Италиядағы фашистік диктатура

_{ЖОСПАРЫ:}

Кіріспе 3-6

І-тарау. Италиядағы фашистік диктатура

1.1. 1922 жылғы билік басындағы саяси дағдарыс және фашистік 
диктатураның орнауы 7-21

1.2. Италиядағы   империалистік   теңденцияның   күшеюі   және

фашистік  диктатураның күйреуі 22-30

ІІ-тарау. Германиядағы фашистік режим және оның ерекшеліктері

2.1. Фашистік   қозғалыстың   пайда   болуы,    А.Гитлердің   үкімет 
басына келуі 31-39

2.2. П-дүниежүзілік соғыс жылдарындағы Германия және фашистік 
режимнің күйреуі 40-52

2.3. П-дүниежүзілік соғыстан кейінгі бейбіт келісімдер 53-61

Қорытынды 62-63

Пайдаланылған әдебиеттер 64-65

 

КІРІСПЕ

Тақырыптың  өзектілігі. Германия жәнс Италия елдерінің тарихы дүниежүзілік тарыхтың құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл екі мемлекеттегі әлеуметтік, экономикалық, саяси жағдай фашизмнің орнауына мүмкіндік тудырды. Италияда алғашқыда демократия барлық проблемаларды шешудің кілті болып есептелінген еді. Алайда, демократия дегеніміз жалпы сайлау құқы, бостандық, көппартиялық, өзімен-өзі жұмыссыздықты, бағаның өсуін, өндірістің қүлдырауын жоя алмайтындығы айқындалды. Кей жағдайларда демократияның орнауы мемлекеттік өкімет билігін әлсіретті. Демократия көңіл толмағандық та бірден жалпы сипат алды. Осылайша, Италияда фашизм орнады.

Дүниежүзі халықтарының сұрапыл қанды қырғынға ұшыратқан Италия және Германия фашизміне біршама сипаттама берсек: Фашизм (итальянша fascisma деген сөзден шыққан. Байланыс, одақ деген мағынаны білдіреді.) -реакциялық саяси ағым. Оның негізгі идеологиясы шовинистік, агрессиялық бағыт болып табылады. Ол өзінің пайда болу кезінен бастап адамзат прогресіне қауіп төндірді. Фашизмнің билік басына келуімен буржуазия ашық террорлық іс-әрекет жүргізген фашистерге жол берді. Барлық фашистік режимдерге тән сипат, ол күресудің террорлық әдісімен антикоммунистік және антисемиттік бағыт ұстанды.

Ең алғашқы  фашистік ұйымдар - «Фаши ди комбаттименто» (ағымның атауы осыдан шыққан.) Италияда 1919 жылы наурызда пайда болды. Ол билік басына монополистік буржуазияның және монархияның қолдуымен билік басына 1922 жылы қазанда келді.

1919 жылдың  басына қарай Германияда фашистік  партия пайда болды. Ол 1933 жылы 30 қаңтарда монополистік буржуазияға, рейхсвердегі реакцияшыл топтарға, юнкерлік - дворяндық топтарға сүйене отырып билік басына келді.

Осылайша  билік басына келген Италия және Германия фашистік режиммінің негізгі сыртқы саясаты дүниежүзінде үстемдік құру болатын. Олар жаулап алған жерлерінде бейбіт тұрғындарға қарсы оқ атып, әлем алдында кешірілмес қылмыс жасады.

Фашизм - XX ғасырдағы көбінде Еуропалық саяси қозғалыс, мемлекетті басқарудың арнайы түрі. Ол дүниежүзі халықтарына теңдесі жоқ азап әкелді. Нақты айтқанда, Германия мен Италия сияқты фашистік мемлекеттер екінші дүниежүзілік соғыс отын тұтандырушылардың басты айыптылары болды. Осылайша, Италия мен Германия дүниежүзінің тарихи дамуына үлкен ықпалын тигізді.

Екінші дүниежүзілік соғыстың аяқталғанына 61 жыл уақыт өтсе де, оның зардабы әлі ұмытыла қойған жоқ. Адамзат тарихындағы үлкенді-кішілі соғыстардың ішінде фашистік Германия мен Италияның тұтандырған екінші дүниежүзілік соғысы ерекше орын алады. Бұл соғыс 50 миллион адамның өмірін қиып кетті. Адамзат тарихында үлкенді-кішілі 14,5 мың соғыстар болған екен. Бұл соғыстар 4 млрд адамның өмірін жалмап кетті. Олардың ішінде 7 жылдық, 30 жылдық, тіпті 100 жылдық соғыстар болды. Бірақ ең көп қан төгілген және ең сорақысы - 6 жылдық II дүниежүзілік соғысы. Бұл соғысқа жер шарындағы халықтарының 5/4 бөлігі қатысты. Қарулы қақтығыс Еуропаның, Азияның және Африканың 40-тан астам елінде орын алды. Бұл соғыста жаңа заман талабына сай әскери қару-жарақпен жабдықталған бірнеше миллион әскер қатысты. Егер фашистер бастаған басқыншылар жеңіске жеткенде адамзат тарихында түнек пен жабайылық орын алар еді. Бұл тарихта ең көп қан төгілген, Еуропаны қираған үйіндіге айналдырған ең аяусыз соғыс болып табылады.

