Машиналар, жабдықтар мен көліктік құралдар

Біртекті объектіні дайындауға кеткен өзіндік құн бағаланатын  объектінің дайындау өзіндік құнына жақын және берілген объектілердің  өндірістік факторларын қалыптастыруға ықпал етеді.

Біртекті объект бағасы өндірістің толық өзіндік құнынан, кәсіпорынның таза пайдасынан, пайдаға салынған салықтан, сауда үстеме бағасымен  НДС-тен құралады. Біртекті оъектіні дайындауға кеткен өзіндік құн:

 

                         Сп.од =                                (2.1)

 

Мұнда:

Ц_од-біртекті объект бағасы(НДС қосқанда);

НДС және Н_пр- қосымша құнмен пайдаға сәйкес салық мөлшерлемесі;К_р- өнімнің пайдалылық көрсеткіші, таза пайда үлесі және сауда үстеме бағасының бағаға қатынасы.

Пайдалылық көрсеткішін анықтау  үлкен қиындық тудырады. Ол нарықтағы  біртекті объектінің сұранысына тәуелді. Мыс: өнімді жоғары сұранысымен қолданушыға  пайдалалақ көрсеткіші 0,25-0,35, орташа сұраныспен қолданушыларда пайда көрсеткіші  0,10-0,25 аз сұраныстағыларда 0,05-0,10.

С_н бағаланушы объектісінің толық өзіндік құны біртекті объектінің өзіндік құны бойынша есептеледі, сонымен қатар , түзетулер негізіліп, объектілер құрамы арасындағы  айырмашылықтар есепке алынады: сұранысқы ие емес объектілердің бағасы шығарылып тасталады., сонда, олардың қзіндік құндары қөзара тең болады.

2 Элементтер бойынша  есеп айырысу

Бұл әдісті бағаланатын объект бірнеше  құрамды бөлшектерден құралған және нарықтағы белгілі бағаны иемденген  жағдайда қолануға болады. Осыдан шығатын  қортынды бойынша нарықта өнім жинақталмаған , оны тұтынушы өзі жинақтаған жағдай. Мысалға: компьютердің жинақталған  бөлшектерінің бағалау құны. Басқа  мысал: әмбебеп жабдықтарының бірнеше  данасынан жинақталған технологиялық  желідегі тасқындардың бағалау құны.

Осы әдіспен жасалған дәйектілігі.

1 Жеке алуға болатын негізгі  бөлшектердің тізбеісін шығарады. Және бағалаушы объектінің құрылымын  талдайды.

2 Объектінің әр бөлшегі туралы  бағалық ақпарат жинастырады.  Егер бағалар әртүрліуақытқа  сай болса, онда оларды бағалау  уақытына әкеліп  индекстейді. 

3 Объекті бөлшектерінің бағалары  туралы мағлұматты объектінің  толық өзіндік құнын есептеуге  пайдаланады, ол формула:

 

                             С_п =(1+К_соб) Σ Ц_{ел.                                                                                                          (2.2)}

 

Мұнда:

  Σ Ц_ел – бөлшектердің бағасын есептеу арқылы шығарылған объектітінің сомалық құны.

К_соб-дайындаушының шығындарын есептеуші коэфициенті.

Қалпына келтіру құнын есептейді:

 

                                                   Sв =                                                 (2.3)

 

3 Шығындарды талдау  және индексациялау

Бағалау  тәжірибесінде кең қалыптасқан  әдістердің бірі-объектінің ескі құнын (бағасын) түзетушу индекстердің көмегімен  нақты баға деңгейіне әкелуі. Берілген объектіге жататын сол группа өнімінің бағалық индексі белгілі  болса, ескі бағаның әрекет уақытынан  бағалау уақытына дейінгі уақыт  интервалында объект бағасының тікелей  индекстелуі жүзеге асырылды.

Бұл әдістің ерекшелігі, объектінің жалпы құнын индекстемейді, тек  қана өзіндік құнды құрайтын шығындарға ғана индекстеледі. Мұндай жағдайда объект өндіріске кеткен ресурстардың бағалық  индексі негізгі жжұмысты атқарады. Дайын өнімнің бағалық индекстеріне қарағанда ресурстардың бағалық  индекстері туралы ақпарат оңай.

Шығындық көрсеткіштердің есебін бағалау мезетінде көрсету ұшін, сол көрсеткіштердің жағдайына  қарай бастапқы мезетін түзетілген индекске көбейту керек. Түзетуші индекс- ресурстардың бағалық индексінің бағалау  мезетіне , сол ресурстың бағалық  индексінің бастапқы мезетке қатысын  айтамыз.

Объектінің бастапқы құнынан жылжи  отырып, формула бойынша оның толық  өзіндік құнын анықтауға болады:

 

                  Сп= [(1-Нпр-Кр) Sисх.]/ (1- Нпр)                                          (2.4)

 

Мұнда:

  S_ucx- анықталған мезетіндегі объектінің бастапқы құны.

          Шығарылған ресурс түрлері бойынша,экономикалық элементтері бойынша өзіндік құнның құрылымы қойылады.тәжірибелік мақсаттар үшін өзіндік құнның шығындарын төрт экономикалық элементтері бойынша топтарға бөлуге болады:материалдар(М),қуат көзі(Э),еңбек төлемдері(Т),амортизация(А)

Шығындар деңгейіне қарағанда  шығындар құрылымы тұрақты.Құрылымды  бағалау үшін дайындаушы кәсіпорындардың  немесе жыл сайынғы нақты статистикалық  көрсеткіштер қолданылуы мүмкін. Құрылымдық пайыздық арақатынастар толық өзіндік  құнды құрайтын көрсетілген төрт экономикалық элементтерді есептеу  арқылы жүйеге асады.

         Әрі қарай,түрлеріне байланысты шығындарға сол немесе басқа бағалық индексті немесе индекстелген  көрсеткішті қолданады.Егер обьект негізінен қара металдан жасалса,онда материалға кеткен шығындарды индекстеу үшін қара металл өнімінің бағасын пайдаланады.Сонымен қатар обьектіде түсті металл қоймалары болса,онда қара металл өнімінің бағалық индексі мен түсті металл өнімінің бағалық индексін құрамдастыру арқылы материалдың бағалық индексін алады.Қуат кқзіне кеткен шығындарды электр энергиясы өнімінің бағалық индексі мен Iмаш машина жасау өнімінің бағалық индексін біріктіретін кешенді индексті қолданады.

        Бағалау мезетінде объектінің өзіндік құнын тауып, индекстелген шығын-дарының соммасын шығарады. Көрсетілген формула бойынша өзіндік құн құнға айналады.

        Шығындарды индекстеу және талдау әдісіне үлкен абайлаушылықпен қарау қажет.Біріншіден,нақтысыздық экономикалық элементтердің өзіндік құн құрылымын анықтауда пайда болады.Әдетте өзіндік құн  құрылымы жеткілікті тұрақты болатын,бірақ оған факторлар қатары ықпал етеді.Күрделі обьектілер мен еңбекті көп қажет ететін дайындаушыларда еңбек төлемдеріне кететін шығындар үлесі жоғары.Ауыр және металды көп қажет ететін  обьектілердің өзіндік құны  үшін материалды шығындардың  үлес салмағы маңызды.Екіншіден,қолданыстағы ресурстар мен бағалық индекс шығарылған сол «себептегі»тауарлар бір-бірімен ұқсас деп бекітуге болмайды.Үшіншіден,алдағы кезең ішінде бағалық  индекстерді динамика бойынша болжаудың өзі қателіктерге алып келеді.Бірақта,бір ғана түзетуші индекс бойынша құндардың тікелей индекстелуіне қарағанда экономикалық элементтер бойынша сараланған индекстер сенімді нәтиже береді.Әсіресе,жоғары инфляция кезінде, ұзақ уақыт аралықтарындағы индекстелуден жалтарған жөн.

4 І рілендірілген нормативтер  бойынша құн мен өзіндік құнның  есебін шығару

Егер обьектінің құрастырылған құжаттамасы болса  және бағалаушы өндіруші кәсіпорыннан ақпарат ала алса,онда оның ірілендірілген нормативтер бойынша обьектінің құны мен дайындаудың өзіндік  құнын есептеуге мүмкіндігі болады.Бағалаушы  іріленген нормативтер бойынша  есеп жүргізе алады,ол үшін көлік  және жабдықтар өндіруші кәсіпорыннан алған ақпаратты талдап,есептеу  алгоритіміне түсіріп және жүйелеп  жинау қажет.Ірілендірілген есептеулерге дайындау технологиясы бойынша бағаланатын  обьектіге ұқсас өнімнің өндіріс  ортасынан,өндірісті ұйымдастыру  және материалдық құрамынан ақпарат  қажет.Сонымен қатар,функционалды және конструктивті жағынан  ұқсастарды алу қажет емес.Мысалға,тігін  станогы,қорапталған көлік және т.б. станоктар  тағайындалуы және құрамалары бойынша әртүрлі екенін көрсетеді.Бірақ,олар жасалынған  материалдар құрамы,дайындайтын  технологиясы мен жабдықтары,кейбір жинақтама өнім үлгілері жағынан  ұқсас.Олар бір машина жасау зауыдынан  шығуыда мүмкін.  Ірілендірілген нормативтер бойынша өзіндік  құнды есептеу құрастырушылық –жобалар мен бастапқы сатыдағы HUP және OKP өнімдерін  жасауға негізделген технико-экономикалық зерттеу ұйымдарында кеңінен  қолданылады.Бұл әдістерді бағалау  тәжірибесінде де қолдануға болады.Қандай да бір ресурстың бірлігіне әсер ететін факторға сипатталған шығындардың  салыстырмалы немесе сыбағалы көрсеткіштер нормативті шығындар екенін түсіндіреді.Әртүрлі  шығындардың бірігуін ірілендірілген нормативтер деп айтуға болады.Мысалға, жиынтық өнім бірлігіне кеткен материалдық  шығындардың үлесі ірілендірілген норматиыті құрайды,себебі, өнім құрамына кететін әртүрлі материалдарға  жұмсалатын, соның ішіне технологиялық  электр энергиясы мен отынға кететін  шығындарды құрайды.

Өнеркәсіптің  әртүрлі салаларында ірілендірілген нормативтердің көмегімен өндірістің өзіндік құнын есептеу әдістемесі қолданылады. Әдістемелер өнімдердің, технологиялардың және өндірісті ұйымдастыру  ерекшелігімен түсіндірілетін нормативтердің жүйесімен есептеу алгоритмдері бойынша айрықшаланады. Алайда, осы  қолданылатын әдістемелерде көп  ұқсастық бар.Біріншіден, шығындар нормативтерінің  құрамы шектеулі және бұйымның өзіндік  құнының 70% жуығын құрайтын шығындардың  кешенін де қамтиды. Екіншіден, өнімдердің ерекшелігімен олардың өндірісіне байланысты ірілендірілген нормативтерді  есептеу үшін осы немесе басқа  да әсер етуші факторларды таңдайды. Мысалы, материалды шығындар үшін әсер етуші фактор ретінде әдетте бұйымның конструкциясының салмағын алады, бірақ, келесідей басқа да факторлар  таңдап алынуы мүмкін: конструкция  көлемі, қуаттылық , жұмыс ауданының  көлемі және, т.б, үшіншіден, шығындар нормативтері үшін оарды қолдану аймақатры  анықталады және бұл нормативтер  объектінің тобына және әсер етуші  факторлардың ауқымына сәйкес сараланады. \

2. Машиналар мен құрал жабдықтар  және көлік құралдарын бағалауда  компьютерлік бағдарламалардың  қолданылуы

 

2.1.Компьютерлік диагностика

 

          Автомобильдің диагностикасы бөлшектер мен тораптардың ақауы мен тозуын анықтау мақсатында автомобильдің барлық тораптары мен агрегаттарын тексеруді білдіреді. Автомобильдің толық диагностикасына қозғалтқыштың және тұтандыру жүйесінің компьютерлік диагностикасы, жүріс бөлігінің диагностикасы, тежегіш жүйесінің диагностикасы, электр жабдығының диагностикасы және түтін шығару диагностикасы міндетті түрде кіреді. Берілісті ауыстырудың автоматты қорабымен (БААҚ) жабдықталған автомобильдерде тағыда БААҚ диагностикасы жүргізіледі. (Жабдықтар және мамандардың болуын міндетті түрде көрсету тиіс).    Заманауи автокөлік құралдарының құрылысының күрделенуіне және олардың жұмыс қабілетін сақтау үшін тиімді техникалық диагностика құралдарын дамытудың бір жолы, микропроцессорлар мен компьютерлерді қолдана отырып диагностикалық құрылғыларды жасау. Мұндай диагностикалық құрылғылардың дамуы басты екі бағытта жүреді. Бірінші бағыт – микропроцессорлы негізгді автоматтандырылған диагностикалық кешендер жасау. Микропроцессор сыртқы электрі және механикалық құрылғыларды басқаруды жүзеге асырады. Олар диагностикалаудың тығыз тәртібін қалыптастырады және белгілі бір программа бойынша жұмыс жасап диагнозын шығарады. Мұндай комплекстер көбінесе тарспециализациялы және олардың қолдану аясы тар.Келесі бағыт – сыртқы құрылғыларды басқару үрдісін автоматтандыру және диагностикалық ақпаратты өңдеуде кең таралған жеке компьютерлерді қолдану.Екінші бағыттың келешегі бар бағасының төмендігі, технологиялылығының жоғарғы көрсеткішімен конструкциясының сенімділігі, сонымен қатар жаңа автокөліктер құрылысындағы өзгерістерге байланысты қайта реттеу мүмкіндігі бар.РС базасындағы диагностикалық қондырғылардың (өзінің) құрамында келесі негізгі элементтері бар: тестілік режим беретін құрылғы; бастапқы түрлендіргіштер (датчиктер); жеке компьютер: РС мен датчиктер өзара әрекеттесуін қамтамасыз ететін интерфейс. Осындай типті диагностикалық комплекстерді келесі шетел фирмалары шығарады: SUN (Голландия), Techno (Италия), OCT(АҚШ) және басқалар. Аппаратты құралдардан басқа мұндай комплекстер оригиналды программамен қамтамасыз етіледі және олардың бағасы аса жоғары .Автоқызмет көрсету мен АТК құрылғыларды сатып алуға арзан және тиімді құрылғыларды жасау керек   Оны жасау кезінде, құрылымды қарапайымдау және арзандату мақсатында бірыңғайластырылған элементтер санын барынша көп қолданылған. Мысалы: бастапқы түрлендіргіштердің негізгі жинағы қолданылған. Бұл жабдықтарды Новгородтық зауыты авто арнайы жабдықтар, қоректендіру блогы және РС – 286 корпусы, қара – ақ манитор.Жасалған диагностикалық комплекс өзінің төмен бағасына қарай, кемшіліктері де бар. Негізінен IBM компьютерлерімен сәйкессіздігі. Осыған байланысты аталған жобада IBM сәйкес компьютер базасындағы диагностикалық комплекстерді. Комплекстің бірегей бөлігі болып графикалық бөлімде көрсетілген бастапқы түрлендіргіштер болып табылады. Бағдарламаның негізін симилуцкий жоғары дәрежелі тілде жазған Turbo Pascal 7.0 бағдарламасы құрайды. Бағдарламаны іске қосқаннан кейін манитор экранына бас мәзір шығады. Онда келесі негізгі пункттер орналасқан: негізгі өлшем - өлшемдер R.C нормативтер . оператор басқару түймелерімен керекті пункті таңдайды. Негізгі өлшеу пункті болып табылады. Бұл режимде көрсеткіш алынған ақпарат өңделіп, манитор экранына сандық түрде келесідей диагностикалық параметрлерді көрсетеді: электр тізбегіндегі ток күші, қозғалтқыш иіндібілігінің айналуы жиілігін, атомдыру бұрышының озуын, үзгіш константілерінің тұйықталған кезіндегі бұрышы және т.б. «остцилограмма» пунктінде оталдыру жүйесінің бірінші және екінші орамы мен автокөлік борттық желілеріндегі кернеудің өзгеру графигін тұрғызады. «Жұмыс тиімділігі» пунктінде кезектеп өшіру әдісімен қозғалтқыш цилиндрлерінің жұмысының сапасын анықтау жүргізіледі.Дәстүрлі К – 461, К - S11, Элкон – S300 типті моторотестерлермен салыстырғанда аталған диагностикалық комплекс аса жоғарғы қолдану технологиялылығы мен ерекшеленеді. Диагностикалау уақытын қысқартумен, диагноз қоюдың автоматтандырылғанымен қосымша көрсеткіш қосу арқылы бақыланылатын параметрлерінің санын шұғыл кеңейтуге мүмкіндік беруі. Жалпы алғанда ADK қолданудың тиімділігі дәлдіктің жоғарлауымен диагностикалау құрылғыларын жұмысқа жорамды жағдайда ұстау мен сатып алудағы шығындардың азайуымен, диагностикалауда еңбек сиымдылығын төмендету мен технологиялық үрдісті механизациялау мен автомантизациялау көрсеткіштерінің өсуімен сипатталады. Автокөлiктi диагностика әр түрлi түйiндер және агрегаттардың жұмыстың күйiн дұрыс бағасы үшiн қолдану қажеттi жабдықтың тiзiмдерi ойлайды. Кешендi сипаттың автокөлiктерiн диагностика анық емес нәтижелердiң алуын тәуекел кiшiрейтуге үшiн тасысуы керек. Автокөлiктi диагностика дәл қазiр қажеттi жұмыстардың жүзеге асыруды қағидасының анықтауы үшiн автомобильдi жөндеудi алдында сервистердiң базасында жүргiзiледi. Тiзiмнiң тiзiмi автокөлiктi диагностиканың өткiзулерiнен кейiн қалыптасады сала олар шығуды нақты ахуал бойынша алмастыруға кереккен қордағы жиiрек. Машиналардың диагностикасы электрондық басқару жүйелерiндегi қателiктiң кодтарының бар болуын анықтауға мүмкiндiк берген және сәйкесiнше қажеттi жұмыстардың тiзiмi көлiк құралдың барлық айтылған технологиялық параметрлерiн қалпына келтiру үшiн сол үшiн болжау компьютер диагностикасы жүргiзiлетiн бастайды. Әдiстеменiң берiлiстi ауыстырып қосуды автоматты қораптың диагностикасы үшiн мүмкiндiк беретiн трансмиссиялық сұйықтың сапасын анықталып, сонымен бiрге оның күйiнiң басқа параметрлерi айқындалуға қолданады. Автокөлiктi диагностиканы процесстегi мотордың бағасының жанында компрессия өлшенедi, сонымен бiрге көрсетулерге арналған IЖҚтың iшкi күйiн эндоскопиялық тексеру жүргiзiледi. Барлық жұмыстар барлық қажеттi жабдықтың спектрi бар болатын автосервистi базасында жиналған потенциал жөндеуге қатысты автокөлiктерi өзi күрделi процесстердi шешуге мүмкiндiк бередi орындалады.Компьютер диагностикасы автомобильдi жөндеудi алдында автосервистердi базасында жүргiзiледi. Сол автокөлiктi диагностика iске асатында жағдайда, онда компьютер диагностикасы көлiк құралдың күйiн кiретiн бағаға жатады. Ең алдымен компьютер диагностикасын процессте авто жұмыс және қозғаушының басқару жүйесi және бақылаудың ауа райларын жататын электрондық басқару жүйелерiнiң функционалдық параметрлерi бағаланады. Сонымен бiрге бар болуы әрқалай басқару жүйесiнiң функционалдық параметрлерi өзгерте алатын қателiктiң кодтарының бар болуы компьютер диагностикасын өткiзуде бiлiнедi. Бұл мiндер олардың бағасы қателердiң басқару жүйелерiнде компьютер диагностикасын процессте анықталған ретте авто айнымалы немесе орнықты сипатты тасыса алатындығуға болады. Егер қателер компьютер диагностикасының жанында авто қолданылатын аппарат арқылы алып тастала алса, онда сәйкесiнше олар бамаған қателерге жатады. Егер қателер бошаламайды жүйелiк сканер көмегiмен, сол жағдайда, онда сәйкесiнше және бұл мiндi анықтаған себептердiң жоюымен терең диагностикадан астам автокөлiк керек болады. Компьютер диагностикасы ортақ бағдарлама бөлiгi болып табылады, сәйкесiнше қашан акпп қозғаушының диагностикасы және диагностика жүргiзiлетiнiн және мәлiметтерi сәйкесiнше болғанын, алған нәтижеде компьютер диагностикалары бұл түйiндердiң күйi туралы авто бастапқы суреттеп беретiнiн болғанын. Егер қалай немесе ақаулықтың код болғанын бiлiнсе, бұдан басқа, онда олар арнайы әдiстеменiң қолдануымен басын ашып айтады. Осы жұмыстарды өткiзулер үшiн барлық қажеттi жүйелiк сканердiң бар болуығана емес, автомобильдi жөндеу бойынша автосервис бұл мақсат үшiн барлық қажеттi техникалық құжаттаманы алады тұратын техникалық база бар болады. Автомобильдi жөндеудiң схемалары бойынша электрондық бағдарламалардың техорталығының жабдықтауындағы бар болу кәсiби деңгейдегi шараның барлық Ремонтноелерi өткiзуге мүмкiндiк бередi. Жарақтанғандықтардан ассортименттегi техникалық құжаттамадан басқа кәсiби аспаптың барлық гаммасы орын алады. Өткiзiлетiн автодиагностика шаралардың келесi Ремонтное қағидасын едәуiр дәрежеде анықтайды. Бұл диагностика авто өзiмнiң мiнiғана емес, оның пайда болуын себептi де айқындалуға жағдайлардың көпшiлiгiнде мүмкiндiк берген байланған. Машиналардың компьютер диагностикасы сондықтан автокөлiктердi белсендi жүргiзу негiзiнде жатады және жөндеу бойынша алдағы қызметтер болжауға мүмкiндiк бередi. Автодиагностика үшiн көлiк құралдарының күйiн баға жүргiзiлетiн және бастапқы бұзық тiзiмi қалыптасатын арнайы бөлiмше жасалған. Келiсулерден кейiн клиентiмен алдын ала аталып өткен қаржы құрайтын және жұмыс жасаудың мерзiмдерi кемшiлiктердi жою есепке алуымен жүргiзiледi. Автомобильдi жөндеу бойынша салпыншақтар және техникалық қызмет көрсетумен, серiктестiк қатар жөндеумен акпп қозғаушының жөндеуi және жөндеу тұратын күрделi агрегаттық жөндеу орындауға мүмкiндiк бередi. Агрегаттық бөлiмшенiң базасында сонымен бiрге алмастыруының олардың толық тексеруi бар комплект жасайтын басқару тұтқасы тақтайшаларының жөндеуi барлық  орындалады.Қозғаушының диагностикасы сәйкесiнше оның автосервистерiне келтiрдi де көлiк иесiнiң ықылас талап ететiн себеп анықтауға мүмкiндiк берген әр түрлi әдiстемелер бойынша орындала алады. Қозғаушылардың диагностикасы үшiн нақтылы жабдықтың қолданулары керек болатын әр түрлi жүйелiк амалдар қолданылады. 
Керек болса және қозғаушының диагностикасы қосып жасалған мәлiмдемелер көп жылдық стажы бар мамандардың жаттығу тәжiрибесiнен сүйене жүргiзiлетiн таңдап алу қазiргi жабдықтағы кәсiби автосервистерi орындайды. Әдеттегiдей, қозғаушының диагностикасы кәсiби диагностикалық жабдықтың қолдануымен олардан көз мөлшерiмен тексеру және сүзiп шығуды жүзеге асыруды бастайды. Алған көрсетулер бойынша қозғаушының жұмысының параметрлерiмен анықталады. Бұл жол мотордың кiретiн диагностикасы сияқты анықтауға болады. Көлiк құралдың негiзгi бұрышының күйлерi бағалы баға үшiн моторлардың бұдан басқа диагностикасы басқа функционалдық әдiстердi қолданылады. Қозғаушылардың диагностикасы сәйкесiнше оталдыру шырағданымен алу талап етедi компрессий тексерудi де тұрды. Сонымен бiрге бұл факторлар ортақ суреттiң бағасына ықпал ететiндiгi, қозғаушының жөндеуiн жүзеге асыруды процесстегi алынған оталдыру шырағдандары қашан, онда олардың күйi бағаланады. Осы жағдайда компьютер диагностикасы сәйкесiнше қозғаушының жұмыс жасауын күйдi терiс бағаны азайтады түсiндiрiп жатылатын функционалдық әдiспен толықтырады. Қашан автокөлiктi диагностика жүргiзiледi, және қозғаушының диагностикасы жеке алғанда эндоскопты қолданып орындала алады. Қозғаушының диагностикасының жанында қолдануы эндоскоптар Хонның күйi бүгiнгi күнге айқындалып, сонымен бiрге майдың күйлеуiн бар болу жиналмалы қалпақтар арқылы анықтауға мүмкiндiк бередi. Осы әдiс қозғаушының iшкi күйi оның дефектовкасысыз анықтауға мүмкiндiк бередi. Ақырғы және бағалы қозғаушы оның бұзуы тек қана содан кейiн iске асыра алатындығынан, қозғаушының күйiн бағаның барлық жоғарыда көрсетiлген әдiстерi салыстырмалы сипаттарды тасысады. Қозғаушының жөндеуiмен де жарысайтын қозғаушылардың диагностикасын осы әдiс дегенмен. Сапалы бөлшектердi қолдануы бар белгiлi бiр схема бойынша қозғаушының жөндеуi барлық жағдайларда мүмкiндiк беретiн кепiлдiктi iлiгуге орындалады. Қызметтердiң спектрлерiне кiредi және төменде көрсетiлетiн жұмыстардың тiзiмi.Мотор диагностикасы функционалдық параметрлердiң қалпына келтiруi үшiн алмастыруға керек болатын қосалқы бөлшектердiң нұсқауы бар бұзық парағының құрастыруы ойлайды. Көлiк иесiмен жеке-жеке қалпына келтiргiш шаралардың мерзiмi, сонымен бiрге мiндердiң жоюы үшiн қажеттi сома талқыланады. Қозғаушының диагностикасы автокөлiктердi бағалы диагностиканы өткiзуге мүмкiндiк берген ортақ бағдарламаның тек қана бөлiгi болып табылады. Бағдарламаны бұл өз алдына жүргiзiлетiн немесе рет мiндеттi түрде майдың алмастыруы жүргiзiледi ретiнде ойлайтын техникалық қызмет көрсету қоса жiбере алатын салпыншақтың диагностикасы сонымен бiрге кiредi, соның iшiнде және әдiстемеге экспресс бойынша. Қызметтердiң тiзiмi техникалық құжаттаманы қолдануы бар акпп және iстелiнген жұмыстардың келесi сапаны бақылауымен жөндеу де тұрды. Сонымен бiрге кез келген мультимедиа жүйелерiнiң қоюын жасау мүмкiндiгi бар болады. Автомобильдi жөндеудi процесстегi салпыншақтың жөндеуi ерекше орында орналасады, автокөлiктi салпыншақтың өзi өйткенi көлiк құралдың пайдалануының жанында максимал жүктемесiн тарттырады. Қазiргi автосервистегi автокөлiктiң салпыншақтарын кәсiби жабдық жарақтанған жөндеуге сондықтан тап өзi қадала қарауды бiлдiредi. Салпыншақ жөндеуге қатысты қызметтердiң көрсетулерi процессте куәлiк берiлген автомобилдiк қосалқы бөлшектер және шығын материалдарды қолданылады. Әдеттегiдей, конвейерлiк өндiрiстердiң жабдықтаушыларының өнiмдерi болып табылған бөлшек қолданылады. Осы нарық сегментiнiң осы өкiлдерiн өзiмнiң кiру рұқсаты алдыңғы салпыншақтың жөндеуi және артқы салпыншақтың жөндеуiн процессте қолданылатын өнiм сапасы анықтайды. Алдыңғы салпыншақтың жөндеуi және артқы салпыншақтың жөндеуi өндiрушiлермен ұсынылатын шеңберлер көлiк құралдың жүрiс бөлiгiнiң жұмысқа қабiлеттiлiгiнiң қалпына келтiруi бойынша ортақ бағдарлама сол бөлiгi болып табылады. Салпыншақтардың жөндеудi алдында, күйреудi жиналыстың өткiзудi алдында солай сияқты, салпыншақтың диагностикасы жүргiзiледi. Салпыншақтар диагностикасы үшiн өте тиiмдi күйiн сылап-сипау бағасының әдiсi онын комплект жасайтын болып табылады. Автокөлiктi салпыншақтың диагностикасы тiзiмдердiң анықтауы үшiн қажеттi және шыққан немесе күйi күмәндi сала болып табылған қордағы жиiрек сондықтан олар келесi ұсыныстың құрастыруында орынды алмастырған бөлшектердi тiзiмге қосылған. Автокөлiктiң салпыншақтары диагностикадан кейiн бұзық тiзiмi қорытынды жасалады. Онда олардың алмастыруы үшiн қажеттi қызметтердiң қосалқы бөлшек және тiзiмi қажеттi қосылады. Барлық диагностика кешендi сипатты тасысады және дисктердiң жөндеуi, шина монтаж және теңдеуiштiң қажеттiлiгiн анықтайды бұл көлiк құралдың осы бөлiгiнiң техникалық параметрлерiнiң қалпына келтiруi бойынша ортақ бағдарламаның бөлiгi. Сол салпыншақ қалпына келтiргiш процесске душар қылатында жағдайда орынды iс жүзiнде барлық жағдайлардағы күйреу жиналыс iске асыру. Бұл операциялар бiр қатар жағдайда сөзсiз болып табылады, ал басқа доңғалақтардың жинақталуының бұрыштарының реттеуiн қажеттiлiк жағдай кепiлдемелiк сипатты тасысады. Көрсетiлiп қойылды қалай жоғары, көрсетулерге арналған дисктердiң жөндеуi орындай алады. Дисктердiң жөндеуi бiлiктi соғуды бұзушылық анықталу болған жағдайда орындалады немесе мiндер оның бетiндегi пайда болуында қандай болмасын. Жөндеу және автокөлiктi салпыншақтың диагностикасынан басқа кәсiпорынның потенциалы сонымен бiрге бағалы техникалық қызмет көрсету iске асыруға мүмкiндiк бередi. Немесе оның жүзеге асыруын процессте немесе майдың алмастыруы өз алдына жүргiзiледi, соның iшiнде алмастыруды экспресс әдiстеме бойынша. Әдейi жасалған агрегаттық бөлiмшенiң базасында қозғаушының акпп және жөндеуi жөндеу орындалады. Қазiргi станокты бақ мотордың қалпына келтiруi бойынша жұмыстардың барлық түрлерiн өткiзуге кепiлдiк бередi, цилиндрлер блогiнiң басының тексеруi бар қозғаушысының жөндеуi соның iшiнде iргелi. Тұрақты клиенттер үшiн жеңiлдiктер бар болады, сонымен бiрге маман немесе көлiк құралдың жеңiлдiктi эвакуациясының шығуын мүмкiндiгi бар көмек орындалады. Автоматтандырулар және автоматты кпптiң жоғарғы технологияларының дәуiрiне механикалық бiртiндеп ығыстырады. Механиканың алдында автоматиканың артықшылықтары батыста жақсы белгiлi, сонымен қатар оның қолдануының ережесi, кеңестен кейiн кеңiстiк туралы не айтуға болмайды. Көбiнесе, техникалық қызмет көрсетудiң жанында терiс пайдаланумен немесе бұзушылықтармен шартталуға акппке қатысты мәселелер. Акпп диагностикаға сондықтан кез келген автосервиске, онымен айналу керек емес толықтықты және диагностиканы объективтiк қамтамасыз ете алған маман-мамандар шұғылдануы керек. Оның нәтижесi әйтпесе iстердiң нақты жағдайымен сәйкес келмеуi мүмкiн. Акпп диагностика акпптiң жұмыстың тиiмдiлiгiнiң зерттеуi және тозуды деңгейi үшiн қызмет көрсетедi. Онда жоспарлы және (автомобильдi жөндеуден кейiн) демалыс (дұрыс емес автокөлiктi диагностикамен) кiретiн болып болады.Мамандар жоспарлы диагностиканы акпп ғана емес, оған артынан зиян жасай алған басқа бөлшектер де сынуды сақтап қалған егде бiр рет сиректеу емес өткiзуге кеңес бередi.Егер агрегатының жұмысындағы бас-сирақтары диагностика үшiн автосервиске сұрауға болуға жеңiл-желпi болып болып көрiнсе, сол жағдайда тiптi.Мақсатпен акпппен жұмыс iске қосылған барлық жүйелерi барлық бұзықтар абсолюттi айқындалуға мiндеттi түрде диагноздайды. Ақаулықтың себебi әңгiме мынада кейде емес жабылады, акпп емес, қызып кетуде авто, дросселдiң жағдайының датчигiнiң сынуы, акппке суды дәл тигiзу, қозғаушының дұрыс емес жұмыс. Акпптiң өндiрушiлердiң әрқайсылары өз диагностикалық процедураларын ұсынады, сондықтан конструкциямен және техникалық мiнездемелермен олардан байланатын автокөлiктi әрбiр нақты үлгi үшiн қораптың диагностикасының әртүрлi әдiстемелерi бар болады. Әйтсе де, акпп үшiн негiзгi параметрлердiң қатары ортақ болып табылады. Бiлiктi мамандар сондықтан сәйкес жұмыстың Ремонтноелерiне диагностикалық операциялар және тапсырысты анықталған акпптiң ақаулығын сипат дұрыс анықтауы керек. Акпп диагностика бiрнеше кезеңдерде iске асады. Ең алдымен жүрiсi қателiктiң кодтары салыстырылып оқылған компьютер диагностикасы жүргiзiледi. Содан соңы трансмиссиялық майды деңгей өлшейдi, оның күйiн талдауды берiледi. Келесi кезең - трансмиссиялық майды Потеков жөнiнде трансмиссияның корпусының зерттеуi. Тест шулар және қозғаушының жұмысының сипатымен анықталатында әртүрлi жұмыс тәртiптерiнде қажеттiлiк жағдайда жүргiзiледi. Содан соңы акппке май қысымының өлшемi гидравликалық диагностика жолымен жүргiзiледi. Акпп поддон анықталады, және тозудың бар өнiмдерi зерттеледi. Егер қозғаушы ондаған жылдарды буға артқа ептеген құрал-саймандар жиынымен диагноздап жөндеуге болса, онда датчиктер және тағы басқалармен мәлiметтердi шешетiн милар қозғаушылардың құрамына (электрондық басқару блоктерi) Эбулер келгендесi қазiр датчиктердiң жиыны қозғаушының диагностикасында кiлтпен және бұрауышпен iс жүзiнде ештеңеге қатысы жоқ iстеу. Және машиналардың иелерi автосервиске айналдыра алды - дербес жөндеу тек қана емес мүмкiн емес, керiсiнше үлкен мәселелермен басқа мағнада әлi жiбердi. Диагностика бойынша қызметтегi сұранысы жоғарылайды - бұл автосервистегi диагностиканы бөлiмшенiң тиiмдi ашу және дамытуы iстейдi. Ненi таңдағанын, қашан сол туралы ойланып қалғанын, автосервистер үшiн неткен диагностикалық жабдыққа қажет ете алатынын - бұл болғанын автокөлiктердi диагностика үшiн сканер болғанын бiрiншiсi. Егер қазiргi автосканер құрал әмбебап болып табылғанын ескерсе, онда осы таңдау оғаштанбайды. Аман бiр құралмен автокөлiктi пайдалану ар жағында әрдайым жазып қойған әрбiр қате туралы мәлiметтi бүйiр құралдың ECUның жадынан санауға тiптi өтесыз көнiңiз. Диагностика үшiн сканер деп айтуға болады ұстаның алғашқы аспабы авто болып табылады. Олардан көмекпен автокөлiкке алдын ала диагноз ерекше күштерсiз қате жай ғана санап орнатуға болады. Автокөлiктердiң өздерi диагностика үшiн осы жабдық ЄдЄ қолдайтын ықылас таңдауда аударуға болады. Бұл VAG, американдық немесе жапон өндiрiсiнiң тобының автокөлiктерi бола алады. Бұл тiзiм кеңiрек болған сайын автокөлiктердi кiшiрек сан сол басқа автосервиске жiберуге тура келедi. Инжектор машиналары үшiн диагностикалық сканерлерiне бағасы бiрақ пропорционалдық тiзiмiне қолдалатын авто тiкелей өседi, сондықтан сiз автокөлiктердiң өздерi қызмет көрсеткен туралы бұл жерде ойлауы керек. Бiздiң серiктестiк мамандар таңдауда сiзге көмектесуге дайын: инжектордың диагностикасы үшiн жабдықтың өзi неткен сол үшiн келедi немесе автокөлiктердi басқа тiзiм. Диагностика үшiн жабдықтың құны азайту мүмкiндiгi бар болады: компьютерлерге қосатын инжектордың диагностикасы үшiн және бейне және сигналдың өңдеуi үшiн оларды қолданады құралдарды пайдалануға болады. Өзiмнiң блогi ДКтың аралығында байланыстың қоюына жауап бередi және автокөлiктi бүйiр компьютермен. Плюс мұндай бөтен бағдарламалардың қоюы тыйым салынбаған компьютердiң болып қойылдарын автосервисте егер құралдары, онда диагностикалық жабдыққа баға азайтуға болады. Минустардан - бұл тұрақты ДКтар егер, ноутбук емес, онда қатенi жылдам құлатып немесе санау үшiн көшеге олардан жүгiрсiн ендi алмайды. Жеке дәрежеге әмбебап диагностикалық автомобиль жабдығы өзiнен ұсынатын кәсiби марка сканерi ерекшелеуге болады. Мұндай сканердiң қолдану облысы (автобустар, жүк машиналары) тек қана жеңiл емес,сонымен қатар коммерциялық көлiктi жабады. Автосканер Ultrascan Pro:ның әмбебап автосканерi Мультимарочный диагностика және қозғаушының жөндеуi және автокөлiктiң барлық жүйелерi үшiн қолданылады - ақаулықтарды оқу және кодты алып тастау, датчиктердiң сигналдарының имитациясы авто, сервис интервалдарының тастауы, атқарғыш механизмдарды активация. Автосканер автосервистердегi тарату және жүз, автокөлiктердi техникалық қызмет көрсету станцияларындағы (жамылғыны карта) арқасында кең деректер қоры және қолданудың әмбебаптығын алды. Туралы Ультраскан әр түрлi жүйелер және автокөлiктердiң Легковтарының блоктерiнiң электрондық диагностикасы, диагностика және автокөлiктiң жаңа түйiндерiнiң бейiмделуi үшiн қолданылады. Хабардың USBсы бойынша компьютерi бар коммутацияның ұлғаймалы функциялары және автокөлiктердi диагностиканың жанында клиент деректер қорларын сақтауға мүмкiндiк бередi. Диагностика - OBD I, OBD II, EOBD, CANнiң қолдалатын хаттамалары және тағы басқалар. Ultrascan Proсы сканер CANның барлық түрлерi бар жұмыс үшiн кiрiстiрiлген Ultraplexerдi алады - шина. Кiрiстiрiлген импульстер генераторы көмегiмен датчиктердiң сигналдарының имитациясы және автокөлiктiң атқарушы құрылымдарының тесттерiнiң өткiзуi болуы мүмкiн. Диагностикалық сканер (сканерге кiрiстiрiлген автокөлiктi диагностика программалары газоанализаторы бар бiр сызықтарда жұмыс iстеуге мүмкiндiк бередi) тексерушi және мультиметрдi мотордың кiрiстiрiлген мiндетi, оталдыруды анализаторды алады. Ultrascan Pro ның автомобилдiк диагностикалық сканерi орнықты механикалық және химия әсерлерiне ерекше өнеркәсiптiк пластика iстелiнген корпусты алады. Ultrascanдармен - автодиагностика -, жай ғана, берiк және ыңғайлы. Автосервистi диагностикалық сызықтың iрiктеп жинақтауы немесе кез келген автосервистi диагностиканы кәсiби орын үшiн алмастырылмайтын құрал. Жапон, кәрiс, американдық және еуропалық автокөлiктердi салтанатты компьютер диагностикасы .Жүйелiк марка автосканерлерi автосервистердегi кең қолдануларды тапты және автосервис үшiн түсiнiктi және ыңғайлы диагностикалық жабдық жүз. Автокөлiктi сканер кiрiстiрiлген диагностика программасы келесi жүйелердiң диагностикасын өткiзуге мүмкiндiк бередi: автокөлiктi жанармай жүйе - инжектор және оттек датчигiнiң диагностикасы; электр жабдықтың диагностикасы, электрондық жүйелер және автокөлiктi қозғаушы, басқа ақаулықтарды диагностика. Диагностикалық сканермен жұмыстың оралымдылық автокөлiкке диагностикалық жабдықтың қосуы және (әр түрлi өндiрушiлердiң автокөлiктерiмен жұмыс iстеуге мүмкiндiк беретiн деректер қорлары) жамылғыны карта үшiн өткiзгiштердiң санымен анықталады. Маңызды фактор диагностикалық сканермен және (Эбу ) автокөлiктi электрондық басқару блогiнiң аралығында мәлiмет алмасуды хаттама болып табылады. Керiсiнше, әдеттегiдей қазiргi марка автосканерлерi хаттамалар барлық, кең таралғандарды қолдайды - жақсы диагностикалық сканер (obd 2, obd ii, eobd, k-line, iso - sae J1850, sae J1850 және тағы басқалар) электрондық басқару блок қойылған хаттаманы автоматты анықтауады. Тексерушi автомобилдiк мотор автокөлiк және ақаулықтардың диагностика электр тiзбек болып жататын процесстердiң көзбен бақылауы үшiн қолданылады. Жақсы мотортестер салыстырғанда автомобилдiк сканермен әмбебап қолдануға автокөлiктiң диагностикалық тесттерi өткiзуге мүмкiндiк беретiн алдын ала белгiленген бағдарламалар көп болады. Сканер арқылы алған мәлiметтер тексеруге мүмкiндiк бередi. Диагносттың бағалы жұмысы және автосервистегi диагностиканы бөлiмшенiң жабдықтары үшiн қажеттi - тексерушi, газоанализатор және автомобилдiк сканер мотор. Бiрақ басталсын тек қана автомобилдiк сканердi сатып алған мүмкiн. Диагностиканы жетiспеушiлiкетiн жабдық болашақта сатып алуға болады және автосервистi бағалы диагностикалық сызық алады. Толық техникалық сипаттамамен және автосканердiң мiнездемелерiмен және тексерушiнiң моторын таныстырсын бұл жерде мүмкiн. Қысымның әмбебап өлшеуiшi iс жүзiнде автокөлiк барлық жүйелерiндегi қысым өлшеуге мүмкiндiк бередi - жанармай жүйедегi қысым, берiлiс қорабы, бензин қозғаушыларындағы компрессиясындағы қозғаушыдағы май және бағдарлаушы қысымы, жiберетiн коллектордағы ыдырау былайша. Диагносттың ыңғайлы жұмысы үшiн адаптерлер және өткiзгiштердiң салтанатты жиынымен комплект жасайды. Диагностикалық құрал автосервистi диагностикалық сызықтағы қолдануына және автокөлiктердi техникалық қызмет көрсету станциялары кеңес берген. Жанармай жүйенiң қысымының тексерушiсi - тағайындауды диагностика үшiн әмбебап және әйгiлi - және автокөлiктi қозғаушының орталық впрыск таралған жанармай жүйесiнiң диагностикасы. Комплектке автокөлiктердiң маркаларының кең таралғандары диагностика үшiн 40 шақты адаптерлер кiредi. Цилиндр iшiндегi кеңiстiктiң тығыз бекiтiлгенiнiң анализаторы - (2-шi Агц) цилиндрлердiң тығыз бекiтiлгенi. Құрал қозғаушылардың диагностикасы үшiн арналған. Тұрып қал, ыңғайлы, информациялық құрал. Аласа құнның жанында автокөлiктi қозғаушының диагностиканың кең мүмкiндiгiне ие болады. Қозғаушының қалдық қоры болжауға мүмкiндiк бередi.Компрессометр - автосервис құралы, автокөлiктердi iшкi жанудың бензин және дизел қозғаушыларындағы компрессияның өлшемi үшiн қолданылады. Форсункалардың саңылауларындағы компрессометрлер қозғаушының компрессияларын өлшеуге жылдам мүмкiндiк беруге қысатын бұранды компрессометрлер тiкелей. Сонымен бiрге өте ыңғайлы оталдыру шырағданы үшiн саңылауларда бекiнетiн солқылдақ компрессометрлер болып табылады.

