Кәсіпорынды стратегиялық басқаруды жетілдіру жолдары

       Саясаттың міндеті осы кәсіпорынның  қаржылық баяндамасын жоғарылатып,  өсу деңгейін дамытады. Осы саясаттың  кемшілігі үлесақы көлемінің  тұрақсыздығында, инвестициялық жағдайлары жоғары болса да алдағы кезеңдегі төлемдерден бас тартуында, осы кемшіліктер нарықтағы акциялар бағасының дәрежесіне соққы болады.

         Әдетте осындай үлесақы саясаты инвестициялық белсенділігі жоғары кәсіпорындарда қолданылады.

        2) Тұрақты саясатының  пайда үлесінің  төлемінің көлемі  өзгермейтін баға төлемін талғасымды ұзақ уақыт кезеңінде төлеуіне мүмкіндік береді (инфляция деңгейі жоғары болған жағдайда үлесақы төлемінің сомасы инфляция көрсеткішімен  түзетіледі).

        Осы саясаттың сенімділігінің  арқасында, акциялардың тұрақтылық бағаламасы нарықтық қорда дәйектеледі, әр түрлі жағдайларға қарамастан ағымды пайданың тұрақты болуына акционерлерде сенім туғызады. Ал кемшілігі мекеменің қаржылық қорытындысы әлсіз және құрастырылған пайданың қолайсыз кезеңдерде төмен көлемдегі инвестициялық қарекетін нөлге әкелуінде.

     Қолайсыз  жағдайлардан  сақтану үшін үлесақы  төлемінің көлемін әдетте төменгі  деңгеймен құрастырады, осы үлесақы  саясатының түрін (типін) кері тартпа дәрежесіне жатқызады.

       3) Әр кезеңнің  тұрақты төменгі  көлемдегі пайда  үлесінің үстемақы  саясаты (және “ жедел үлесақы ”саясаты ) осы түрдің (типтің) салмақтылығын әбден жайым ойлар ұсынады. Кәсіпорынның жоғарғы қаржылық көлемін ұстап тұру арқылы пайда үлесінің  азғантай уақытта қарастырылған көлемін тұрақты төлей алуы және пайда үлесін жоғарылата отырып, инвестициялық деңгейлерді төмендетпеуі осы саясаттың  мақтанышы болып табылады. Осындай үлесақы саясаты кәсіпорынның  пайдасының  көлемін  тұрақтандырады, толықтырады. 

       Осы саясаттың басты кемшілігі  - төмен көлемдегі  үлесақылары  төлеу арқылы кәсіпорынның акцияларының  төмендеуіне және нарықтық бағаның  түсуіне әкеледі.

        4) Тұрақты кезеңдегі  пайда үлестерінің  саясаты -  пайда сомасына қарай үлесақы төлемінің коэффициентін қарастырады.

       Осы саясаттың әсері-құрастыру  қарапайымдылығында  және пайда  құруымен тығыз байланыста болуы.  Акцияға үстемақы тұрақты төленбеуінде  және тұрақсыздық арқылы пайданың  сомасы құрастырылмауынан осы  саясаттың кемшілігін көруге  болады. Осы тұрақсыздықтар әр кезеңде акцияларының нарықтағы бағасын тез төмендетуге икемді. Жоғарғы көлемдегі үстемақы төлемі  әдетте акционерлерді қызықтырмайды, тек қана бұндай саясатқа пайдасы жоғары яғни, қаржылық жағынан қамтамасыз етілген ірі кәсіпорындар ғана сатып ала алады, бірақ бұның өзін де ірі кәсіпорындарға қауіп.

     5) Үстемақы көлемінің  өсу саясаты –  бір акцияға есептелген үстемақыға көлемінің  өсуі алдағы кезеңде  – % -қ ставканың көтерілуінде.

       Осындай саясаттың әсері - кәсіпорынның  акцияларын нарықтағы жоғарғы бағамен қоюы және  жекелеген инвесторлардың толықтырылған эмиссиялардан құру арқылы имиджин көтеруі. Ал кемшілігі үстемақы төлем қорының тез өсуі пайда саясатына қарағанда, кәсіпорынның инвестициялық дәрежесі қысқарып, қаржының коэфициенті  төмендеуінде.

       Сондықтан осындай үлесақы саясатын  жүргізуге тек қана дамыған  акционерлер қоғамы ғана жүзеге  асыра алады.