Тақырыптың  мақсаты мен міндеті. Дипломдық жұмыстың мақсаты Италия мен Германиядағы фашизм ерекшеліктерін, оның билік басына келу жолын егжей-тегжейлі зерттеу.

-Италиядағы 1922 жылғы билік басындағы саяси  дағдарыстың алғышартын;

-фашистік диктатураның билік басына қалай келгендігін;

-фашистер  өз кабинетін құрғаннан кейін Италияда империялық теңденцияның күшеюін талдау;

-Германиядағы  фашистік режимнің ерекшеліктеріне  келер болсақ, Германиядағы фашистік қозғалыстың пайда болуы;

-Адольф Гитлердің үкімет басына келуі мәселесіне талдау жасау;

-Екінші дүниежүзілік  соғыс өртін Германия және  Италия сияқты фашистік мемлекеттер не себепті тұтатты? Фашистік Германияның агрессиясы қай елдерге бағытталды? Соғыстан кейінгі жалпы халықаралық жағдайдың жай-күйі қандай болды? Міне, осы секілді сұрақтарға дерек көздерін пайдалана отырып жауап беру диплом жұмысының мақсаты болып табылады.

Тақырыптың  тарихнамасы. Италия және Германиядағы нацизм мәселесі бойынша арнайы. еңбектер жеткілікті. Еуропадағы және Германиядағы фашизмді егжей-тегжейлі зерттеуде әдебиеттер екі топқа бөлінді:

І.Италия және Германиядағы фашизмге анализ жасаған  арнайы әдебиеттер.

2.А.Гитлер  және Муссолинидің билікке таласы, олардың сыбайластары жөнінде жан-жақты жазылған монографиялар мен мақалалар.

Д.М. Проэктор, П.Ю. Райхшмир, Л.А. Безищенский өз еңбектерінде Гитлердің билікке келгеннен  кейінгі ішкі және сыртқы саясатына  талдау жасаған. Дипломдық жұмысын жазу барысында А. Гитлердің жеке басына сипаттама беру үшін және оның билікке қалай келгендігін ашып көрсету мақсатында Л.Чернойдың «Коричневые диктатуры» [1] еңбегі пайдаланылды.

Германия  мен КСРО арасындағы соғыс яғни Ұлы Отан соғысы жөнінде А.И.Еременконың Москва қаласын "Наука" баспаханасынан шыққан "В начале войны" атты кітабы бар. Бұл кітапта соғыстың алғашқы кезеңіндегі Кеңес әскерлерінің сәтсіздіктері, соғыс барысы қарастырылды. Германия фашистік партиясының көсемі Адольф Гитлердің елді басқарып отырған жылдардағы мақсаты, КСРО-ны алуды міндет етіп қоюы, әйгілі "Барбаросса" жоспары, Ұлы Отан соғысының алғашқы кезеңдері П.А. Жилиннің Москвадан 1984 жылы шыққан "А войне и военной истрии" атты кітабында жазылған. Италияда 1919 жылы алғашқы рет фашистердің пайда болуы, оның билік басына келуі, ұстанған ішкі және сыртқы саясаты және Германиядағы фашизмнің ерекшелігі, оның билік басына келгеннен кейінгі ұстанған сыртқы агрессиялық саясатына қысқаша шолу Москвадан шыққан "Великая Отечественная Война" атты энциклопедиялық еңбекте қарастырылған.

