Шпаргалка по "Истории Беларуси"

    тэорыяй абтым, што за стагоддзе развіцця чалавецтва. засталося ў мінулым. Найболын значны ўклад у развіцце гісторыі, як навукі унеслі: Герадот, Фукідыд

    2.Сярэднявечча

    Характэрызуецца правідэнцыяналізмам.(падзеі абуіоўлены не чалавекам а богам) => тыя ці шншыя працэсы выяўляліся ў межах эмперычнага падыходу, г.зн. простае апісанне педзей. Тэарэтыкам парвідэнцыяналізму быў Аўгусцін Блажэнны (354—430 г.н.э.)

    3.Новы час

    характэрызуецца дэсакталізацыяй гіст працэсу (поіскі прычын у рэальнасці) Узнікла шмат тэорый і канцэпцый (марксісцкая, цывілізацыйная), Гісторыкі – К.Маркс, Гегель,  Віко і інш.

    4.Найноўшы час

    У гэты час назіраецца ўзнікненне нетрадыцыйных  гістарычных канцэпцый (канцэпцыя  Гумілёва аб развіцці этнаса, канцэпцыя Сарокіна)  Тойбель, Вебер. 

    6. Праблема перыядызацыі гісторыі

       Перыядызацыя гісторыі ўяўляе  сабой храналагічна - паслядоўныя  этапы развіцця чалавечага грамадства .Перыядызацыя заснавана на вылучэнні  тых ці іншых крэтэрыяў зыходзячы з якіх адбываецца падзел на перыяды. Зыходзячы з Марксісцка-Ленінскай трактоўцы вызначаюць

    1.першабытне  грамадства

    2.феадальнае грамадства

    3.капіталістычнае  грамадства

    4.сацыялістычнае  грамадства

    У адпаведнасці з агульнагістарычнай перыядызацыяй гісторыя першабытнага грамадства прайшла наступныя стадыі станаўлення і развіцця: 1) першабытны чалавечы статак, або праабшчына; 2) ранняяродавая абшчына; 3) позняя родавая абшчына; 4) разлажэнне першабытнага грамадства і пачатак утварэння класаў.

    Акрамя  агульнагістарычнай шырока распаўсюджана археалагічная перыядызацыя. У адпаведнасці з тым, які матэрыял выкарыстоўвалі старажытныя людзі, ранняя гісторыя чалавецтва падзяляецца на наступныя перыяды.

    1. Каменны век. Гэта самая старажытная  эпоха ў развіцці чалавецтва. Каменны век пачаўся 3—2,5 млн гадоў назад і закончыўся 2,5—1,8 тыс. гадоў да н.э. У сваю чаргу каменны век падзяляецца на шэраг этапаў: а) палеаліт (старажыт-ны каменны век) — 3—2,5 млн — 10 тыс. гадоў да н.э. Палеаліт з-за вялікай яго працягласці падзяляюць на ніжні (ранні — 2,5 млн — 150 тыс. гадоў да н.э., сярэдні (мусцьерская эпоха) — 150 — 35 тыс. гадоў да н.э. і верхні (позні) — 35 — 10 тыс гадоў да н.э.; б) мезаліт (сярэдні каменны век) — 9 — 5 тыс. гадоў да н.э.; в) неаліт (новы каменны век) — 4 — 2 тыс. гадоў да н.э. Многія вучоныя апошні перыяд каменнага веку вылучаюць у асобны — энеаліт (медна-каменны век), калі разам з каменнымі выкарыстоўваліся так-сама медныя прылады працы, упрыгожанні, зброя. На тэрыторыі Беларусі ў сярэдзіне 4-га — сярэдзіне 3-га тыс. да н.э. існавала некалькі энеалітычных культур.

    2. Бронзавы век. У некаторых рэгіёнах  свету (Пярэдняй Азіі, Егіпце, Індыі,  Кітаі) бронзавы век пачаўся  ўжо У 4-м — 3-м тыс. да  н.э., у Еўропе ён прыпадае на 2-е — пачатак 1-га тыс. да  н.э. На тэрыторыі Беларусі бронзавы век пачаўся на мяжы 3-га — 2-га тыс. да н.э.