     Осы принциптерді қарастыра отырып үлесақы  саясатының акционерлік қоғамы келесі этаптарға жүктеледі;

      1 Кәсіпорынның ықпалы, инвестициялық мұршаға мінездеме. Осы сандарға мына группалар кіреді;

     А) кәсіпорынның өмірлік циклдары;

     Б) өзіндік инвестициялық программаның кеңейтілуі;

     В) жоғарғы бағандағы жекелеген  инвесторлық проект

     2 Альтернативалық  мүмкіндігі бар  ықпаланған қаржылық  ресурстар (қор).

     Осы группалардың басты ықпалдары:

     а) өткен кезеңдегі толықтай резервтелген өзіндік капитал;

     б) толықтауыш акционерлік капиталға  әсері;

     в) зайымдық капиталға толықтырылуы;

     г) қаржылық нарықтағы кредиттердің болуы;

     д) акционерлік қоғамның кредит алуы,өзінің қаржылық мұқтажына қарай.

     3.Обьективалық  шектеуші ықпалдар;

     а) үстемақының салықтық көрсеткіші;

     б) кәсіпорының мүліктік салық көрсеткіші;

     в) өзіндік және зайымдық капиталдың қаржылық эффектісі;

     г) өзіндік капиталдың рентабельдік коэфициенті  және алынған пайданың фактылық көлемі;

           4 Басқада ықпалдар;

     а)тауарлы нарықтағы байланысқан цикл, осының құрамына акционерлік қоғам кіреді;

     б) бәсекелес компанияға төленетін  дивиденд деңгейі;

     в) бұрын-соңды алынған кредитті уақытылы төлеу;

     г) компаниямен басқарудың мүмкіндігін  жоғалту;

       Осы ықпалдардың бағасы кез  келген дивидендтің саяси түрін жақын арадағы уақытта таңдауға болады.

           Пайданы үлестіру механизмі акционерлік  қоғамның таңдалған түрінен дивиденд  саясатын қарастыруда мынадай  жағдай қарастырылады

       Бірінші этапта таза пайда  қоғам жарғысында көрсетілген  міндетті резервтермен баспады арнайы мақсаттарға бағытталған аударымдар есебінен қалыптасуы арқылы есеп тәртіп жүргізіледі:

       “Тазаланған” таза пайда сомасы  “дивидендті коридор” деп аталатын  атауды көрсетеді және ол дивидендті  саясаттың  түріне сәйкес өткізіледі.

        Екінші этапта қалған таза  пайда капиталдандыру  және оны  тұтыну бөлігі бойынша бөлінеді. Егер акционерлік қоғам дивидендті  саясаттың қалдық түрін ұстанса  онда приоритетті тапсырманы  есептеуге  этап процессі өндірістік  қалдықтары қалыптастыру, үйлестіру болып табылады және керісінше.

       Үшінші этапта пайданың есебінен  тұтыну қоры дивидендті төлемдерді  төлеу қоры және акционерлік  қоғамды мүшелерінің персоналдық  тұтыну қоры болып бөлінеді (жұмысшыларды  қосымша материалды және әлеуметтік  қажеттілігін қанағаттандыру.)

        Негізгі бұндай бөлу дивидендті  саясаттың және ұжымдық шарт  бойынша акционерлік қоғамның  міндеттемелері таңдалған тип  болып табылады.

      Бір қарапайым  акцияға дивидендтік көлемдер деңгейі  келесі формуламен анықталады:

                                                                                                          

                                                                          (1.3) 
 

     Мұндағы  УДВ_па— бір акцияның дивидендтік төлемдерінің деңгейі; 

            ФДВ — таңдалған дивидендтік саясатқа сәйкес жасақталған дивидендтер төлемінің қоры;

              ВП — басымды акциялардың иелеріне  дивидендтер төлеу қоры  (олардың  қарастырылған деңгейі бойынша);

            К_па — акционерлік қоғамның айналымға шығарылған қарапайым акцияларының саны;

        Дивидендтік саясатты қалыптастыруының маңызды кезеңі дивидендтер төлеу формасын таңдау болып табылады. Осындай негізгі формалар:

     1. Дивидендтерді нақты ақшамен  (чектермен) төлеу. Бұл ең қарапайым және кең таралған дивидендтік төлем төлеу түрі болып саналады.

     2. Дивидендтерді акциялармен төлеу.  Бұл түрде акционерлерге акцияларды  жаңадан айналымға шығарылған  дивидендтер сомасынан қарастырылады.  Ол акционерлердің мүдделерін  қорғайды, олардың менталитеті алдағы  уақытта капиталдың өсуіне бағытталған.  Ағымдағы табысты артық көретін акционерлер қосымша акцияларын осы мақсатта рынокта сатуына болады.

