Қазақстан тарихынан білім сапасы мен білікті жетілдірудегі жаңа технологиялар (орта ғасырлардағы мәдениет тарихы)

: жетілдіру бағытына және оқушының категориясына қарай түрліше Зөлінетінін анықтап отыр [34, 255 б.].

-:ымен, кез-келген педагогикалық технология төмендегідей әдістемелік прды қанағаттандыруы қажет (Г.К. Селевко).

■"ез-келген педагогикалық технологияны тәжірибеде игеру белгілі бір оі тұжырымдамаға негізделуі қажет: білім беру мақсаттарына жету нің ғылыми негіздемесі болуы керек.

Ледагогикалық технологияның жүйелілік сипатты белгілері: үрдістің ісы, барлық бөліктерінің байланысы, тұтастығы.

Оқу үрдісін жобалау, жоспарлау, мақсатын анықтауда және болжам, кезеңінде әдістер мен құралдарды түрлендіру мүмкіндіктері ескерілуі

 

Казіргі кездегі бәсекелестікті ескере отырып, педагогикалық технология :есі тиімді, шығыны аз болуы керек.

Педагогикалық технологияны  кез-келген  білім  беру  орындарында лану мүмкіндіктері ескерілуі керек.

лагогикалық технологияның өзіндік ерекшелігі - оқу үрдісінің қойылған тына   жетуге   кепілдік   беретіндігінде.   Педагогикалық   технология хның оқу-танымдық қызметінің құрылымы мен мазмұнынан көрінеді, ымен де ол дәстүрлі әдістемеден ерекшеленеді. М.А. Чошанов «оқыту тогиясы» мен «әдістемелік жүйенің» негізгі айырмашылықтары әрбір гің   байқалу   дәрежесімен   анықталады   дей   келіп,   педагогикалық ".огияның   негізгі   белгілерін   анықтап   берді:   болжам,   нәтижелілік, ілік, түзету [35]. Болжам мен нәтижелілік - мақсатқа жетуге және оқыту нің тиімділігіне жетуге кепілдік береді; үнемділік - оқу уақытын үқыпты ланып, мұғалім жұмысын ұйымдастыру мен аз уақытта межеленген :еге жету тиімділігін қамтамасыз етеді; түзету - жедел кері байланыс вдігіне жол ашып, мақсатқа жетудің нақты бағдарын анықтайды. Егер •гикалық технологияда бұл белгілер айқын байқалып түрса, дәстүрлі іеде олар әлсіз болады, не мүлде болмайды. іедагогикалық технология немесе оқыту технологиясы дидактикалық :е дәстүрлі әдістемелік жүйенің негізгі бөлігі болып табылады. Мысалы, дәстүрлі әдістеме «нені оқыту керек?», «не үшін оқыту керек?», «қалай у керек?» деген міндеттерді шешуге бағытталса, оқыту технологиясы іың тек соңғысын, яғни «қалай нәтижелі оқыту керек?» деген сұраққа л береді.

>кытудың дәстүрлі әдістерін оқытудың жаңа технологияларына қарай лдендіру туралы педагогикалық зерттеулерге сүйенсек, жаңа әдістемелік ■ні оқыту үрдісінде іске асыру үшін оны технологияландырудың қажет көрсетті. В.П. Беспальконың [24, 12-13 бб.] көрсетуі бойынша зігогикалық технология мынадай критерийлерді қанағаттандыруы тиіс: лііден, педагогикалық технология арқылы білім беру практикасындағы "огикалық экспромтты минимумға жеткізіп, оқу-тәрбие үрдісінің алдын-кобасын жоспарлап, оны кез-келген сыныпта қайталау мүмкіндігінің

Шагуы; екшшіден, педагогикалық технология оқушылардың оқу-танымдық метінің   құрылымы   мен  мазмұнын   анықтайтын   оқу-тәрбие  үрдісінің ^гасына негізделуі қажет; үшіншіден, педагогикалық технологияның ең шнызды жағы - мақсат қою мәселесі. Ол оқу мақсатын диагностикалық түрде ■Еыктап, оның меңгерілу сапасын дәл тексеріп бағалауды және тұлғаның дамуы -г.;есін қарастыруды қажет етеді; төртіншіден,    практикада оқу-тәрбие іісінің құрылымдық және мазмұндық толықтыгын қамтамасыз етуі тиіс. ШЛІ. Монаховтың [111] еңбегінде де осы талаптар аталады. Критерий - грек аі, багалауга, пікір айтуға не топтастыруга негіз болатын белгі; қайсыбір зшылыстарды пайымдау, багалау өлшемі ретінде қарастырамыз [112].

Әдістемелік жүйені жетілдіруде жаңа педагогикалық технологиялардың арыда  келтірілген  критерийлеріне  төмендегілерді   косқан  дұрыс  деп і^ілаймыз :

- оқу үрдісінің мазмұндық құрылымын модульдік негізде қүру;

- оқытудың кез-келген уақыт аралыгында берілген пәннен оқушының ■шілді дайындыгы болуы;

• дәстүрлі оқыту әдістерін дұрыс ара қатынаста, үйлесімді пайдалану;
• мұғалім мен оқушының оқу үрдісіндегі бірлігінің жарасымды дамуы;

оқушының  жалпы  оқу  біліктерінің  нәтижесінде  пәндік  біліктерін влыптастыруды жүйелі түрде іске асыруды үйлестіру;

- әр оқушының жалпы білім беруде дайындыгының базалық деңгейге іетті түрде жету және түрлі үлгерімдегі оқушыларды саралау.

Сонымен қатар қазіргі дидактиканың оқу-тәрбие үрдісін тиімділендіру және лгамдау туралы нұсқауларын бірлікте пайдалану және ескеру керек, ондагы: А) Оқытуды ықшамдаудың тәсілдеріне:

• оқу мотивы;
• оқу материалдарын меңгеру тереңдігін үлгайту;
• оқу қарқынын жылдамдату;

- оқу үрдісін ұйымдастырудың белсенді түрлерін енгізу (семинар, иигімелесу, оқу айтыстары, практикум, жорықтар, сайыс, кездесулер және

- -:алар);

- оқытудың жаңа техникалық құралдарын пайдалану, оның ішінде шшіьютер және басқалары да жатады.

Ә) Оқу үрдісін тиімділендіру тәсілдеріне:

- білім беру, тәрбие және белгілі бір тақырыпты оқып үйренуде -ыларды жан-жақты дамытатын міндеттерді кешенді жоспарлау;

• сабақ материалының гылымилыгына, көлемі мен түсініктілігіне қарай члі мазмұнын таңдау;
• оқытудың және бақылаудың құралдарын және түрлерін, әдістерін тиімді

иау;

• түрлі үлгерімдегі оқушыларды саралау әдістері;
• үй тапсырмалары көлемінің және күрделілігінің оқушылардың шамадан : жүктелуін қатаң ескеретін қатаң қалыпқа түсуі жатады [48, 28 б.].

ізіргі уақытта білім мазмұнының ғылыми-әдістемелік негізіне дамыта у идеясы алынған. Дамыта оқытуда оқытушының басты міндеті - оқу глалы мазмұнын оқушыға дайын күйінде жеткізу, түсіндіру, іс-әрекет ін дайын түрде көрсету емес, оқушымен бірлесе, жалпы іс-әрекетті іістыра отырып, алға қойған міндеттерді түсіну, оларды шешудің лерін, жолдарын іздестіру. Білім беру жүйесінің басты мақсаты лгысынша дара тұлғаны дамыту болғанымен, оны жүзеге асыруда етін істерге деген көзқарас өзгерді. Егер, бұрында оқушыны белгілі оегі білім, білік, дағдылармен қаруландыру жеткілікті деп келсек, қазіргі оқушылармен жұмыс істеуі жеке тұлғаның ой-өрісін өсіріп, өзіндік гтанымын қалыптастырып, оқушылардың шығармашылықпен жұмыс іве мүмкіндік беретін бағытта жүруі керек. Яғни, әрбір оқушының өзін-өзі туына, өз мүддесі мен қызығушылығын жүзеге асыруына, бойындағы еттілігі мен табиғи алғырлығына сай білімін тереңдетуіне толық мүмкіндік міндеті түр.