    3.Жалезны  век.Завяршальны перыяд гісторыі  першабытнага грамадства,характарызуецца  з'яўленнем і шырокім распаўсюджваннем  металургіі жалеза і вырабаў  з яго прылад працы і зброі.  Шырокае распаўсюджванне жалезных вырабаў пачалося ў канцы 2-га тыс. да н.э. у Малой Азіі. На тэрыторыі Беларусі жалезны век прыпадае на VII -VI ст. да н.э. — VIII ст. н.э.

    Таксама існуюць перыядызацыі, заснаваныя на цывілізацыйным падыходзе. У дадзеным выпадку яны ў асноўным маюць лакальны характар. Вызначаюцца 3 асноўныя тыпы цывілізацый:

    1)Народы без ідэі развіцця, якія і на сёняшні дзень засталіся на ўзроўні першабытнага грамадства (Афрыка).

    2)Народы Усходу.

    3)Народы Заходне-еўрапейскай культуры з ідэяй непарыунага прагрэсіўнага развіцця.

    У межах гэтых цывілізацый вызначаюць перыяды іх станаўлення і развіцця. 

    7. Першабытнае чалавечае грамадства ў перыяд палеаліту і мезаліту

    Першабытная эпоха чалавецтва ахоплівае вялікі прамежак часу ад узнікнення чалавецтва да станаўлення класавых грамадстваў у IV тысячагодцзі да нашай эры. Яна падзяляецца на наступныя падперыяды: каменнае стагоддзе, якое ахоплівае перыяд ад узнікнення чалавека 2,5-2 млн. гадоў таму да ўзнікнення дзяржаўнасці ў IV стагоддзі да нашай эры.

    Каменнае стагоддзе падзяляецца на палеаліт, мезаліт і неаліт. Некаторыя даследвальнікі вылучаюць таксама энеаліт. Дзяленне на этапы і перыяды адбываецца зыходзячы з адрозненняў у матэрыяле і тэхніцы вырабу прылад працы. Дапаўняе каменны век бронзавы век, які ахоплівае перыяд з III стагоддзя да нашай эры да пачатка I ст. да нашай эры. Жалезны век ахоплівае перыяд з пачатка I ст. н.э. па сярэдзіну I ст. нашай эры.

    Прарадзіма  чалавецтва хутчэй за ўсё знаходзіцца  ў Заходняй Афрыцы. Існуюць і іншыя  версіі. Некаторью лічаць, што чалавек з'явіўся 5-3 млн. гадоў таму. У дачыненні механізмаў, якія абумовілі з'яўленне чалавека, існуюць розныя тэорыі.

    1. Тэорыя Дарвіна аб тым, што  чалавек сфармаваўся ад !!!!!! у  выніку натуральнага адбору. Гэта  канцэпцыя была пашырана ў  сярэдзіне XIX стагоддзя.

     2. Тэорыя Фрьвдрыха Энгельсаб  які не адмаўляў натуральнага  адбору, але асноўным фактарам, які  паўплываў на стнаўленне сучаснаге  чалавека, лічыў рпацоўную дзейнасць,  якая дазволіла прыстасавацца  да цяжкіх кліматычных умоў.

    3. Тэалагічная канцэпцыя, якая зыходзіць з таго, што чалавек з'явіўся ў выніку дзейнасці вышыйшых сілаў. У межах хрысціянства стваральнікам выступае Бог, у межах ісламу - Аллах і г.д. Існуюць і іншыя тэорыі ненавуковага характару.

    Развіццё  чалавечага грамадства ў паліяліце характарызуецца:

    1.фармаванне чалавека сучаснага тыпу (homo sapiens);

    2.пераважнай  дзейнасцю з'яўлялася загоннае  паляванне;

    3.дапаможным  заняткам выступала збіральніцтва;

    4.у  гэты час адбываецца адкрыццё  полымя;

    5.фарміраванне  радаплемянной арганізацыі чалавечага грамадства.

