Азамттық құқықтың субъектілері”

5) тік дөңес қисықтардың радиустарын жол бетінің көрінуін (І техникалық санаттағы жолдар үшін, сондай-ақ қозғалыстың қарама-қарсы бағыттары дербес жер төсемінде орналасқан өзге санаттағы жол учаскелері үшін) және қарама-қарсы автомобильдің көрінуін (өзге санаттағы жолдар үшін) қамтамасыз ету жағдайын негізге ала отырып қабылдау керек;

6) тік иілген қисықтардың радиустары автомобильдің есепті қозғалу жылдамдығы кезінде рұқсат етілетін шамадан тыс асқын жүктемелерді қамтамасыз ету шарттары негізге алына отырып белгіленуі тиіс;

7) жоспарда қисықтар тұрақты немесе ауыспалы қисықтық радиусына ие бола алады. Қозғалыстың қауіпсіздік, ыңғайлылық және жайлылық шарттары бойынша жобалау кезінде ауыспалы радиустың қисықтарына (клотоидтарға) артықшылық беру керек. Жоспардағы таңдап алынған қисықтың түрі мен оның радиусының (клотоидтар үшін - өлшем мен ең аз радиус) шамасы автомобиль жолының көзге көрінетін бір қалыптылығын және оның сол жердегі қоршаған ландшафпен байланысуын қамтамасыз етуі тиіс;

8) жоспардағы қисықтың ең аз радиусы осы техникалық санаттағы жол үшін көлік құралдарының рұқсат етілетін жылдамдығын іске асыру кезінде автомобиль жолының қисық сызықты учаскесінің ылғалды және таза жол жамылғысымен автомобильдің қауіпсіз, ыңғайлы және жайлы жүріп өтуін қамтамасыз етуі тиіс;

9) жаңа автомобиль жолдарын жобалау кезінде жоспарда ұзындығы үш-бес километрден артық түзулерді қолдануға жол берілмейді. Әдетте, жоспардағы түзудің ұзындығын ол бойынша екі-үш минуттан аспайтын қозғалыс шартымен шектеу керек.

Автомобиль жолының бүкіл ұзақтығы бойынша түзу сызықты және қисық сызықты учаскелер ұзақтығының заңды және біртіндеп өзгеруін көздеген жөн. Жоспардағы аралас қисықтардың радиусы 1,3 еседен артық өзгешеленбеуі тиіс.

Көрсетілген параметрлерді сақтау мүмкін болмаған жағдайда автомобиль жолдарының жобаларында жолдардың ұзын түзу сызықты бөліктерін көгалдандыру және жайғастыру құралдарымен, сондай-ақ жол қозғалысына қызмет көрсететін кәсіпорындарды орналастырумен бірқатар қысқа учаскелерге бөлуді көздеу қажет;

10) автомобиль жолының бойлық еңісі автомобиль жолдарының тиісті санаттары мен қозғалыс шарттары үшін көлік құралдары қозғалысының рұқсат етілген жылдамдықтарын қауіпсіз іске асыру мүмкіндігін қамтамасыз етуі тиіс.

Жобаланатын жол бойынша қозғалыстың перспективалық қарқындылығы мен құрамына, сондай-ақ еңістігі берілген жол учаскесінің ұзақтығына байланысты бойлық еңістердің шекті мәндерін қолдану қажеттілігі кезінде қосымша қозғалыс жолақтарын, бірінші кезекте, өрлеу бағытында орналастыруды көздеген жөн;

11) шекті бойлық еңісі бар учаскелердің ұзындығы белгіленген нормативтердің шектерімен шектелуі тиіс;

12) таулы жерлердегі автомобиль жолдарында қозғалыс қауіпсіздігін арттыру мақсатында ұзаққа созылған 60 % артық бойлық еңістер 20 % және одан кем бойлық еңісі бар жазық көтерілу учаскелермен немесе автомобиль қозғалтқышының жұмыс режимін өзгертуге, ал қажет болған кезде автомобильді тоқтатуды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін көлденең алаңшалармен алмасуы тиіс;

13) 50%-дан артық еңістері бар ұзақ түсу кезіндегі таулы автомобиль жолдарында жүру бөлігінің оң жағынан авариялық түсетін жолдарды салу керек, олардың ұзындығы, қарсы бойлық еңісі және жол төсемінің түрі автопоездың тоқтау мүмкіндігін негізге ала есептеумен белгіленуі қажет;

14) ашық жерлердегі автомобиль жолдарының трассасын қар басып қалудан қорғау мақсатында қыс кезіндегі үстем желдердің бағытына параллель бағытта немесе осы бағытқа шағын бұрышпен салуға басымдық берген дұрыс.

Автомобиль жолдарының жобаларында қар басып қалудан қорғау жөнінде мынадай қосымша шараларды көздеу қажет:

үйінділерді жобалау кезінде мүмкін болатын артуымен белгіленген қар жабынының есептік деңгейімен жер төсемі жиегінің талап етілетін биіктігін қамтамасыз ету;

жер төсемін сүйір көлденең бейімге келтіру;

терең ойықтардың көлденең бейінінде бермдер жасау;

қардан қорғайтын екпе ағаштар отырғызу;

қардан қорғайтын шарбақтарды, қалқандарды немесе торларды орнату;

15) жыралы жерде автомобиль жолының трассасын жыраның транзиттік аймағына салу керек, ал жолдар жыраның бас жағында орналасқан жағдайда жыраның одан әрі даму қатерін жою немесе төмендету жөніндегі гидротехникалық шаралар көздеу қажет;

16) автомобиль жолдарының трассасын көшкін баурайларының жоғарғы жағынан айналдырып өте салу керек, ал ондай баурайларды қиып өтпеу мүмкін болмаған кезде оның табан бөлігіндегі аласа үйіндінің көшкін массиві арқылы өткен жөн. Көшкін болатын учаскелерде ойықтардың, баспалдақтардың, биік үйінділердің болуына жол берілмейді.

Автомобиль жолдарының жобаларында мынадай жолдармен көшкін баурайлардың тұрақтылығын арттыруға бағытталған шараларды іске асыруды көздеу қажет:

жер асты және жер үсті суларын бұруды дұрыс ұйымдастыру;

топырақты кесу арқылы көшкін болатын баурайдың жүктемесін ішінара азайту;

тірек қабырғаларын орнықтыру;

жер төсемінің төменгі жағынан контрбанкет құру;

ағаштар мен бұталарды отырғызу;

17) таулы жерлердегі автомобиль жолдарының трассасын көшкін мен сел қаупі бар баурайлардың жоғарғы жағынан салу керек. Мұндай учаскелерді айналып өтуі мүмкін болмаған жағдайда автомобиль жолын жолға, жол құрылыстарына және жүріп келе жатқан көлікке қауіптілік тудырмай, көшкін немесе сел тар және терең жазықтар арқылы өтетін жерлерге орналастыру керек.

Көшкін қаупі бар баурайлармен қиылысу қажет болған жағдайда жобада мыналар жөнінде шаралар көзделуі тиіс:

көшкін массаларын жолдан ауытқыту;

көшкін жиналатын бассейндерде қардың жиналуын азайту;

баурайлардағы қардың тұрақтылығын арттыру;

көшкіннің қозғалысын баяулату;

галереяларды немесе көлік тоннельдерін құру арқылы көшкінді жолдың үстімен өткізу.

Сел ағынын қиып өтпеу мүмкін болмаған кезде автомобиль жолын ірі тастар мен қойтастар жиналатын аймақ шегінен тыс конустың төменгі жағына орналастыруға рұқсат етіледі. Сел қаупі бар аймақта шағын көпірлер мен құбырлар түріндегі су өткізу құрылыстарын қолдануға рұқсат етілмейді. Үлкен және орташа көпірлердің саңылаулары сел ағынын қыспай, су мен селдің белгіленген ықтимал артуы массаларының есептелген шығыстары мен су деңгейінің өтуін қамтамасыз етуі тиіс.

Төменгі санаттағы автомобиль жолдарында сел ағынын жүру бөлігінің деңгейінде орналастырылған науалар арқылы өткізуге рұқсат етіледі. Секундына жиырма текше метрге дейінгі аз шығындарымен сел ағындарын жоғарғы санаттағы автомобиль жолдарының үстімен өткізу үшін селағар құрылғыларын көздеуге болады. Сел тастандылары жиналатын аймақта орналасқан автомобиль жолдарында сел қалдықтарының көшуін ұстап қалатын құрылыстардың құрылғыларын көздеу қажет.

