Оқушылардың ата-аналарына психологиялық қызмет көрсету ерекшеліктері

Ойын соңында қатысушылар құнды қасиеттерді білдіретін бірнеше сөздер жинақтап, олардың адам өміріндегі маңызы туралы әңгімелеседі.

7. «Сәлемдесу» ойыны.

Екі бала ортаға шығып, бірі інісі, бірі ағасы болып, бір-бірімен сәлемдесуі қажет.

Інісі ағасына қандай жақсы сөздер айтуы мүмкін?

Ағасы інісіне қандай жақсылықтар жасауы мүмкін.?

«Өзің жалғастыр...»

Марат коррекция сабаққа кешіккенін енді ғана ұқты...

Айнүр досын ренжітіп алғандай болды...

Оспан ағасына бір нәрсені айтуды ұмытып кетті...

Әңгімелерді одан әрі жалғастырып, өздерінше бетінше аяқталуларын тауып, соңынан әрқайсысының ойын талқылауға болады.

8.  «Бір-бірінің жақсы мінезі мен қылықтарын айтып, мадақтау» ойыны.

Балалар шеңбер бойынша дөңгеленіп отырады. Жүргізуші «сиқырлы таяқшаны» отырғандардың біріне ұсынады. Ол жанындағы баланың жақсы жақтарын айтып, мадақтайды да таяқшаны оған береді. Ол осы ретпенен таяқшаны келесі адамға ұсынады. Ойын осылай жалғаса береді. (Ондағы айтылатын жағымды сөздер мынадай болуы мүмкін: Айгүл, сенің даусың қандай керемет!, Гүлнар, сенің жүзің сондай мейірімді көрінеді!, Марат, маған сенің ақкөңілділігің ұнайды т.с.с.) Соңында балалар бір-біріне жақсы көңілі мен пікіріне рақмет айтады.

9. «Түспен ажырату» ойыны.

Ойынның мақсаты адамның мінез-құлқын бояумен көрсетіп, жағымды, жағымсыз жақтарын түспен ажырату.

Жүргізуші балаларға адамның қасиеттін кемпірқосақ тәрізді етіп бояуды тапсырады. Қандай қасиетті қай түспен бояуды баланың өзі шешеді. Ойын соңында адамның мінез-құлқын көрсету үшін қай түсті неге таңдағанынын өзі түсіндіріп береді.

10. «Баға беру» ойыны.

Ойын тапсырмаға қорытынды жасап, баға беруге негізделген.

Жүргізуші балалардан портретке немесе суретке қарап, ондағы адамдардың мінез-құлқын, қасиеттерін ажыратып беруді тапсырады. Балалар ойын жинақтау үшін баяу музыка қойылып, белгілі бір уақыт беріледі.

Бұл ойын баланың адамды тани білу келбетін дамытады, мінез-құлқын ажырата білуіне көмектеседі.

11. «Пантомима» ойыны.

Бұл ойын баланың мінез-құлықты эмоция арқылы танып білуін көздейді.

Мысалы, топтарға бөліп, түрлі мимикамен түсіндірілетін түрлі тапсырмалар беріледі.:

- ауырған, немесе шаршаған шешесін баласы қалай аймалайды;

- оқушы қартты жолдан қалай өткізу керек.

- әжесінің алдында бала өз кінәсін қалай жуып-шаяды;

- ренжіскен екі дос бір-бірімен қалай татуласады.

Әр топ музыканың сүйемелдеуімен өздері құрастырған сюжетті көрсетеді.

Соңынан тапсырмалардың мазмұны ашылған соң, олар берілген сұрақтарға жауап дайындап, қысқаша әңгімелер құрастырады.

Коррекциялық ойындар әр адамның өз бойындағы жақсы қасиеттерді дамытып, пайдаланылған ертегілер, әңгімелер кейіпкерлерінің батылдық, ұстамдылық, мейірмандық, сыйысымдылық және ертегі баланың қиялын дамытып, өзіндік пікірін туғызады. Адам бойындағы қасиеттердің ара-жігін ажыратып, жағымды жақтарын өзіне азық етуге тырысады.

Осы тренигтерден балаларды ата-аналармен бірге өткізгенде балалық және ата-аналық боршты атқаруда тіл табысу, ізгілікке бағытты болу, кішкентай баланы да азамат деп санап, олардың жақсылық қасиеттерін дамытуға үлес қосу қажеттілігін үлкендер түсінді. Нәтижесінде көптеген сүрақтар туып, психодиагностикалық зерттеу нәтижелерін талдау ата-аналарды қызықтырды және болашақ отбасылық қарым-қатынас ерекшеліктеріне үлкен көңіл аудару қажеттілігін түсінді.

