Кәсіпорынды стратегиялық басқаруды жетілдіру жолдары

     Алашақтар мен берешектер қарыздарының есебі

     Есептің осы объектілеріне төмендегі  ерекше әдістер қолданылуы мүмкін:

• күмәнді қарыздар резервін қалыптасу әдісі;
• сату, орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет көлеміне қарай есеп;
• шоттар төлеудің төлеу мерзімі бойынша есеп айырысудың пайыздық әдісі.

       Сату, орындалған жұмыс, көрсетілген  қызмет көлеміне қарай пайыздық  әдіс, негізінен берешекткердің өткен кезеңдеріндегі қарыздарын және сенімсіз қарыздардың үлес салмағын анықтап, талдау арқылы шығарылады. Өткен жылдарда орын алған жағдайлардан туындаған қарыздар сомасын талдаудың нәтижесінде есепті осы бойынша күмәнді қарыздар резерві жасалынады. Шоттарды төлеудің төлеу мерзімі бойынша есеп айырысу үшін күмәнді қарыздардың болашақтағы болжамды пайызы есептелініп, қарыз сомаларының түрлерін топтастыруға болады, классификациялық және жекелеген берешектер мен алашақтар категорияларына жатқызып, қарыздарды төлеу дәрежесі анықталады.

       Еңбек ақы төлекдің есебі.

       Есептің осы объектісі бойынша  еңбек ақы төлеудің түрлері  мен жүйесі, есептелген еңбек  ақымен есеп айырысудың әдісі,  еңбекті ұйымдастырудың жолдары  мен түрлері еңбек жағдайынан  туындайтын ауытқушылық факторлары, тоқтап қалу, және өндірістік ақау болдырмау шаралары, сыйақы төлеу, қосымша еңбек ақы есептеудің тәртібі, жеңілдік сағаттар, еңбек демалысы бойынша есеп айырысу, еңбек уақытынан артық кеткен уақытқа еңбек ақы есептеу, жәрдем ақы т.б. факторлар көрсетіліп, есеп саясатының осы объектіге тән әдістері таңдалады.

       Сонымен қатар еңбек ақы есебін  шоттар мне субшоттар жүргізу,  қолданбалы жұмысшы шоттар тізімі, еңбек демалысына ақы төлеу  резервін жасау және еңбек  ақы бойынша есеп айырысу құжаттарын сақтау т.б. шаралар есеп саясатында көрсетілуі керек.

       Ақшаның есебі

       Ақшаның есебін жүргізуді төмендегідей  әдістері бойынша қолданылады:

• кассалық операцияларды жүргізудің тәртібі:
• шетелдік валюта түріндегі ақшалар еғсебін жүргізудің тәртібі:
• дүкендерге ақша есебін жүргізу:
• дербес баланс жасамайтын сату орындарындағы:
• филиалдардағы ақша қозғалысының есебін жүргізу тәртібі:
• кассадағы қалдық ақшаны түгендеу мерзімі,мұның әдістері есеп саясатына жазылады.

     Табыстар  мен шығыстар

     Бухгалтерлік  есептің осы объектілері: алдағы кезеңде негізгі қызметтен түсетін табыстар және негізгі қызметке жатпайтын қызметтен түсетін табыстардың көлемі көрсетіледі. Шоттар жұмыс жоспарындағы табыстар мен шығыстар есебін жүргізудің тәртібі, сондай-ақ жалпы және әкімшілік шығындарының құрамы мен бұлардың жекелеген баптары, дайын өнімдерін сату жөніндегі шығындардың құрамы мен баптарын қамтиды.

       «Оңтустік Жарық Транзит» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі есеп жүргізу саясатын қалыптастыру.

       Есеп жүргізу саясатын қалыптастыру  және пайдалану кезінде есеп жүргізудің мынандай қағидаттарын ұстану керек:

1. Есептеу.

     Кірістер  мен шығыстар бухгалтерлік есепте қабылдаады және олардың түсуіне немесе пайда  болуына қарай (ақша қаражатының  алынуы немесе төленуі негізінде  емес) қаржы есептерінде көрсетіледі.

2. Толассыз қызмет.

       Субъект толассыз жұмыс істейтін, яғни таяу болашақта жұмыс  істей беретін субъек ретінде  қарастырылады. Оның қызметін  тоқтату немесе оның көлемін  едәуір мөлшерде қысқарту пиғылы  да, оның қажеттігі де жоқ деп  болжам жасалады.

3. Түсініктілік.

     Қаржы есептерінде беріліп отырған  ақпарат оны пайдаланушыларға түсінікті  болуы тиіс.

4. Мәнділік,

     Қаржы ақпараты оны пайдаланушылар шешімдер қабылдау барысында олардың қажеттерін қанағаттандыру үшін елеулі болуы және шаруашылық қызметінің оқиғаларына баға беруде оларға көмектесуі тиіс.

