Оқушылардың ата-аналарына психологиялық қызмет көрсету ерекшеліктері

Бағдарламаның мақсаты: ата-аналарға халық педагогикасы элементтерін және психологиялық білімді насихаттау.

Міндеттері:

1. Сынып жетекшілерінің семинар-кеңестерін өткізудің үлгі жоспары.

2. Халық педагогикасын оқып-үйрену бағыттары.

3. Қыз баланы ұлттық салт-дәстүрде тәрбиелеу.

4. Ұл балаларды ұлттық салт-дәстүрде тәрбиелеу.

5. Балардың жас және жеке даралық психологиялық ерекшеліктерін танып-білу.

6. Психологиялық білімді тәлім-тәрбиеде пайдалану.

Осы бағдарлама боынша жүргізілген жұмыстар ұтымдылығы іс-тәжірибе барысында анық байқалды.

 

 

2 бөлім. ОТБАСЫ ТӘРБИЕСІН ЖЕТІЛДІРУДЕ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДІҢ МАҢЫЗЫ

 

2.1. Мектеп психологиялық  қазметінің ата-аналармен

ынтымақтастығының маңызы.

 

Әрбір ата-ана баласының тәрбиесі үшін Отан алдында, мемлекет алдында жауапты екенін ұмытпағаны абзал.

Жоғарыда анықталған бағдарлама бойынша жүргізілген іс-шаралардың біразын талдап көрсетеміз. Іс-тәжірибе барысында ата-аналар арасында және оқушылармен біршама психодиагностикалық зерттеулер жүргізіп, оның нәтижелері бойынша талдау және коррекциялау жұмыстарын ұйымдастырдық. Бірінші кезеңде ата-аналардың өздерін бағалау және балаларын каншалықты толық білетіндігін бағалау диагностикасына тоқтап өтеміз.

Ата-аналарға аналарға арналған: «Біз қандай ата-анамыз?» - деген сауалнама жүргізілді. Оның мазмұнындағы сұрақтар мынадай еді.

1. Балаңыз бір оғаш нәрсе жасап қойды делік. Сіз мұндай жағдайдың өз тәрбиеңіздің нәтижесі екені жөнінде ойланып көрдіңіз бе?

2. Балалар тәрбиесі туралы газет-журнал беттерінде жарияланған қандай мақалдарды, теледидардан көрсетілген қандай мәселелерді айта аласың?

3. Балаңыз бір оғаш нәрсе жасап қойды делік. Сіз мұндай жағдайдың өз тәрбиеңіздің нәтижесі екені жөнінде ойланып көрдіңіз бе?

4. Бала тәрбиесі жөнінде ата-аналар бір-біріңіздің пікірлерімен санасып отырасыз ба?

5. Бұйыру немесе тыйым салу сияқты шараларды қалай қолданасыз? Жауаптарды талдау нәтижелері келесі кестеде көрсетілген.

Ата-аналарға арналған: «Біз қандай ата-анамыз?» сауалнама нәтижесі:

 

	Балалардың аты	Ата-аналар жауаптарының интерпретациясы
1	Айнұр	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
2	Әсел	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
3	Әбдікәрім	Тек тиым салу арқылы тәрбиелейді
4	Бағила	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
5	Болат	Ата-аналардың арасында келісім төмен
6	Бекарыстан	Ата-аналардың арасында келісім төмен
7	Гулдария	Ата-аналардың арасында келісім төмен
8	Гулжан	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
9	Ғалым	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
10	Ғабит	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
11	Кәмилә	Тек тиым салу арқылы тәрбиелейді
12	Кәрім	Ата-аналардың арасында келісім төмен
13	Қатира	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
14	Сәуле	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
15	Сәкен	Тек тиым салу арқылы тәрбиелейді
16	Рахима	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
17	Торжан	Ата-аналардың арасында келісім төмен
18	Тоқберген	Ата-аналардың арасында келісім төмен
19	Ораз	Бала тәрбиесінде ата-аналар көптеген тәжірибені үйреніп, оны пайдаланады
20	Ұлжан	Тек тиым салу арқылы тәрбиелейді
21	Фархат	Ата-аналардың арасында келісім төмен

 

Ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынас ерекшеліктері, бір-бірін түсінушілік, тіл табысулықтың болуы.

Мектепке адаптациясы төмен балалардың басым көпшілігі отбасыңда ата-аналардан қысым көріп жүргені анық байқалды.

Балардың мазасыздануына әсерін тагізетін себептерді дәлірек анықтау үшін біз Кондаштың «Әлеуметтік - ситуациялы мазасыздану шкаласы» принципіне негізделіп жасалған мазасыздану шкаласын жүргіздік. Бұл шкала оқушы үшін мазасызданудың негізгі көзі болып табылатын объектілерді зерттеп тауып шығаруға мүмкіндік береді. Әдістеменің жалпы мазмұны төмендегідей:

 

«Әлеуметтік — ситуациялы мазасыздану шкаласы»

 

Сені төменгі аталған мәселелердің қайсысы мазасыздандыратынын көрсетілген баллдардың ішінен біреуінің астын сызып көрсет.

1. Тақта алдында жауап беру	01234
2. Танымайтын үйге бару	01234
3. Конкурстарға, жарыстарға қатысу	01234
4. Мектеп директорымен кездесу	01234
5. Өзімнің болашағымды ойлау	01234
6. Мұғалім тақтаға шақыру үшін журналға қарағаны	01234
7. Сені сынаған жағдайда	01234
8. Сен бірнәрсе істеп жатқанда  басқалардыңқарағаны	01234
9. Сын жұмысын орындау барысында	01234
10. Сын жұмысынан алған бағаларды  оқығанда	01234
11. Саған көңіл аудармаған кезде	011234
12. Істеген жұмысың оң болмай жатқанда	01234
13. Ата-аналар жиналысынан үлкендердің  келгенін күту	01234
14. Сәтсіздікті күтіп отырғанда	01234
15. Арқаңда отырғандардың күлкісін  естігенде	01234
16. Мектепте емтихан тапсыру барысында	01234
17. Саған біреу неге ашуланғанын  түсінбегенде	01234
18. Үлкен аудитеория алдында сөйлегенде	01234
19. Өте жауапты жұмыс алдында	01234
20. Мұғалімнің түсіндіргенін меңгермей қалғанда	01234
21. Сенің айтқаныңа қарсы шыққанда	01234
22. Өзіңді басқалармен салыстырғанда	01234
23. Қабілеттілігіңді тексергенде	01234
24. Сені кішкентай деп санағанда	01234
25. Күтпеген жерде мұғалім тақтаға шақырғанда	01234
26. Сен келгенде басқалар үндемей  қалса	01234
27. Сенің жұмысың бағаланғанда	01234
28. Өзіңнің алдыңда түрғанмэселерді  ойлағанда	01234
29. Өз бетіңмен шешім қабылдау керек болса	01234
30. Тапсырманы орындай алмағанда	01234

 

Берілген шкала бойынша мазасызданудың: мектептік, өзіндік бағалау және адам аралық деген үш түрі көрсетілген. Осы шкала бойынша бөлінген пунктер төменгі кестеде берілген.

 

Мазасызданудың түрлері	Шкаладағы пункт саны
Мектептік	1	4	6	9	10	13	16	20	25	30
Өзіндік бағалау	3	5	12	14	19	22	23	27	28	29
Жеке адамаралық	2	7	8	11	15	17	18	21	24	26

 

Зерттеушінің жалпы балл жинағы әр шкала бөлек-бөлек және түгелдей шкала бойынша есептеледі. Алынған нәтижелер мазасызданудың әртүрлі деңгейінің көрсеткіші болып табылады. Зерттелінген оқушылардың мазасыздану деңгейінің қаншалықты жоғары немесе төмен екендігін анықтау үшін жүргізілген диагностикалық әдістеменің нәтижесін келесі кестелерде көрсетілген сандық бағалау бойынша көрміз.

«Әлеуметтік - ситуациялы мазасыздану шкаласы» оқушылардың мазасындану аймақтары

 

Мазасызданудың түрлері	Зерттеушілер саны
1. мектептік	15
2. өзіндік бағалау	3
3. жекеадамаралық	3
Жалпы	21

 

«Әлеуметтік - ситуациялы мазасыздану шкаласы» әдістемесі бойынша анықталған мазасыздандыру себептері

 