імыта оқыту технологиялары да тарихты оқытуда көп уақыттан бері ғ.   60-жылдарынан)   пайдаланылып   келеді.   Оларды   дұрыс,   тиімді іланған   уақытта   оқушылардың   ойлау,   таным   қызметін   ойдағыдай тута, шығармашылықпен өздігінше жұмыс істеу біліктерін жетілдіруге інлік туады.  Алдымен,  оқушылардың зерделілігі,  қабылдаушылығы, шп-қиялданушылығы, есінде берік сақтаушылығы дамитын болады. хтағы  әр  кезеңде  болған ұқсас тарихи  оқиғаларды,  құбылыстарды стыру, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын табу, айырмашылықтардың себептерін анықтау сияқты тапсырмалар бүған өте қолайлы. Тарихтағы көрнекті қайраткерлердің атқарған қызметін толық ашып көрсету, оларға інше баға беру сияқты тапсырмалар да осындай сипаты бар жұмыс вріне  жатады.  Дәстүрлі  оқыту  әдісі  бойынша мұғалім  оқушыларға ілетін  білім  мазмұнын  беріп,  негізінен  оқушылардың  атқарушылық [етін ұйымдастырады, ал ұсынылған әдіс негізінде оқыту тәжірибесі еткендей, мұғалімнің оқушы білімінің сапасын арттыруда оқушыларға ге тиісті пәндердің мазмұнын баяндап, дайын білімдердің көшірмесін а үйрету емес, ең қажеттісі оқушылардың ой-өрісін, логикалық ойлау етін,    шығармашылық   қабілетін   дамыту    болып   табылады.    Бұл ылардың ой-санасының белсенді әрекеті нәтижесінде жүзеге асады, яғни ылардың   өз   беттерінше   ойлау   қабілетін   шығармашылық   жолмен уын, ақыл-ой психологиясын тәрбиелеуде белсенділік танытуын және пгығармашылық жолмен іске асыруын қамтамасыз етеді. Мұндағы басты к - оқушылардың ойлау жүйесін жаттықтыру ғана емес, олардың інің игерген білімді дамытуға және игерген білім қорын одан әрі ғдетуге қажетті зейін-зердесін тәрбиелеу.

'кулықтағы оқу материалының құрылымы үнемі сэтті бола бермейді, н салдарынан тақырыптың оқу мақсатын жобалау да, нәтижеге жету де дық туғызады. Мұндай тақырыпты (3-5, 6-7 сағаттық) мұғалім ыларды қатыстыра отырып өздігінше жоспарлайды: құрылымын өзгертеді,

1. Кез-келген педагогикалық технологияның ерекшелігі жаңа материалды 
сгңгеруде, әр деңгейлі тапсырмаларды орындауда оқушылардың өздігінше 
-:умыс жасауының үлес салмағының көп болуы.

2. Оқушыларды оқыту оқу жүйесіне, яғни оқушылардың ақпаратты, оқу 
ітериалын   өздігінше   меңгеруіне,   біліктер   мен   дағдыларды   игеруіне 
оістырылады.

3. Мұғалімдерге арналған сабақтың әдістемелік нұсқауларымен 
:ілыстырғанда педагогикалық технология, оқушының оқу-танымдық іс- 
-гекетінің құрылымы мен мазмұнын аныктайтын оқу үрдісінің жобасын 
ісынады. Егер сабақтың әдістемелік нұсқауын кез-келген мұғалім дәл сол 
'ілпьшда қайталай алмайтын болса, педагогикалық технологияны дәл сол 
■алпында кез-келген мұғалімнің қайталау және жетістіктерге жету мүмкіндігі

 

4. Мұғалім мен оқушының бірлік одақта, ынтымақтастықта қызмет жасауы. 
і о-біріне басымдық көрсетпеуі, оқушының да, мұғалімнің де субъект болуы 
сгмтамасыз етіледі.

 

2.   2   Жаңа   технологияларды   пайдалану   арқылы   оқушылардың і?лениет   тарихы   бойынша   білім   сапасы   мен   білігін   жетілдірудің ] стемелік жолдары

Пәнді меңгертудің әдістемелік сипатын жетілдіруде білімді оқушылардың : мүддесімен үйлестіруге басымдылық беру қажеттігі айқындалып отыр. .Такта оқушының білімді өздігінен меңгеруіне, өзіне деген сенімділігін с-ттыруға,  әртүрлі  өмір жағдайларында дұрыс жол табатындай қажетті ііітхтерді қалыптастыруға бағытталатын жұмыстарды үйлестіре жүргізудің й үлкен. Соңғы жылдары әдіскерлердің еңбектерінде пәндерді оқытуға егысты   мынадай   әдіснамалық  ұстанымдардың   ерекшеленіп   көрінетіні

   ллады:    білім    беру    мақсатының    қоғамдық-әлеуметтік    сүранымға

нестендірілуі; білімді оқушының өміріне ең қажетті біліктерін жетілдірудің . :ы ретінде жүйелеу; білімді оқушының дүнйетанымының, бол мыс ениетінің, жалпы дамуының тетігі ретінде қолдану, оның ішкі ивациясының негізі ретінде ұсыну; білім жүйесін «мәдениет - білім -іх» үштағанына негіздеу.

