Шпаргалка по "Истории Беларуси"

    Такім чынам, сельская і гарадская гаспадарка Беларусі ў выніку нястомнай працы  народа да сярэдзіны XVIII ст. была ў асноўным адноўлена, але гэта не стала асновай трывалага эканамічнага росквіту. Палітычны крызіс, якім даўно ўжо хварэла Рэч Паспалітая, перара-стае ў агонію і вядзе дзяржаву да канчатковай згубы. 

30.Палітычны крызіс і спробы рэфармавання палітычнага ладу РП у 18 ст. Падзелы РП

    Пасля разбуральных войнау сярэдзіны 17 ст. гаспадарка Беларусі была у заняпадзе. Палітычнае жыцце ВКЛ і у цэлым Рэчы Паспалітай на пачатку 18 ст. характарызавалася.

1. Слабасцю цэнтральный улады:
2. Панаваннем «залатых шляхецкнх вольнасцяу».

    Найболыы адмоуна на палітычнае развіцце уплывала, так званае,"Lіbегum vеtа", паводле якога любы дэпутат Сойму мог накласці забарону на прыняцце таго ці іншага рашэння.

      3.Барацьбою грамадскіх груповак за уладу. 
Пачынаецца умяшанне ва унутраныя.справы суседніх дзяржау.Пачатак 18 ст. для Беларусі прынес новую вайну - Пауночную вайну 1700-1721 г.г. На пачатку яна вялася паміж Пауночным саюзам, у склад якога уваходзіла Расня, Саксонія і Данія. Другім бокам Дысідэнтамн называлн усіх некатолікау у РП. У адпаведнасці с пастановамі Сойму 1732-1733 г.г. дысідэнты не маглі займаць дзяржауныя пасады. У 1764 г. прымаецца рашэнне аб пакаранні смерцю за выхад з каталіцтва. Патрабаванні канфедэрацыі былі падтрыманы Расіяй, Прусіяй і Аустрыяй. Патрыятычныя колы РП, у адказ , у 1768 г. утвараюць барскую канфедэрацыю. Распачаліся вайсковыя дзеянні. У 1772 г. з дапамогай расійскіх войскау супраціуленне барскнх канфедэратау было зломлена. Адбываецца першы падзел РП, па якому частка Усходняй Беларусі пераходзіла да Расіі.Прусіі адышла П-З частка уласна польскіх зямель, Аустрыі—паудневая Польшча і частка Зах.Украіны. 3 мэтай кансалідаваць грамадства і захаваць дзяржауны суверэнітэт Сойм прымае 3 мая 1791 г. Канстытуцыю, якая змяняла дзяржауную уладу РП. РП становіцца канстытуцыйнай манархіяй. Адмянялася выбарнасць караля. Каралеуская пасада перадавалася па спадчыне. Заканадаучым органам дэкларавауся Сойм. Фармаваліся адзіныя цэнтральныя органы, якія мелі уладу, як у ВКЛ, так і у Кароне Польскай. Над сялянамн усталеувалася апека права н дзяржавы. Асноуным недахопам гэтага дакумента быу яго саслоуны характар.У адказ на гэта Расія з дапамогай іншых дзяржау правакуе утварэнне палітычнай апазіцыі у РП і у 1793 г. Расня уводзіць 100-тысячную армію у РП. Распачынаюцца вайсковыя дзеянні. Адбываецца другі падзел РП, у якім удзельнічалі Расія і Прусія.Да Расіі—зелі па лініі Друя-Пінск.да Прусіі—Гданьск,Торунь,Вялікая Польшча. У наступным годзе адбываецца паустанне Тадэуша КасІІюшкІ. У1795 годзе адбываецца трэці падзел РП. Па якім уся Беларусь адышла да Расіі. 

    31.Асветніцтва  і культура Б.у  18 ст.

    Зах Еўр асв-цтва, яго ідэалогія рас-ецца ў межах Беларусі і цалкам РП, пачынаючы з сяр 18 ст. Асаблівасцямі  Б асв-цтва стала:

    1)фіоасрфія  асв-цтва не набыла такога рэвалюц-ага  і матэрыялістычнага хар-ру, як у зах еўр.

    2)Носьбітамі  ідэй з’яўляліся 1ш за ўсё прадстаўнікі  шляхты, часам – духавенства.  У адрозннні ад Зах Еўр, дзе  носьбітамі ідэй асв-цтва былі  прадстаўнікі буржуазіі. Асве-цтва  паўплывала на ўсе сферы мат-й  і дух-й культуры. Адб-цца змены  ў адукацыі. Было адкрыта 20 сярэдніх школ.два ВУЗа:Кракаускі і Віленскі універсітэты.(адукац.каміссія)1773г – у межах РП ствар-цца адукацыйная камісія, якая распачынае рэформы ў гэтай сіс-ме.Школьная адукацыя набывае свецкі хар-р. Асн увага надаецца фіз-мат і прыродазнаўчым дысцыплінам.У гэтым жа годзе ліквідуецца орган іезуітаў, які меў уплыў на адукацыю. Пашыраецца сетка школ, цтв-цца спец. Нав. Установы. Пашыраецца кнігадрукаванне(11 кнігадрукарней).1776—“Газета Гродзенска”.Магнацкія рэзідэнцыі становяцца цэнтрамі культурнага жыцця.зяуляюцца першыя тэатры(Радзівілау,Агінскага). Рэформы не былі завершаны ў сувязі з ліквід-яй РП. У дачыненні інш сфер культурнага жыцця, ідэя асв-цтва атрымалі найб. Адлюстраванне ў літ-ты і мастецтве. 

    32.Палітыка  Расійскага самаўладдзя і грамадска-палітычны рух на Беларусі ў канцы 18-перш пал 19 ст

    I.Пасля інкарпарацыі Беларусі ў склад Расійскай імперыі на яе тэрыторыі уводзіцца адміністратыўна-тэрытарыяльны падзел, які быў характэрны для гэтай дзяржавы. На пачатку 19 ст. было створана 5 губерняў. Віцебская і Магілёўская ўвайшлі ў склад Беларускага генерал-губернатарства. Віленская, Мінская, Гродзенская - у склад Літоўскага генерал-губернатарства.

    Палітыка  ўрада, якая праводзілася на далучаных  землях зыходзіла з неабходнасці паступовай мясцовых асаблівасцяў. Бел. шляхце былі пакінуты амаль усе асноўньы сац.-эканамічныя правы. Аднак яны былі пазбаўлены магчьмасці непасрэдна ўдзельнічаць у палітычным жыцці краіны. Праводзіліся захады з мэтай аслаблення пазіцый мясцовай шляхты. Дзеля гэтага праводзілася палітыка раздачы земляў расійскаму дваранству з унутраных гкберняў, якім прадастаўляліся істотныя ільготы. Што да мяшчан, то яны пазбаўляліся магчымасці ажыццяўляць сваё самакіраванне ў межах магдэбурскага права. Уводзілася расійская сістэма мясцовых органаў. Становішча вуніяцкага духавенства паступова пагаршалася. У 1839 г. вуніяцкая царква была канчаткова ліквідавана. Стан сялян у гэты час ускладніўся новымі павіннасцямі, якія былі звязаны з размяшчэннем на тэрыторыі Беларусі вялікіх вайсковых кантынгентаў. палітыку царскага урада ў гэты перыяд можна падзяліць на 2 падперыяды:

1. паўсдатання 1830-31 г.г. 2)30-50 г.г. да паўстання Каліноўскага. Калі ў межах 1-га падперыяду тым ці іншым чынам улічвалася мясцовая спецыфіка, то ў даллейшым - курс на русіфікацыю і ліквідацыю мясцовых асаблівасцяў. Найбольш істотны момант у гэтай сферы - прыпыненне дзейнасці статута ВКЛ 1588 г. у 1840 г.

    II.Грамадска-палітычны рух на Б. у пачатку 19 ст. характарызавался наступнымі асаблівасцямі:

1. Знітаванасць з нац.-вызваленчым рухам на тэрыторыі былой РП.
2. асноўнымі ўдзельнікамі руху былі збяднелая шляхта і навучэнская моладзь.
3. У межах руху існавала 2 асноўныя напрамкі:

    радыкальны-(не толькі за нацыянальнае самавызначэнне, аднаўленне былой дзяржавы, але і за карэнныя сацыяльныя перамены. Пры гэтьм метады, якія выкарыстоўваліся, даволі часта набывалі характар квалтоўных дзеянняў).ліберальна-асветніцкі-( па нац. пытанню падтрымліваў радыкалаў, але меркавалі выкарыстоўваць метады, якія былі не звязаны з прымяненнем насілля, а былі звязаеы ў першую чаргу з асветніцкай дзейнасцю, а таксама з дзейнасцю, накіраванай на дыпламатычныя адносіны з Расійскай Імперыяй.У межах гэтага часу дзейнічалі наступныя арганізацыі:1)Віленская асацьыцьы (1796-89 гг.), якія распаўсюджвалі сваю дзейнасць на тэрыторыі Беларусі, Украіны і Літвы. Асноўная мэта дзейнасці- аднаўленне РП, у межах 1772 г. Арганізацыя была раскрыта і рэпрэсіравана.2)У 1817 г. у Віленскім Універсітэце ўтвараецца таварыства філарэтаў.Яны выступалі за грамадзянскую роўнасць, за стварэнне рэспублікі, адмену прыгоннага права і фармавання прававой дзяржавы. Сродкам дасягнення гэтых мэтаў бачылася асвета. Выкарыстоўваліся і легальныя магчымасці дзеяння таварыства. У 1820 г. начале з Томашам Занам утвараецца легальнае аб'яднанне студзнтаў пад назвай "Прамяністыя". Аднак потым бала забаронена. Потым перайшла на нелегальны статус пад назвай "Таварыства філарэтаў". Адбываецца радыкалізацыя філаматаў і філарэтаў.Паступова з'яўляецца ідэя аб падрыхтоўцы ўзброеннага паўстання. У 1823 г. арганізацыі былі выкрыты царскімі ўладамі, спыняецца іх дзейнасць. 3)"Дэмакратычнае таварыства" існавала ў 1836-38 гг. у Віленскай медыка-хірургічнай акадэміі. Лідэрам арганізацыі быў Франц Савіч. Асноўныя мэты дзейнасці: аднаўленне былой дзяржаўнасці сац.-пераўтварэнні,ушчэнт да фізічнага вынішчэння памешчыкаў.Вялася падрыхтоўка вызваленчага паўстання. Яго дзейнасць была выкрыта, удзельнікі рэпрэсіраваны ў 1838 г.

    4)У  др. палове 30-х гг. у Вільні таксама  існавала Віленскае дваранскае  таварыства, якое 
з'яўлялася прадстаўніком бурж.-асветніцкага напрамку. Яго лідэры - Людвіг Трылікоўскі, Ян Белінскі і інш...5)"Брат ні саюз літоўскай моладзі" (1846-49 гг.). Заснавальнікі - Аляксандр і Францішак Данеўскія. Дзейнічалі на тэрыторыі Б. і Літвы, мелі свае адгалінаванні ў болынасці ўніверсітэцкіх цзнтраў Расіі. Выступалі за стварэнне рэспублікі, вызваленне ад прыгнёту, нац. Самавызначэнне народаў былой РП. У дзейнасці саюза можна адзначыць 2 перыяды:

    1846-47 гг. - асветніцкая дзейнасць 1848-49 гг. - падрыхтоўка вызваленчага паўстання. Нарэшце, было ліквідавана царскімі ўладамі. 

    33.Беларуская  культура ў 19-пач  20 ст. Нацыянальнае  адраджэнне

    I. Культура Беларусі ў пачатку XX развівалася ў цеснай сувязі з нацыянальным рухам. У гэты перыяд актывізуецца барацьба за адраджэнне беларускай мовы, распрацоўваюцца пытанні надыявальва-дзяржаўнай будучыні нашага народа. Значную ролю ў нацыянальна-культурным адраджэнні адыграла Беларуская сацыялістычная грамада (БСГ). Дзякую-чы яе нанаганням была створана легальная газета "Наша ніва" (1906/15), якая стала трыбунай беларускага надыянальна-га руху. Газета выступала за свабодвае развіццё культуры бе-ларускага варода, яго вацыявальвае раўвапраўе, пастаявва ўздымала пытавне аб выкарыставні беларуской мовы ў шко-лах, друку, цэрквах. Рэдакцыі газеты давялося пераадольваць погляды заходнерусізму, прыхільвікі якога сцвярджалі, што беларусы не з'яўляюцца самастойвым этвасам, а толькі адга-лівававвем велікарускага варода. У "Нашай ніве'" друкаваліся творы Я.Коласа, Я.Купалы, Ф.Багушэвіча, М.Багдановіча і івшых беларускіх пісьмевві-каў і публіцыстаў. Пры садзейвічанві "Нашай нівы" з 1910 выдаваўся вельмі павулярвы "Беларускі каляндар", адрасава-ны сялявам. У 1909 г. у Пецярбурзе было заснавана выдавецтва "Заг-ляве совца і ў ваша аконца", у якім за 8 гадоў выйшла ў свет каля 40 беларускіх квіг агульным тыражом звыш 100 тыс экзэмпляраў. Сярод іх першыя беларускія падручвікі "Першае чытавве для дзяцей беларусаў", "Беларускі лемавтар, або Першая вавука чытання" і івш. Звачвае развіццё ў пачатку XX ст. атрымала беларуса-знаўства. Працягвалася вывучэнве этваграфіі, гісторыі і куль-туры краю, прыродазваўчых навук. Да пачатку Першай сус-ветвай вайвы дзейвічала больш за 50 вавуковых і культурна-асветніцкіх таварыстваў. У 1910 В.Ластоўскі выдаў "Карот-кую гісторыю Беларусі", засвавальвік беларускай філалогіі Я.Карскі - 3-томную врацу "Беларусы" (яе таксама вазывалі "Энцыклапедыя беларусазваўства"). Адкрываліся школьвыя і грамадскія бібліятэкі. Буйнейшая сярод іх - мінская публіч-ная бібліятэка імя Пушкіна, створаная ў 1900. Прыкметныя зрухі адбыліся ў развіцці асветы. У сельскай мясцовасці замест царкоўна-прыходскіх школ адкрываліся на-родныя вучылішчы. У гарадах вучылішчы пераўтвараліся ў вы-шэйшыя пачатковыя школы. Было дазволена адкрыццё прыватных школ. Разам з тым у школах усіх тыпаў у Беларусі ў 1914 навучалася толькі 1/5 частка дзяцей школьнага ўзросту. Развівалася таксама прафесійная адукацыя. Спецыялістаў рыхтавалі ў чыгуначных, рамесніцкіх, сельскагаспадарчых і іншых школах і вучылішчах.

    II.На мяжы XIX - XX стст. пачаўся новы перыяд беларускага нацы-янальна-вызваленчага руху. Ен звязаны з тым, што з канца 80-х гадоў актывізавалася грамадска-палітычнае жыццё. Дзейнасць народнікаў, развіццё беларускай літаратуры, завяршэнне фарміравання беларус-кай нацыі і звязаны з ім рост нацыянальнай самасвядомасці — усё гэта садзейнічала з'яўленню новага пакалення беларускай інтэлігенцыі. Яе імкненне да ўсведамлення гістарычнага мінулага і тагачаснага стану Беларусі рэалізавалася перш-наперш праз арты-кулы, прысвечаныя гісторыі, этнаграфіі, культуры беларускага народа. Гэта інтэлігенцыя і стала рухаючай сілай беларускага нацыянальнага адраджэння, яго культурна-асветніцкага напрамку.Дзейнічалі пецярбургскі "Гурток моладзі польскай, літоўскай і беларускай" (90-я гады), які ўзначальваў Адам Гурыновіч, іншыя студэнцкія аб'яднанні ў Пецярбургу, Маскве, Кракаве. У 1902 г. браты Іван і Антон Луцкевічы, якія вучыліся ў Пецярбургу, заснавалі там легальны студэнцкі "Гурток беларускай народнай асветы". Названыя гурткі, якія аб'ядноўвалі пераважна моладзь, мелі на мэце адраджэн-не беларускага народа ў эканамічных, і - галоўным чынам - у нацы-янальна-культурных адносінах. Паступова дзейнасць гурткоў набы-вала палітычныя рысы.У 1902 г. група аднадумцаў (В.Іваноўскі, А.Пашкевіч, І.Луцкевіч і інш.) спрабавала наладзіць выданне на гек-тографе газеты "Свабода". У гэтых жа колах выспявала думка аб дзяржаўнай незалежнасці, суверэнітэце Беларусі, аб неабходнасці партыйна-палітычнай самаарганізацыі беларускага руху.Садзейнічалі працэсу нацыянальнага адраджэння развіццё наву-ковага беларусазнаўства, рускі дэмакратычны рух на Беларусі (газета "Мнн-скнй лнсток", "Северо-Западный край", выпускі "Северо-Западного календаря").На аснове нацыянальна-культурных гурткоў беларускай моладзі Мінска, Вільні і Пецярбурга зімой 1902 — 1903 гг. была ўтворана Беларуская рэвалюцыйная грамада (БРГ), якая пазней атрымала на-зву Беларуская сацыялістычная грамада (БСГ). Яе стварылі Іван і Антон Луцкевічы, Алаіза Пашкевіч (Цётка), Казімір Кастравіцкі, Алесь Бурбіс, Вацлаў Іваноўскі, Фелікс Умястоўскі і інш. 

    34.Буржуазныя  рэформы 60-70 гг 19 ст, іх асаблівасці  на Бел

    Буржуазныя  рэформы былі распачаты Маніфестам Аляксандра(2-га) 19 лютага 1861 г. Адмена крэпаснога права у Расіі і Беларусі цалкам было абумоўлена наступнымі прычынамі:

эканамічны  заняпад памешчацкай гаспадаркі ,

сацыяльная  напржанне у грамадстве.

    У Беларусі гэтая рэформа адбывалася ў межах дзвух варыянтаў: