Жас сарбаздардың әлеуметтік-психологиялық бейімделуін зерттеу

 

A - бейімделу шкаласы 

S - өзін - өзі қабылдау шкаласы

Z - өзгелерді қабылдау шкаласы

E - эмоционалды комфорт шкаласы       

J – ішкі бақылау шкаласы

D - басымдылыққа ұмтылу шкаласы

Осы алынған  орта мәндерді төмендегі формулалар арқылы статистикалық мәнділігін анықтаймыз.

                                                                                                 (3)

                                                                                                 (4)

                                                                                                               (5)

                                                                                                              (6)

                                                                                                     (7)

 

Стьюдент t- критерийі бойынша алынған нәтижелерді төменнен көре аламыз.

Кесте 2.8  Стьюдент t- критериі бойынша алынған нәтижелер

 

A	S	Z	E	J	D
3,3	3	2,9	2,8	2,8	0,3*
Ескерту: «*» - статистикалық мәнділік t > 2,6 A - бейімделу шкаласы  S - өзін - өзі  қабылдау шкаласы Z - өзгелерді  қабылдау шкаласы  E - эмоционалды комфорт шкаласы        J - интерналдылық шкаласы D - басымдылыққа ұмтылу шкаласы

 

Б.А.Сосновскидің “ Лабараторный практикум по общей психологии” оқулығында көрсетілгендей мәнділік денгейі 70-адам үшін – t > 2.6 статистикалық мәнділіктен жоғары болу керек, яғни егер эмпирикалық мәнділік  t > 2.6  болса, онда бұл көрсеткіш статистикалық мәнді болып табылады. Ал эмпирикалық мәнділік t <2,6  болса, онда бұл көрсеткіш статистикалық мәнді емес болып табылады. «Әлеуметтік – психологиялық бейімделу» сұрақтамасындағы шкалалардың ішіндегі бес шкала статистикалық мәнді болса, бір шкала статистикалық мәнді емес болып табылды.

Енді осы  шкалаларға тоқталатын болсақ: Бірінші  шкаладан бесінші шкалаға дейін статистикалық мәнді болып табылуы ол, респонденттер өз еріктерімен, ниеттерімен, қалауларымен әскер қатарына келгендіктен барлық жағдайға өздерін икемдеп, бейімдейді.

Сонғы шкала  басымдылыққа ұмтылу шкаласының мәнсіз болып шығуы біздің ойымызша, сарбаз жаңа ортада алғаш болып барлық әскери жағдайларға, қызметке біртіндеп үйренуіне байланысты олар әзірге басымдылыққа талпынбайды деп ойлаймыз.

Сонымен, біздің зертеу жұмысымыздың болжамына сәйкес, жас сарбаздардың әлеуметтік – психологиялық  бейімделуі жас ерекшеліктеріне байланысты болады екен. Барлық жас сарбаздар бір мерзімге әскер қатарына келсе, де әскерге дейінгі тәжірибелеріне де байланысты болады. Құндылықтары, пікірлері, талаптары – жас ерекшеліктеріне негізделіп өзгеріп отыратындығы көрінді. Әрине, кейбір жас сарбаздардың отбасы жағдайлары да бар. Ол өмірдегі өте маңызды қадам. Жоғары білімдері де әсер етеді. Мұның ибарлық жас сарбаздың өзіне деген сенімділігіне, бағасына әсер етіп, топаралық және тұлғаралық қатынастарына да өз үлесін қосады. Сол себепті, мұндай сарбаздар ортаға әлеуметтік-психологиялық тұрғыда бейімделулері жоғары болады.

Ал, жас ерекшеліктері  кіші, мектеп қабырғасынан келген жас  сарбаздар өмірлік қиыншылықтар мен әскери тәртіптерге, өзара қатынасқа  түсуге біршама қиналады.

Мұндай сарбаздарға әскердің алғашқы күнінен бастап психологиялық тұрғыдан сүйемелдеу бағдарламасын арнайы мерзімде өткізу қажет деп санаймыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Жалпы аталмыш зерттеу  бағытын таңдау қазіргі уақытта  осы саладағы кәсіби қызмет бастағысы келетін психолог-практик үшін өзекті деп санаймыз. Себебі, еліміздегі қарулы күштер саласындағы жаңа перспективалық өзгерістер, жаңашылдықтар – психологиялық қызметтің де күрделенуіне, дамуына алып келді. Сондай-ақ, соңғы уақытта әскери саладағы болып жатқа, қайғылы, жағымсыз жағдайлар да жоғары деңгейде психологиялық қызметтің ұйымдастырылуын, психологиялық шеберлік пен қырағылықты талап етеді. Сол себепті, зерттеу жұмысымыздың өзектілігі де маңызды.

Әскер қатарындағы жас  сарбаздардың көптеген психологиялық тұрғыда мәселелері әлеуметтік-психологиялық бейімделмеушіліктерінен пайда болуы да ықтимал.

Сондықтан, біз осы  зерттеу жұмысымыз арқылы - сарбаз саладағы тағы бір бағыттың, яғни әлеуметтік-психологиялық  жұмыстардың ерекшеліктерін көрсете алдық деп санаймыз.

Зерттеу мақсатымыз бойынша  жас сарбаздардың әлеуметтік-психологиялық  бейімделуінде ерекшеліктерді анықтадық. Осы негізде құрылған психодиагностикалық  жұмыстар зерттеу базасында бейімделіп, өңделді.

Таңдалынып алынған  психодиагностикалық әдістемелердің барлығы аталмыш әскери бөлімде өткізіліп, мәліметтер алынды. Нәтижеллер шығарылып, сапалық және сандық талдау жасалынды.

Зерттеу жұмысына барлығы 70 жас сарбаздар қатысты. Зерттеу  жұмысын жүргізу барысында біз  алдымызға қойылған барлық міндеттерді орындадық. Болжамымызды дәлелдедік.

Психологиядағы әлеуметтік – психологиялық бейімделу ұғымына  теориялық шолу жасалынып, талданды.

Зерттеу жұмысымыздың практикалық  мәнділігі – психодиагностикалық  зерттеу жұмыстары мен әдістемелер  әскери саладағы психолог-практиктерге тиімді болады деп есептейміз. Біздің зерттеу жұмыстарымыздың нәтижелеріне сүйене отырып, әлеуметтік-психологиялық бейімделуді психологиялық сүйемелдеу бағдарламасын құруға болады деп үміттенеміз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әдебиеттер тізімі

1. Туршинский З. Многоликая адаптация / З.Туршинский // Биология в школе. – 1996. – №5. – С.77-80.
2. Социальная работа: Учеб. пособие / Под. ред. В.И.Курбатова. – Ростов на Д: Феникс, 1996. – 576 с.
3. Реан А.А. Психология изучения личности / А.А.Реан. Психология изучения личности. -  СПб.: Питер, 1999. – 416 с.
4. Психологический механизм регуляции социального поведения / Отв. ред. М.И.Бобнева, Е.В.Шорохова. - М.: - Наука, 1978. - 311с.
5. Шайхова М. Жастардың әлеуметтік – психологиялық бейімделу мәселелері / М.Шайхова // Ұлағат. – 2004. – №1. – 49-51 б.   
6. Соляренко Л.Д. Основы психологии / Л.Д.Столяренко. - 2-е изд. - Ростов н/Д: Феникс, 1997. - 736 с.
7. Чичулин А.А: Социальная психология / А.А.Чичулин. – Новосибирск: Наука, 1992. – 175 с.
8. Стефаненко Т.Г. Этнопсихология / Т.Г.Стефаненко. – М.: Академический проект, 1999. – 320 с.
9. Дружинин В.Н. Психология общих способностей. / В.Н.Дружинин. - 2-е изд. - СПб.: Питер ком, 199. - 368 с.
10. Маклаков А.Г. Обшая психология / А.Г.Маклаков. -  СПб.: Питер, 2002. – 320 с.
11. Агаджанян Н.А. Адаптация ирезервы организма / Н.А.Агаджанян. – М.: Физкультура и спорт, 1983. – 176 с.
12. Караленко Ц.П. Вселенная внутри себя / Ц.П.Караленко; Отв. ред. А.Н.Кочергин. – Новосибирск: Наука, 1979. - 205 с.
13. Макшанов С.И. Психология тренинга. – СПб.: Образование, 1997.
14. Петровская Л.А. Компетентность в общении. – СПТ.- М.: Изд-во МГУ, 1989. с. 14
15. Ха<span class="dash041e_0431_044b_0447_043d_044b_0439_0020_0028_0432_0435_0431_0029__Char" style=" font-size: 11pt; text-