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

«Оқушылардың ата-аналарына психологиялық қызмет көрсету жұмысын ұйымдастыру жолдары» тақырыбындағы дипломдық зерттеу жүргізу нәтижесінде біз келесі қорытындылар жасадық.

1. Қазақстан Республикасы Парламентінің әлем парламентарияларына жолдаған «XXI ғасыр Бейбітшілік пен Адамгершілік жүз жылдығы болуы тиіс!» қаулысының басты міндеті - жаңа ғасыр тәрбиесінің негізінде жалпы адамзаттық құндылық арқылы ұлттық мәдениетті меңгере отырып, әлемдік ынтымақтастық пен бейбітшілік сақтау, ал негізгі мақсаты - адамның жан-дүниесіне кішкентай кезінен бастап адамгершілік, имандылық, салауаттылық сияқты қасиеттерді санасына ұғындырып, өмір сүрудің әдіс-тәсілдерін болмыс арқылы түсіндіре отырып, салауаттылыққа тәрбиелеу.

Бұл - жаңа ғасыр белесінде жаңа өмір салты бойынша өмір сүру керек деген сөз. Олай болса, балаларға мектепте берілетін адамгершілік тәрбие орнықты, әрі өзіндік ерекшелігі анықталған, баланың еркін дамуына жағдай жасалған өз сипаты, заңдылығы, нәтижесі бар үздіксіз үрдіс болуы қажет.

Қазақтанның болашақта дамуы азаматтардың көзқарасы, жастар арасындағы тәрбиеге байланысты. Жеке тұлғаның адамгершілік сапалары тек ана тіліне, туған жерге сүйіспеншілігімен шектелмейді, басқаларға мейірбандық, қамқорлық сезім білдіру, жалпы азаматтық рухта тәрбиеленуімен бағаланады.

Қоғамның қазіргі жағдайында елдің саяси, әлеуметтік- экономикалық жақтарын жаңарту кезінде, оның болашақта дамуы, азаматтардың көзқарасы, адамгершілік тәрбиесіне тәуелді. Адамның халықтың адамгершілік сапалары тек ана-тілі, туған жерге сүйіспеншіліктен шектелмейді, басқаларға мейірбандық, қамқорлық сезім білдіру, жалпы азаматтық рухта тәрбиеленуімен бөлінеді.

2. Бастауыш мектеп оқушыларының адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруда отбасының ролі, ата-анасының қарым-қатынасқа балаларын үйретуі, барлық адами қасиеттерді қалыптастыруда жетекші орын алатыны анық. Отбасы - адамгершілік тәрбиесінің негізі болғандықтан психологиялық қызмет көрсетуде ата-аналарға балалардың теріс деп бағаланатын қасиеттерін диагностикалау нәтижелерімен таныстырып, оларға бұл проблеманы шешу жолдарын анықтаудың ролін көрсету қажет. Тәлім-тәрбие процесі тиімді болуына халық педагогикасының элементтерін пайдалыну халық ағарту саласындағы кейбір теріс жағдайлардың орын алуы, мектеп, гимназия, лицейлердің оқу-тәрбие жұмысының мазмұнында халықтың ежелегі тәрбиесінің ескерілмеуінде екені көптеген зерттеулерде дәлелденген.

3. Зерттеу нәтижесінде бастауыш  мектеп балаларына адамгершілік тәрбие беруді жақсарту және жетілдіру үшін төмендегідей ұсыныстар жасаймыз.

1. Мектеп мұғалімдері мен ата-аналар ынтымақтастығын нығайту.

2.  Адамгершілік-қоғамдық дамудың әр-түрлі тәрбие саласының бірлікте, іс-әрекет арқылы жүргізілуіне жағдай жасау.

3.  Балалардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастуда халық педагогикасының барлық мүмкіндіктерін пайдалану

4. Оқу—тәрбие үрдісінде балалармен  адамгершілік, инабаттылық. силастық  ата-анаңа, жолдастарыңа мейірбандық, туған жерге, елге, салт-дэстүрге сүйіспеншілік т.б. тақырыптарда жұмыс жүргізу.