5. Маңыздылық.

     Есеп  жүргізудің саясаты, егер маңызды ақпараттың ескерілмеуі немесе дұрыс көрсетілмеуі қаржы есептемесін пайдаланушылардың  экономикалық шешімдеріне ықпал  етуі мүмкін болса, оны қаржы есептерінде  ашып көрсетуге бағытталуы тиіс.

6. Сенімділік.

     Ақпаратты елеулі қате немесе бұрмалау болмаса  және пайдаланушылар оған сенімді болса, ол сенімді болып табылады.

7. Бейтараптық.

     Қаржы есептемесінде беріліп отырған  ақпарат сенімді болуы үшін бұрмалаудан  аулақ болуы тиіс.

8. Сақтық.

     Активтер  мен табыстың асыра бағалануы, ал міндеттемелер мен шығындардың  жете бағаланбауы үшін белгісіздік  жағдайында баға беру үшін қажетті  шешімдер қабылдау кезінде сақ болған жөн.

9. Тиянақтылық.

     Сенімділік  қамтамасыз ету мақсатында қаржы  есептерінде ақпарат толық болуы және жұмсалған барлық шығындарды бейнелеуі тиіс.

10. Салыстырмалық.

     Қаржы ақпаратты пайдалы әрі мазмұнды болуы болуы үшін ол бір есепті кезеңнен екіншісіне салыстырмалы болуы  тиіс. Оны пайдаланушылар қаржы есептемесін  әзірлеу кезінде пайдаланылатын есеп жүргізу саясаты, осы саясаттағы барлық өзгерістер және осы өзгерістердің нәтижелері туралы хабарданып отыруы тиіс.

11. Дәйектілік.

     Субъект таңдап алған есеп жүргізу саясатын ол бір есеп беру кезеңінен екіншісіне дейін дәйекті түрде қолданылады.

12. Әділетті әрі тура көрініс.

     Қаржы есептері оны пайдаланушыларға субъектінің  қаржы жағдайы, қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелері, ақша қаражаттарының қозғалысы  туралы әділетті әрі тура көріністі  бейнелеуі тиіс.

     Шаруашылық  операцияларын, активтерді, меншікті капиталды, міндеттемелерді, қызмет нәтижелерін және басқаларын көрсетудің балама тәсілдерін теріске шығармайтын бухгалтерлік есепке алыдың стандарттары есеп жүргізу саясатын ұалыптастырудың базасы болып табылады.

       Есеп жүргізу саясатын қалыптастыру  әр стандартта ұсынылатын тәсілдердің бірін таңдаумен, субъект қызметінің жағдайларын басшылыққа ала отырып, оларды негіздеумен және бухгалтерлік есеп жүргізу және қаржы есептемесін тапсыру үшін оларды негіз ретінде қабылдаумен тұжырымдалады.Есеп жүргізу саясатын қалыптастыру маңызды да жауапты рәсім болып табылады. Есеп жүргізу саясатын қалыптастыру үшін жауапкершілі субъект басшысына жүктеледі.

           Есеп жүргізу саясатының ашып көрсетілуі – бұл субъект  есеп кезеңінде қолданған және оның қаржы екептемелерінде дайындалуға және тапсыпруға ықпал етеді. Есеп жүргізу саясатының қалыптастыру үшін жауапкершілік субъект басшысына жүктеледі. Есеп жүргізу саясаты қаржы есептеріне берілетін түсініктеме жазба хатта бірінші болып ашып көрсетілу тиіс.

           Есеп жүргізу саясатын жүргізу кезінде қаржы есептерінің сыртқы пайдаланушылары үшін ашылатын ақпаратын маңыздылығы шарттарын басшылыққа алу керек.

     Есеп  беру кезеңдерінде есеп жүргізу саясатында өзгерістер болса, оларды себептерін көрсету  отырып ашу керек. Ал егер бұл өзгерістер елеулі қаржы және материалдық зардаптарға душар етсе, онда ашып көрсету кезінде осындай өзгерістердің зардаптарына баға беру керек.

           Қаржы есептерін әзірлеп  тапсыруға арналған тұжырымдамалық негіздеме.

     1) Осы тұжырымдамалық негіздеме  оны пайдаланушылар үшін қаржы есептемелерін әзірлеу мен тапсырудың негізінде жатқан ұғымдарды айқындайды. Бұл негіздеменің мақсаты:

1. Бухгалтерлік есепке алу стандарттарын дамытып, оларды қайта қарауда бухгалтерлік есепке алу мен қаржы есептемелері жүйесін зерттеуші ҚР бухгалтерлік есеп жөніндегі ұлттық комиссиясына;
2. бухгалтерлік есеп стандартты пайдалануда қаржы есептемелерін әзірлейтін адамдарға;
3. аудиторлардың қаржы есептемесінің стандарттарға сәйкестігі жайында пікір түйіндеуіне;
4. қаржы есептемесіндегі ақпараттарды талдауда қаржы есептемесін пайдаланушыларға жәрдемдесу болып табылады.