 

 

 

 

2.2.Автокөліктерге техникалық  қызмет көрсету

   

     Автомобиль көлігі еліміздің тасымал кешенінде маңызды орын алады. Миллиондаған мекеме, ұйым, фирма, компания, ферма-кооператив ұжымдық клиенттерді халық шаруашылығында ретті атқарып және еліміздің халқына тынымсыз қызмет етеді.Жыл сайын автомобиль көлігімен халық шаруашылығында 80 %-дан астам жүк тасылатын болса, тасымалдың көпшілік пайдаланымында 75 %-дан астам жолаушы тасымалданады. 
Автомобиль көлігінің алдында тұрған бірден-бір мәселе, автомобильдің пайдалану сенімділігін арттыру болып табылады.Бұл мәселені шешу бір автомобиль өндірушілерінің анағұрлым сенімді автомобиль шығарумен қамтамасыз етілсе, екінші жағынан – автомобильдің техникалық пайдалану әдістерін жетілдіру болады.Бұл қозғалыс құрамын қалыпты жағдайда ұстап тұру үшін қажетті өндірістік базаны құруды, техникалық күтім көрсету мен жөндеудің алдыңғы қатарлы және қор үнемдеу технологиялық үдерісін тиімді жақсартуды талап етеді.Автомобильдерді пайдалану кезінде оның сенімділігі мен басқа да қасиеттері төмендейді.Осыған байланысты автомобильдерде әр түрлі ақаулар пайда болады.Сондықтан осы ақауларды техникалық қызмет көрсетуде және жөндеу кезінде шегертеді.Автомобильді ұзақ пайдалану кезінде оның жағдайын АКМ – рде, жөндеуі техникалық жарамсыз және экономикалық тиімсіз болады.Бұл жағдайда автомобильді жөндеу мекемесіне оны күрделі жөндеуге жібереді.Автомобильдерді жөндеудің қажеттілігі және экономикалық ұтымдылығы айтылып, қазіргі кездегі жөндеу өндірісінің жағдайы Қазақстан Республикасы бойынша мәліметтерден тұрады.Күрделі жөндеудің құны ежаңа агрегаттар немесе автомобильдің құнына қарағанда бірщама төмен, алавтомобильдің күрделі жөндеуден кейінгі жүру қашықтығы тек 20 % шамасында ғана кемиді.Сондықтан күрделі жөндеу ұтымды өндіріске жатады.Автомобильді жөндеуде негізгі экономикалық тиімділігі – қалған қорлардың бөлшектерінің қолданылуы болып есептелінеді.Автомобильдің 70–75 %-ға жуық бөлшектері күрделі жөндеуге түскенде қайтадан қолданылып немесе біраз жөндеуді керек етеді.Өзінің жұмыс қоры біткен немесе ауыстыруды керек ететін бөлшектер 25-30 % құрайды.Оларға поршень, поршень сақиналары, мойынтіректер, резинотехникалық бұйымдары т.с.с бөлшектер жатады. 
Жұмыс беттерінің тозуы мүмкіндік шегі бар және оларды жөндеусіз пайдалануға болатын бөлшектер саны 30-35 %.Автомобильдің қалған бөлшектері 40-45 % қалпына келтіріліп, оларды қайта пайдалануға болады.Осындай бөлшектерге күрделі құрылысты, металл сыйымдылығы көп, және қымбат бөлшектер жатады : цилиндрлер бірікпесі, цилиндр бастиегі, иінді және таратқыш білік, беріліс қорабының, ілініс берілісінің және артқы көпірдің картері және т.с.с. бөлшектер жатады.Осы бөлшектерді қайта қалпына келтіру бағасы 10-50% жасалу бағасынан аспайды.Автомобильдің және қосалқы бөлшектерінің күрделі жөндеудің өзіндік құны 60-70 % жаңа бұйымның бағасынан аспайды.Осыған байланысты металл мен энергетикалық қор тиімділігіне жетеді.Автомобильдің істен шығуы, бөлшектердің тозуы, жабдықтың қажалуы және коррозияға ұшырау, көбінесе қажалудан, материалдың шаршауынан, межаникалық, тоттану зақымдарынан болады.Бөлшектердің астам көпшілігінің қалдық ресурстары бар, сондықтан оларды шағын көлемді жөндеуден кейін қайта колдануға болады.Соңғы кезде жүк автомобильдерінің жаңа түрлеріне, олардың бөлек агрегаттарын күрделі жөндеу ескерілген..Шаруашылық серiктестiктер толық серiктестiк, сенiм серiктестiгi, жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiк, қосымша жауапкершiлiгi бар серiктестiк нысандарында құрылуы мүмкiн. Толық және сенiм серiктестiгiнен басқа, шаруашылық cepіктестікті бiр тұлға құра алады, ол оның жалғыз қатысушысы болады.Ақша, бағалы қағаздар, заттар, мүлiктiк құқық, санаткерлiк қызмет нәтижесi құқығын қоса алғанда және өзге де мүлiк (Қазақстан Республикасының секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес құрылатын, жарғылық капиталы тек қана ақшамен қалыптастырылатын арнайы қаржы компанияларын қоспағанда) шаруашылық серiктестiктiң жарғылық капиталына салынатын салым бола алады.Құрылтайшылардың (қатысушылардың) жарғылық капиталға заттай нысанда немесе мүлiктiк құқықтар түрiнде салған салымдары барлық құрылтайшылардың келiсiмi бойынша немесе серiктестiктiң барлық қатысушыларының жалпы жиналысының шешiмi бойынша ақшалай нысанда бағаланады. Егер мұндай салымның құны жиырма мың айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiне барабар сомадан асып кетсе, оның бағасын тәуелсiз сарапшы растауға тиiсШаруашылық серiктестiгiн қайта тiркеген кезде оған қатысушының салымын ақшалай бағалау серiктестiктiң бухгалтерлiк құжаттарымен не аудиторлық есеппен расталуы мүмкiн. Серiктестiктiң құрылтайшылары (қатысушылары) осындай баға берiлген кезден бастап бес жыл бойы серiктестiктiң несие берушiлерi алдында салым бағасы арттырылған сома шегiнде бiрлесiп жауап бередi.Серiктестiкке салым ретiнде мүлiктi пайдалану құқығы берiлетiн жағдайларда бұл салымның мөлшерi құрылтай құжаттарында көрсетiлген барлық мерзiмге есептелген осы мүлiктi пайдалану төлемiмен анықталады.Салымдарды мүлiктiк емес жеке құқық және өзге де материалдық емес игiлiк түрiнде, сондай-ақ қатысушылардың серiктестiкке қойған талаптарын есептеу жолымен енгiзуге жол берiлмейдi.