Зерттеу нәтижесінде бастауыш мектептегі бастауыш сынып балаларына адамгершілік тәрбие беруді жетілдіруге ата-аналарды жұмылдыру үшін біз дипломдық зерттеу барысында жұмысымызда балалардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруда «Адамгершілік - асыл мұра», «Мен құрбыларымды жақсы көремін», «Кімде қандай қасиет бар», «Бір-бірінің жақсы қылықтарын айтып мадақтау» т.с.с. бастауыш сынып балаларымен және олардың ата-аналарымен жүргізілген психокоррекциялық жұмыс түрлерін ұсындық;

-  әр түрлі тәрбие салаларының бірлікте, іс-әрекет арқылы жүргізілуіне жағдай жасау арқылы келесі мәселелерді шешуге мүмкіндік туады:

- балалардың адамгершілік қасиеттерін жетілдіруде халық педагогикасының барлық мүмкіндіктерін пайдалану;

-  психологдер мен ата-аналар ынтымақтастығын нығайту;

-  балалардың адамгершілік қасиеттерін жетілдіруде, оларға қарым-қатынасқа икемді болуды, инабаттылық, сыйластық, тіл табықыштық, ата-аналарына, жолдастарына, мейірбандық, туған жерге, елге, салт-дәстүрге, отбасына және ондағы туған туысқандарға сүйіспеншілік тақырыптарында ата-аналары мен балаларды қосып жүргізетін тренинг сағаттары және т.б. психокоррекциялық шараларды жоспарлау және оларды жүргізу нәтижесінде отбасындағы бір-бірін сыйлаушылық және мейірмандық нығайғанын ата-аналардың өздері айтты.

5. Дипломдық жұмыста жинақталған  материалдарды білім беру жүйесіндегі  психологиялық қызметті ұйымдастыру барысында кеңінен пайдалануға болады.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1.  Алтынсарын Ы. Таңдамалы педагогиалық мұралары. Алматы. 1991.

2.  Абрамова Г.С. Практическая психология. М., 2001.

3.  Алдамұратов Ә. Жалпы психология. Алматы, 1996.

4.  Анциферова Л.Н. Психология формирования и развития личности. М., 1981.

6.  Әбенбаев С. Сынып жетекшісі. Алматы 2001 ж.

7.  Әміралиев Ш. байлық өмірден //Бастауыш мектеп 1992 №11,12

8.  Әуезов М. Таңдамалы шығармалар Алматы 1974

9.  Әлімбаев М.. Халық-ғажап тәлімгер-Алматы, 1994.

10. Балаларды халық педагогикасы негізінде тәрбиелеу. Балаларды халық педагогикасы негізінде тәрбиелеу. Алматы 1991.

11. Бержанов К., Сейталиев К. Ауыз әдебиетіндегі адамгершілік тәрбие мәселелері.

11. Байдуллина А. «Мектеп пен ата-анаға ортақ міндет». //Қазақстан мектебі 1996 ж. №9, 49-51 б.

12. Битянова М.Р. Практическая психология. М., 1997.

13.  Бап-Баба С. Жантану негіздері. Алматы, 1998.

14. Ғаббасов Б. ізгілік әліппесі-Алматы, 1991

15. Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті, Алматы 1964.

16. Грановская Р.М. Элементы практической психологии. М., 1997.

14. Диагностика готовности детей к обучению в школе — анализ поведения. М., 1993.

17.  Дьяченко О.М. Об основных направлениях развития воображения у детей. Ж. «Вопросы психологии», 1988, № 16.

18.  Добсон Дж. Непослушный ребенок. Под ред. Н.Коршуновой. М., 1992.

18.  Елубаева М., Әлімбаев М. - балалар ақыны. Бастауыш мектеп №5. 2003.

19.  Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақ тәлім -тәрбиесі - Алматы 1995

20. Жұмабаев М.. Педагогика. Алматы, 1992

21. «Кәусар бұлақ» бағдарламасы. Алматы, 1993.

22. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р. М. Педагогика. Алматы. 2000.

23. Қожахметова К. Ж. Халықтық педагогиканы зерттеудің кейбір ғылыми және теориялық мәселелері. Алматы. 1993.

24. Құнанбаев А. Шығармаларының толық жинағы. Алматы, 1977

25. Қоңыратпаев Ә, Қоңыратпаев Т. Көне мәдениет жобалары. Алматы 1992.

26.  Макаренко А.С. Методика организации воспитательного процеса. М.1958.

27. Макаренко А. С. Шығармалар. 5-том. М., 1958.