Жалпы Германиямен  болған соғыста КСРО-ның құрамындағы барлық Социалистік Одақтас республикалар соғыс ауырпалығын жан аямай көтергені баршаға мәлім Ұлы Отан соғысы кезеңіндегі КСРО құрамындағы Қазақстан майданға Қызыл Армия қатарына көптеген қазақстандықтар жіберді. Қазақстаннан барған жауынгерлер отан үшін аянбай отқа түсті. Міне осы жөнінде, яғни Қазақстанның Ұлы Отан соғысы жеңісіне қосқан үлесі туралы С.Н. Покровскийдің Алматыдан 1968 жылы шыққан "Казахстан в Великой Отечественной Войне" атты еңбегінде егжей-тегжейлі жазылды. Сонымен қатар Кеңес халқының тылдағы ерен еңбектері, Кеңес әскерлерінің майдан шебіндегі аңыз боларлық батырлықтары, соғыс барысындағы жағдайлар А.А. Гречконың, А.А. Эпищев, П.А. Жилиннің, М.Т Иовчкутің, В.Г.Куликовтың, С.К. Куроткинның, П.И.Феодосевтің Москва қаласы "Наука" баспаханасынан 1976 жылы шыққан "Великая победа Советского народа" атты кітаптарында жазылған.

1945 жылы 8 мамырда  Германияның сөзсіз тізе бүгуі  туралы пактіге қол қойғаннан кейін, соғыс қорытындылары, герман құрамындағы жаулап алынған жерлердің яғни Шығыс Еуропадағы бірнеше мемлекеттер, Африкадағы, Азиядағы отар жерлердің АҚШ, КСРО, Англия сияқты Ұлы державалық елдердің арасында бөліске салынуы, соғыс біткеннен кейінгі дүниежүзінің екі жүйеге бөлінуі және т.б. мәселелер В.А. Андреевтің Москвадан 1965 жылы шыққан "Великая Отечественная Война Советского Союза" атты кітабында жан-жақты зерттеліп, зерделеніп қарастырылған. П.Н. Поспеловтың және т.б. көрнекті ғалымдардың қатысуымен жазылған "Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысы" атты кітабында фашизмнің шығуы, оның Кеңес Одағы территориясына 1941 жылы 22 маусымда шабуыл жасағаны, Кеңес халқының фашистік басқыншыларға қарсы күресі, тылдағы ерен еңбектері қамтылған.

Ал, Италия фашизмнің  тарихнамасына келер болсақ, Муссолинидің жеке тұлғасын зерттеуде "Италия тарихы" [2] (С.И. Дорофеев) еңбегі пайдаланылды. Сонымен қатар, Италияда режим орнағаннан кейін фашистердің агрессиялық саясатында қарсы қозғалыстарды көрсету мақсатында Л. Лонгоның "Интернациональные бригады" [3] атты еңбегінен деректер алынды. Сондай-ақ фашистерге қарсылық көрсеткен Италияның коммунистік партиясының көрнекті қайраткері Антонио Грамшидің қызметін көрсету мақсатында және фашистік Италияда жұмысшылардың жай-күйін, антифашистік қозғалыстардың жағдайын талдау мақсатында Л.Ломбардо - Радиченің және Дж. Карбоненің Мәскеуден 1953 жылы шыққан "Жизнь Антонио Грамши" [4] атты еңбектері пайдаланылды.

Жалпы Италия және Германияның фашизм кезеңіндегі әлеуметтік, экономикалық, саяси жағдайын зерттеу үшін 1 .Дәуірбаеваның Түркістаннан 2004 жылы шыққан "Еуропа мен Америка елдерінің тарихы" [5] атты еңбегі, профессор В.К.Фураевтің "Новейшая история зарубежных стран Европы и Америки" [6] атты кітабы, Н.И. Саморукованың "Новейшая история стран западный Европы и Америки" [7] атты кітабы пайдаланылды.

Сондай-ақ фашистік Германияның КСРС-ға шабуылының басталуы, жоспары туралы С.А.Стегарьдің "Практикум по новейшей истории" [8] атты еңбектен алынды. КСРО мен Германияның 1939 жылғы ынтымақтастық жөніндегі келісім шартын талдау мақсатында М.Е.Главацконың "Россия которую мы не знали" [9] атты еңбегі пайдаланылды. Сонымен қатар, Германияда фашизмнің күйреуі, одақтастардың екінші майдан ашуын көрсету үшін А.М. Самсоновтың "Крах фашистской агрессии" [10] атты еңбегі пайдалынылды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Диплом жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

 

І-Тарау. Италиядағы фашистік диктатура

1.1. 1922 жылғы билік басындағы саяси  дағдарыс және фашистік диктатураның орнауы.

Италиядағы  фашистік диктатура контрреволюциялық  сипатта болды. Фашистер жергілікті социалистік және коммунистік партия ұйымдарына ғана емес, соған қарамастан, буржуазиялық, республикалық және либералдық партия ұйымдарына қырғидай тиді. Фашистердің осындай іс-әрекеттері билік басындағы либералдық буржуазияны да мазаламай қоймады. Бұл өз кезегіндегі билеуші топ арасында фашизмге деген көзқараста алауыздық тудырды. Кейбір буржуазия өкілдері фашизмнің көмегі арқылы ашық реакциялық мемлекет құруға тырысса, кейбірі елдегі революцияны басуға пайдалануға тырысты. Соңғыларының қатарына премьер-министр Джолитти жатады. [11].