Отандық мәдениетті оқытудың танымдық маңызымен қатар, үлкен "нелік мәні бар, оның ең алдымен өскелең ұрпақта патриотизм мен :аттық қасиеттерді қалыптастыруда маңызы зор» [72, 27 б.]. Халқымыздың -лэстүрін, эдет-ғүрпын, үлгі-өнегесін, тәлім-тәрбиесін дәріптеу, елдің сын, мәдениетін таныту, оқытуда жаңа педагогикалық технологияларды іалану арқылы оқушылардың білім сапасы мен білігін жетілдіру өзекті : селер болып табылады.

Сазақстан    мәдениеті    тарихы    бойынша    оқушылардың    танымдық леттерін, қызығушылығы мен мүмкіндіктерін ескере отырып, олардың сапасы мен білігін жетілдіру үшін төмендегі әдістемелік талаптардың алуы қажет:

.ізақстан мәдениеті тарихын оқытудың мазмұндық құрылымын анықтау; •лзақстан мәдениеті тарихын оқытудың жоспарлананатын нәтижелерін

аау;

:?дениет тарихы тақырыптарын оқытуға тиімді жаңа педагогикалық .- гтияларды оқу үрдісінде пайдаланудың жолдарын анықтау. і:ікстан мәдениеті тарихын оқытудың мазмұндық құрылымын модульдік "іу принципі негізінде қү_рдық. Ол бойынша әр тақырыпты мұғалім ііларды қатыстыра отырып өздігінше жоспарлайды: құрылымын өзгертеді, д-іының логикалық байланыстарын күшейтеді, тақырыпты үш ірі лерге бөліп, әр бөлімге сәйкес келетін оқытудың ұйымдастыру ілары мен әдіс-тәсілдерін белгілейді. Осылайша оқу үрдісін модульдік "іу арқылы оқушы дәл қойылған мақсатқа, яғни жоспарланган нәтижеге

 

 

: е 7 - № 1 модуль. «VI-ІХ гасырлардагы отырықшы және жартылай г л: мәдениет» (3 сагат)

 

ер	Бағдарламалық материал	Сағат саны	Уақы ты	Сабақ түрі
	«VI-ІХ гасырлардагы отырықшы және жартылай көшпелі мәдениет»	1		Сызба негізінде жаңа материалды түсіндіру
	Хрестоматиямен, оқулықпен жұмыс	1		Құжаттарды талдау. Сұрақтарга жауап беру (Үжымдық оқыту технологиясы әлементтерін пайдалану).
				«Не артық», «Келісемін-келіспеймін», «Бос орынды толтыр», «Оқиганы болган уақытына сәйкес орналастыр»		Ойын түрлері
	Деңгейлік тапсырмаларды орындау	1		Сынақ сабагы

 

«Х-XTV гасырлардагы дамыган орта гасырлық кезеңдегі Қазақстан ниеті» (5 сагат) тақырыбы бойынша жасалған № 2 модуль кесте 8-де

 

>ір модуль бойынша оқушылардың дайындық деңгейлеріне қойылатын ір ретінде оқыту мақсаттары нақтыланды. Талаптардың үш деңгейде әр оқушының мүмкіндігін ескеруге бағытталган. Ол барлық яардын жалпыға міндетті базалык дайындық деңгейге жетуіне жағдай ы. Сонымен бірге, міндетті денгейден жогары деңгейлерге жетуді йтын және жете алатын оқушыларға өз мүмкіндіктері мен қабілеттерін :нша пайдалануға жағдай жасайды.

 

: т е 8 - «Х-XIV ғасырлардағы дамыған орта ғасырлық кезеңдегі Қазақстан

гниеті»

 

іер 

Бағдарламалық материал 

Сағат саны

Уақы ты 

Сабақ түрі