Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау

 

Мазмұны

 

Кіріспе......................................................................................................................... 3

 

1    Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың теориялық негіздері                                                                                                         

1.1    Қаржылық жағдайдың мәні және оны талдаудың мақсаты.......................... 5                   

1.2 Кәсіпорынның  қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі........................................................................................................................... 11                                                                                         

1.3  Кәсіпорынның қаржылық жағдайды талдау әдістері..................................... 22

2 Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм» Акционерлік қоғамының қаржылық жағдайын талдау

2.1 «Қазақфильм» АҚ-ның жалпы сипаттамасы....................................................28

2.2«Қазақфильм» АҚ-ның мүліктік жағдайын және төлем қабілеттілігін талдау......................................................................................................................32

2.3«Қазақфильм» АҚ-ның қаржылық тұрақтылығын, табыстылығын және қызметтерінің іскерлік белсенділігін талдау..........................................................40

3 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын жетілдірудің негізгі бағыттары

3.1 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын жетілдіруде атқарылып жатқан негізгі іс-шаралар...................................................................................................................59

 

Қорытынды..............................................................................................................66

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі.............................................................................68

 

Қосымшалар.............................................................................................................70

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Диплом жұмысы тақырыбының  өзектілігі - Қазақстан Республикасы экономикалық салаларын дамытудың негізгі бағыттарын анықтай отырып, экономикалық дамытудың жаңа концепциясы және модельдерін таңдады. Экономиканың нарықтық қатынастарға өтуі кезінде кәсіпорындардың тәуелсіздігін, олардың экономикалық және құқықтық жауапкершіліктерін, шаруашылық субъектілерінің қаржылық тұрақтылығы мәнінің өзгерісін негізге алды.

Елімізде өтіп жатқан нарықтық қатынастар тек экономиканы дамыту үшін ғана емес, бүкіл қоғамдық өмір үшін де орасан зор маңызы бар екендігін мемлекеттегі атқарылған жұмыстар көз жеткізе далелдейді. Нарықтық экономика жағдайында экономикалық қызметтің жалпы экономикадағы негізгі буыны кәсіпорын болып табылады.

Кәсіпорын қаржыларының меншік иелерін  ең алдымен меншікті капитал үлесінің өсуі немесе кемуі, кәсіпорын әкімшілігі мен ресурстардың тиімді пайдаланылуы қызықтырады. Кредиторлар мен инвесторлар несиенің ұзартылуының дұрыстығына, несиелендіру шарттарына, ақшалардың қайтарылу кепілдігіне, өз капиталдарын салудың табыстылығына көңіл бөледі. Жеткізушілер мен клиенттер кәсіпорынның төлем қабілеттілігіне, өтімді активтердің бар болуына және т.б. мүдделі.

Қаржылық жағдай-бұл кәсіпорынның сыртқы ортадағы қызметіне маңызды мінездеме. Ол кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін, іскерлік белсенділігін болашағын аңықтайды. Сондықтанда ұсынылатын көрсеткіштер жүйесінің мақсаты, кәсіпорынның қаржылық жай-күйін көрсету болып табылады. Нарықтық қатынастар дамыған сайын оның қаржылық жағдайы туралы мәлімет алғысы келетін тұлғалар көбейе түседі.

Технология, қаржы, өткізілім мен өндірісті жаңарту аймағында тиімді және нәтижелі шешімдер қабылдау үшін басқарушы қызметкерлерге кәсіпорынның ағымдағы жағдайы туралы тұрақты және үздіксіз мониторинг керек. Қаржылық-экономикалық жағдайды талдау шаруашылық жағдайға қас қағымдағы жағдайын бейнелеп, бар ресурстарды пайдаланудың ең күрделі проблемаларын бөлуге, сөйтіп қалыптасқан нарықтың қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне мақсаттар мен ресурстарды ұйымдастыруға сәйкес келтіру күшін азайтуға мүмкіндік береді.

