Лекция по "Бюджетному праву"

Салық қызметі органы ыңғайласпа тексеру  кесімінде бұл соманы салық салудан  жасырылған табыс деп бағалап, алдын  ала жасалған шарт жалған болып табылады деген негізде айыппұл ықпалшарасы есептелгеннен кейін, «Еуразия» АҚ-ынан 9 990 066 теңге өндіріп алады. Оның үстіне, «Еуразия» АҚ-ының салық салынатын пайданы 4 503 276 теңгеге кеміткені және заңсыз мәмілені орындап, оны жасырып қалғаны көрсетілді.

«Еуразия» АҚ-ы   айыппұл салу туралы ыңғайласпа тексеру кесімін  заңсыз деп тану және заңсыз төленген ақшаны қайтару женінде сотқа  жүгінеді. Сот кандай шешім шыгарады?

тапсырма. Аудан әкімі Мемлекеттік  мүлік жөніндегі комитетке  және «Ахметов және К» ТС-іне шағымданып, сумен емдеу мекемесін кейіннен сатып алу үшін 1997 ж. 8 шілдеде жасалған жалдау шартын жарамсыз деп тану туралы талаппен сотқа жүгінеді.

Сотта сумен емдеу мекемесінің  аудан коммунаддық шаруашылығының салааралық кәсіпорнының құрамында және теңгерімінде тұрғаны жэне теңгерімнен шығарылмағаны анықталады. Аудан әкімінің 1996 ж. 4 қазандағы шешіміне сәйкес, коммуналдык шаруашылықтың саларалық кәсіпорны коммуналдық меншік нысандарының тізбесіне енгізілген.

ҚР Үкіметінің 1997 ж. 5 ақпандағы «Коммуналдық меншік нысанда-рының тізбес; туралы» № 157-Қаулысымен Үкімет ҚР Мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі мемлекеттік комитетінің коммуналдық меншік нысандары туралы табыс еткен тізбесімен келіседі және облыс әкімдеріне осы тізбені бекіту туралы ұсыныс жасайды. 1997 ж. 6 мамырда облыс әкімі облыс бойынша коммуналдық меншік нысандарының тізбесін бекітеді, ал оған аталған ауданның коммуналдық шаруашылығының салааралық кәсіпорны да кіреді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 ж. 27 ақпанда бекіткен Қазақстан «Республикасында 1996-1997 жылдары мемлекеттік меншікті жекешелендіру және қайта құрылымдау бағдарламасына» сәйкес, коммунал-дық меншік нысандарын иелену, пайдалану және билік ету бойынша мемлекеттік органдар болып жергілікті атқару органдары есептеледі.

Егер Даулы мүлікті Мемлекеттік  мүлік жоніндегі комитеттің облыс  әкіміне 1997 ж. 7 мамырдагы қабылдау-беру кесімі бойынша бергені, ал даулы  мүлікті кейіннен сатып алу үшін жалдау бойынша тендер 1997ж. 30 сэуірде  вткені дәлелденсе, сот қандай шешім шыгаруга тиіс?

тапсырма. «Яблонька» коммерциялық емес жеке білім беру мекемесі қаланың  Ішкі істер басқармасынан (ІІБ) аумағы 385 шаршы м тұрақжайды 1998 ж. 3 сәуірден 1999 ж. 1 қаңтарға дейін пайдаланғаны үшін 1 шаршы м үшін 150 теңгеден есептеп, төлемдердің төлену мерзімдерін өткізіп жібергенін есепке алып, 539 790 теңге жалдау ақысын өндіріп алу туралы талаппен сотқа жүгінеді.

Іс материалдарынан белгілі  болғаны: 1996 ж. 17 кыркүйекте қаланың  ІІБ-нің паспорт және виза жұмысы басқармасына қала әкімдігі шешімімен «Яблонька» балабақшасынан 155 шаршы м алаң бөлінеді. 1998 ж. 3 сәуірде инвестициялық тендерде «Астана» АҚ-ы балабақшаны сатып алады және оның негізінде «Яблонька» коммерциялық емес жеке білім беру мекемесін құрады. «Яблонька» жауап берушімен тұрақжайды жалға алу туралы шарт жасауға  әрекеттенеді, бірақ шарт жасалмаған күйінде қалады. Іс жүзінде жауап беруші тұрақжайда тұрып жатқаннан кейін ол үшін ақша төлеуге тиіс болғандықтан, талап қоюшы сотқа жүгінеді.

Сот тараптар арасында міндеттеме тудыратын қандай да бір қатынастар-дың жоқтығына көз жеткізеді. Іс материалдарында талап қоюшының жауап берушімен шарт жасасуға талаптанғанын білдіретін айғақтар да жоқ.

Тараптардың уәждерін зерттеңіз. Сот  қандай шешім шыгаруга тиіс?

6-тапсырма. 2007 ж. 11 наурызда «Роса» ЖШС-і Теміртау қаласының әкімдігіне қатысты шағымданып, Теміртау қаласы аумағында жатқан 0,1500 га алаң жер телімін мәжбүрлі түрде сатып алу туралы талаппен сотқа жүтінеді. Оның дәлелдері төмендегідей:

2004 ж. 14 қарашадағы сатып алу-сату шартымен «Роса» ЖШС-і И.П.Сердюк деген азаматтан түрғын үй салу және пайдалану мақсатымен өзінің жеке меншігіне 0,1500 га алаң жер телімін сатып алады.

Алайда 2004 ж. сатып алынған жер  телімінде «Лига» құрылыс корпорациясы»  ЖШС-і мен Теміртау қаласының Қүрылыс департаменті кабель желісін тартады да, аталған жер телімін мақсаты бойынша пайдалану мүмкін болмай калады.

Іс материалдарынан белгілі  болғандай, 2006 ж. 27 маусымда «Роса» ЖШС-інің «Лига» қүрылыс корпорациясы» ЖШС-іне, Теміртау қаласының Құрылыс департаментіне қатысты талабы бойынша жер телімін пайдалануға келтіріліп отырған кедергілерді кабель желілерін талап қоюшының жер телімі аумағынан шығару жолымен жоюға мәжбүрлеу туралы шешім шығарылған. Ал талап қанағаттандырьглмаған және талапты қанағаттандырудан бас тартуын сот былай түсіндіреді: аталған жер теліміне жеке меншік құқығын беретін кесімде жер телімін пайдалануды шектеу және оның ауыртпашы-лықтары көрсетілген; уәкілетті органдардың, іргелес жер пайдаланушылардың (меншік иелерінің) жерасты және жерүсті коммуникацияларын салуга және пайдалануға кедергісіз өтуі ҚР зандарында белгіленген тәртіпте жүзеге асырылады.

Жауап берушінің өкілі «Теміртау  қаласының Жер қатынастары басқармасы»  ММ-і 2004 ж. 25 маусымына берген, бұрын  И.П.Сердюкте болған, бұл жерде коммуникация құрылыстары орналасқанын растайтын жер телімінің топографиялық суретін көрсетті.

Сот қандай шешім шыгаруга тиіс?

Тестілер:

Жеке кәсіпкерлік саласындагы  мемлекеттік басқару түрлеріне  төмендегі жатпайды:

А. Монополияға қарсы реттеу. Ә. Аккредитация. Б. Сертификация. В. Лицензиялау.

Жеке кәсіпкерлікті қолдау және дамыту саласындағы арнаны құзыретті  орган төмендегі болып табылады:

А. Қазақстан Республикасының Үкіметі. Ә. Жергілікті уәкілеттік және атқару органдары. Б. Қазақстан Республикасының Индустрия және сауда министрлігі. В. Қазақстан Республикасының Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі.

Жеке кәсіпкерлікті жанама реттеу мына жолмен жүзеге асырылады:

А. Жеңілдіктер мен артықшьшықтар  беру.

Ә. Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген  түрлерін лицензиялау.

Б. Занды тұлғаларды мемлекеттік  тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу.

В. Жылжымайтын мүлікке берілетін  құқықты және онымен жасалатын мәмілелерді  мемлекеттік тіркеу.

Қазақстан Республикасындагы табиғи мнополиялар салаларына төмендегідей қызметтер (тауарлар, жүмыстар) жатпайды:

А. Құбыр жүргізудің күре жолдарымен мұнай тасымалдау бойынша. Ә. Су шаруашылығы  және (немесе) канализация жүйелерінің  қызметтері. Б. Мұнай өнімдерін өңдіру жэне (немесе) сату бойынша. В. Электр энергиясын желіге жіберуді техникалық диспетчерлеу және түтыну бойынша.

ҚР салық заңнамасы ұстанымдарына  төмендегі жатпайды:

А. Салық заңының жариялылық ұстанымы. Ә. Салық салудың анықтылық ұстанымы. Б. Салық салудың әділеттілік  ұстанымы. В. Салық салудық заңды  болу ұстанымы.

Жанама салықтың бір түрі төмендегі  болып табылады:

А. Жеке табыс салығы. Ә. Мүлікке  салынатын салық. Б. Қосылған кұн  салығы. В. Жер сальгғы.

Арнаулы салық режимі төмендегілерге берілмейді:

А. Өзінің қызметін біржолғы талон  негізінде жүзеге асыратын шағын кәсіпкерлік субъектілеріне.

Ә. Өзінің қызметін оңайлатылған мағлұмдама негізінде жүзеге асыратын шағын  кәсіпкерлік субъектілеріне.

Б. Шаруа немесе фермер қожалыктарына.

Заңды тұлғалар - ауылшаруашылық өнімдерін  өндірушілерге.

8. Арнаулы салық режимі қызметгің келесідей түрлеріне қолданылмайды:

А. Тамақ өнімдерін өндіру. Ә. Тауарлар сату. Б. Туристік қызмет.

Шыны ыдыстарды жинау және қабылдау.

Кәсіпкерлік кызметтің қандай түрлері  лицензиялауға жатпайды?

А. Этил спирті жэне алкоголь өнімдерінің  өндірісі және айналымы.

Ә. Темекі өнімдерін өндіру.

Б. Мұнай өнімдерін сату.

В. Тауарлардың экспорты жэне импорты.

10. Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің қызметін тексеру қандай 
мерзімдерде өткізілуге тиіс?

А. 10 жұмыс күнінен артық емес, ерекше жағдайларда бұл мерзім ұзартылуы мүмкін, бірақ 10 жұмыс күнінен аспауы керек.

Ә. 14 жұмыс күнінен артық емес, ерекше жағдайларда бүл мерзім ұзартылуы  мүмкін, бірақ 14 жүмыс күнінен аспауы керек.

Б. 20 жұмыс күнінен артык емес, ерекше жағдайларда бүл мерзім ұзартылуы  мүмкін, бірақ 20 жүмыс күнінен аспауы керек.

В. 30 күнтізбелік күннен артық емес, ерекше жағдайларда бүл мерзім ұзартылуы  мүмкін, бірақ 30 күнтізбелік күннен аспауы керек.

9-тақырып. Кәсіпкерлік шарт Тақырып  бойынша сұрақтар:

Кәсіпкерлік шарт түсінігі.

Кәсіпкерлік шарттың белгілері жэне атқаратын қызметтері.

Кәсіпкерлік шартты жасаудың, өзгертудің жэне тоқтатудың ерек-шеліктері.

Нормативтік материал:

ҚР Азаматтық кодексі (Жалпы  бөлім). 27.12.1994. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің  ведомостары. 1994. № 23-24 (қосымша). 282-бап; ҚР Азаматтық кодексі (Ерекше бөлім). 01.07.1999 ж. № 409-1. // ҚР Парламентінің ведомостары. 1999. № 16-17. 642-бап.

2001 ж. 8 желтоқсандағы № 266-11 «Теміржол  көлігі туралы» ҚР Заңы. // Казахстанская  правда. 17.12.2001. № 291 (23639).

2001 ж. 16 шілдедегі № 242-Н «Қазақстан Республикасындағы сэулет, қала құрылысы жэне құрылыс қызметі туралы» ҚР Заңы. ҚР Парламентінің ведомостары. 2001. № 17-18. 243-бап.

2006 ж. 31 қаңтардағы № 124-Ш «Жеке  кәсіпкерлік туралы» ҚР Заңы. Казахстанская правда. 07.02.2006. № 27 (24998).

ҚР Үкіметі 1996 ж. 18 қаңтарда бекіткен № 70-ші Теміржолдардың уақытша жарғысы. «Параграф» ақпарат жүйесі (ҚР Үкіметінің 2007 ж. 28 жел-тоқсаңдағы № 1321-Қаулысына  сәйкес күшін жойды).

