Ақпараттың негізгі ұғымы, құрылымы, формасы, өлшемі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Қазіргі басқарудың автоматизациялау құралдарын енгізудің масштабтары  мен темптері ерекше дәрежемен  комплексті зерттеулерді өткізу мәселесін қояды, бұл зерттеулер практикалық және теориялық сипаттамасы проблемаларды  жинақтау және жан-жақты зерттелуімен байланысты.

Соңғы жылдары біздің көз алдымызда  адамдардың жасаған әлеуметтік, мәдениеттік, ғылыми және өндірістік компьютерлік революцияның барлық сфералары болды. Бұл компьютерлік революция әлі  аяқталған жоқ және жақында интернетпен  байланысты келесі этапқа енді. Бұл жағдай не бәрі бес –жеті жылда бүкіл әлемде өзгертулерге жақындамаған адамдар қалмайды, өзгертулерді тигізбейді, бар болумен шақырылғандар мынаны бірыңғай дүниежүзілік ақпараттық даланың, сонша олар есептеуіш техниктер және арнайы компьютерлер алыс болмады. Бұл проблеманы шешу үшін көмекке компьютерлік технология келеді. Компьютерде мәтін, графикалық кескін жасауға, есептеу жүргізуге мүмкіндік беретін программалардан басқа, көлемі үлкен ақпаратты сақтауға, өндеуге және іздеуге  арналған арнайы программалар да бар. Сонымен қоғамды басқаруының біркелкі бөлінген жүйелерінің концепциясы пайда болады, оның ішінде ақпаратты жергілік өңдеу алдын ала қарастырылады. Біркелкі бөлінген басқарудың идеясын іске асыру үшін, басқарудың әр деңгейге және әр заттар саласына ЭЕМ-нің негізінде құрылған автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді жасау керек. Мұндай программалар деректер базасын басқару жүйесі деп аталады.

Автоматтандырылған ақпарат жүйесін  мәнін талдай келе, мамандар оларды мамандардың жұмыс орнында орналасқан және олардың жұмысын автоматтандыруға арналған маманға бағытталған кіші есептеуіш жүйелері  болып анықталады.

Әрбір басқару объектісінің өзіне  тиесілі автоматтандырылған жұмыс  орындары қарастырылу, олардың функционалды бекітілуі керек. Бірақ автоматтандырылған ақпарат жүйелерін жасаудың принциптері ортақ болу керек: жүйелі, иілгіш, тұрақты, тиімді болу керек.   

Автоматтандырылған ақпарат жүйесінің  принциптері бойынша жүйелерді  қарастыру керек, олардың структурасы  функционалды бекітілу арқылы анықталады.

Иілгіш принципі жүйенің барлық қосалқы жүйелерінің модульдік  құрылымын және олардың элементтерін стандарттаудың қайта құру мүмкіндігіне  бейімделуін білдіреді.

Тұрақтану принципі автоматтандырылған ақпарат жүйесі негізгі функцияларды өзіне тиісті сыртқы және ішкі факторларға қарамастан орындауы керек.  Оның  әр бөлігінің кедергісі оңай жойылу керек, ал жүйенің жұмысқа қабілеттілігі артуы керектігін білдіреді.

ААЖ-ның функционалдауы тек қана адам және ақпаратты өңдеу машиналық  құрылымы арасында жүктеме және функцияларын дұрыс бөлген жағдайда ғана санаулы әсер беруі мүмкін. Сонда ғана ААЖ тек қана еңбектің өндірімділік  және басқарудың тиімділігін жоғарылатудың құрылымы болмай, сонымен қатар мамандардың әлеуметтік ыңғайлылығын жоғарылатады. 

Қазіргі таңда компьютерлермен көптеген мекемелер жабдықталған. Пайдаланушылар көбінісі кәсіби мамандар емес,  сондықтан білікті маманға да, енді бастаушыларға да түсінікті болатын мәліметтер базасын жасау керек болды. 

Басқару  үрдісіндегі негізгі  элемент болып саналатын ақпарат жүйесінің  және оған  қатысты жаңа технологиялардың даму қарқыны - оны жобалаудағы жаңаша ыңғайларды  қалыптастыруда. Ақпарат жүйесін күрделі динамикалық жүйе ретінде қарастырып, оны жүйелік ыңғаймен зерттеу қолға алынды. Жүйелер теориясын ақпарат  жүйелерін  зерттеуде қолдану - обьектілерді басқару мен реттеу барысын үлгілеуде аса қажетті өзара әсерлесетін еркін құрылымдағы агрегаттар жүйесі ретінде қарастыратын, күрделі жүйелерді үлгілеуді ұйымдастыру әдісін ұсынды.