Бухгалтерлік есеп стандарттары мен  субъектілердің қаржы-шаруашылық қызметі шоттары Бас жоспарының 1997 жылдың 1 қаңтарынан қолданысқа енгізілуі және қаржылық есеп беру нысандарының халықаралық стандарт талаптарына сәйкестендірілуі нарықтық экономика жағдайына сай қаржылық талдаудың жаңа әдістемесін жасауды қажет етті.                                                                   

Қоғамда қаржылық талдау біреудің орынсыз  тілегінен емес, өмірлік аса қажеттілік салдарынан туыңдады: салмақ, ұзындық өлшемін және есептеу жүргізбей, шаруашылық субъектінің мүліктік жағдайы мен оған әсер ететін себептерді білмей, табыс пен шығынды өзара салыстырмай, біріншісінің екіншісінен артық болуына қол жеткізбей шаруашылықты ойдағыдай жүргізу мүмкін емес.                                                                                                                              

Кәсіпорын мүлкіне салынған әрбір  теңге жаңа табыс әкелу үшін осы  қорларды қозғалысқа келтіреді. Жасанды  көрсеткіш пен жоспар үшін жұмыс  істеу келмеске кетеді.                                                                                                                            

Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты жүргізуші субъект ретінде құқық жағдайларын едәуір нығайтып, олардың көптеген өндірістік және қаржылық мәселелерді өз бетінше шешуіне мол мүмкіншілік ашты. Атап айтқанда, ішкі және сыртқы рынокта білікті серікті таңдауға қол жетті, өйткені болашақтағы бірлескен іс-әрекеттің тиімділігі көбінесе осыған байланысты болады. Кәсіпорындар бұрынғыдай жоғарғы жақтың жөн сілтеуімен емес, контрагенттерді (жабдықтаушы, сатып алушы, мердігер, банк және т.б.) қазіргі кезде өз қалауы бойынша алады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты-кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау және оны жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу болып табылады.

  Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді анықтадым:

• экономика,қаржы саласында алған білімімді қолдану;
• өндірістік практикада жинаған тәжірибемді пайдалану;
• қарастырылып отырған мәселе бойынша статистикалық және                       заңнамалық материалдарды жинақтау және өңдеу;
• кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау;
• жүргізілген талдау нәтижелері бойынша  жетіспеушіліктерді анықтау және оларды жою жолдарын ұсыну.

Диплом жұмысының объектісі - Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм»  Акционерлік қоғамы көрсетілген. Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм» киностудиясының негізгі қызметі-көркем, деректі және анимациялық фильмдері өндіру, сонымен қатар шетел фильмдерін қазақ тілінде сөйлету.          Диплом жұмысынң пәні - қаржылық жағдайды талдаудың түсінігін ашуға негізделген. Бұл бөлім өзіне қаржылық жағдайды талдаудың мақсаттары, міндеттері және қажеттілігі, қаржылық талдаудың ақпараттық негізі, әдістері мен тәсілдері туралы ақпараттарды біріктіреді.

Дипломдық жұмыс үш тараудан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.     Диплом жұмысының бірінші таруында Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың теориялық негіздері                                                                                                          Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм» Акционерлік қоғамының қаржылық жағдайын талдау Кәсіпорынның қаржылық жағдайын жетілдірудің негізгі бағыттары

 

 

 

 

 

 

      

       1 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың теориялық    негіздері

 

1.1 Қаржылық жағдайдың мәні және оны талдаудың мақсаты

 

Нарықтық қатынастары  жағдайында кәсіпорыннын қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Бұл  кәсіпорындардың тәуелсіздікке  ие болуымен, сондай-ақ және де басқа  контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік  қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.          

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас бұрын, "қаржылық жағдай" дегеніміз немесе "қаржылық талдау" дегеніміз не, соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде бұл ұғым әр түрлі түсіндіріледі. Профессор А.Д. Шеремет "Кәсіпорынның қаржы (активтер) жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оның қалыптастыру көздерімен (меншіктік капитал және міндеттемелер, яғни пассивтер) сипатталады" деп жазған.                                                                                 

Профессор Н.А Русак  бұл ұғымды былайша анықтайды: «Кәсіпорынның  қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын  жасау, тарату және пайдаланумен си-патталады.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайы  кәсіпорынның қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен қамтамасыз етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруашылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаста болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады.

Кәсіпорынның уақтылы төлеу  мүмкіндігі оның қаржылық жағдайының жақсылығын көрсетеді.                                                                                        

В.М. Радионова мен М.А. Федотова кәсіпорынның қаржылық жағдайы "қаржы ресурстарының калаптасуымен, таратылуы және пайдалануымен көрсетіледі" деп жазады.                                                                                                                                          

М. Н. Крейнина, А.И. Ковалев және В.П. Привалов қаржылық жағдай ұғымын былайша түсіндіреді: ''Қаржылық жағдай - бұл қаржы ресурстарының қолда барын, үлестіріліп таратылуы және пайдалануын сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы".                                                                                           

Профессор И.Т. Балабанов "Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайы, бұл  оның қаржы бәсекелестік қабілеттілігінің сипаттамасын (яғни төлем қабілеттілігі, несие қабілеттілігі) қаржы ресурстары мен капиталды пайдалану, мемлекет алдында және басқа да шаруашылық субъектілерінің алдында өз міндеттемелерін орындау. Шаруашылық субъектісінің қаржылық жағдайын талдаудың келесі түрлерін жүргізеді: табыстылық пен рентабельділік; қаржылық тұрақтылық; несие қабілеттілігі; капиталды пайдалану; валюталық өзін-өзі өтеу" - деп жазады [1] .                                                                                              

С.А. Стуков осы ұғым бойынша өзінің көзқарасын келесі сөздермен баян-дайды: "Кәсіпорынның қаржылық жағдайы - бұл бірқатар көрсеткіштермен си-патталатын оның саулығы мен өмір сүру қабілеттілігін кешенді түрде бағалау".                                                                                                                                   

Жоғарыда берілген анықтамалар  қарастырылып отырған ұғым мәнін  жеткілікті дәрежеде ашпайды, бірақ  олардың әрқайсысында бұл ұғымды дәлірек анықтауға мүмкіндік  беретін ұтымды тұжырымдар бар. Бірқатар түрлі әдістермен есептелетін бірыңғай көрсеткіштерге қарағанда (мысалы, еңбек өнімділігі, қор қайтарымдылығы, өзіндік құн, жалпы табыс, тиімділік) қаржылық жағдай түрлі көрсеткіштерді есептеу нәтижесінде және олардың жалпы бағалауға тигізетін әсерін зерттеу негізінде анықталатыны анық.

Біздің көзқарасымыз бойынша, сенімділік кәсіпорын жұмысының үздіксіздігін және оның төлеу қабілеттілігін көрсетеді.                                                                                                

Осы берілген түсініктерге сүйене отырып, бұл ұғымды былай анықтауға болады:                                                                                                                                    

Кәсіпорынның қаржы жағдайы  осы кәсіпорынның белгілі бір  кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.                                                                                              

Ал кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы нені білдіреді? Бұл сұрақ та арнайы оқулықтарда түрліше түсіндіріледі. Бір авторлар қаржылық тұрақтылықты "өз қаражаттарын шебер пайдалану қабілеттілігі, жұмыс процессінде үздіксіздігін қамтамасыз ететін қаржының жеткілікті болуы" деп түсіндіреді. Қаржылық тұрақтылық - меншікті және қарыз қаражаттарының байланысы деп жазады. Енді біреулер "өз қаражаттары есебінен активтерге (негізгі қорлар, материалдық емес активтер, айналым қаражаттары) жіберілген қаражаттарды жабатын, сондай-ақ өтелмеген дебиторлық және кредиторлық қарыздарға жол бермейтін және де өз міндеттемелерін уақтысында қайтаратын шаруашылық субъектілері қаржылық тұрақты болып табылады" деп жазады.