Ипотекалық несиелендірудің теориялық негіздері

p align="justify">  қызметін талдау 

     Ұйымның қаржылық жағдайы және оның тұрақтылығы  ұйымның қандай мүлкі бар және капиталы қандай активтерге салынып, қандай көлемде табыс әкелетіндігіне байланысты./Қосымша Б/

      Компания қызметінің қаржылық нәтижелерін сипаттай отырып, активтер мен меншікті капиталдың қозғалысы ұйым көрсететін қызмет түрлерінің кеңеюінен, нарық коньюнктурасының өзгеруінен, несиелік портфель мен міндеттемелердің құрылымын оңтайландырумен байланысты екенін көреміз. Бұл процестерді активтер, меншікті капитал және міндеттемелер құрылымын талдау арқылы көруге болады.

      1-кестеде  көрсетілген активтер құрылымынан  бастайық. 

Кесте 1  

     «Астана—Финанс»ИҰ»АҚ-ның активтер құрылымы 

     Ескерту: дерек көзі - ұйымның бухгалтерлік балансы 

     1-кесте  мәліметтерін талдай  отырып, келесі шешімге келуге болады: талданып отырған мерзім бойына ұйымның активтері өсу үстінде болды, егер 2004 жылы активтер 12 346 727 мың тг болса, 2005 жылы олар 16 671 975 мың тг, ал 2006 жылы 24 498 200 мың тг дейін өскен. Бұл ұзақ мерзімді  активтер сомасының өсуімен байланысты, олар 2004 жылы – 10 481 339 мың тг,         2005  жылы – 5 052 587 мың тг, ал 2006 жылы - 21 036 898 мың тг құрады.

     Сонымен қатар,қысқа мерзімді активтер сомасының  азаюын айта кеткен жөн, олар 2005 жылы 246000 мың тг. азайып, 1619388 мың тг. құрады,         2004 жылы 1865388 мың тг., ал 2006 жылы 3461302 мың тг. құрады. Бұл жағдай қысқа мерзімді қарыздардың үлесінің азаюының әсерінен қалыптасты, 2004 жылы үлесі 8,5%, 2005 жылы - 1,3%, ал 2006 жылы - 3,8% құрады. Сондай-ақ, салықтар және басқа да міндетті төлемдер бойынша бюджетке талаптар бабының төмендеуі әсер етті, олар 2004 жылы - 1,5%, 2005 жылы - 0,8 %, ал 2006 жылы - 0,8 % құрады. Яғни осыдан шығатын қорытынды: талданып отырған кезең бойына активтер көлемі өсу үстінде болды, оған ұзақ мерзімді активтердің өсуі әсер етті. Қысқа мерзімді активтердің азаюы қысқа мерзімді қарыз көлемдері мен салықтар және басқа да міндетті төлемдер бойынша бюджетке талаптар бабының төмендеуі әсерінен болса да, жалпы активтер сомасына әсер еткен жоқ. 

       Кесте 2

     Меншікті  капитал құрылымы 

     Ескерту: дерек көзі – ұйымның бухгалтерлік балансы 

     2004 ж. меншікті капитал 2 796 438 мың тг құрады, 2005 ж. - 3 197 090 мың тг , ал 2006 ж. - 3 743 444 мың тг құрады. Мұндай тенденция меншікті капиталдың есепті жыл бойынша алынған кіріс, жарғылық капиталдың өсу әсеріне негізделеді, алайда талданатын кезең бойынша өзге де резервтер өзгеріссіз қалады, олар 24 541 мың тг құрады.

     Бұл ұйымның жоспарланбаған шығындар жағдайына өз резервтерін ұлғайтпауын көрсетеді. Сондай-ақ, 2004 -2005 жж. резервтік каптитал 383 000 мың тг құрап, ұлғаймағандығын көрсетеді, алайда 2006 ж. ол күрт өсіп,  742 638  мың тг құрады. Бұл талдаудан шығатын қорытынды: меншікті капитал талданып отырған кезеңде өсу үстінде болды, оған алынған кіріс көлемі, жарғылық капиталдың 2006 жылы өсуі әсер етті.

Кесте 3

Ұйымның міндеттемелер құрылымы 

     Ескерту: дерек көзі- ұйымның бухгалтерлік балансы 

     2005 ж. міндеттемелердің жалпы көлемі 2004 жылмен салыстырғанда              3 924 596 мың тг өсіп, 13 474 885 мың тг құрады. 2006 ж. міндеттемелер сомасы  20 754 756 мың тг құрады. Міндеттемелер құрылымында шығарылған қарыздық бағалы қағаздардың ұлғайғаны байқалады, олар 2004 ж. 2 847 493 мың тг, 2005 ж.5 089 997 мың тг және 2006 ж. 7 373 869 мың тг құрады. Және де ұзақ мерзімді займдар үлесінің өсуі байқалады, олардың үлесі 2004 ж. - 58,9 %, 2005 ж. - 56,2 %, 2006 ж. - 47,7 % болды, ал алынған қысқа мерзімді займдар 2004 ж. - 5,6 %, 2005 ж. - 2,4 %, 2006 ж. - 12,1 % құрады. Бірақ міндеттемелер құрылымында мерзімі кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер үлесі төмендеді:    2004 ж. - 0,8 % -дан 0,6 % дейін, 2005 ж. 0,4 % дейін төмендеп, қысқа мерзімді кредиторлық қарыз 2004 ж. - 3,9 %, 2005 ж. - 1,5%, 2006 ж. - 0,9% құрады. Осыдан қорытынды шығаратын болсақ, міндеттемелердің өсуі қарыздық бағалы қағаздарды шығаруды ұлғайту негізінде және ұзақ мерзімді қарыздар үлесінің өсуінен, сонымен қатар алынған қысқа мерзімді  қарыздардың көлемінің өсуімен байланысты.Міндеттемелер құрамындағы мерзімі кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер үлесінің, қысқа мерзімді кредиторлық қарыздың төмендеуі жалпы міндеттемелер көлеміне айтарлықтай әсер еткен жоқ.

     Ұйым  балансы негізінде ҚР Ұлттық Банкі екінші деңгейлі банктер үшін  бекітілген пруденциалдық нормативін есептеуге болады.  «Астана-Финанс»Ипотекалық Ұйымы» АҚ үшін меншікті капитал жеткіліктілігі коэффицентін есептейік. 

Кесте 4

Меншікті капиталдың жеткіліктілігі коэффиценті 

                                                                                           мың тг

     Ескерту: дерек көзі – ұйымның жылдық есебі  

     Пруденциалды  нормативтер көрсеткіштерін есептей  келе, келесідей шешім қабылдауға болады: бірінші деңгей капиталы 2006 ж. минималды деңгейден асып 0,07 құрады, 2005 ж. - 0,2; 2004 ж. - 0,1 – ге тең  болды, оған жарғылық капитал және материалдық емес активтердің өсуі әсер етті. Екінші деңгей капиталы 2004 ж. және 2006 ж. бір деңгейде болып, 0,03 құрады, ал 2005 ж. оның көлемі азайып, 0,02 құрады. Барлық талданып отырған кезең бойынша екінші деңгей капиталы ҚР Ұлттық Банкімен бекітілген минималды деңгейінен төмен.  Ұйым капиталы жыл сайын өсу үстінде, 2004 ж. –            1 949 480 мың тг, 2005 ж – 2 224 084 мың тг, 2006 ж. – 2 663 869 мың тг құрады. Ұйым капиталының өсуі қаржылық шаруашылық қарекетінің жағымды нәтижесін көрсетеді.

     Ағымдық өтімділік коэффиценті төмендеп, 2006 ж. оның мәні - 3,5;   2005 ж. - 12,6; 2004 ж. - 3,8 құрады.

     Негізгі құралдар және өзге де қаржылық емес активтерге салынған ұйым инвестицияларының максималды көлемі коэффиценті өсіп, 2004 ж. - 0,03;    2005 ж. - 0,02 және 2006 ж. - 0,5 құрады. Алайда, берілген коэффиценттің ұсынылатын мәні 0,5 аспауы тиіс, сондықтан ол қажетті деңгейде.

     Жалпы алғанда, ұйымды кейбір коэффиценттердің бекітілген нормадан төмен болуына  қарамастан қаржылық тұрақты, төлемқабілетті деп атауға болады.

     Қаржылық  нәтижелерді талдау мақсаты - компания жүргізетін операциялардың пайдалылығы болып табылады. Мұндай қызметті талдау пайдалылығы аз операцияларды анықтап, көп мөлшерде кіріс алу үшін шараларды қолдану.

     Инфляция  жағдайында берілген несиелер бойынша  пайыздар есебінен кіріс алу мүмкіндігі төмендейді, сондықтан  ұйым қызметін талдау барысында осындай жағдайлардың әсер ету салдарынан қосымша кіріс алу көздерін қолданды.

     Кірістерді  талдау 5-кестеде көрсетілген. 

Кесте 5

     Ұйым  кірістерінің құрылымы