     2) Бұл тұжырымдамалық негіздеме  стандарт болып табылмайды, және  сондықтан қандай да бір даулы  мәселеге баға беру немесе  оны түсіндіру үшін оның айқындамаларын  қамтымайды. Бұл тұжырымдамалық  негіздемеге бірде бір ереже бухгалтерлік есепке алудың жекелеген стандартын жоққа шығармайды.

     1.3.Кәсіпорынның  инвестициялық саясаты 

    Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан - 2030» стратегиясындағы ұзақмерзімді кезеңдегі елдің дамуының басты  басымдылықтарының бірі экономикалық өсу болып табылады. Экономикалық өсудің қазақстандық стратегиясы ашық нарықтық экономикаға, мемлекеттің белсенді рөлі мен мәнді шетелдік инвестицияны тартуға негізделген.

    Экономиканы мемлекет тарапынан реттеуде негізгі  объект инвестиция (капитал салымы) болып табылады. Инвестиция ақша, қаражат, пайда, баға, негізгі және айналмалы құралдардың құндылық формасы сияқты экономикалық категорияның негізгі базасы болады. Олар табысты қалыптастыруға немесе әлеуметтік тиімділікке жету үшін кәсіпкерлік объектісіне салынады.

    Инвестициялық ахуал жағдайын қарастыру және републикалық инвестициялық сфераның дамуы үшін, инвестицияны есепке алу үшін ұлттық статистикада қолданылатын көрсеткіштерді анықтау және дұрыс көрсету қажет. Инвестициялық қызмет үшін жалпы құқықтық негіздерді білу қажет.

    Инвестиция  Қазақстан экономикасына соңғы  он жыл ішінде ғана кең қанат жайып, белгілі бола бастады. Ол, әдетте, капитал салымы деп те аталады. Капитал салымы  екі аспектіде қарастырылған:

• экономикалық категория ретінде;
• қаржы ресурстарымен байланысты негізгі өндіріс қорын кеңейту ретінде.

    Қазақстан Республикасының ұлттық статистикасында  негізгі капитал болып қазірігі уақытта өндірістік активтер салынады. Олар бір жыл ішінде өндіріс процесінде көп рет немесе үздіксіз қолданылады. Өздігінен негізгі капитал материалды (ғимарат, мекеме, машина, құрал - жабдық, малдар, бақшалар және т.б) және материалды емес (геологиялық өңдеулер, қамтамасыз етуші компьютерлік бағдарламалар, оригиналды әдеби және көркем шығармалар) активтерімен шектеледі. Жалпы инвестиция капиталға немесе капиталды салымдарға өз тарапынан негізгі қорды құру және қайта өндіру шығынының жиынтығынан құрылады.

    Инвестиция  салу (инвестициялау) және тәжірбиелік  істің жиынтығы өздігінен инвестициялық  қызметті көрсетеді. Инвестициялық қызметтің субъектісі инвестиция шығарудың тәжірбиелік мәні жүріп жатқан инвестициялық сферада іс әрекетін атқарады. Инвестициялық сфераның құрылымына:

• экономиканың негізгі құралдар саласына инвестиция салынатын капиталды құрылыс сферасы;
• ғылыми техникалық өнім және интелектуалды потенциал шығаратын инновациялық сфера;
• қаржылық капиталдың айналым сферасы (ақшалай, қарыздық міндеттер.);
• инвестициялық қызметтің меншіктік құқық субъектілерін шығарушы сфера (қозғалатын және қозғалмайтын мүлік нарығы.) кіреді.

    Сөзсіз, шетелдік инвестицияны тарту елдің  экономикасы үшін маңызды стратегиялық мәні бар, бірақ олардың ағымы  тек жағымды инвестициялық ахуал  қамтамасыз етілген уақытта ғана мүмкін болады. Инвестициялық ахуал  нарықтық реформалардың жетілгендік критерия-сы, елдегі әлеуметті-экономикалық және саяси тұрақтылыққа, меншіктік құқықтарды сақтауда әлемдік ынтымақтастықтың сенімі болып табыла-ды. Басқа жағынан, ұлттық экономиканы дамытуда шетел инвестиция-ларын қолдану әлемдік нарықтарға шығу мен әлемдік ынтымақтастыққа интеграциялану процесінің жылдамдатылуына жағдай жасайды.

    Айта  кету керек, инвестициялық ахуалды  былай түсіну мемлекеттен меншік иелерінің мүдделері мен құқықтарын қорғайтын белгілі бір құқықтық нормаларды (шарттар мен кепілдіктер) белгілеп беруді талап етеді. Және осы нормалар мемлекеттік инвестициялық саясатын анықтайды, өйткені меншік әрдайым кез келген әлеуметті-экономикалық жүйенің анықтаушы факторы болып табылады.