MICROSOFT ACCESS жүйесiнiң мәлiметтер базасымен жобалауға да және оны пайдалануға да ыңғайлы жақсы мүмкiндiктерi бар. ACCESS-тi қолданбалы программалар iшiндегi қолдануға арналған ең қуатты құрал ретiнде көрсететiн оның бiрнеше негiзгi ерекшелiктерiн атап өтейiк:

• Windows  интерфейсi  - тұтынушының жұмысына ыңғайлы жағдай жасайтын әр түрлi менюлер, терезелер,  батырмалар тәрiздi стандартты графикалық интерфейс элементтерiн пайдалану;
• түс және графика – экран  көрнектiлiгiн қамтамасыз ете алатын әр түрлi қарiптердi, түстердi, белгiшелердi (пиктограммаларды) және одан да басқа графикалық элементтердi пайдалана отырып, экранға көптеген мәлiметтер шығару;
• программа шеберлерi (Wizards) – тұтынушымен қарапайым, әрi логикалық айқын түрде диалог ұйымдастыра отырып, қолданбалы программалардың кез-келген элементтерiн тез құру;
• оқиғаларды программалау – программалар экранда көрiнiп тұрған элементтерiн тiкелей болса алады және солардан кейiнгi менюден команда таңдау, кез-келген бiр батырманы шерту сияқты әрекеттердi тез жүзеге асыру;
• SQL – мәлiметтерге тез қол жеткiзу тәсiлi ретiнде программада, микросхемаларда және өрнектерде SQL операторын пайдалану.

Мәлiметтер базасы келесi талаптарға сәйкес болуы керек:

• мәлiметтер базасының бiрiншi қатарында қайталанбайтын өрiс атаулары орналасуы керек;
• мәлiметтер базасының қалған қатарында жазулар орналасуы керек;
• өрiс бойымен орналасқан мәлiметтер бiртектес болады, олар тек сандардан немесе тек мәтiндерден тұруы керек.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Қазіргі кезде мәліметтер базасын басқару жүйесінің қолдану технологиялары білім және ғылым, өнеркәсіп процестерінде маңызды орын алатындықтан, қай мамандық иесі болса да, оның айналысатын мамандығы туралы ақпараттар жинақтауы  және онымен  жұмыс жасай білуі үшін дербес компьютерлерде арналған MS ACCESS реляциялық мәліметтер базасының маңызы.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеті: SQL тілі – негізгі деректер қорын басқару стандартты мен қолданылатыны мен диалекті болып табылады. Common Language Interface кеңітілген версияны SQL жаңа стандарт жобасының бір бөлігі б.т. Microsoft корпорациясы CLI програмасын қосымшаларды программалау интерфейсі түрінде ұйымдастырылған және оның көмегімен әртүрлі өндірушілердің программалық өнімдерінің SQL Access Graup негізінде өзара байланысу мүмкіндігін алып Microsoft Access ДББЖ стандартты негізі диалектісінің көмегімен байланыса реляциялық мәліметтер базасының жасау. Қажетті ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу және шығару мақсатында ДББЖ жобалау.

 Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы: Қазіргі қоғамдағы ақпараттану жағдайында пайдаланушының жеке тұлғасын қалыптастырып, ақпараттық қоғамда өмір сүруіне, сонымен қатар, оның ақпарат ағымында дұрыс бағдар жасап, тиімді шешім табуына қажет жаңа ақпараттық технологияларды таңдап алу және оларды  қолдану қабілеттілігін қалыптастырудың  маңызы. MS ACCESS ортасында автоматтандырылуы тиісті мәселелерді шешуге мүмкіндік беретін мәліметтер қорының біртұтас логикалық моделін жасағаннан кейін, қолданушыға ыңғайлы ақпараттық  жүйе кұру қажет. Ақпараттық жүйенің атқаратын мақсатын анықтаған соң, деректер базасының құрылымына байланысты қолданушыға ыңғайлы интерфейс үлгілерін дайындауға кірісуге болады. Дұрысырақ айтқанда, деректер қорының кестелер жиынтығы және олардың құрылымы мен өзара байланысы қолданушыға арнап жазылған қолданбалы бағдарламаның логикасына байланысты анықталады.

Access-ті пайдаланып ДББЖ құру кезінде SQL тілін қолдануы мүмкін.SQL тілі кестелермен (құру, жою құрылымның өзгеруі) және берілген кестелермен (таңдау, өзгеру, қосу және жою) сонымен қатар кейбір операциялармен операцияларды орындау үшін тағайындалған. SQL процедуралық емес тіл болып табылады және де мекеменің бағыныңқы программасы, енгізу-шығару және т.б. басқару операторларын құрамайды. SQL-мен байланысқан кезде дербес қолданылмайды. Әдетте ол ММБЖ программалау тілдерімен құрылған ортада жүктелінген. Әдетте SQL-ді қолдану базада мәліметтерді өңдеу тиімділігін жоғарылатады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, үш негізгі бөлімнен, қорытындыдан, қосымша беттерден және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады. Бірінші бөлімінде ақпараттың негізгі ұғымы, құрылымы, формасы, өлшемі және информацияны жіктеу, информация түрлері және мәліметтер туралы айтылды. Екінші тарауында «Билайн» ұялы байланыс орталығының автоматтандырылған ақпараттық жүйесі деген атты тақырыбы қарастырылды, ал үшінші тарауында Ms Ассеss ортасында реляциялық мәліметтер базасын басқаруды жүйелеу туралы сипаттама берілді.

• АҚПАРАТ – ҚОРШАҒАН ӨМІР ШЫНДЫҒЫ

1.1 Ақпараттың негізгі ұғымы, құрылымы, формасы, өлшемі

Ақпарат – латынша informatio, яғни түсіндіру, білу, баяндау деген сөзден шыққан. Ақпарат (материалистік философия бойынша) – нақты бейне дүниесінің мәліметтер, хабар арқылы айтылуы. Хабарлар – ақпараттың тіл, мәтін, цифрлық мәліметтер, график, кесте түрінде бейнелену түрі. Ақпарат – жалпы ғылыми түсінік, ол адамдар арасындағы мәлімет алмасу, құрылғылар, өлі және тірі табиғат аралығындағы сигналдар беру ұғымын береді.

XX ғасырдың ортасында «информация» термині адамдар арасындағы, адам мен автомат (электрондық есептеу машинасы – ЭЕМ), автомат пен автомат арасындағы ақпарат алмасуды, хайуанаттар мен өсімдіктер әлеміндегі сигнал алмасуларды, клеткадан клеткаға, организмнен организге белгі беруді қамтитын жалпы ғылыми ұғымға айналды.

Ақпарат алуан түрлілігінің ең маңыздысы  болып табылатындардың біріне экономикалық информация жатады. Оның басты айырмашылығы – адамдар еңбек ететін ұжымдар, ұйымдарды басқару процесінің байланысында. Экономикалық информация материалдық игіліктер мен қызметтерді өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну процестерін беріп отырады. Оның көп бөлігі қоғамдық өндіріспен байланысқан, сол себепті де оны өндірістік информация деп атауға да болады [2].

Экономикалық ақпарат – мемелекеттің экономикасы мен оның жекелеген буындарын басқарудағы экономикалық тұрғыдан ұйымдастыру жұмысын жүзеге асыруда пайдаланылатын деректер жиынтығы.

Ақпарат терминлогиясымен «деректер» және «білім» бір қатарда тұрады.

Нақты формада берілетін әрі  оның өңдеудің ықтимал (болжалды) процесіне  баламалы ақапарат әдетте деректер ұғылады.

Сипатталған мәселе, пән, проблема және т.б. туралы хабардар болудың бірқатар деңгейіне сәйкесетін тұтас сипатты (толық суретін деп ұғынуға болады – ауд.) қалыптастырушы деректердің жиынтығы ретінде анықтауға болады.

Білім үлгілеріне мыналар жатады: жақсы мәнердің ережесін білу, басқа шет тілдерін білу, төрт арифметикалық операциялардың орындалу ережесін білу, былайша: «су қалыпты қысымда Цельсия бойынша 100 градуста қайнайды» немесе «тікбұрышты үшбұрыштың катет квадратының қосындысы гипотенуза квадратына тең» деп айта білу және т.б.

Ақпараттың маңызды сипаттамасына  оның құрылымы мен формасы жатады. Ақпарат құрылымы – бұл оның құрамдық элементтерінің арасындағы өзара байланысты анықтап беруші. Ақпараттың басқа  жағынан – оны көрсетудің формасы  жатады. Негізгі формалардың арасынан мыналарды атауға болады: