Кәсіпорынды стратегиялық басқаруды жетілдіру жолдары

     Кесте-2.4

     2008 жылдың басы мен соңындағы  «Арман»  БҚ-нің негізгі құралддардың  пайдалану тиімділігін талдау

 
 

№	Көрсеткіштер	жылдың  басы	жылдың  аяғы	өзгеріс	%
1	Сатудан түскен табыс	80894667	161668480	80773813	50,03
2	Салық салынуға дейінгі табыс	1583020	14260105	12677085	11,1
3	Жұмыс уақытының орт тіз саны	8,5	8,5	0	100
4	Негізгі құралдардың орташа жылдық құны	684811	3348301	2663490	20,4
5	Қор қайтарымдылық коэффициенті	118,12	48,28	-69,8	244,6
6	Қор сиымдылық коэффициенті	80566	393917,7	313351,76	20,45

        

     Ағымдағы  кезеңде мекеменің негізгі құралдардың  орташа жылдық құны 3348301 теңгеге немесе 20,4% өсті. Қор қайтарымдылық коэффициенті алдынғы жылға қарағанда –69,8 теңгеге кеміді, ол негізгі құралдарды тиімсіз пайдаланғанын көрсетеді. Ал қор сиымдылық коэф керісінше 20,45 тг өскен, бұл негізгі құралдардың өсуінен болған.

     Кесте-2.5

     «Арман»  БҚ-нің айналым қаражатының

       динамикасын талдау 

№	Айналым қаражаты	01.01.2008 жылға		31.12.2008 жылға		өзгеріс
		сома	пайыз	сома	пайыз	сома	пайыз
1	ТМҚ	16182049	67,9	18204388	74,8	2022339	6,8
2	Ақша қаражат	817243	3,43	350211	1,44	-467032	-1,9
3	Басқа активтер	6803099	28,58	5791602	23,78	-1011497	-4,8
4	Барлық айналым  қаражат	23802391	100	24346201	100	543810	0

 

     Кестенің  мәліметтерін қарасақ мобильді активтердің  ішіндегі- ақша қаражаты 467032 теңгеге  немесе 1,99% төмендегенін көруге болады. Бұл мекеменің ақша қаражаттарына тауарлар сатып алғандығын сипаттайды. Ал мекеменің тауарлық материалдық қорларға келсек ж. б. 67,98 % және ж. а. 74,77% немесе 6,79% өскен ТМҚ- дың өсуі сұранысы бар және тауар өтімді екендігін көрсетеді. Тағы да кестеде дебиторлық қарыздардың 4,8% төмендеген көруге болады. Бұл мекеменің жұмысын оң  деп сипаттауға болады.

     Кесте-2.6

     Ұйымның активтерінің құрамы мен құрылымын  талдау 

№	Көрсеткіштер	01.01.2008жылы		31.12.2008жылы		өзгеріс
		Сома	%	сома	%	сома	%
1	МЕА	-----	---	120581	0,4	120581	0,4
2	НҚ	1226261	4,89	5470341	18,2	4244080	13,3
3	Айналым қаражаты	23802391	95,1	24492169	81,4	689778	-13,7
4	Барлығы	25028652	100	30083091	100	5054439

 

     Кестеде көріп отырғандай ұйымның активтері 1 жыл ішінде 5054439 тг өскен. Активтердің қаражаттары төмендегідей орналысқан.

     - МЕА 120581

     - НҚ    5470341

     - Айналым қаражаттары 24492169

     Нақты активтердің өсу қарқыны қаржылық тұрақтылығын бағалауының маңызды  көрсеткіш болып табылады. Олар нақты  бар меншіктегі мүлікпен нақты құны бойынша орналысқан қаржылық сандар. Нақты активтердің өсу қарқыны мүлікті көбейтудің интенсивтілік көрсеткіштері немесе төмендегідей формуламен анықталады:

     А= (C₁+З₁+Д₁/С₀+З₀+Д₀)-1)*100 мұндағы

     А- нақты активтердің өсу қарқыны

     С- тозу

     З- қорларға жұмсалатын салымдар

     Д- ақша қаражаттар, жұмсалған заем қаражаттары  есептемегенде басқадай активтер

     А= 19,72

     Осылайша  нақты активтердің өсу қарқыны 1 жылда 19,72 % құрған және ұйымның тұрақтылығы  жақсарғанын көрсетеді.

                                                                                                                             Кесте-2.7

 

     2008 жылдың басы мен соңындағы   «Арман»  БҚ-тің

     өзіндік капиталының құрамы мен құрылымын  талдау 

Көрсеткіштер	жылдың  басы		жылдың  аяғы		өзгеріс
	сома	поцент	сома	процент	сома	Процент
өзіндік капитал	1213224	100	9856752	100	8643528	----
Жарғылық  капитал	72500	5,97	85000	0,86	12500	-5,11
Бөленбеген  табыс	1140724	94,03	9771752	99,13	8631028	5,1
Төленбеген  капитал	-----	----	12500	0,01	12500	0,01

     Кестенің  мәліметтері бойынша өзіндік капиталдың біршама үлес салмағы бөлінбігін табысқа келеді өткен жылмен салыстырғанда 8631028 теңгеге немесе 5,1% өскендігін көрсетеді. Жалпы өзіндік капиталдың сомасына қарай жарғылық капитал 5,11 пунтке төмендеген, бұл қаржылық жағдайның нашарландығы туралы айтуға болады. 

 

     2.3. «Арман»  БҚ стратегиялық жоспарлаудың бағалау 

     Нарықтық  қатынастарды қалыптастыру кезеңінде  экономиканы инвестициялау процесін реттеуде басты рөл осы процесті ынталандыруға шақырылған өзінің мақсатты бағытталған саясатыменн мемлекетке беріледі. Меншіктік қатынастардың өзгеруімен, экономиканы нарықтық реформалау бойынша шараларды іске асырумен байланысты мемлекеттің рөлі жеткілікті белсенді болып қалуы керек және заңдылық пен тәртіптіліктің гаранты ретінде қызметін шектемеуі қажет. Сол уақытта серпінді қайта құрушылық қажеттіліктеріне жауап бере алатын мемлекеттік реттеу қоғамдық эксперименттеудің негізі және оның катализаторы бола тұрып, өзгермелі жағдайларды есепке алуы керек.

     Инвестициялық қызметті реттеу процесінде мемлекет бір уақытта бірнеше қызметтерді орындауы керек, әсіресе:

     - ссудалық пайыз, ақша, несие және  амортизациялық саясаттар арқылы  іске асырылатын дамыған нарықтық  экономикада инвестициялау процесін  басқару бойынша басты макроэкономикалық  қызметінде жеке бизнес капитал салымындағы жалпы көлемін реттеу (ынталандыру немесе шектеу);

     - салықтық және несиелік жеңілдіктер,  мысалы, инвестициялық ахуал арқылы  белгілі бір кәсіпорын, сала  және сфера қызметіне капитал  салымын таңдамалы ынталандыру;

     - ірі корпорациялардың қызметі мен жоспарларын келістіру жолымен белгілі бір өндірістік қуаттылықты кіргізу немесе шығару мақсатымен инвестициялық процеске тікелей әкімшілдік араласу.

     Мемлекеттік инвестициялық реттеуді экономикалық өсу мен макроэкономикалық тұрақтандыру мақсатында инвестициялық нарық қатысушыларына тікелей және жанама әрекет ету әдістері мен формаларын мемлекеттің біртіндеп және мақсатты бағыттап қолдану процесі деп түсінуге болады (11-ші суретке сәйкес).

     Экономиканың  нақты секторын дамыту және қалпына  келтіру, бір жағынан, мемлекеттік органдардың инвесторлармен, басқа жағынан - экономикалық қатынастардың басқа да қатысушылары және шаруашылықтандыру субъектілерімен  өзара қатынастары механизмдері мен принциптерін регламенттайтын және инвестициялық қызметтің ұлттық құқықтық режимін анықтайтын заңдамасыз іске асырылмайтын ұзақмерзімді инвестициясыз мүмкін емес.

     Инвестициялық қызметті реттеу сферасындағы құқықтық база үшін қазақстандық нарықта отандық, сондай-ақ шетелдік инвесторлардың  қызмет етуінің біркелкі режимі мінезді. Қазақстанда инвестициялық қызметті реттейтін, базалық нормативті акт 2002 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының «Инвестициялар туралы» Заңы саналады. Ол инвесторларға келесідей кепілдіктердің түрлерін береді.

     Біріншіден, Қазақстан территориясында кәсіпкерлік қызмет шарттары мен мүделерін және инвестицияға олардың құқықтарын толық және шартсыз қорғау; оның шегінен заңды түрде алған табыстарын, пайдаларын және басқада ақшалай табыстарын аудару және пайдалану (әрине, заңдамада қарастырылған салықтар мен алымдарын төлегеннен кейін). 

     

     Сурет 11. Мемлекеттік инвестициялық реттеу әдістерінің құрылымдық схемасы

     Екіншіден, инвесторға қозғалмайтын мүлікпен мәмілені тіркеу туралы, жарғылары туралы, заңды  тұлғаларды тіркеу, сонымен қатарзаңмен қорғалған комерциялық және басқа да құпиялар қарастырылатын ақпараттан басқа, берілген лицензиялар туралы ақпараттарды еркін  алуға құқық кепілденеді.

     Үшіншіден, инвесторлар акциялар мен басқа  да бағалы қағаздарды сатып алуға, республикалық  және коммуналдық меншіктегі объектілерді жекешелендіруге, қызмет етіп отырған заңға сәйкес құрылыстық үйлерді, ғимараттарды және қозғалмайтын мүліктің басқа да тірлерін сатып алуға құқығы бар. Инвестордың мүлкі және шетелдік капиталдың қатысуымен жұмыс істейтін кәсіпорындар күштеп тартып алуға жатпайды, соның ішінде ұлттандыру және реквизициялау кезінде де (ҚР-ның республикалық заңдар мен халықаралық келісімдермен бекітілгеннегіздемелермен байланысты жағдайларды есепке алмағанда). Бұл жағдайларда мүліктің нарықтық құны қайтарылады.

     Төртіншіден, инвесторлар өз құқықтары мен  міндеттерін басқа тұлғаларға беруге құқылы.

     Бесіншіден, инвесторларға келесідей жағдайларда  салықтық жеңідіктер беріледі: қарастырылып отырған инвестициялық іс-әрекеттің  басымдылықты қызмет түрлерінің тізіміне сәйкес болса; жаңа технологияны қолданумен қызмет етіп тұрған өндірістерді кеңейту және даңарту, жаңа кәсіпорындарды құру үшін республика кәсіпорындарының фиктивті активтеріне инвестиция салатын болса.

     Алтыншыдан, приоритетті жобаларды іске асыратын инвесторлар үшін кедендік салықты төлеу бойынша жеңілдіктер қарастырылған.