ҚР Жоғарғы сотының 1992 ж. желтоқсанның 18-індегі «Сот тәжірибесінде жеке және заңды тұлғалардың ар-ожданы, кадір-қасиеті және іскерлік беделі туралы» № 6-нормативтік қаулысы (Қосымшаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2008 ж. шілденің 10-ындағы «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар  серіктестіктер туралы зандарды қодданудың кейбір мәселелері туралы» № 2-нормативтік қаулысы (Қосым-шаны қараңыз).

Әдебиет:

И.В.Амирханова. Гражданско-правовое обеспечение развития предприни-мательства в Республике Казахстан. - Алматы, ҚазМУ, 2003.

Г.Д.Ахмадиева. Правовое регулирование внешнеэкономических контрак-тов в Республике Казахстан. - Алматы, Гьшым, 1996.

М.И.Брагинский. Общее учение о хозяйственных договорах. - Минск: Наука и техника. 1967.

М.И.Брагинский. В.В.Витрянский. Договорное право. Бірінші кітап: Общие положения. - М.: Статут, 2003.

Н.И.Клейн. Организация договорно-хозяйственных связей. - М.: Юриди-ческая литература, 1976.

С.П.Мороз. Инвестиционое право: оқулық. Өңделіп, толықтырьшып 3-ші басылуы. - Алматы, 2006.

Предпринимательское право России: оқулық. // В.С.Белых, Г.Э.Берсун-каев, С.И.Винниченко жэне басқалары. / Жауапты ред. В.С.Белых. - М.: Проспект, 2008.

Предпринимательское право Российской Федерации. // Жауапты ред. Е.Р.Губин, П.Г.Лахно.-М.: Юристъ, 2006.

Предпринимательское (хозяйственное) право: оқулық. // Н.Н.Возне-сенская және басқалары. В.В.Лаптевтің, С.С.Занковскийдің басшьшығымен. -М.: Волтерс Клувер, 2006.

В.А.Рахмилович. Правовые формы хозяйственного расчета в про-мышленных объединениях. - М.: Юридическая литература, 1977.

И.А.Танчук, В.П.Ефимочкин, Т.Е.Абова. Хозяйственные обязательства. -М.: Юридическая литература, 1970.

Хозяйственное право: оқулық. В.В.Лаптевтің басшьшығымен. - М.: Юридическая литература, 1983.

Хозяйственное право: оқу құралы. // В.П.Грибановтың, О.А.Красав-чиковтің басшылыгымен. -М.: Юридическая литература, 1977.

Тапсырмалар:

1-тапсырма. «Астана» АҚ-ының талап  қоюшысы «Құрылысқұрастыру ЛТД»  ЖШС-інен 2 854 057 теңге көлемінде шарттық  айыпақы өндіріп алу туралы  талаппен сотқа жүтінді. Сот  мәжілісінде белгілі болғандай, 2006 ж. 5 сәуірде «Құрьшыскұрастыру ЛТД» ЖШС-і мен «Астана» АҚ-ы арасында жасалған құрылыс мердігерлігі шартының талаптарына сәйкес, талап қоюшы ақысын төлеуге, ал жауап беруші 165 пәтерлік тұрғын үйдің бірінші қабатына іргелес автотүрағы бар, уақытша балалар ұстауга арналған жапсарлас тұрақжайы және бірінші қабатта кеңсе тұрақжайы бар түрғын үй кешенін салып беруге міндеттенеді.

Шарттың 5.1-тармағына сәйкес, аталған  нысанды жауап беруші жұмыс жүргізу  кестесі бойынша 2006 ж. желтоқсанда  пайдалануға тапсыруға тиіс болған. Шарттың 9.3-тармағына сәйкес, жұмыстарды аяқтау мерзімін бұзганы үшін жауап беруші талап қоюшыға өткізіп алған әрбір күн үшін шарт құнының 0,01%-ын, бірақ шарттың құнының 5%-ынан аспайтын көлемде өсімақы төлеуге міндетті.

2007 ж. 17 қаңтардағы жай-куйі бойынша өсімақы сомасы 2 854 057 теңге болған. Талап қоюшы жауап берушінің атына шарт бойынша өзінің міндеттемелерін тез арада орындауын талап етіп, кінәрат-талап жолдайды, алайда кінәрат-талапта көрсетілген мерзімде жауап беруші өсімақыны төлемеген, нысан құрылысында жұмыстар жүргізбеген.