Ипотекалық несиелендірудің теориялық негіздері

      Ескерту: дерек көзі – ұйымның  бухгалтерлік балансы 

      Жылдам  өтімділік коэффиценті. Мағынасы бойынша  ағымдық өтімділік коэффицентіне  ұқсас. Алайда, айналым активтерінің есебінен ең өтімсіз бөлігі - өндірістік запастар есептелмейді.

      2004 жылы : 186 861+197 590/993 515=0,38

      2005 жылы: 624 027+1 903 044/660 573=3,82

      2006 жылы: 735 714+4 633 693/3 403 279=1,57.

      Бұл көрсеткіш 2005 жылы 2004 жылмен және 2006 жылмен салыстырғанда едәуір жоғары болды, ол дебиторлық қарыз көлемінің өсуіне байланысты. Ал 2006 жылы бұл көрсеткіштің төмендеуі ағымдағы міндеттемелердің көлемінің өсу салдарынан болды.

      Кәсіпорынның 2004 жылы ағымдық міндеттемелерді 38 % ғана төлеу мүмкіндігі болды, алайда 2005 жылы жағдай жақсарып, кәсіпорынның ұсынылған мәннен артық деңгейде болуы кәсіпорынның ағымдық міндеттемелерін толық өтеуіне мүмкіндігінің жоғары екндігін көрсетеді.

      Абсолютті өтімділік коэффиценті. Қысқа мерзімді қарыздық міндеттемелердің қандай бөлігінің  қажет жағдайда қолда бар қаражаттар есебінен өтелетіндігін көрсетеді.

      2004 жылы: 186 861/993 515=0,18

      2005 жылы :624 027/660 573=0,9

      2006 жылы: 735 714/3 403 279=0,21.

      Ұсынылған мән бойынша ұйым тек қана 2006 жылы сәйкес келді, бірақ 2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда жағдай едәуір жақсарды.

      Активтердің мобильділік коэффиценті (айналым құралдарының активтегі үлесі).

      2004 жыл :  1865388/12346727=0,15

      2005 жыл :  1619388/16671975=0,09

      2006 жыл :  3461302/24498200=0,14

      Айналым активтерінің көлемінен айналымнан тыс активтер көлемі басымырақ екені  байқалады. Айналым активтері 2004 жылы 15 %, 2005 жылы 9 %, 2006 жылы 14 % құрады.

      Ағымдық активтердегі ТМҚ үлесі.

      2004 жыл :  40566/1865388=0,02

      2005 жыл :  22184/1619388=0,01

      2006 жыл :  330299/3461302=0,09

      ТМҚ өтеудегі меншікті айналым құралының үлесі. Меншікті айналым құралдарымен өтелетін запастар құнын көрсетеді. Бұл көрсеткіш бойынша ұсынылатын төменгі шек 50 %

      2004 жыл : (1865388-993515)/40566=21,5

      2005 жыл :  (1619388-660573)/22184=82,5

      2006 жыл :  (3461302-3403279)/330299=0,17

      ТМҚ өтеу коэффиценті.

      2004 жыл :  (2796438+8556774+372144-10481339)/40566=30,6

      2005 жыл :  (3197090+12814312+189710-15052587)/22184=51,7

      2006 жыл :  (3743444+17351477+196185-21036898)/330299=0,76

      Төлемқабілеттіліктің  жалпы көрсеткіші. Кәсіпорын бойынша бұл көрсеткіш 2006 жылы жоғары, ал 2004,2005 жылдары төмен деңгейде болып келесіні құрайды:

      2004 жыл: (186861+0,5*197590+0,3*40566)/(372144+0,5*524304+

      +0,3*5632275 )=0,13

      2005жыл:(624027+0,5*1903044+0,3*22184)/    (189710+0,5*314682+0,3*7642968)    = 0,55 

      2006жыл:(3743444+0,5*4633693+0,3*330299)/(196185+0,5*2518400+

+0,3*9901969) = 1,4

      «Астана-Финанс»Ипотекалық  Ұйымы»АҚ қаржылық жағдайын талдай келе, келесілерді атап өтуге болады: ұйым өз қызметін дамыту үстінде, оның қаржылық көрсеткіштері жылдан жылға өсуде, ол анықталған кезең бойынша қаржылық - шаруашылық қызметінің нәтижелілігін, қаржылық тұрақтылығын білдіреді.  

2.2 «Астана-Финанс»Ипотекалық Ұйымы»АҚ –ның   ипотекалық несие портфелінің құрамын талдау 

     Тұрғын  үй құрылысын ипотекалық несиелендіру қызметін ұйым Астана, Атырау, Алматы, Орал қалалары нарықтарында жүргізеді. Алматы, Атырау, Орал қалаларындағы ипотекалық несиелендіру аймақтағы ұйым филиалдары арқылы жүзеге асырылады. 