     3. Автоматты турде қайта инвестициялау.  Бұл түрде акционерлерге жеке  таңдау құқығы беріледі – дивидендтерді  нақты ақшамен немесе қосымша  акцияларға қайта инвестициялауға (бұл жағдайда акционер компаниямен немесе оған қызмет көрсететін брокерлік кеңседе тиісті келісім-шарт жасайды ) тиісті алуға құқы бар.

     4. Компанияның акцияларын сатып  алу. Ол дивидендтерді қайта  инвестициялаудың бір түрі болып  табылады, соған сәйкес дивидендтер қорынан компания еркін айналымдағы акциялардың бір бөлігін қор рыногынан сатып алады. Бұл қалған бір акция көлемінің автоматты түрде көтерілуіне және осы кезеңдегі дивидендтерінің коэфициенттерінен көтеруге мүмкіндік береді. Дивидендтерді осы түрде пайдалану акционерлердің келісімін талап етеді.[14]

     Акционерлік қоғамның дивидендтік саясатының тиімділігін  бағалау үшін келесі көрсеткіштерді пайдалынады;

     А) дивидендтік төлемдердің коэффициенті. Ол келесі формула бойынша есептеледі; 

     

                                                         (1.4), (1.5)                                                                                                               
 

     Мұндағы: К_дв — дивидендтік төлемдердің коэффициенті;

     ФДВ — таңдалған дивидендтік саясатқа сәйкес жасақталған дивидендтер             

                   төлемінің қоры;

               ЧП — акционерліктердің таза  табысының сомасы;

                 Д_а— бір акцияға төленетін дивидендтер сомасы;

            ЧП_а — бір акцияға келетін таза табыстың сомасы;

      

     Б) акция бойынша баға мен табыс ара салмағындағы коэффициенті.Ол осындай формуламен есептеледі;

       

                                                                  (1.6)                                                                

     Мұндағы: К _ц/д —акция бойынша баға мен табыс ара салмағының коэффициенті;

             РЦ_а — бір акцияның рыноктық бағасы;

               Д_а — бір акцияға төленген дивидендтер сомасы;

     Дивидендтік саясаттың тиімділігін бағалау  кезінде акцияның рыноктық бағасының динамикасы көрсеткіштерінің пайдаланылуы. 

     1.2 Стратегиялық болжамдадың және жоспарлаудың негізгі қезендері 

     «КАМКОР-АҚТАУ» ЖШС-ңбухгалтерлік есебі «Бухгалтерлік  есеп және қаржылық есеп беру туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан Республикасының №234-III заңға және қаржылық есептілік халықаралық стандарттқа сәйкес есеп саясаты мен шоттар жұмыс жоспары құрастырылды.

       Есеп саясаты – деп ұйымдарда  іс-тәжірибе қолданылатын бухгалтерлік  есеп объектілерін жіктеп, жүргізуге  арналған өрісі кең ішкі ережелер жүйесін айтады.

     «КАМКОР-АҚТАУ» АҚ есеп саясатын жүзеге асыру үшін:

1. құрылған ұйымдар мен кәсіпорындар активтері мен міндеттемелері меншік иелері, қатысушылар мен инвесторлар, басқа да ұйымдардың активтері мен міндеттемелері тізімі жеке көрсетіледі. Ресми тіркелген ұйымның шаруашылық қызмет ешкімге де тәуелді емес және дербес жүргізілетіндігін түсінген жөн.
2. Ұйымдар өз жұмысын ары қарай құрақты бағытта жалғастыра береді, бұлар ұйымды жоймайды, немесе өз қызметін қысқартпайды
3. Таңдап алынып жасалған есеп саясатын бір жылдан бастап келесі жылдарда сабақтастық түрде қолдана береді.
4. Ақшаның түсуі,немесе түспеуіне қарамастан шаруашылық қызметінің фактілері орын алған осы есепті кезеңге жатқызылып есептелінеді.

     Есеп  саясатын мына төмендегі талаптарды қанағаттандыруы қажет;

1. Ұйымдардың шаруашылық өміріндегі орын алған барлық фактілерді бухгалтерлік есепке толығымен тіркеу.

• Табыстар мен активтерге қарағанда пассивтерді көбейту жолдарын қадағалау және орынсыз шығындарды болдырмау жолдарын қадағалау(сақтық принципі)

• әрбір айдың бірінші жұлдызына жасалынатын синтетикалық және аналитикалық шоттар бойынша айнылыс пен қалдық сомалардың сай келушілігін, сондай-ақө бухгалтерлік қорытынды есеп көрсеткіштерінің синтетикалық бас шоттардағы қалдық пен бірдей болуышылығын қадағалау(сәйкестік принципі)