерлік субъектісі өндірістің амалсыздан тоқтатылуы себепті тиісті тауарларды сатудан алуы мүмкін болған, қоддан шығып кеткен пайда.

В. Тексеру жүргізу барысында  жасалған шарттар бойынша жеке кэсіпкерлік  субъектісінің өзінің міндеттемелерін  орындамаганы немесе тиісті емес дэрежеде орындағаны себепті ала алмай  калған сыйақысьшың сомасы.

Ерлі-зайыптылардың қайсысының борыштары  скенінс қара-мастан, олардың ортақ мүлкінен өндіріп алу төмендегі қызмет кезінде мүмкін болады:

А. Дербес кәсіпкерлікті жүзеге асырғанда. Ә. Ерлі-зайыптылардың кэсіпкерлігі кезінде.

Б. Ерлі-зайыптылардың біреуі катысушысы болып табылатын толық серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болғанда.

В. Ерлі-зайыптылардың біреуі қатысушысы болып табылатын қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз  болғанда.

Міндеттемелерді бүзганы үшін жүктелетін азаматтық-қүқықтық жауапкершілік  төмендегідей формада бола алмайды:

А. Шығындардың орнын толтыру. Ә. Кепілақыны жоғалту.

Б. Қылмыстық мақсатқа жетуге бағытталған  мәміле бойынша мемлекет пайдасына  алынған барлық табысты тэркілеу.

8. Жеке кәсіпкерлік субъектісінің мүлкін тэркілеу.

8. Азаматтық-қүқықтық жауапкершілік  материалдық жауапкерші-ліктен төмендегідей болуы себепті өзгешеленеді:

А. Мүліктік сипатта болуы.

Ә. Зиянның орнын толтыруды жорамалдайды.

Б. Залал келтірілуі себепті орын алады.

Толық көлемде өтеуге жатады.

Жүмыс беруші төмендегі кезеңде  қызметкерге тәртіп жазасын қолдану туралы кесім шыгара алмайды:

А. Қызметкер өзінің еңбек міндеттемелерін  орындаған. Ә. Қызметкер жүмысқа  келіп жэне жұмыстан кетіп жүрген. Б. Қызметкер іссапарда болған.

В. Қызметкерді басқа жүмысқа  немесе лауазымға ауыстьфған.

Әкімшілік-қүқықтық жауапкершілік қылмыстық жауаптылық-тан төмендегі сипаты бойынша ажыратылады:

А. Ол алдын ала сақтандыру сипатында  болады. Ә. Құқык бүзушьшық жасағаны үшін жүктеледі.

Б. Адамның қүқыққа қайшы эрекет жасауының (әрекетсіздігінің) салдары  болып табылады.

В. Құқық бұзушының кінәсі болғанда жүктеледі.

 

11-тақырып. Кәсіпкерлердің қүқықтарын  қорғау және шаруашылық дауларды  шешу

Тақырып бойынша сүрақтар:

Кэсіпкерлердің құқықтарын қорғау түсінігі. Кэсіпкерлік қызмет субъектілерін  қорғауға кұкық.

Кінәрат-талап қою негізінде дауларды реттеу тэртібі.

Дауларды аралық соттың қарауы.

 

Дауларды халықаралық коммерциялық төрелікте қарау.

Шаруашылық дау-дамайларды караудың соттық тэртібі.

Нормативгік материал:

ҚР Азаматтык кодексі (Жалпы  бөлім). 27.12.1994. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1994. № 23-24 (қосымша). 282-бап; ҚР Азаматтық кодексі (Ерекше бөлім). 01.07.1999 ж. № 409-1. // ҚР Парламентінің ведомостары. 1999. № 16-17. 642-бап.

1997 ж. 13 желтоқсандағы № 206-1 ҚР  Қылмыстық іс жүргізу кодексі. // Қазақстан Республикасы Парламентінің ведомостары. 1997. № 23. 335-бап.

1999 ж. 13 шілдедегі № 411-1 Қазақстан  Республикасының Азаматтық іс  жүргізу кодексі. // Казахстанская  правда. 27.07.1999. № 179-180 (22896-22897).

2004 ж. 28 желтоқсандағы № 22-ИІ  «Аралық соттар туралы» ҚР Заңы.

// Международное частное право:  нормативные акты и международные  договоры. Т. 10. Международный гражданский  процесс. Ч. 2. Международ-ный коммерческий  арбитраж. // Қүфастырған М.К.Сүлейменов. - Алматы, «Әділет» ЗА-ЖҚМ, ҚазМЗУ  Жеке құқық ҒЗИ-і, 2005. - 12-27-беттер.

2004 ж. 28 желтоқсандағы № 23-ІП  «Халықаралық коммерциялық төре-лік  туралы» ҚР Заңы. // Международное  частное право: нормативные акты  и международные договоры. Т. 10. Международный  гражданский процесс. Ч. 2. Международный  коммерческий арбитраж. // Құрастырған М.К.Сүлейменов. -Алматы, «Әділет» ЗА-ЖҚМ, ҚазМЗУ Жеке құқық ҒЗИ-і, 2005. - 28-39-беттер.

2006 ж. 31 қаңтардағы № 124-ІП «Жеке  кәсіпкерлік туралы» ҚР Заңы. Казахстанская правда. 07.02.2006. № 27 (24998).

ҚР Жоғарғы сотының 2003 ж. 20 наурыздағы «Соттардың азаматтық іс жүргізудің кейбір нормаларын колдануы туралы» № 2-нормативтік қаулысы (Қосымшаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2005 ж. 23 желтоқсандағы  «Соттардың азаматтық іс жүргізудің аралық соттардың шешімдерін мэжбүрлеп  орындату туралы кейбір нормаларын қолдануы туралы» № 10-нормативтік қаулысы (Қосым-шаны қараңыз).

Әдебиет:

И.В.Амирханова. Гражданско-правовое обеспечение развития предприни-мательства в РК. - Алматы, ҚазМУ, 2003.

В.С.Белых. Правовое регулирование предпринимательской деятельности в России. - М.: Проспект, 2005.

Е.В.Брунцева. Международный коммерческий арбитраж: ЖОО үшін оқу қүралы. - СПб.: «Сентябрь» баспа үйі, 2001.

И.В.Ершова, Т.М.Иванова. Предпринимательское право: оқу құралы. Түзетіліп, толықтыр. 2-ші басылуы. - М.: Юриспруденция, 2000.

Қазақстан Республикасының «Аралық  соттар туралы» Заңына түсінік-темелер. // Жауапты ред. И.П.Грешников. - Алматы, Раритет, 2009.

С.И.Крупко. Инвестиционные споры между государством и иностранным инвестором: оқу-практикалық оқу құралы. - М.: БЕК баспасы, 2002.

Предпринимательское право России: оқулық. // В.С.Белых, Г.Э.Берсун-каев, С.И.Винниченко жэне басқалары. / Жауапты ред. В.С.Белых. - М.: Проспект, 2008.

Предпринимательское право Российской Федерации. // Жауапты ред. Е.П.Губин, ПГ.Лахно. - М.: Юристь, 2006.

Предпринимательское (хозяйственное) право: окулық. // Н.Н.Возне-сенская жэне басқалары. В.В.Лаптевтін, С.С.Занковскийдің басшылығымен. -М.: Волтерс Клувер, 2006.

Третейский суд в Казахстане: проблемы правового регулирования. // Халықаралық конференция материалдарының жинағы. // Жауапты ред. М.К.Сүлейменов. - Алматы, ҚазМЗУ, 2003.

Тапсырмалар:

тапсырма. Қостанайқұрылыс» ЖШС-і  мен «Жаңасібіркұрылыс» ЖШ¥ арасындағы аралық келісімде туындаған даудың нақты аралық сотты тандау кезінде  аталған соттың тұрған орны айтылмастан, Дүниежүзілік Сауда палатасы сотының қарауына берілетіні көрсетілген болатын. Кейіннен бұл соттың Париж қаласында екені аньгқталады. Қостанайқүрылыс» ЖШС-інің бірінші басшысы «Жаңасібірқүрылыс» ЖШҰ-на қатысты талаппен, келісімде көзделгендей, өзінің бүзылған құқықтарын қорғау үшін аралық сотқа жүті-нетін нақты мүмкіндігі жоқ екенін ескеріп, мемлекеттік сотқа жүгінуге мүмкіндік беру жөнінде ҚР Жоғарғы сотына өтініш білдіреді.

ҚР Жогаргы соты цандай жауап  беруге тиіс? Тараптар аралық келісімді бүза ала ма? Аралық келісімге қатысушы тараптардың бірінің оны жарамсыз деп тану жонінде талаппен сотқа жүгінуіне бола ма?

тапсырма. 2009 ж. 9 ақпандағы сот шешімімен  «Интеграл» ЖШС-інің 2007 ж. 7 сэуірде  коммерциялық банкпен жасалған алдындағы кредит келісімінің талаптарын және шарттың 6.4-тармағын, яғни соған сәйкес: «шарт бойынша барлық даулар мен келіспеушіліктер Қазақстан Республикасы Банктері қауымдастығы жанындагы аралық соттық қарауына жатады» деген шартын өзгерту туралы талабы қанағаттандырылды.

Сөйтіп, тараптардың істерді қарауды  аралық сотқа беру жайындағы бұрын  кол жеткізілген келісімі күшін  жойған болып танылды, ал кредит шартын орындау барысында туындайтын дауларды шешу жалпы құзырлы соттарға жатқызылды.

Сот шешімі заңды болып табыла ма?

тапсырма. Соттың 2009 ж. 9 қаңтардағы шешімімен  қытайлық компа-нияның (ҚХР, Үрімші) талабы қанағаттандырьшды жэне оның пайдасына  «Рақмет» ЖШС-інен (ҚР, Алматы) теңге  бағамымен 202 150 АҚШ доллары өндіріліп  берілді.

Жауап беруші тараптар жасаған шартта төрелік ескертпе бар екендігін, ал сот тараптардың төрелік келісім жасасқанына сілтеме жасап, талапты қабылдаудан бас тартуға тиіс болғандығын негізге алып, сот шешіміне қарсы шағым берді. Сонымен, 2008 ж. 15-қаңтардағы келісім-шарттың 7.1-тармағы келіссөздер жүргізу жолымен реттелмеген даулар мен келіспеушіліктердің шешімі екі тарап үшін де түпкілікті болатын Халықаралық қазақстандык төрелікте шешілетінін көздейді.

Бірінші сатыдағы сот даудың халыкаралық  коммерциялық төрелікте емес, жалпы  сотта қаралғанын талап қоюшының табанды түрде сұрағанына сілтеме жасады.  Оның үстіне сот төрелік ескертпенің болуы айтты, өйткені бұл эркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына қүқығы бар екендігін жария ететін Қазақстан Республикасы Конституциясы 13-бабының 2-тармағына қайшы болар еді.

Жогаргы сатыдагы сот қандай шешім  шыгаруга тиіс?

тапсырма. 2006 ж. 16 қыркүйекте қазы «Резон»  ӨК-інен коммер-циялык банк пайдасына 446 119 теңге сомасында кредит берешегін  өндіру туралы 2007 ж. 16 қарашаға дейін күшін сақтайтын бұйрық шығарды.

2008 ж. ақпанда коммерциялық банк  бүйрыктың орындауға ұсынылуы  үшін өтіп кеткен мерзімді  қалпына келтіру жэне борышкердің  шотында ақшалай қаражаттың болмауына  байланысты шешімді орыңдау тэсілі  мен тәртібін өзгерту, сондай-ақ жауап берушінің есеп айырысу шоты болған коммерциялық банкті тарату туралы арыз жазып, сотқа жүтінген.

Сот қандай үйгарым шыгаруга тиіс?

тапсырма. 2004 ж. 18 мамырда «Ротор»  АҚ-ы мен «АТП-5» АҚ-ы арасында консигнация шарттарымен автомобильдер  және қосалқы бөлшектер беру жөніңде шарт жасалған. «АТП-5» АҚ-ының шарт бойынша өз міндет-темелерін бүзғанына байланысты, «Ротор» АҚ-ы келтірілген залалды өндіріп алу туралы талаппен аралық сотқа жүгінген, өйткені шарттың 6.5-тармағында аталған шарттан туатын даулар тұракты жұмыс істейтін «Фемида» аралық сотыңда шешілетіні көзделген.

«Фемида» аралық сотының 2006 ж. 25 қаңтардағы шешімімен «Ротор» АҚ-ының талаптары  ішінара қанағаттандырылып, оның пайдасына  «АТП-5» АҚ-ынан 4 542 400 теңге өндіріліп  беріледі.

Сот өзінің 2006 ж. 25 ақпаңдағы анықтамасымен аралық соттың 2005 ж. 25 қаңтардағы шешімін орындауға бұйрық беруден бас тартқан.

Сотта анықталганы: талап қоюшы  аралық сотка 2006 ж. 2 қарашада арыз берген, ал талап-арыздың көшірмесі жауап  берушіге тек 2006 ж. 3 желтоқсанда жолданған, бұл қоса берілген пошта квитанциясы арқылы расталады және істі қарау 2006 ж. 9 желтоқсанына белгіленген.

Арызды аралық сот өндірісіне қабылдап, «Аралық соттар туралы» ҚР Заңының 13-бабының 4-тармагы, 2-тармақшасының  талаптарына сэйкес, тараптар кандидатурасын келіспеген қазы С.К.Филимоновтың 2006 ж. 27 ка-рашадағы анықтамасымен іс қозғалган.

Сот үйгарымы негізді болып табыла ма? Қандай жагдайларда сот аралық сот шешімін орындауга бүйрық беруден бас тарта алады?

тапсырма. Соттың 2008 ж. 6 қазандағы шешімімен ҚР ¥лттық банкі-нің Мемлекеттік мүлік жөніндегі комитеттің «Коммерциялық банк ғимаратын Қазынашылық теңгеріміне беру туралы» каулысын жарамсыз деп тану жөніндегі талабын қанағаттандырудан бас тартқан. 2008 ж. 13 қазанда талап қоюшының оның зандылығын жэне негізділігін тексеру туралы берген арызын мемлекеттік баждың төленбеуі және арыз көшірмесінің тараптарға жолдан-ғанын дэлелдейтін айғактардың болмауы себепті, 2008 ж. 16 қазанында сот кері кайтарады.

Бастапқы арыз қайтарылғаннан кейін, талап қоюшы мемлекеттік бажды 2008 ж. 20 қарашада төлеген, ал өтіп кеткен мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішпен талап қоюшы сотқа 2008 ж. 4 желтоқсанында жүгінген.

Сот қандай шешім шыгаруга тиіс?

Тестілер:

Азаматтық қүқықтарды қорғау тәсілдері  ретінде төмендегі қолданыла алмайды:

А. Өзін-өзі қорғау. Ә. Құқықтарды тану.

Б. Құ-қыктық қатынастарды тоқтату  немесе өзгерту. В. Азаматтың немесе заңды тұлғаның құқықтарды алуына немесе жүзеге асыруына кедергі келтіру.

Заң арқылы тыйым салынбаған қызметті жүзеге асыратын кәсіпкерлердін қүқықтарын қорғаудыц арнайы қүралдарына төмендегі жатпайды:

А. Қызметтің лицензияланатын түрлерін қоспағанда, кэсіпкерлік қызметті қандай да бір рұқсаттарды алмастан жүзеге асыру мүмкіндігі.

Ә. Кәсіпкерлік қызметті заң актісінде  көзделген негізде шығарылған сот шешімі бойынша ғана мэжбүрлі түрде токтату.

Б. Шағын кэсіпкерлікті мемлекеттік  қолдау және дамыту.

В. Заң актісі арқылы жеке кәсіпкерлік  үшін тыйым салынған жұмыстар-дың  тізбесін, тауарлар мен қызметтердің түрлерін белгілеу. т

Өзініц шарт жасасушы агенттеріне  бүзылған шарттық міндет-темелерге  қатысты кінәрат-талап қою көмегімен, кәсіпкер: