Определение компьютера

Құрылған кестелердің  бірдей атаулы орістері болып және олардың типтері бірдей болса, мүндай кестелерді байланыстыруға болады және оларды пайдаланып басқа кесте қүру да мүмкін (белгілі жағдайларда Ассезз байланыстыруды автоматты түрде жүргізе алады).

Мөңдері бірегей  болатын өрісті бірегей өріс деп атайды. Мысалы, жазбалар нөмірлері енгізілген өріс — бірегей. Егер кестенің бірде-бірөрісі бірегей болмаса, қажет кезінде қосымша етіп, ондай өрісті қолдан құру қиын емес.

Кестелерді байланыстыру үшін тағайындалған ерістерді кілттік орістер деп атайды. Олардың кемінде біреуінің кілпік өрісі бірегей,екіншісінің өрісі осы типті болуы тиіс. Басқа нүсқау берілмесе, Ассезз автоматты түрде есептегіш өріс құрып, оны кілттік етіп қояды. Қолдан бірнеше өрістерді кілттік етіп қою да қиын емес. (Есептегіш өрісі, қасиетгерді орнату, кілттік өріс және кестелерді байланыстыру жөнінде кеңейтілген түсініктемелер мен мысаддар келесі тақырып-тарда берілген.)

Мәліметтер қорын  құру. МҚ терезесі

Жаңа МҚ құру үшін терезенің "Жаңа МҚ" ауыстырып қосқышын орнатып, ОК түймесін шерту керек. МҚ қүру терезесі көрінеді. Оның "Бума" орісіне енгізілген тізімнен жаңа МҚ орналастырылатын буманы тавдау және "Файл аты" өрісіне құрылатын БҚ атауын енгізу керек.

Ассеss 97-де 22 түрлі аспаптар панелі бар. Олардың бірін экранға шығару не жасыру үшін Түр - Аспаптар панелі - Бапқа келтірукомандасын беріп, керінген сүхбаттық тере-зеден сәйкес ауыстырып қосқышты орнату не алып тастау жеткілікті. Қор терезесінде БҚ қүрамындағы алты об'ектімен жүмысты бастауға арналған алты қондырма бет бар: Кестелер, Сұраныстар, Формалар, Есептер, Макростар,

Макростар — макрокомаңдалар (бірнеше командаларды біріктіріп орыңдайтьш команда). Модульдер — Visual Basic программалау тіліндежазылған ішкі программалар (процедуралар). "Модульдер" қоңцырмасы осы програм-малармен жұмыс істеуге арналған. Стандартты құралдары жеткіліксіз болған жағдайда программалаушы осы тілде программалық модульдерді жазып, жүйенің жұмыс істеу мүмкіндіктерін арттыруына болады.

Мәліметтер қоры терезесінің оң жағында үш командалық түйме орналасқан: Ашу, Конструктор, Қүру.

Ашу түймесі қондырмадан  тандалған объекгіні ашады. Егер объект кесте болса, оны көріп шығуға, жаңа жазу қосуға жөне кесте берілгендерін өзгертуге болады.

Конструктор түймесі қондырмадан таңдалған объект қүрылымын ашып, оны түзету, бапқа келтіру үшін пайдаланылады. Егер объект кесте болса, оған жаңа өрістер не бар өрістерінің қасиетгерін (типін, өріс үзыңдығын, т.б.) өзгертуге не жаңа кесте құруға да болады.

Қүру түймесінің іс-әрекеті: жаңа объект қүру үшін пайдаланылатьш сүхбатгық терезені ашу.

Мәліметтер қорын  жабу жэне ашу

Мәліметтер қорын  жабу үшін оның терезесінің "Жабу" түймесін шерту не Файл - Жабу командасын беру жеткілікті.

МҚ-ны ашу үшін Ассезз-ті іске қосқан кезде керінетін  терезеден МҚ-ны ашу ауыстырып қосқышын белсендіріп, атауын екі рет шертсе болғаны. Тізімде ол көрінбесе, терезеде орналасқан "Басқа Файлдар..." қатарының екі рет шертілуі тиіс. "Мәліметтер қоры файлын ашу" сүхбаттық терезесі керінеді (терезені ашу үшін Файл - Мәліметтер қорын ашу командасын беру не Огі + О пернелерін басу да мүмкін).

Терезеде орындалуы  мүмкін іс-әрекеттер:

-         “Файлдар типі” өрісінен Д-типін ("Базы данных") таңдау;

-         "Бума" ерісінен МҚ файлы енгізілген диск/буманы таңдау;

-         терезеде көрінген файл атауьш іске қосу.

Кестені қолдан кұру. Кестені сақтау

Кесте — мәліметтер қорының негізгі объектісі. Кесте құру үшін МҚ терезесін ашьш, Кестелер — Қүру командасын беру керек(Кестелер қондырмасын, одан әрі Құру түймесін шерту). Жаца кесте сұхбаттық терезесі көрінеді. Онда кесте қүрудың үш режимі бар:

—   Кестережимі (кестені қолдан қүру).

—   Кестелер шебері (кестені автоматты түрде қүру).

—   Конструктор.

Кестені қолдан қүру технологиясы:

1."Жаңа кесте" терезесінен "Кесте режимі" қатарын тандап, 
ОК түймесін шерту (режим қатарын екі рет шертуге де болады)

2. Ретімен оның Өріс1, Өріс2,... тақырыптарын екіреттен шертіп, олардың орнына қүрылатын кестенің өріс тақырыптарын (атауларын) енгізу.

3.Үяшықтарға жазу элементтерін (еріс мәндерін) енгізу.

4.Терезенің Жабу түймесін шертіп, терезені жабу. Кесте қурылымын сақтау сүралатын сүхбаттық терезе шығарады. Оның Иәтүймесін шерту.

Ескерту. Кесте не басқа МҚ объекгшерінің берілгендері перне тақтадан енгізіліп, бекітілген (курсор басқа үяшыққа кешірілген) сайынпрограмма оларды автоматты турде сақтап қояды.

5. Кесте атауы сүралатын сұхбаттық терезе көрінеді. Уақытша тағайындаған атауын өзгерткіңіз келсе, жаңа атау енгізіп (мысалы,Сессия) , ОК түймесін шерту.

6. Кілттік өріс қүру сүралатын сүхбаттық терезе көрінеді 
Егер Иә түймесін шертсеңіз, автоматты түрде кестеге Код атаулы есептегіш өрісті қосып қоады. Бүл өріс келешекте қажет болмаса, Жоқ түймесін шерту терезе

Құрылған кесте  МҚ-ның Кестелер бөліміне жазылып қойылады.

Дайындалған кесте  мазмүнын көріп шыгу үшін МҚ терезесінің Кестелер қондырмасын ашып, кесте атауын, одан әрі Ашу түймесіншертсе болғаны.

Кесте өрістері типтерін оларға енгізілген мәндер бойынша автомаггы түрде анықтап қояды. Бірақ кейде өріске енгізілген бүтінсандық мәліметтер типін мәтіндік деп белгілейді, т.б. Кесте қүрылымын езгерту қажет болса, "Конструктор" режимін пайдалану керек.

Конструктор режимі. Өрісті кілттік ету. Өріс қасиеттері

Кесте конструкторын  түрлі әрекеттер үшін пайдалануға  болады:

q       өріс атауын озгерту; өріс типін өзгерту;

q       оріс елшемі мен форматын қайта орнату;

q       жаңа өріс қосу;

q       өрісті кілттік ету;

q       жаңа кесте қүру;

q       өрісті индекстік ету және т.б.

 

      Конструктор терезесін  ашу үшін МҚ терезесінің Кестелер қондырмасынан кесте атауын тандап, Конструктор түймесін шертукерек.  

 

 

Өрісті кілттік ету үшін көрсеткіііпі атауының үстіне әкеліп, тышқан-ның оң түймесін шерту керек. Көрінген жанама мәзірденКілтгік өріс қатарын шерту жеткілікті (не аспаптар панелінің Кіпттік өріс туймесін шертуге болады). Кілттік етілген өріс атауының сол жағына (шеттік бағанға) кілт белгісі орнатылып қойылады.

Дата/Уақыт және Ақшалық типті еріс қасиеттерін орнату тәсілдері де жоғарыдағы сияқты.

Ескерту.  Конструктор терезесінің Сипаттау бөлімін толтыру міндетті емес.

 

 

 

 

Негізгі әдебиеттер

1.     Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дәулетқүлов А. Новые информационные технологии. 30 уроков по информатике. Алматы, 2002.

2.     Камардинов О. Есептеуіш техника және программалау. Алматы: РБК, 2004.

Қосымша әдебиеттер

1.     Камардинов О. Информатика. Бірінші бөлім. Шымкент, 2000.

2.     Камардинов О. Информатика. Екінші бөлім. Шымкент, 2000.

 

 

 

 

 

 Орталық процессор (Центральный процессор; central processor unit) —

1) компьютердің негізгі жұмыстық элементі. Әдетте, оның құрамына арифметикалық- логикалық құрылғы мен басқару құрылғысы, ал кейде алғашқы жад кіреді. Есептеуіш жүйенің қызметі үлестірілген және дербес болған сайын бұл терминнің түсіндірмесі кеңейе түседі;

2) процессор мен арифметикалық  қосалқы процессоры бар блок;

3) барлық есептеу операциясын  және ақпаратты қайта өңдеуді  жүзеге асыратын дербес компьютердің  бас құрылғысы;

4) бір немесе бірнеше үлкен  немесе аса үлкен интегралдық  схема түріндегі, ақпаратты өңдеуге  арналган программалық басқару  құрылғысы;

5) берілген есептеуіш жүйеде  негізгі қызметі мәліметтер өңдеуді  және осы жүйенің басқа бөліктерінің  жұмысын баскаруды орындайтын  процессор. Ол басқару қүрылғысынан, арифметикалық логикалық құрылғыдан  және процессорлық жадтантұрады.

[өңдеу]Орталық процессор циклі

Орталық процессор циклі (Цикл центрального процессора; central processing unit cycle) — бір  қарапайым машиналық команданы  таңдау мен орындау (Мысалы, қосу немесе азайту) үшін талап етілетін уақыт. Орталық процессордың есептеуіш  жүйені сипаттайтын көптеген параметрлерінің  бірі.

 

Регистр( лат. regіstrum — тізім, regestum — енгізілген, жазылған )

1. өңделетін немесе басқарушы ақпараттарды сақтауға арналған, 32 биттен тұратын процессордың, шапшаң істейтін жадтың шағын бөлігі;
2. есептеу құрылғысының бір санды немесе сөзді уақытша сақтауға арналған шағын көлемді жад блогы;
3. процессордағы аса шапшаң әрекетті жадтың құрылғысы немесе операндтармен жөне микросхемамен орындалатын нәтижені уақытша сақтауға арналған аса үлкен интегралдық схема; процессорларда — командалар мен мәліметтерді аралық сақтауға арналған разрядтығы әр түрлі арнайы ұяшықтар (registr). Дербес компьютерде программалау кезінде регистрлер тек Ассемблер тілінде немесе "төменгі" деңгейлі тілде жұмыс істейтін программалаушыларға ғана қолайлы болады;
4. алфавиттік-цифрлық ақпараты теру және өңдеу кезінде төменгі регистр (lower — case) кіші әріптерге, ал жоғарғы регистр (upper — case) бас әріптерге сәйкес келеді.^[1]
5. Музыкалық аспап немесе әнші дауысының белгілі бір биіктікте орналасқан дыбыс диапазонының бөлігі.
6. Кейбір үрмелі және тілді музыкалық аспаптарда — бірыңғай тембрдегі түтіктер тобы.

Регистр үшке бөлінеді:

• жоғарғы
• ортаңғы
• төменгі.

Әр Регистрдің дыбыс бояуы (тембрі) әр түрлі болады. Орган муз. аспабының дыбыс шығаратын және түрлі бұрауға түсірілген трубаларын да Регистр дейді. Бірақ мұндағы дыбыс бояуы бірдей. Муз. аспаптың қай-қайсысының да болсын негізгі үш Регистрі болады. Мысалы: Регистр фортепьяно клавиатурасындабылай орналасады: субконтроктава, контроктава және үлкен октава — төм., кіші және бірінші октава — ортаңғы, екінші, үшінші және одан жоғары қарай — жоғ. Регистр құрайды. Регистр әнші дауысында дауыс тембріне, диапазонына қарайды. Сондықтан әншілер дауысы сопрано, тенор, мецдо-сопрано,баритон, контральто, бас деп жоғ., ортаңғы және төм. дауыстарға бөлінеді.^[2]

 

 

  

 

 

 

ЭЕМ-нің тарихы

Есептеуіш техниканың даму тарихы Ең алғашқы пайда болған есептеу құралыесепшот болып табылады. Кейбір деректерге сүйенсек,есепшоттың жасы 2000-5000 жылдар шамасында, ал пайда болған жері ертедегі Қытай немесе ертедегі Египет, тіпті ежелгі Греция болуы да мүмкін. Бұл санау құралын гректер мен Батыс-Еуропалықтар «абак» деп, қытайлықтар «суан-пан», жапондықтар «серобян» деп атаған. Бұл құралмен есептеулер оның шұңғыл тақтада орналасқан тастарын жылжыту арқылы жүргізілген. Тастар піл сүйегінен, түрлі түсті шынылардан, қоладан жасалды. Осындай есепшоттар қайта өркендеу дәуіріне дейін пайдаланылып келді. Оның жетілдірілген түрі осы күнге дейін қолданылып келеді. XVII ғасырдың басында шотландиялық математик Джон Непер логарифм түсінігін енгізді және логарифм кестесін жариялады. Ал 1761 жылы ағылшын Д.Робертсон жүгіртпесі бар навигациялық есептеулер жүргізуге арналған логарифм сызғышын жасады. Мұндай құрал жасау идеясын 1660 жылдары Исаак Ньютон ұсынған болатын. Соңғы кезге дейін логарифм сызғыштары инженерлердің бірден-бір есептеуіш құралы болып келді, бірақ өткен ғасырдың екінші жартысында пайда болған электронды калькуляторлар оларды қолданудан ығыстырды. 1642 жылы француз математигі Блез Паскаль он тоғыз жасында дүние жүзінде бірінші рет қосу машинасы деген атпен белгілі, жетектер мен дөңгелектерден тұратын механикалық есептеу машинасын құрастырды. Паскальдың машинасында көпорынды сандарды қосу мүмкін болды.  
1694 жылы атақты неміс математигі Лейбниц Паскальдың идеясын дамытып, өзінің механикалық есептеу машинасын – арифмометрдіқұрастырды. Дөңгелектің орнына мұнда цифрлар жазылған цилиндр қолданылды. Бұл құрал күрделі қосу мен алу есептеулерін жүргізумен қатар, сандарды бөлу, көбейту, тіпті квадрат түбірін табу амалдарын да орындайтын болды. Кейін арифмометр бірнеше рет жетілдірілді Бұл бағытта орыс өнертапқыштары П.Л.Чебышев пен В.Т.Однер көп еңбек етті. Арифмометр қазіргі қолданыста жүрген калькуляторлардың негізін салды. Арифмометр мен қарапайым калькулятор есептеу жұмыстарын механикаландыру құралдарының қызметін атқарады, бұларда есептеуде адамның өзі әрекеттер тізбегін анықтап басқарады. Есептеуіш техникалардың қарқындап дамуы XIX ғасырдан басталды. Есептеуіш техниканың дамуындағы келесі қадам алдын ала жасалған программа бойынша адамның қатысуынсыз есептеулерді орындайтын құрылғылар жасау болды. Алғашқы программалық басқарылатын есептеу машинасын құрастыру идеясын 1821 жылы ағылшын математигі Чарльз Беббидж өзінің аналитикалық машинасында ұсынған болатын. Беббидждің аналитикалық машинасы – ақпаратты өңдеп қана қоймай, оны жадында сақтап, адамның тікелей араласуынсыз алдын-ала жазылған программамен жұмыс істейтін алғашқы әмбебап құрылғы болатын. Бұл машинада қазіргі компьютерлерде бар барлық негізгі құраушылар: бастапқы сандар мен аралық нәтижелерді сақтауға арналған жад, жадтан алынған сандармен амалдар орындайтын арифметикалық құрылғы, берілген программа бойынша есептеу барысын қадағалап отыратын басқару құрылғысы, деректерді енгізу мен оларды басып шығару құрылғылары болды. Басқару программасы перфокарта деп аталған қатырма қағаздардағы тесіктердің көмегімен кодталды. Бэббидждің идеясы өз уақытынан озық еді. Оның машинасы өте күрделі құрылғы болғандықтан, ол кездегі техникалық мүмкіндік мұны жүзеге асыра алмады. Беббидждің машинасы 1860 жылдары ғана құрастырылып іске қосылған болатын. Осы машинаға қажетті программаны 1846 жылы ағылшынның әйгілі ақыны Джордж Байронның қызы Ада Лавлейс жазды. Сондықтан Ада Лавлейсті алғашқы программалаушы десе де болады. ХХ ғасырда электронды-есептеуіш машиналардың (ЭЕМ) пайда болуына байланысты есептеуіш техника бұрын болмаған жылдамдықпен қарыштап дамып, айналдырған 50 жылдың ішінде күрделі өзгерістерге ұшырады. Сондықтан электронды-есептеуіш машиналардың даму кезеңін белгілі бір кезеңдерге бөлу қалыптасқан. І кезең (1945-1955 жылдар) ХХ ғасырдың бірінші жартысы радиотехниканың қарыштап дамыған кезеңі болатын. Сол кездегі радиоқабылдағыштарэлектронды-вакуумды шамдармен жұмыс істейтін. Алғашқы электрондық-есептеуіш машиналарды құрастыру үшін осындай электронды-вакуумды шамдар қолданылды. Электронды шамдармен жұмыс істейтін алғашқы электронды есептеуіш машина 1946 жылы Америка Құрама Штаттарында құрастырылды. Дж. Моучли және П. Эккерт деген ғалымдардың басқаруымен құрастырылған бұл машина ENIAC («Electronic Numerical Integrator and Computer» - Электронды санды интегратор және компьютер) деп аталды. ENIAC секундына 300 көбейту немесе 5000 қосу амалын орындай алатын. Бұл сол кезге дейін қолданылып келген Mark-1 секілді механикалық және электронды-механикалық элементтермен жұмыс істейтін машиналардың жылдамдығымен салыстырғанда мыңдаған есе артық болатын. Американдық ғалым Джон Фон Нейман 1946 жылы жазған «EDVAC машинасы туралы алдын-алабаяндамасында» электронды-машиналарды құрастыру мен басқарудың жаңа принциптерін ұсынды. Осы принциптер негізінде 1949 жылы EDVAC(Electronic Discrete Variable Computer) машинасы құрастырылды. EDVAC-тың ENIAC-тан айырмашылығы – онда өңделетін барлық мәлімет ондық сандар түрінде емес екілік сандар түрінде кодталатын және есептеуге қажетті мәліметтер мен оны өңдеуге қажетті программа жадтың бір жерінде сақталатын. Біздің елімізде алғашқы ЭЕМ-дер 1951 жылы - МЭСМ (Малая электронная счетная машина) және 1952 жылдары - БЭСМ (Большая электронная счетная машина) пайда болды. Бұл екі машинаны да КСРО-ның көрнекті ғалымы Сергей Алексеевич Лебедев құрастырды. БЭСМ сериясының компьютерлері сол кездегі ең қуатты компьютерлердің қатарында болатын. Бірінші кезеңнің электронды-есептеуіш машиналары он мыңдаған электронды шамдардан тұратын. Сондықтан олар жүздеген киловатт электр энергиясын пайдаланып, жүздеген шаршы метр жер аумағын алып жатты. Салмағы бірнеше тоннаға дейін жететін. Ал олардың жылдамдығы секундына 20 мың операциядан аспайтын. Бұндай машиналарға программаларді енгізу үшін перфокарталар мен перфоленталар қолданылды. Бұл компьютерлер тек инженерлік және ғылыми есептеулер жүргізу үшін қолданылды. Бұл машиналарға қажетті программалар машиналық командалар тілінде жазылатын. Бұл өте қиын іс болғандықтан программалауға таңдаулы мамандар ғана алынып оқытылатын. ІІ кезең (1955-1965 жылдар) Электронды шамдардан тұратын бірінші кезеңнің электронды-есептеуіш машиналары 50-жылдардың соңына дейін қолданылып келді. 1959 жылдан бастап жартылай өткізгіш транзисторлардан тұратын ЭЕМ-дер дүниеге келді. Транзисторлар электронды шамдармен салыстырғанда әлдеқайда сенімді болатын, олар электр энергиясын көп пайдаланбайтын және орынды көп алмайтын. Ал бұндай элементтерден жасалған компьютердердің жылдамдығы секундына 200 мың операцияға дейін артып, ішкі жадының көлемі де бірінші кезеңнің компьютерлерімен салыстырғанда жүздеген есе көбейді. Бұл компьютерлердің жадындағы барлық мәліметті сақтау үшін магниттік дискілер мен магниттік ленталар қолданыла бастады. Осы кезеңнен бастап Фортран, Алгол секілді алғашқы программалау тілдері пайда болып, программалау тілдері әлдеқайда түсінікті, қарапайым және қолайлы бола бастады. ІІІ кезең (1965-1980 жылдар) 1958 жылы америкалық мамандар өте күрделі технологияны қолдана отырып ауданы 1 см-ден аспайтын жіңішке пластинаға ондаған, кейін жүздеген электронды схемаларды орналастыруды үйренді. Бұларды интегралды схемалар (ИС) деп атады. Интегралды схемалардың пайда болуы компьютерлік техниканың дамуына үлкен әсерін тигізді. Интегралды схемалар компьютерлердің жылдамдығын айтарлықтай арттырды (секундына 1 млн операциядан жоғары), оперативті жадының да көлемі жүздеген мың байтпен өлшенетін болды, компьютерде бір мезгілде бірнеше жұмыс атқару мүмкіндігі пайда болды. Осы кезеңнен бастап ЭЕМ-дерді қолдану аясы да артты. Бұрынғы ЭЕМ-дер тек күрделі инженерлік есептеулер үшін және соғыстық мақсатта қолданылса, ендігі компьютерлер өндірістің барлық саласында: зауыттарда, білім беру мекемелерінде, денсаулық сақтау саласында т.б жерлерде қолданыла бастады. Паскаль, Си, Бейсик секілді жоғары дәрежелі программалау тілдері осы кезеңде пайда болды. Программалау ісі білім беру мекемелерінде кеңінен оқытыла бастады. Алғашқы мәліметтер базасы, жасанды интеллект жүйелері, автоматтандырылған жобалау жүйелері т.б. пайда болды. IV кезең (1980 жылдан бері қарай) Өткен ғасырдың 70-жылдары мини-ЭЕМ-дер жедел дами бастады. Бұл компьютерлер үлкен ЭЕМ-дерге қарағанда көлемі шағын және бағасы арзан болатын. 1971 жылы американдық Intel фирмасы өзінің микропроцессорды ойлап тапқанын мәлімдеді. Микропроцессор - бір пластинада миллиондаған электронды схемаларды өзара байланыстыратын үлкен интегралды схемаларданжасалды. Микропроцессор компьютерлердің жылдамдығын секундына бірнеше миллиард операцияға дейін арттырды. Микропроцессорды енгізу-шығару, сыртқы есте сақтау құрылғыларымен байланыстырудың нәтижесінде компьютерлердің жаңа түрі – микро-ЭЕМ-дер дүниеге келді. Үлкен интегралды схемалармен немесе микропроцессормен жұмыс жасайтын қазіргі компьютерлер ЭЕМ-дердің IV кезеңіне жатады. Қазіргі ЭЕМ-дердің ең көп таралған түрі - дербес компьютерлер болып есептеледі. Алғашқы дербес компьютер 1976 жылы пайда болды. Apple-1 деп аталған бұл компьютерді американдық Стив Джобс пен Стив Возняк ойлап тапты.  
 
Қазіргі дербес компьютерлер дисплей, жүйелік блок, пернетақта секілді көптеген құрылғылардын тұрады және алғашқы пайда болған дербес компьютерлерге мүлдем ұқсамайды десе де болады. Қазіргі дербес компьютерлердің жұмыс істеу жылдамдығы да осыдан отыз жыл бұрынғы компьютерлермен салыстырғанда мыңдаған есе артты. Егер 1977 жылы пайда болған Apple-2 компьютеріндегі микропроцессордың тактілік жиілігі 1 МГц болса (1 МГц – секундына 1 миллион операция орындайды деген сөз) қазіргі компьютерлерде қолданылатын Pentium-4 микропроцессорларының тактілік жиілігі 3,4 ГГц-ке дейін жетеді. Қазіргі компьютерлердің программалық жабдықтамалары қолданушыларға программалау тілдерін білмей-ақ олармен (компьютерлермен) жеңіл қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Бұны Windows, Macintosh OS секілді танымал операциялық жүйелердің пайда болуымен байланыстыруға болады. Қазір әлемде дербес компьютерлердің жылына миллиондаған данасы сатылады. V-кезең V кезеңнің ЭЕМ-дері деп жақын болашақта пайда болатын компьютерлерді айтуға болады. Ғалымдар болашақтың компьютерлері бүгінгі компьютерлермен салыстырғанда әлдеқайда қуатты, қолданыста ыңғайлы және интеллектуалдық қабілеті өте жоғары болады деп болжамдайды. Бұл компьютерлерге барлық мәліметті қазіргідей пернетақтамен емес, дауыстап командалар беру арқылы енгізіп, олардың адам секілді машиналық «көру», «есту», «иіс сезу» қабілеті болады деп болжамдалуда.