Лекция по "Бюджетному праву"

«Отан» АҚ-ы 1998 ж. 15 қыркүйекте жекешелендіру  комитеті мен «Кемір» ЖШС-і арасында жасалған акциялардың мемлекеттік  пакетін сатып алу-сату туралы шартты серіктестіктің аукционға қатысу құқығы болмауы себепті, - ейткені ол бұрынғы  сауда-саттықтар бойынша сатып алу-сату шартын орындау женіндегі міндеттемелерін бүзған, - жарамсыз деп тану туралы талаппен шағымданып отыр. Одан озге, «Кемір» ЖШС-іне акциялар пакетінің телемін беліп-боліп телеу түрінде заңсыз жеңілдік берілген, ал ол аукцион талаптарында кезделмеген.

1999 ж. 18 маусымдағы талап-арызга  кейіннен сотқа талап қоюшының  екілі ретінде қатысқан АҚ-тың  президенті Н.К.Есмағамбетов қол  қойган.

Сотта «Отан» АҚ-ының 1999 ж. 28 мамырдағы  жалпы жиналысының шешімі бойынша  АҚ президенті болып Қ.Ж.Қосанов сайланып, ол өзінің міндеттерін атқаруға 1999 ж. 1 маусымынан бастап кіріседі.

«Отан» АҚ-ының жаңа президентінің  сайлануына байланысты 1999 ж. 31 мамырдағы  бұйрык негізінде бұрынғы президент  Н.К.Есмағамбетов еңбек келісім-шартын бу_за отырып, лауазымынан босатылады.

Сот қандай шешім шыгаруга тиіс?

6-тапсырма. Мұрагерлердің арызы  бойынша Г.С.Сахаров «№ 6-шы троллейбус  паркі» АҚ-ының 25 300 акция құрамындағы  мұрагерлік мүлікке сенімгерлікпен  басқарушы болып тағайындалады.  Бүл акциялардың атаулы қүны  - 6 325 000 теңге (бір акцияға шаққанда 250 теңге есебімен) немесе «№ 6-шы троллейбус паркі» АҚ-ының төленген жарғылық капиталының 31%-ы. Содан кейін алты ай өткен соң, «№ 6-шы троллейбус паркі» АҚ-ы Г.С.Сахаровтың үшінші тұлға - «Тіркеуші» АҚ-ына келтірілген зиянды өтеуі және акцияларды қайта тіркеу туралы талаппен сотқа жүтінеді.

Сотта талап қоюшының өкілі Р.С.Сахаровтың «№ 6-шы троллейбус паркі» АҚ-ына 30 млн. теңге мүліктік зиян келтіргенін  түсіндірді, бірақ оның қайтыс болуына  байланысты сот қылмыстық іс қозғаудан бас тартты. ІІД ІІБ ҚБ тергеушісінің қаулысында көрсетілгендей, Р.С.Сахаровтың қайтыс болуына байланысты қылмыстық жазаға тартудан бас тарту Қылмыстық кодекстің 182-бабы, 3-бөлімі, «б»-тармағы, 176-бабы, 3-бөлімінің «б»-тармағы, 28-бабының 3 бөлімі, 222-бабы, 2-бөлімі, 218-бабы, 177-бабының 3- бөлімінің «б» тармағы бойынша орындалған, ал Р.С.Сахаровтың қылмыстық эрекет-терінен акционерлік қоғам жэне оның акционерлері азаматтық сот ендірісінде өтелуге тиіс 30 млн. теңге көлемінде зиян шеккен. Кейіннен Р.С.Сахаровтың мұрагерлері 25 300 акция қүрамындағы мүрагерлік мүліктің сенімгерлікпен басқарушысы етіп оның бауыры Г.С.Сахаровты тағайыңдайды, ал ол дербес нотариус қаулысымен расталады. Талап қоюшы жауап берушіден АҚ пайдасына 6 325 000 теңге өндіруді, ендірілген соманы жауап берушінің сенімгерлікпен басқаруындағы 25 300 дана АҚ акциясына айналдыруды, сондай-ақ Р.С.Сахаровтың атындағы акцияларды «№ 6-шы троллейбус паркі» АҚ-ының атына қайта тіркеуді «Тіркеуші» АҚ-ына міндеттеуді сүрайды.

Жауап беруші Г.С.Сахаров талап-арыздарды қабылдамады жэне төмен-дегіні түсіндірді: ол еңді сенімгерлікпен басқарушы емес, өйткені уэкілет-тіктерді орындаудан бас тартқан, ол туралы сот мэжілісіне бір күн қалғанда нотариусқа арыз берген. Одан өзге, Р.С.Сахаровтың шоттарындағы ақшалай қаражат сомасы 6 875 989 теңге қүрайды, ал бүл талап қоюшының талап-арыздарында талап етілетін сомадан артық.

Үшінші түлғалар - жауап беруші жағындағы өз беттерінше талап қоймағандар, ягни Р.С.Сахаровтың мүрагерлері - оның жесірі мен үлы талап-арыздарды толығымен мойындамады.

Сот қандай шешім шыгаруга тиіс? Аталган  іс бойынша сот үшін тергеу органы ңаулысының заңдың түргыда маңызы бар  ма? Егер Р.С.Сахаровтың ондіріп алуга  айналдыруга болатын басқа да мүлкі -шоттарда аңшалай қаражаты, жылжымайтын мүлкі және т.б. бар екені аныңталса, сот шешімі озгере ме?

Тестілер:

1. Қандай биржалар қалғандардан  бүрын пайда болады?

А. Қор биржалары.

Ә. Валюталық биржалар.

Б. Тауар биржалары. В. Фьючерстік биржалар.

Алғашқы биржаның пайда болуы қай  қалаға байланысты?

А. Лондон. Ә. Нью-Иорк. Б. Леон. В. Амстердам.

Тауар биржаларындағы биржа саудасына  томендегі кіреді:

А. Біржолғы келушілердің ез атынан жэне ез есебінен биржа мэмілесін жасауы.

Ә. Депозиттік қызметті жүзеге асыру.

Б. Тіркеу қызметін жүзеге асыру.

В. Кпиринг операцияларын жүзеге асыру.

ҚР зандары бойынша тауар  биржасы келесідей болуы мүмкін:

А. Тек жабық.

Ә. Тек ашық.

Б. Жабық та, ашық та.

В. Биржа сессиясы кезінде биржалық мәмілелер жасау мақсаты жоқ  келушілердің келуіне рүқсат беруде шектеулі.

Тауар биржасының мүшесі бола алмайтындар:

А. Шетелдік заңды және жеке түлғалар.

Ә. Шет мемлекеттердің азаматтары жэне азаматтығы жоқ тулғалар.

Б. Өтелмеген соттылығы бар азаматтар.

В. Қайырымдылық бірлестіктері мен  қорлары.

Тауар биржасына томендегіні орындауға тыйым салынады:

А. Биржа пайдасына оның мүшелерінен  және биржа сауда-саттығының басқа  қатысушыларынан биржа жэне оның белімшелері керсеткен қызметтер  үшін ондіріліп алынатын толемдер мелшерлемесін  белгілеуге.

Ә. Биржа жарғысын бүзғаны үшін биржа шартының талаптарында кезделген экономикалық санкциялар келемін белгілеуге.

Б. Биржа тауарына бағалар деңгейін жэне шектерін белгілеуге.

В. Биржа мэмілелерін жасаудың және биржа сауда-саттықтарына қатысу-шылар  арасында есеп айырысу жүргізудің тәртібі  туралы талаптар белгілеуге.

Қор биржасы кұрылымына қойылатын  ҚР зандарының міндетті талабы мынау  болып табылады:

А. Сауда-саттықты үйымдастырушының сауда  жүйесінде жасалатын мэмілелерге  қадағалау жасау женіндегі қызметті жүзеге асыратын қүрылым КҰРУ-

Ә. Сауда-саттық өткізуді үйымдастьфуды жүзеге асыратын құрылым құру. Б. Клиринг операцияларын жүзеге аыратын құрылым құру.

Сауда-саттық өткізуді жүзеге асыратын құрылым кұру.

8. Қор биржасының (сауда-саттықты  ұйымдастырушының) акция-лары томендегілер  арасында орналастырылады:

А. Азаматтық айналымның кез келген субъектілері. Ә. Багалы қағаздар нарығының  кэсіби қатысушылары. Б. Бағалы қағаздар нарығының кэсіби қатысушылары болып  табыл-майтын заңды тұлғалар.

Бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушы болып табылмайтын коммерциялық занды түлғалар.

Валюталық құндылықтарға төмендегілер жатпайды:

А. Шетелдік валюта.

Ә. Резидент еместер шығарған атаулы қүлы жоқ бағалы қағаздар. Б. Резидент еместердің борыштық міндеттемелері.

В. ¥лттық валюта, резиденттер мен  резидент еместер арасында, сондай-ақ резидент еместер арасыңца онымен операциялар жасалған жағдайда.

10. Валюталық құндылықтарды пайдалануга байланысты қызметті 
жүзеге асыруга лицензия қандай мерзімде беріледі?

А. Құжаттардың толық пакеті табыс  етілген кезден бастап 10 жұмыс күні ішінде.

Ә. Арыз берген күннен бастап 20 жүмыс  күні ішінде. Б. Күжаттардың толық  пакеті табыс етілген кезден бастап 20 күнтізбелік күн ішінде.

В. Қүжаттардың толық пакеті табыс  етілген кезден бастап 30 жүмыс күні ішінде.

2-тақырып. Инвестициялық қызметті  құқыктық реттеу Тақырып бойынша сұрактар:

Қазақстан Республикасының жэне ТМД-нің  басқа елдерінің инвести-циялық заңы.

Қазақстан Республикасының инвестициялық  заңының жүйесі.

Инвестициялар түсінігі жэне оның түрлері.

Шетел инвестицияларын халықаралық-қүқықтық реттеу.

Шетел инвестицияларын үлттық-қүқыктык реттеу.

Нормативтік материал:

1963 ж. 28 желтоқсандағы Қазақ КСР  Азаматтық кодексі. // Қазақ КСР  Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1964. № 2. (Кіріспе, 1-223-баптары ҚР  Жоғарғы Кеңесінің 1994 ж. 27 желтоқсандағы № 269-ХІІ Қаулысына сәйкес күшін жойды. АК (Ерекше бөлім) 1999 ж. 1 шілдедегі № 410-1 ҚР Заңына сэйкес күшін жойды).

Қазақ КСР-інің 1963 ж. 28 желтоқсандағы  Азаматтық іс жүргізу кодексі. // Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің  және Үкіметінің ведомостары. 1964. №  2. (1999 ж. 13 шілдедегі № 412-1 ҚР Заңына сэйкес күшін жойды).

ҚР Азаматтық кодексі (Жалпы  бөлім). 27.12.1994. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің  ведомостары. 1994. № 23-24 (қосымша). 282-бап; ҚР Азаматтық кодексі (Ерекше бөлім). 01.07.1999 ж. № 409-1. // ҚР Парламентінің ведомостары. 1999. № 16-17. 642-бап.

Қазақстан Республикасының 1999 ж.13 шілдедегі  № 411-1 Азаматтық іс жүргізу кодексі. // Казахстанская правда, 27.07.1999. № 179-180 (22896-22897).

2003 ж. 20 маусымдағы № 442-П ҚР  Жер кодексі. // Казахстанская правда, 04.05.2005.

1990 ж. 7 желтоқсандағы № 383-ХІІ  «Қазақ КСР-індегі шетелдік инвестициялар  туралы» Қазақ КСР Заңы. Қазақ  КСР Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1990. № 50. 473-бап ҚР Жоғарғы Кеңесінің  1994 ж. 27 жел-тоқсандағы № 267-ХІІІ  Қаулысымен күшін жойды).

1990 ж. 11 желтоқсандағы № 391-ХІІ  «Қазақ КСР-індегі шаруашылық  қызметтің еркіндігі және кэсіпкерлікті  дамыту туралы» Қазақ КСР Заңы. Қазак КСР Жоғарғы Кеңесінің  ведомостары. 1990. № 51. 483-бап (20.12.2004 ж. № 12-ІП ҚР Заңына сәйкес  күшін жойды).

ж. 15 желтоқсандағы «Меншік туралы» Қазақ КСР Заңы. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1991. № 1. 18-бап (ҚР Жогарғы Кеңесінің 1994 ж. 27 желтоқсандағы № 269-ХІІ Қаулысымен күшін жойды).

ж. 10 маусымдағы № 653-ХІІ «Қазақ КСР-індегі инвестициялық қызмет туралы» Қазақ КСР Заңы. // Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің ведомос-тары. 1991. № 24. 280-бап (28.02.1997 ж. № 76-1 ҚР Заңына сэйкес күшін жойды).

1991 ж. 21 маусымдағы № 690-ХІІ «Шаруашылық  серіктестіктері және акционерлік  қоғамдар туралы» Қазақ КСР  Заңы. // Қазақ КСР Жоғарғы Ке-ңесінің ведомостары. 1991. № 26. 343-бап (ҚР Президентінің 1995 ж. 2 ма-мырдағы занды күші бар № 2257- Жарлығына сэйкес күшін жойды).

1991 ж. 22 маусымдағы «Мемлекет меншігінен  шығару жэне жекешелен-діру туралы»  Қазақ КСР Заңы. 1991. № 27. 349-бап (ҚР Президентінің 23.12.1995 ж. заңды күші бар № 2721-Жарлығына сэйкес күшін жойды).

ж. 12 сэуірдегі «Инвестицияларды қаржьшандырудың  қайтарым-дылық жүйесі туралы» ҚР Заңы. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1993. № 9. 210-бап (08.01.2003 ж. № 374-П ҚР Заңына сэйкес күшін жойды).

ж. 27 желтоқсандағы «Шетелдік инвестициялар  туралы» ҚР Заңы. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің  ведомостары. 1994. № 23-24. 280-бап (08.01.2003 ж. № 373-П ҚР Заңына сэйкес күшін жойды).

ж. 23 желтоқсандағы № 2721 «Жекешелендіру туралы» ҚР Заңы. // ҚР Жоғарғы Кеңесінің ведомостары. 1995. № 24. 163-бап.

1997 ж. 28 ақпандағы «Төте инвестицияларды  мемлекеттік қолдау туралы» ҚР  Заңы. // ҚР Парламентінің ведомостары. 1997. № 4. 50-бап (08.01.2003 ж. № 373-П  ҚР Заңьша сәйкес күшін жойды).

2003 ж. 8 қаңтардағы № 373-П «Инвестициялар  туралы» ҚР Заңы. // Казахстанская  правда, 2003. № 9-11 (23948-23950).

2003 ж. 13 мамырдағы № 415-П «Акционерлік  қогамдар туралы» ҚР Заңы. // Казахстанская  правда, 2003. № 141-142 (24081-24082).

ж. 2 шілдедегі № 461-II «Бағалы қағаздар нарығы туралы» ҚР Заңы. // Казахстанская правда, 2003. № 199-200 (24139-24140).

ж. 7 шілдедегі № 576-И «Инвестициялық қорлар туралы» ҚР Заңы. // ҚР Парламентінің  ведомостары. 2004. № 16 (2424). 90-бап.

2004 ж. 28 желтоқсандағы № 23-ІП «Халыкаралық коммерциялық төрелік туралы» ҚР Заңы. // Халықаралық жеке құқық: нормативтік актілер және халықаралық шарттар. 10-т. Халыкаралық азаматтық іс жүргізу. 2-бөлім. Халықаралық коммерциялық төрелік. // Қүрастырған М.К.Сүлейменов. -Алматы, «Әділет» ЗА-ЖҚМ-і, ҚазМЗУ Жеке кұкық ҒЗИ-І, 2005. - 28-39-беттер.

ҚР Үкіметінің 1996 ж. 5 маусымдағы «Мемлекеттік сыртқы қарыздарды тарту жолымен  жүзеге асырылатын жобаларды республикалық  бюджеттен қосымша қаржыландыру механизмі туралы» № 695-Қаулысы. // «Параграф» ақпараттық жүйесі.

ҚР Жогарғы сотының 1992 ж. желтоқсанның 18-індегі «Сот тәжірибе-сінде жеке және заңды түлғалардың ар-ожданы, қадір-қасиеті  жэне іскерлік беделі туралы» № 6-нормативтік  қаулысы (Қосымшаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2005 ж. 23 желтоқсандағы «Соттардың азаматтық іс жүргізудің аралық соттардың шешімдерін мэжбүрлеп орындату туралы кейбір нормаларын қолдануы туралы» № 10-нормативтік қаулысы (Қосым-шаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2006 ж. 23 маусымдағы «Салық заңын колданудың сот тэжірибесі туралы» № 5-нормативтік қаулысы (Қосымшаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2007 ж. 16 шілдедегі  «Соттардың жер заңдарын қолдануының  кейбір мәселелері туралы» № 6-нормативтік  қаулысы (Қосым-шаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2008 ж. шілденің 10-ындағы «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы заңдарды қолданудың кейбір мәселелері туралы» № 2-нормативтік қаулысы (Қосым-шаны қараңыз).

Әдебиет:

А.Г.Богатырев. Инвестиционное право. - М.: Российское право, 1992.

М.М.Богхславский. Иностранные инвестиции: правовое регулирование -М.: БЕКбаспасы, 1996.

Н.Г.Доронина, Н.Г.Семилютина. Правовое регулирование иностранных инвестиций в России и за рубежом. - М.: Финстатинформ, 1993.

С.И.Крупко. Инвестиционные споры между государством и иностранным инвестором: учебно-прак. пособие. - М.: «БЕК баспасы, 2002.

Д.К.Лабин. Международно-правовое регулирование иностранных инвёс-тиций. -М.. 2001.

В.Н.Лисица. Международные инвестиционные соглашения. - Ново-сибирск, 2004.