    Развіццё  чалавечага грамадства ў мезаліце характарызуецца:

    1.вынаходніцтва  лука і стрэлаў, што дазволіла  пашырыць кала аб'ектаў палявання;

    2.драбленне  абшчыннай арганізацыі ў сувязі  з усталяваннем болын спрыяльных  кліматычных

    умоў, якія дазвалялі без наяўнасці вялікага калектыву знаходзіць сабе харчаванне;

    3.адбываецца  рассяленне чалавека з^поўдня  на поўнач.

    У перыяд позняга палеаліту (35—10 тыс. г. назад) на тэрыторыі Беларусі з'явіўся чалавек сучаснага фізічнага  тыпу — неаантрап, або краманьёнец. Гэта была эпоха росквіту родавага ладу. Вядучую ролю ў познапалеалітычнай абшчыне адыгры-вала жанчына.

    Мастацкія тво-рs, напэўна, адыгрывалі важную ролю ў жыцці і ўяўлен-нях жыхароў  эпохі палеаліту. Многія вучоныя  звязваюць палеалітычныя малюнкі з магічнымі абрадамі, у якіх ужо прысутнічалі пачаткі першых рэлігійных вераванняў — анімізму (вера ў духаў і душы), татэмізму (вера ў звыш-натуральную роднасць паміж родам і жывёлай або раслінай) і фетышызму (пакланенне неадухоўленым прадметам, якім надаюцца звышпрыродныя якасці).

    У мезаліце чалавек пранік на тэрыторыю  Паўночнай Бе-ларусі. Мезалітычныя стаянкі выяўлены не толькі на Палессі, Панямонні, але і ў Падзвінні  і Верхнім Падняпроўі. Засяленне  тэрыторыі Беларусі адбывалася ў  двух асноўных напрамках: а) з паўднёвага ўсходу ішло засяленне Усходняга Палесся і Верхняга Падняпроў'я; б) з паўднёвага захаду за-сялялі Заходняе Палессе і Панямонне. Падзвінне было заселена як з поўдня, так і з захаду. У сярэдзіне мезаліту на тэрыторыі Беларусі былі ўжо заселены даліны буйных рэк. 

    8. Неалітычная рэвалюцыя, яе вынікі

    Неалітычнай рэвалюцыяй у літаратуры называюць  перыяд неаліту, які характарызуецца  пераходам ад прысвайваючага тыпу гаспадаркі да тыпу гаспадарання, які быў звязаны  з вытворчасцю.Адбываецца вылучэнне сельскагаспадарчай дзейнасці. Гэта адбылося там, дзе магчьма было арашальнае земляробства: у басейнах рэкаў Ніл, Тыгар і Еўфрат.

    Адбываеца вылучэнне рамяства, што звязваюць з такімі вынаходніцтвамі, як з'яўленне ткацкага станку, ганчарнага кола, што значна мадэфікавала і павысіла выніковасць працы.

    Узнікненне  трывалых сувязей паміж прадстаўнікамі розных племянных цывілмзацый, паступовае фарміраванне ўмоў для ўзнікнення дзяржаўнасці.

    Вынаходніцтва кола і колавых павозак, што дазволіла  пашырыць міграцыю народаў.

    Вынікам неалітычнай рэвалюцыі стала  фармаванне вытворчай гаспадаркі і фармаванне сацыяльных груп насельніцтва, узнікаюць першыя дзяржаўныя ўтварэнні.

    Вызначаюць  два тыпы цывілізацыйнага развіцця ў гэты перыяд. Гэта ўсходні тып  цывілізацыі і грэка-рымскі тып цывілізацыі.

    Храналагічна  першым тыпам цывілізацыі з'яўляўся  старажытна-ўсходні, у межах якога  ў канцы IV тысячагоддзя да нашай  эры з'яўляюцца першыя дзяржаўныя ўтварэнні. Гэта было абумоўлена наступнымі важнейшымі фактарамі: па-першае, распаўсюджванне паліўнага земляробства ,якое прыносіла стабільныя ўраджаі і дадатковы прыбавачны прадукт; па-другое -неабходнасць калектыўнай працы для будаўніцтва і падтрымання дзейнасці і рыгацыйных сістэм. Долю арганізатара ў дадзеным выпадку брала на сябе дзяржава.