28. Мен Адаммын. Құрастырушы Игенбаева Б. К. Алматы. 2000.

29. Донченко Е.А., Титаренко Т.М. Личность: конфликт, гармония. Киев, 1989.

30.  Дружинин В.В. и др. Введение в теорию конфликта. М., 1989.

31.  Драгунова Т.В. Проблема конфликта в подростковом возрасте. Ж.«Вопросы психологии», 1972, № 2.

32.  Дубровина И.В. Настольная книга школьного психолога. М., 1996.

33.  Жарықбаев Қ. Жалпы психология. Алматы, 2004.

34.  Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, 1970.

35.  Золотнякова А.С. Проблемы психологии общения (социальный и личностные типы общения, их профессиональные, познавательные и генетические аспекуты). Ростов-на-Дону, 1976.

36.  Зейгарник Б.В. Патопсихология. М., 2000.

37.  Квимен В. Прикладная психология. С-Пб., 2001.

38.  Кле М. Психология подростка: Психосексуальное развитие. М., 1991.

39.  Козлов Н.И. Как относиться к себе и людям, или Практическая психология на каждый день. М., 1998.

40.  Кон И.С. Психология ранней юности. Книга для учителя. М, 1989.

41.  Кристофер Э., Смит Л. Тренинг лидерства. Питер, 2001.

42.  Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. МГУ, 1981.

43.  Матейчик 3. Родители и дети. Книга для учителя. М., 1992.

44.  Морозов А.В. Деловая психология. С-Пб., 2000.

45.    Нұрмұхамбетова Т.Р., Рсмаханбетова Ш.Е. Тәжірибелік психология. Шымкент, 2004.

46.  Немчин Т.А. Состояния нервно-психологического напряжения. Л., 1983.

47.  Немов Р.С. Психология. В 3 т. т.З. М., 1996.

48.  Особенности обучения и психического развития школьников 13-17 лет. Под ред. И.В.Дубровиной, Б.С.Кругловой. М., 1998.

49.  Овчарова Р.В. Семейная академия: Вопросы и ответы. М., 1996.

50.  Осипова А.А. Введение в практическую психокоррекцию. М., 2000.

51.  Петровский А.В., Ярошевский М.Г. Психологический словарь. М., 1990.

52.  Популярная психология для родителей. Под ред. А.С.Спиваковской. С-Пб., 1997.

53.  Платонов К.К. Психологический практикум. М., 1980.

54.  Поддьяков Н.К. К вопросу о развитии мышления. М., 1981.

55.  Петровский А.В. Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы. Алматы, 1987.

56.  Петровский А.В. Способности и труд. М., 1996.

57.  Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога. М., 1996.

58.  Рыбалко Е.Ф. Возрастная и дифференциальная психология. М., 1990.

59.  Римский С, Римская Р. Практическая психология. М., 1999.

60.  Столяренко Л.Д. Основы психологии. Ростов-на-Дону, 2002.

61.  Семья в психологической консультации. Под ред. А.А.Бодалева, В.В.Столина. М., 1999.

62.  Субботский Е.В. Ребенок открывает мир. М., 1991.

63.  Снайдер Д. Практическая психология для подростков. М., 1999.

64.  Тәжібаев Т. Жалпы психология. Алматы, 1993.

65.  Теплов Б.М. Проблемы индивидуальных различий. М., 1961.

66.  Учителям и родителям о психологии подростка. Под ред. Г.Г.Аракелова. М., 1990.

67.  Педагогическая энциклопедия том 1. М. 1964

68.  Ушинский К.Д. Избранное педагогическое сочинение-М.,1964

69.  Ұзақбаева С. А. Қазақтың халықтық педагогикасындағы эстетикалық тәрбие. Пед. ғыл. док.-дис. Алматы. 1993.

70.  Сәдірмекова Ж.Б. Жеткіншектерді халықтық педагогика арқылы адамгершілікке тәрбиелеу. Автореферат. Алматы. 1994.

71.  Сухомлинский А.В. Балаға жүрек жылуы. Алматы, 1976ж

72.  Төлеубекова Р. Бала тэрбиесіндегі халықтық педагогика Алматы, 1994.

73.  Этнопсихология және этнопедагогика. 5-жинақ. Алматы. Дарын, 1998.

74.   Херсонский Б.Г., Дворяк С.В. Психология и психопрофилактика семейных конфликтов. Киев, 1991.

75.  Хоменстаускас Г.Т. Семья глазами ребенка. М., 1989.