Автомобиль жолдарының жобалары жолдарды пайдалану процесінде жол бойғы жолақтар мен оған жанасып жатқан жерлердегі топырақтың беткі қабаттарының және топырақтың эрозиясы қаупінің алдын алу немесе төмендету жөніндегі инженерлік, гидро- және агротехникалық шараларды қамтуы тиіс;

18) шөгінділер болған жағдайда таулы жерлердегі автомобиль жолдарының трассасын тау жыныстарының желдену процестері қарқынды дамитын аймақтардан биік салған жөн.

Жылжу коэффициенті 0,5-тен кем тұрақты шөгінділерде шөгіндіні сол шөгіндінің құрамында шаң-топырақты қабаттар болмаған кезде автомобиль жолының жер төсемін орнықтыру үшін пайдалануға рұқсат етіледі. Мұндай учаскелерде жер төсемі аласа үйінділер түрінде төселуге тиіс. Шөгіндінің үстінде ойықтар мен баспалдақтардың болуына жол берілмейді.

Шөгіндіні айналып өту мүмкін болмаған жағдайда немесе ол орынсыз болған, сондай-ақ баяу өсіп келе жатқан шөгінділердің тігісінен автомобиль жолы жеткілікті дәрежеде алшақ болған кезде жер төсемінің тұрақтылығы мен жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде қосымша инженерлік іс-шараларды әзірлеумен қоса, шөгіндінің төменгі жағынан жер төсемін салуға жол беріледі;

19) опырылыстар мен тас құламалары болуы мүмкін автомобиль жолдарының учаскелерінде опырылыстарды ұстап қалатын біліктер, траншеялар және (немесе) қабырғалар, тау баурайының қауіпті учаскелерінде металл торлар немесе сым темір торларын орнатуды, автомобиль жолын салу және оны кейіннен пайдалану кезінде жеткілікті дәрежеде тұрақты емес тау баурайларын кезеңдік қарау және тастардан тазартуды көздеу қажет.

13. Автомобиль жолының көлденең бейініне қойылатын талаптар:

1) автомобиль жолының жолды қозғалыспен жүктеудің рұқсат етілген деңгейімен есептелген перспективалық кезеңнің шегінде ең жоғары қарқындылықпен көлік ағынын өткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін қозғалыс жолағының белгіленген саны болуы тиіс;

2) қозғалыс жолағының ені автомобиль жолдарының түрлі санаттары мен көлік құралдарының түрлері үшін нақты жол жағдайларында рұқсат етілетін қозғалыс жылдамдығын қауіпсіз іске асыру мүмкіндігін қамтамасыз етуі тиіс;

3) жүру бөлігінің көлденең бейіні жауатын жауын-шашынның көлеміне және жоспарда қисықтардың болуына байланысты бір немесе екі ылдилы болуы мүмкін. Жүру бөлігі көлденең бейінінің еңістігі жобаланатын автомобиль жолының санатына, қозғалыс жолақтарының санына, өңірдің климаттық жағдайларына және жол жамылғысының түріне байланысты 15-тен 40%-ге дейінгі шекте белгіленеді;

4) жоспардағы қисықтарда вираждарды орналастыру керек. Автомобиль жолдарындағы вираждың еңісін дөңгелену радиусының шамасына байланысты 20-60% шегінде, ал жиі көк тайғақ құбылыстары болатын аудандарда 20-40% белгілеген жөн.

Таулы жерлердегі автомобиль жолдарының шағын радиустарындағы қисықтарда үлкен көлденең еңісті вираждар салынуы мүмкін. Жобаланатын ауданның климаттық ерекшеліктерін есепке алғанда соңғының шамасы 100%-ден аспауы тиіс. Қисық жоспарда бойлық еңісі бар учаскеде орналасқан жағдайда, бұл шектеу осы дөңгеленудің бойлық және көлденең еңістерінің геометриялық сомасы болып табылатын қиғаш еңіске қатысты болады.

Таулы немесе құрылыстар салынған жерлердегі автомобиль жолдарында "сатылы вираж" деген атауға ие болған, жолдың жүру бөлігінің ені бойынша көлденең еңістің мәндері ауыспалы болып келетін вираждардың жеке жобаларын әзірлеуге рұқсат етіледі;

5) вираж шығару ауыспалы қисықтардың ұзындығында немесе оларға ұзындығы бойынша сәйкес келетін, трассаның түзу сызықты, жоспардағы қисықтарға жанасып жатқан учаскелерінде мемлекеттік стандарттар талаптарын сақтай отырып жүзеге асырылуы тиіс;

6) бөлу жолағы бар автомобиль жолдарында және қарсы қозғалыс бағыттарының жер төсемін бөлек жобалау кезінде әрбір қозғалыс бағытына арналған вираж рельефтің, гидрологиялық, гидрогеологиялық, сәулет-ландшафтық, экологиялық және сол жердің өзге де сипаттамаларының ерекшеліктерін ескеруге негізделген жеке жобалық шешімдерді қабылдай отырып дербес орындалуы керек;

7) жоспардағы радиусы мың метр және одан кем қисықтарда дөңгелену радиусының шамасын және қозғалыстың құрамын ескере отырып, жүру бөлігін кеңейтуді көздеу қажет;

8) автомобиль жолының бүкіл ұзындығында қозғалыстың әр жағынан жол жиектері жайғастырылуы тиіс. Жол жиегінің ені осы техникалық санаттағы жолдар мен көлік құралдарының түрлері үшін рұқсат етілген қозғалыс жылдамдықтарын қауіпсіз іске асыруға және қозғалыстағы көлік ағынына кедергі келтірмей, тиісті санаттағы жолдардың жүру бөлігінен тыс, көлік құралдарының аз уақытқа тоқтау мүмкіндігіне психологиялық сенімділікті қамтамасыз ету шарттарын негізге ала отырып белгіленеді;

9) жол жиегінің қозғалыс жолағымен сабақтас шеткі жолақ деп аталатын бекітілген бөлігінің жол төсемінің құрылысы жүру бөлігінің конструкциясымен бірдей болуы тиіс.

Шеткі жолақ штаттық жағдайда автомобиль жолын пайдалану кезіндегі қозғалысқа арналмаған және таңбамен ерекшеленуі тиіс;

10) автомобиль жолының жобасында жол жиегінің және оның бекітілген бөлігінің қажетті ені мен көлденең еңістігі белгіленеді;

11) автомобиль жолдарында олардың техникалық санатына, абаттандыру және қозғалысты ұйымдастыру жөніндегі инженерлік шешімдерге байланысты жекелеген учаскелерге бөлу жолақтары салынады.

Осы техникалық санаттағы жолдар мен көлік құралдарының түрлері үшін рұқсат етілетін қозғалыс жылдамдығын жүру бөлігіне жанасып жатқан бөлу жолағының бөлігінде қауіпсіз іске асыруды қамтамасыз ету мақсатында негізгі қозғалыс жолақтарындағы конструкцияда жол жамылғысы төселіп, тиісті белгі таңба қойылуға тиіс;

12) бөлу жолақтарын жобалау кезінде судың бұрылуын және жер төсемі жұмысының оңтайлы су-жылу режимін, сондай-ақ автомобиль жолын кейіннен қайта жаңарту кезінде көлік ағыны қозғалысы қарқындылығының өсуіне орай көлденең бейінді қайта салу мүмкіндігін қамтамасыз ету талаптары есепке алынуы тиіс;

13) қиғаш тауларда, орта және үлкен су ағыстары арқылы өтетін көпір өткелдеріне апаратын жолдарда, таулы әрі қиылысқан жерлердің күрделі учаскелерінде, сондай-ақ тиісті техника-экономикалық негіздемеге сүйене отырып қазіргі табиғи ландшафты сақтау міндеттерін шешу кезінде оларды дербес жер төсеміне орнықтырып, автомобиль жолының тұрақтылығын, қозғалыстың қауіпсіздігі мен үздіксіздігін қамтамасыз ете отырып, қарсы қозғалыс жолақтарына бөлек трасса салуды пайдалану керек;

14) ұзақ әрі тік еңісті автомобиль жолдарының учаскелерінде қосымша жолақты салу кезінде өту-жылдамдық жолақтарының енін бөліп беруге қатысты қойылатын талаптарды мүмкіндігінше сақтай отырып қосымша жолақтың енін біртіндеп бөліп беруді көздеу керек.