Міне осы  жағдайда фашистерге қарсылықты ұйымдастыру  күрделі болды. Антифашистік қозғалыстардың кең тараған тұрі еруілдер мен шерулер болды. Алғашқы ереуілдердің бірі 1921 жылы 25 қаңтарда Флоренцияда болып өтті. Мұндай ірі ереуілдер Пизеде, Мортареде. Ливорнада болып өтті. Туриндер фашистер еңбек палатасын өртеп жіберуіне жауап ретінде ірі ереуіл болып өтті. Жұмысшылар қаланың ірі кәсіпорындарын басып алды. Ереуіл қалаға артиллерия мен әскердің бір бөлігі келгеннен басылды. Антифашистердің және фашистердің қозғалысы Римде үйреншікті жағдайға айналды. Алайда фашистер барлық қақтығыстарда үстем болып шықты. Себебі қала полициясы және қару-жарағы сай болмады.

Антифашистік  қозғалыстарда жалпы еңбек конфедерациясы үлкен роль атқарды. Алайда бұл ұйымдар күрестің кәсіподақтық әдісін қолданды, яғни ереуілдерге шықты. Қатардағы социалистер және коммунистер антифашистік қозғалыстарды ұйымдастыруда маңызды орын алды. Алайда бұл партияның басшылары фашизммен күресу үшін жалпы саяси жүйені жасай алмады. Себебі, фашистер барлық қақтығыстарда үстем болды. Себебі қала полициясы және қару-жарағы сай болды. [12].

Фашизм ең алдымен кәсіподақ ықпалымен  күресу қажет болды. Италияның социалстік партиясының басшылары фашизмге қарсы әлсіз қарсылықтар көрсетті.

Коммунистік партия басшылары елдегі жағдай бойынша  былай жауап берді: "Біз дайындыққа дайындықпен, қарулануға қаруланумен, күшке күшпен жауап береміз"-деді.

1921 жылы мамырда  парламент сайлауы өтті. Бұл сайлауға Италияның коммунистік партиясы (ИКП) және социалистік партиясы жеке дара түсті. Сонымен қатар Халық партиясы және Италияның ұлттық партиясы сайлауға түсті. Ұлттық партияның құрамында буржуалистер, демократтар, фашистер болды. Бұл партияның жетекшісі Джолитти еді. Джолитти фашистерді блокқа енгізудегі негізгі мақсаты өз ықпалын күшейткісі келді және өзінің саясатын жүргізуде тілалғыш құрал ретінде пайлаланғысы келді. Алайда оның үміті ақталмады. Солшылдардармен біріккен фашистер парламентке 35 кандидат қана өткізе алды, ал социалистер мен коммунистер 138 және Халық партиясы 108 орын алды. Сайлаудың нәтижесі Джолиттидің үлкен жеңілісі еді. Маусымның соңында ол отставкаға кетті. Оның орнына Джолитти тұсында соғыс министрі болған және қарулы фашистік отрядтардың қалыптасуына атсалысқан бұрынғы социалист Бономи отырды [13]. Ол фашистердің қызу саяси іс-әрекеттерін яғни террорлық істерін басуға тырысты. Муссолини жұмысшы ұйым басшыларымен ымыршылдыққа баруға ұсыныс жасады. Италияның социалистік партиясы бұл ұсынысқа келісті. Осылайша 1921 жылы 3 тамызда бір-біріне деген жауласуды тоқтау туралы пактіге қол қойылды. Алайда фашистер еңбекшілерге қарсы террорлық іс-әрекеттерін жалғастыра берді. Фашистердің бұл пактіге қол қоюы жай ғана маневр еді, яғни еңбекшілердің қарсылығын басып, билеуші буржуазия арасында қолдауға ие болу болатын 1921 жылы экономикалық дағдарыс кең етек жайған тұста кәсіпкерлер жұмысшыларға қысым көрсете бастады. Кәсіпкерлер коллективтік келісімнің мерзімінің аяқталуын сылтаулатты және оны қайта жаңартуға қарсылық көрсетті. Осы жерден шарулардың наразылығы туындады. Кәсіпкерлер қысым көрсету фашистердің қысым көрсетуімен дөп келді. 1921 жылы фашистердің қозғалысы күшейе бастады. Олардың құрамында 300 мыңнан астам мүше болды. Фашистік қозғалыстың құрамында ауылшаруашылығы жұмысшылары, қолөнершілер, саудагерлер болды.