Лекция по "Бюджетному праву"

ҚР Бағалы қагаздар жөніндегі ¥лттық комиссиясының 1998 ж. 23 жел-тоқсандағы   «Бағалы   қағаздармен   сауда-саттық ұйымдастырушылардың қызметін жузеге асыру Ережелерін бекіту туралы» № 19-қаулысы // Юриди-ческая газета, 07.04.1999. № 14 (281). (ҚР Қаржы нарығын жэне қаржы ұйым-дарын реттеу жэне қадағалау жөніндегі агенттігі Басқармасының 2007 ж. 25 маусымдағы № 175-қаулысына сэйкес күшін жойды).

ҚР Бағалы қағаздар жөніндегі Ұлттық комиссиясы директоратының 1999 ж. 26 қазандағы  № 462-қаулысымен бекітілген Бағалы қагаздармен  биржалық сауда-саттық жасау Ережелері. // «Параграф» ақпараттық жүйесі (күші жойылған).

ҚР Жоғарғы сотының 1992 ж. желтоқсанның 18-індегі «Сот тэжіри-бесінде жеке жэне занды тұлғалардың ар-ожданы, қадір-қасиеті  және іскерлік беделі туралы» № 6-нормативтік  қаулысы (Қосымшаны қараңыз).

ҚР Жоғарғы сотының 2002 ж. 28 маусымдағы «Зандық маңызы бар фактілерді анықтау істері бойынша сот тэжірибесі туралы»

№ 13-нормативтік қаулысы (Қосымшаны  қараңыз).

Әдебиет:

Гражданское и торговое право капиталистических  государств. // Р.Л.На-рышкинаның басшылығымен. -М.: Международные отношения, 1983.

Гражданское и торговое право зарубежных стран: оқу қүралы. // В.В.Безбах және В.К.Пучинсшйдің басшылығымен. - М.: СЦФЭР, 2004.

Коммерческое право зарубежных стран: оқулық. // В.Ф.Попондопулоның басшылығымен. - СПб.: СПбМУ баспа үйі, 2005.

Международное коммерческое право: оқу  қүралы. // Санкт-Петербургс-кий филиал ИГП РАН. // А.Ю.Бушев және басқалары. // В.Ф.Попондопулоның жалпы басшылығымен. - 2-бас, стер. - М.: Омега-Л, 2006.

Предпринимательское право России: оқулық. В.С.Белых, Г.Э.Берсункаев, С.И.Винниченко және басқалары. // Жауапты ред. В.С.Белых. - М.: Проспект! 2008.

В.П.Шумилов. Международное финансовое право: оқулық. - М.: Между-народные отношения, 2005.

Г.П.Черников. Фондовая биржа: международный опыт. - М.: Между-народные отношения, 1991.

Тапсырмалар:

1-тапсырма. 2003 ж. 12 наурызда «Қазақстан  мүнай компаниясы» ААҚ-ы «Қазақстан  қор биржасы» ЖАҚ-ына шағынып,  Биржалық кеңестің 2002 ж. 22 қарашадағы  жэне 2002 ж. 11 желтоқсандағы шешімдерін  заңсыз деп тану және «Қазақстан  мұнай компаниясы» ААҚ-ының 2001ж. обли-гацияларды орналастырудың 1 қаңтарда үзіліп қалған мерзімін жалғастыру туралы талаппен сотқа жүтінді.

Іс материалдарынан белгілі  болғандай, 2001 ж. 2 сәуірде «Қазақстан мүнай компаниясы» ААҚ-ының бес  жылдық купондық облигацияларының екі жылда орналастыру мерзімімен алғашқы айналысқа шығуы орын алды, ал 2001 ж. 3 сәуірде талап қоюшының атаулы купондық облигацияларын жауап беруші «А» санатындағы бағалы қағаздардың ресми тізіміне енгізіп солар боиынша сауда-саттық ашқан. 2002 ж. 1 қаңтарда «Қазақстан қор биржасы» ЖАҚ-ы талап қоюшының облигациялары бойынша сауда-саттықты тоқтатып қойған.

Бұрынырақ «Қазақстан қор биржасы» ЖАҚ-ы листинг ережелерін басшылыққа алып, 2002 ж. 22 қарашада «Қазақстан мұнай  компаниясы» ААҚ-ына «А» санатындағы листинг талаптарына сэйкес негізгі қызметі бойынша сату келемін жылына бір миллиард теңгеге дейін жеткізуге (2002 ж. 6 ақпандағы Листинг ережелері 12-бабының 1-тармағы, 9 «б» тармақшасы -«Қазақстан қор биржасы» ЖАҚ-ы мүшелерінің жалпы жиналысы шешімімен қабылданган «Бағалы қағаздармен биржалық сауда-саттық Ережелеріне «К», «Р», «Н» санаттарындағы КР Бағалы қағаздар женіндегі ¥лттық комиссиясы директоратының 1999 ж. 26 қазандағы № 462-қаулысымен бекітілген һ 1 қо-сымшасы) алты ай (2003 ж. 1 шілдесіне шейін) уакыт береді. Талап қоюшының мэлімдеуінше, «Қазақстан мұнай компаниясы» ААҚ-ының облигацияларын «Бағалы қағаздар листингі туралы Ережелердің» «А» санатындағы ресми тізіміне енгізген кезде бұл талаптар болмаған, ал жаңа Ережелер оған қатысты қолданылмауға тиіс.

Жауап беруші өкілінің түсіндіруінше, 2002 ж. 1 наурызда бұрын қолда-ныста  болған, соған сэйкес талап қоюшының облигациялары биржаның «А» санатындағы  ресми тізіміне енген «Бағалы  қағаздар листингі туралы Ережелердің» орнына, Қазақстан Республикасының 1997 ж. 5 наурыздағы «Бағалы қағаздар нарығы туралы» Заңына сәйкес, 2002 ж. 29 қаңтарда ҚР ¥лттық банкімен келісілген және биржа мүшелерінің 2002 ж. 6 акпандағы жалпы жиналысында бекітілген жаңы Листинг ережелері қолданысқа енген.

2002 ж. 11 желтоқсанда Биржа кеңесі «Қазақстан мұнай компаниясы» ААҚ-ының «А» санатының листинг талаптарына сай еместігіне байланысты, «Қазақстан мұнай компаниясы» ААҚ-ының облигацияларын «Б» санатына ауыстыру туралы шешім қабылдайды. Шешім қабылдаған кезде Биржа кеңесі Листинт комиссиясының 2002 ж. 17 қарашадағы қорытындысын негізге алған, ал онда талап қоюшының Листинг ережелерінің 12-бабы, 1-тармағының 9-тар-мақшасы, «б» абзацы талаптарына соңғы жыл ішіндегі негізгі қызметі бойынша өнім (қызмет) сату («А» санаты бойынша бағалы қағаздар айналы-сында бір миллиард теңгеден кем емес) көлемі жағынан сай еместігі көрсе-тілген. Оған қоса, талап қоюшы облигацияларын биржаның ресми тізіміндегі «А» санатынан «Б» санатына ауыстыруға Биржа кеңесінің қажетті негіздемесі болған. Аталған шешімді қабылдау барысында Биржа кеңесі Листинг ереже-лерінің барлық тиісті талаптарын, оның ішінде тэртіп сипатындағы талаптарды сақтаған.

стырушылардың қызметін жүзеге асыру  Ережелерін Жауап берушінің пікірінше, талап қоюшының оның облигацияларын орналастыру мерзімін ұзарту туралы талаптары заңға қайшы, өйткені талап қоюшының облигацияларының сауда-саттығы әдеттегі режимде жүргізілген. Листинг ережелеріне сәйкес, талап қоюшының облигацияларын ресми тізімнің «А» санатынан «Б» санатына ауыстырған жағдайда олар сауда-саттықты тоқтатпайды жэне ол әдеттегі режимде жүре береді.

Сот ңандай шешім шыгаруга тиіс? Багалы цагаздардың биржалың сауда-саттыгының тоңтатыльт ңоюы орын алды ма?

2-тапсырма. О.И.Симакова Б.Ю.Рыбаковқа,  «Геобарлау» ЖШС-іне, «Геоакпаратбарлау» АҚ-ына шағынып, 2007 ж. 24 тамыздағы «Мұнайхим-зауыт» АҚ-ы акцияларын сатып алу-сату шартын ішінара жарамсыз деп тану, Б.Ю.Рыбаковтан 3 500 акция құнын өндіріп алу, басқаның ақшалай қаражатын негізсіз алғаны жэне пайдаланғаны үшін айыпакы өндіріп алу туралы талаппен сотқа жүтінді. Ал Б.Ю.Рыбаков О.И.Симаковаға қатысты некелік қатынастарды токтату фактісін аньщтау, мүлікті ерлі-зайыптылардың біреуінің мүлкі деп тану жөнінде ыңғайласпа талаппен сотқа жүгінді.

Сотта мәлім болғандай, О.И.Симакова Б.Ю.Рыбаковпен 2000 ж. 2 жел-тоқсаннан бастап 2006 ж. 21 наурызға дейін тіркелген некеде түрған. Занды некеде тұрған кездерінде олар ерлі-зайыптылардың ортақ меншігі болып табылатын «Геоақпаратбарлау» АҚ-ының 7 000 дана жай акциясын сатып алады. Алайда О.И.Симакованың келісімінсіз Б.Ю.Рыбаков аталған акция-ларды 2007 ж. 24 тамызда «Геобарлау» ЖШС-іне сатып жібереді.

Б.Ю.Рыбаков өзінің ыңғайласпа талабын  былайша негіздейді: 2005 ж. 8 қаңтарда О.И.Симакова екеуі арасындағы некелік  қарым-қатынас іс жүзінде тоқтаған. Соттың 2006 ж. 21 наурыздағы шешімімен екеуінің некесі бүзылған. «Геоақпаратбарлау» АҚ-ының 2 мың акциясын ол некеде түрған кезінде сатып алған, ал 5 мың акцияны некелік қарым-қатынастары нақты тоқтағаннан кейін өзінің жеке ақшалай қаражатына сатып алған. Соған байланысты даулы акциялар ерлі-зайыптылардың некеде түрған кезінде жинаған мүлкі емес, оның жеке мүлкі болып табылады.

Сот мэжілісі барысында мәлім болғандай, О.И.Симакова соттың 2005 ж. 4 мамырдағы  үкімімен ҚР ҚК 103-бабының 2-бөлімі, «г»  тармағы бойынша Б.Ю.Рыбаковтың анасы И.И.Сальникованың денсаулығына аса қатыгездікпен қасақана ауыр зиян келтіргені үшін бес жыл бас бостандығынан айыру жазасын алған. Аталған үкімнен белгілі болғаны - О.И.Симакова қылмысты 2005 ж. 8 қаңтарда жасаған, ал 2005 ж. 9 қарашада ол қамауға алынған.

Тараптардың уәждерін талдаңыз. Сот  шешім шыгарганда, ңандай мән-жайларды ескеруге тиіс? Егер 2000 ж. 2 желтоңсаннан 2005 ж. 8 ңаңтарга дейін Б.Ю.Рыбаковтың «Геоаңпаратбарлау» АҚ-ының 2 мың акциясын сатып алганы дәлелденсе, сот шешімі взгере ме?

3-тапсырма. Прокурор мемлекет мүддесін  қорғап, «Альянс-Инвест» АҚ-ы мен  «Сағат» ЖШС-іне шағынып, «Қала  эуежайы» АҚ-ының акцияларын сатып  алу-сату шартын жэне «Альянс-Инвест»  АҚ-ы мен «Сагат» ЖШС-і арасында 2008 ж. 17 қыркүйекте шартқа қосымша  жасалған келісімді жарамсыз деп тану жөнінде сотқа жүгінді. Талап қоюшы өзінің талаптарын былайша түсіндірді: аталған шарт жэне оған қосымша келісім уэкілетті орган ретіндегі мемлекеттің келісімінсіз жасалған. Бүл мән-жай акцияларды соңғы сатып алушыға сатқанда, олардың көрсетілген санының мемлекеттік бақылаудан тыс қалып қоюына соқтырған.

Іс материалдарынан мәлім болғандай, «Қала эуежайы» АҚ-ының 40 мың дана акциясының 100% иеленушісі «Қала экімі  аппараты» ММ-і болып шық-қан. 2005 ж. 22 тамыздағы сатып алу-сату шарты бойынша уэкілетті орган -«Қаланың коммуналдық меншігін басқару жэне жекешелендіру женіндегі департамент» ММ-і «Қала әуежайы» АҚ-ы жарғылық капиталының 57,5%-ын қүрайтын 23 мың акцияны «Бизнесконсалтинг» ЖШС-іне сатады.

Бүл шарттың талаптары бойынша сатып алушы өзіне кэсіпорынның техникалық қайта жабдықталуына, казіргі заманға сай тексеру жабдығын сатып алуға және видеобақылау жүйесін орнатуға сатып алу-сату шарты жасалған кезден бастап, жылына 300 мың АҚШ доллары инвестициясын 5 жыл бойы салып отыру; жүргізіліп жатқан өндірістік қызметті сақтау және халықгы тасымалдауды қамтамасыз ету; табиғат қорғау заңы талаптарының орындалуын қамтамасыз ету; 10 жыл бойы сату кезінде болған жұмыс орындарын сақтау және кэсіпорын жұмыскерлеріне элеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз ету; сатып алу-сату шарты жасалған кезден бастап 6 ай бойы жалақы бойынша жэне бюджетке берешектерді өтеу; «Қаланың коммуналдық меншігін басқару жэне жекешелендіру жөніндегі департамент» ММ-інің келісімімен 10 жыл бойы мәмілелер жасасу (қайта сату, кепілге қою, басқаруға беру) міндеттемесін алады.

Әкімдік пен «Бизнесконсалтинг» ЖШС-і  арасында жасалған келісім бойынша, «Қаланың коммуналдық меншігін басқару  жэне жекешелендіру жөніндегі департамент» ММ-інің келісімімен «Бизнесконсалтинг» ЖШС-і 2005 ж. 22 тамыздағы шарт негізінде сатып алынған «Қала эуежайы» АҚ-ы акцияларының талап ету құқығын «Сағат» ЖШС-іне береді. Аталған шарттың 6-тармағының талаптарына байланысты 2005 ж. 22 тамыздағы сатып алу-сату шарты бойынша сатып алушының барлық қүқықтары мен міндеттері «Сағат» ЖШС-іне өтеді.

2008 ж. 17 қьфкүйектегі сатып алу-сату  шарты негізінде «Сағат» ЖШС-і  уэкілетті органның келісімімен  «Қала эуежайы» АҚ-ының 23 мың акциясын  «Альянс-Инвест» АҚ-ына сатқан. Дәл  осы күні шартқа қосымша келісім  жасалып, соған сэйкес сатып алушы 2005 ж. 22 тамыздағы шартта көзделген барлық міндеттемелерді өзіне қабылдайды.

Сот ңандай шешім шыгаруга тиіс?

тапсырма. М.Н.Қарауылова «Тіркеуші» АҚ-ы мен Г.Ж.Жұмания-зоваға шағынып, тіркеушінің іс-әрекеттерін заңсыз деп тану, «Каспий» АҚ-ының акцияларын сату бойынша жасалған мәмілені жарамсыз деп тану және «Каспий» АҚ-ының заңсыз есептен шығарылған 1600 дана акциясын соның шотына есепке алу туралы талаппен сотқа жүгінген. Өзінің талап-арызын негіздеу үшін, М.Н.Қарауылова «Каспий» АҚ-ы оның келісімінсіз 1600 дана акциясын Г.Ж.Жұманиязоваға аударғанын айтты.

Сотта мэлім болғандай, Г.Ж.Жұманиязова  «Каспий» Ақ-ына 1600 дана акция сатып  алғысы келетіні туралы хабарлама жолдамаған және шарт жасалған кезде басқа қалада болған. Алайда Тіркеуші» АҚ-ының қызметкері Г.Ж.Жұманиязоваға бір өзі барган, ал ол оның қатысуымен акцияларды есепке алу бұйрықтарына қол қойған.

Тараптардың уәждерін талдаңыз. Свт  шешім шыгарганда, ңандай мән-жайларды ескеруге тиіс? Сараптау кесімімен  бүйрыңтарга М.Н.Жү-маниязвваның ңол ңойганы аныңталса, сот шешімі өзгере ме?

тапсырма. Р.Г.Смақов «Монумент» ЖШС-ін 2005 ж. 18 мамырдағы бірлескен қызмет туралы шартты орындауға мәжбүрлеу  туралы талаппен сотқа жүтінді. Оның көрсетуінше, 2008 ж. 13 ақпандағы шарт талаптары бойынша ол жауап берушіге 56 млн. теңге ақша берген, ал жауап беруші «Автожол-кызметі» АҚ-ының акцияларын сатып алуға жэне шарттың жарамды болу мерзімі аяқталғанға дейін оның атына меншік құқығын рәсімдеуге міндет-тенген, бірақ жауап беруші өз міндеттерін орындамаған.

Н.К.Завьялов пен Р.Т.Рамазанов Р.Г.Смақовқа, «Монумент» ЖШС-іне және «Тіркеу  қызметі» АҚ-ына шағынып, өздерінің  «Монумент» ЖШС-інің қатысушылары болып  табылатындарын, бірақ жалпы жиналысқа  қатысушы-лардың АҚ акцияларын иеліктен шыгару туралы шешім қабылдамағандарын, акцияларды сату қолданылып жүрген зандарды бұза отырып іске асырылғанын, ал бірлескен қызмет туралы шарттың ҚР азаматтық зандары талаптарына сай еместігін көрсетіп, 2005 ж. 18 мамырдағы бірлескен қызмет туралы шартты жэне 2008 ж. 13 ақпандағы акцияларды сатып алу-сату шартын жарамсыз деп тану туралы талаппен сотқа жүгінеді.

Свт ңандай шешім шыгаруга тиіс? Егер Н.КЗавьялвв пен Р. Т.Рама-зановтың 2008 ж. 31 ңаңтарда «Монумент» ЖШС-інің мүшелігіне вткендері дэлелденсе, сот шешімі озгере ме?

6-тапсырма. «Империя» АҚ-ы мен  «Континент» АҚ-ы арасында «ТелеРадиоЖүйелері»  АҚ-ының 120 540 дана акциясын сатып  алу-сату шарты жасалып, соған  сәйкес «Империя» АҚ-ы 34 353 900 теңге  сомасына 120 540 дана жай атаулы  акция (бір акция құны - 285 теңге)  сатып алады. Екі ай өткеннен кейін аталған акциялар «Телевизиялық жүйелер» АҚ-ына сатылады. Акцияларды сатып алу-сату шарты белгіленген тәртіппен тіркеледі.

«Континент» АҚ-ы «ТелеРадиоЖүйелері»  АҚ-ының акцияларын сатып алу-сату жөніндегі  «Империя» АҚ-ы мен «Телевизиялык жүйелер» АҚ-ы арасында жасалған мэмілені жарамсыз деп тану, 120 540 дана акцияны «Кон-тинент» АҚ-ының дербес шотына қайтару, «Империя» АҚ-ы Директорлар кеңесінің «ТелеРадиоЖүйелері» АҚ-ының акцияларын сатып алуға басым қүқығы туралы жазбаша хабарлама жолдау туралы шешімін жарамсыз деп тану, «Империя» АҚ-ының артықшылықпен сатып алу кұқығына сэйкес акцияларды сатып алуға берген етінімін жарамсыз деп тану жөнінде сотқа жүгінді.