    Першыя  дзяржаўныя ўтварэнні былі ў выглядзе номаў, якія ўяўлялі сабой аб'яднанні сельскагаспадарчых абшчын на пэўнай тэрыторыі з адзіным культурным , адміністратыўным і эканамічным цэнтрам у выглядзе горада.

    У III тысячагоддзі да нашай эры з  фармаваннем буйных дзяржаў на ўсходзе адбываецца станаўленне асаблівай сацыяльна-палітьганай формы кіравання ў выглядзе ўсходняй дэспатыі. Дэспатыя характарызавалася:

    1)кіраўнік дзяржавы валодаў абсалютнай паўнатой ўлады;

    2)кіраўнік  дзяржавы прадстаўляўся ў выглядзе Бога альбо паў-Бога;

    3)вялікую  ролю адыграваў бюракратычны  апарат ;

    4)працаздольнае  насельніцтва выплачвала не толькі  падаткі,  але  і  выконвала  дзяржаўныя павіннасці;

    5)існаванне  патрыярхальнага рабства, калі  раб успрымаўся ў якасці малодшага  непаўнапраўнага членам вяликай Патрыярхальнай сям’i. Гэта азначала тое,што раб не ўспрымаўся ў якасці рэчы, а валодаў пэўнымі мінімальнымі правамі;

    6)жорсткая  іерархія ў межах тых ці  іншых сацыяльных груп і цалкам  усяго грамадства.

    Другім  тыпам цывілізацыі ў межах старажытнага свету стала грэка-рымская цывілізацыя

    або ўласнаантычная цывілізацыя, якая пачала фармавацца ў III тысячагодцзі да нашай  эры. Асноўным здабыткам гэтай цывілізацыі  стала фармаанне такога тыпу кіравання  як дэмакратыя. Найболын выразна гэта праявілася ў V стгодцзі да нашай эры ў гордзе-дзяржаве Афінах.

    Недахопам грэцкай дэмакратыі з'яўлялася тое, што:

    1)яна  была абмежавана толькі свабоднымі  грамадзянамі;

    2)яна  засноўвалася на жорсткай эксплуатацыі  рабскай працы;

    3)адсутнічалі крытэрыі аб'ектыўнага характару для заняцця тых ці іншых службовых пасад.

    3-2 тысячы гадоў да нашай эры  распачынаецца рассяленне плямён  жывёлаводаў, плямён інда-еўрапейскай  моўнай групы. Наконт паходжання  індаеўрапейцаў існуюць розныя  канцэпцыі:

    1)канцэпцыя  еўрапейскай прарадзімы індаеўрапейцаў, якая лакалізавалася ў мэтах паўночнай Германіі і паўднёвай Скандынавіі.

    2)канцэпцыя  аб балканскай прарадзіме індаеўрапейцаў. Зыходзячы з крытыкі першай  канцэпцыі выяўлялася, што прарадзіма індаеўрапейцаў не можа быць у Германіі і Скандынавіі, таму што асноўным заняткам індаеўрапейцаў з'яўлялася жывёлагадоўля

    3)канцэпцыя  якая была вылучана ў 70-я  80-я XX ст. аб тым, што прардзіма  індаеўрапейцаў знаходзіцца ў пярэдняй Азіі.

    Прычынамі міграцыі індаеўрапейцаў сталі:1)перанаселенасць;2)хуткае развіццё жывёлагадоўлі і земляробства;3)пошук новых тэрыторый для павелічэння магчымасцей жывёлагадоўлі.

    Міграцыя  ажыцяўлялася змяркуемай прарадзімы еўрапейцаў-пярэдняй Азіі-на захад, усход і поўнач. На захадзе індаеўрапейцы прайшлі  Малую Азію і дайшлі да Балканаў.