	Балалардың аты	Оқушылар жауаптарының интерпретациясы
1	Айнұр	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
2	Әсел	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
3	Әбдікэрім	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
4	Бағила	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
5	Болат	Мұғалім тақтаға шақыру үшін журналға қарағаны, тақта алдында жауап беру
6	Бекарыстан	Мұғалім тақтаға шақыру үшін журналға қарағаны, мектепте емтихан тапсыру барысында
7	Гулдария	Мұғалім тақтаға шақыру үшін журналға қарағаны, мектепте емтихан тапсыру барысында
8	Гулжан	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
9	Ғалым	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
10	Ғабит	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
11	Кэмилә	Мұғалім тақтаға шақыру үшін журналға қарағаны, тақта алдында жауап беру, мектепте емтихан тапсыру барысында
12	Кәрім	Мұғалім тақтаға шақыру үшін журналға қарағаны, мектепте емтихан тапсыру барысында
13	Қатира	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
14	Сэуле	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
15	Сәкен	Мұғалім тақтаға шақыру үшін журналға қарағаны, тақта алдында жауап беру, мектепте емтихан тапсыру барысында
16	Рахима	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
17	Торжан	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
18	Тоқберген	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
19	Ораз	Мектепте күнделікті мұғалімдермен қатынас барысында және емтихан тапсыру барысында
20	Үлжан	Мұғалім тақтаға шақыру үшін журналға қарағаны, тақта алдында жауап беру, мектепте емтихан тапсыру барысында
21	Фархат	Мұғалім тақтаға шақыру үшін журналға қарағаны, тақта алдында жауап беру, мектепте емтихан тапсыру барысында

 

Зерттеу нәтижесі көрсеткендей балалардың мазасыздануға себептер мектепте тақтаға шақырылу, мұғалімдермен қарым-қатынас жасау және емтихан тапсыру жетекші орында екенін көрсетіп отыр. Зерттеу нәтижесі отбасын мазасыздану себебі ретінде оқушылар көрсетпегендіктен біз осы мәселені анықтауға арналған әдістемелерді пайдаландық.

Келесі кезеңде отбасының балалардың психологиялық жағдайына тигізетін әсерін анықтау үшін пиктограмма жүргіздік.

 

Пиктограмма «Отбасы суреті» әдістемесі.

Әдістеме типі: психодиагностикалық, проективтік. Авторлары - Г.Т.Хоменстаускас, А.И.Захаров, Р.Бернс, С.Кауфман т.б.

Мақсаты: отбасында қалыптасқан қарым-қатынас ерекшеліктерін анықтау.

Міндеті: Отбасы мүшелерін суретке түсіру ерекшеліктеріне байланысты қалыптасқан қарым-қатынасты баланың бағалауы және одан әсерленуі, мазасыздануын анықтау.

Жүргізуге қажетті материалдар: ақ қағаз, ручка, түрлі-түсті қаламдар, өшіргіш.

Жүргізу тәртібі:

1. Өз отбасыңның суретін сал.

2. Отбасындағы адамдардың өз жұмыстарын орындап жатқанын сал.

3. Отбасындағы адамдардың жағдайларын өзіңнің ойыңдағы, қиялыңдағы көріністеріне байланысты сал.

4. Өз отбасыңдағы адамдарды таңғажайып жануарлар «табиғатта жоқ жануарлар» бейнесімен суреттеп сал.

5. Өз отбасыңдағыларды метафора, символикалық бейне арқылы көрсет.

Жеке зерттеу хаттамасында келесі мәселелер көрсетіледі:

А) жеке суреттерді салу реті (кімді бірінші салады);

Б) суретті салу барысында өшіргішті жиі пайдалануы;

В) сурет салу барысында әр кейіпкерді көрсету үшін ұзақ ойланатыны;

Г) салған суретін түсіндіруі;

Д) сурет салу барысындағы бала эмоциясының өзгеруі;

Сурет салып болғаннан соң әңгімелесу барысында келесі сұрақтарды анықтау қажет:

А) суретте кімдердің салынғанын айтып бер;

Б) олар қандай жерде және не істеп жүр;

В) отбасы мүшелерінің көңіл-күйлері қандай;

Г) отбасы мүшелерінің ішінде кім бақытты және оның осы сезімі немен байланысты;

Д) суреттегілердің ішінде кім бақытсыз, неге?

Жанама сұрақтар арқылы әр кейіпкерге баланың көзқарасын, оның себебін анықтау, кім суретке түспей қалғанын және оның себебін анықтау.

 

Тесті талдау келесі нұсқа бойынша жүргізіледі:

1. Суреттің размері және қағаз бетін пайдалануы. Барлық қағаз бетін толық пайдалану бала жағдайының жақсы екенін көрсетеді. Парақтың бір шетіне тғылыстырып салса ол бала өзін құдаланған адам деп есептеп жүргені.