     Ұйым  Астана және Атырау қалаларында «Ипотекалық несиелендіру мен тұрғын үй құрылысы бағдарламасы» бойынша жүзеге асырушы агент ретінде қызмет атқарады. Бағдарламаның артықшылықты мақсаттары болып халықты өз меншікті қаражаттары есебінен тұрғын үймен қамтамасыз ету жүйесін қалыптастыру, жергілікті аймақтарда тұрғын үй нарығын дамыту, тұрғын үйді сату және несие беру арқылы пайда табу. 
 

                                                                                                                                                                                                                                                                     

 

  
 

 

 
 
 
 

 
 
 
 

    Сурет 3.  «Астана-Финанс» ИҰ» АҚ ипотекалық несиелендіру бағыттары

    Ипотекалық  несиелендірудің әрбір бағытының  өзіндік ерекшелігі бар. Несиелендіру нарығына және қарыз алу мақсатына байланысты ұйым ұсынатын ипотекалық несиелері бойынша сәйкесінше шарттарды қолданады. 

Кесте 8 

    «Астана-Финанс»ИҰ»АҚ ипотекалық несиелерді беру шарттары 

        Ескерту: дерек көзі- ұйымның Несиелік Комитет отырысының хаттамасы 

      «Астана-Финанс»  ИҰ»АҚ мол тәжірибесі мен қаржылық қуатын, бар мүмкіндіктерін пайдалана отырып,  барлық клиенттерінің қажеттіліктерін қанағаттандыруға қызмет етеді. 

Кесте 9

    Ипотекалық  несиелер портфелінің құрылымы

                                                                                                    млн. тг.

      Ескерту: дерек көзі – ұйымның жылдық есебі 

    Берілген кесте деректеріне сүйенсек, алғашқы нарықта пәтерлерді сатып алу ипотекалық несиелер және кірістер портфелінің ең ауқымды бөлігін құрайды, яғни сәйкесінше 77,4 % және 67,14 % құрап отыр.

    Қазіргі кезде «Ипотекалық несиелендіру және түрғын үй бағдарламасына» сәйкес алғашқы нарықта тұрғын үй сатып алу үшін жеке тұлғаларды несиелендіру жүзеге асырылуда.

    Тұрғын  үйлерді салушылар мен алғашқы  нарықта тұрғын үйлерді сатып алушы жеке тұлғаларды несиелендіруге қатысу тұрғын үйлерге тапсырыс берушілерді несиелендіруден ипотекалық несие беру арқылы тұрғын үйлерді өткізуге дейінгі процесті бақылауға мүмкіндік береді.

    Ипотекалық  несиелендіру - тұрғын үйлерді өткізудің тиімді әрі сұранысқа ие әдісі болып табылады. Ипотекалық неселендіру несиелік портфельдің көлемін ұлғайтып және сәйкесінше несиелік операциялардан түсетін кірістердің көлемін ұлғайтты. Оны келесі кестеден көруге болады: 

Кесте 10

                Түрлері бойынша несиелік портфельдің классификациясы 

                                                                                                                    млрд.тг

      Ескерту: дерек көзі – ұйымның жылдық есебі 

      Несиелік портфель құрылымында тұрғын үй құрлысын несиелендірудің үлесі көп. Тұрғын үй құрлысын несиелендіру көлемі 2004 жылдың 4 411,1 млрд. теңгеден 2005 жылы 5 854 млрд.теңгеге өсіп, несиелік портфель көлеміндегі үлесі 48,67 % - дан 43,23 % дейін азайды. Құрылысқа берілген несиелердің үлесінің кемуі жалғасып, 2006 жылы 41,36 % құрады. Мұндай несиелердің көлемі абсолюттік қатынаста азаймай, керісінше өсуі портфельдің диверсификацияланғанын білдіреді. Ұйымның ипотекалық несиелендіру қызметінің кеңеюі ипотекалық несиелендіру үлесінің 2004 жылы 1 159,2 млн.теңге немесе 12,79 % - дан 2005 жылы 2 560,1 млн.теңге немесе 18,91 % дейін өсуіне алып келді. Бірақ, 2006 жылы оның үлесі азайып, 18,71 % немесе 3 241,67 млн.тг құрады.  Осылайша, 2005 жылы ипотекалық портфель 1 400,9 млн.теңгеге, 2006 жылы 681  млн.теңгеге өсті. Берілген мәліметтер ипотекалық несиелерге деген сұраныстың бар екендігін және бұл саладағы ұйым қызметінің бәсекеқабілеттілігін куәландырады. Несиелік портфельдің көлемінің өсу динамикасын келесі суреттен көруге болады: 

      

    Сурет 4. Ұйымның несиелік портфелінің көлемі 

      Ұйым  қызметінің басты мақсаты несиелік портфель сапасын жақсарту болды  табылады. Оған берілетін несиелер бойынша талаптарды қатаң сақтау саясатын қолдану және несиелік портфель сапасының мониторингін жүргізу арқылы қол жеткізуге болады.  

    Кесте 11

    Портфельдің сапалық мінездемесі

                                                                                                              млрд.тг