Азамттық құқықтың субъектілері”

иінді біліктің айналу жиілігі жоғары ... ... ол ... Сору ... клапандарының бір  мезгілде ашылу уақыты кейбір ... - тан 60° - қа ... ... ... ... газ ... диаграммасын әрбір  двигательге эксперимент

түрінде анықтайды.Қабылданған газ тарату диаграммасы ( аз ғана ... ... және ... ... газ ... механизмді двигательдерде (ГТМ) газ ... ... ... ... ... ... газ тарату механизмін (ГТМ) ашу және жабу бұрыштарын

электронды жүйемен ... ... ... ... двигательдерде ... ... ... ... ... жүйесі бар және оның

үстіне олар электрондық хабар  бергіш ... ... ... ... ... ... газ тарату механизмін орнатқандықтан,

газ тарату диаграммасын өзгертуге  мүмкіндік туады.

Басқарылмайтын газ тарату фазасы төменгі айналу жиілігінде ... ... ... ... ертерек кірген ауа бөліктерін енгізу

клапаны ... ... ... шығарады, ал шығару клапаны  тым ерте

ашылады.Соның салдарынан цилиндрден жоғарғы ... ... ... ... айналмаған газдар шығып кетеді.

Қазіргі заманғы кейбір ... ... ... ... ету  үшін, иінді біліктің айналу жиілігіне  байланысты, газ тарату

фазасындағы ... ... – ... ... шапшаң реттеледі.

Иінді біліктің айналу жылдамдығының  аздығынан, клапандардың ... ... ... ... және цилиндр ауамен немесе жанатын

қоспамен жақсы толады.

Цилиндрдегі ұлғаю процесі кезінде  поршеньге ... әсер етуі ... ... ТӨН жақынырақ  ашылуы және ЖӨН кейін аз кешігіп  жабылуы

керек.Сондықтан, төменгі айналу ... ... ... ... жүргенде,

поршеньнің ЖӨН қозғалуына қалдық газдардың қарсы қысымы әсер етпейді.

Мұндай батыл қадамға 1993ж бірінші  болып Alfa Romeo компаниясы ... ... ... жүйе дабылымен басқарылып жұмыс істейтін,

екі жоғарғы тарату бөлігінің бастапқы ... ... ... ... ... орнатты.Кейінірек тура осы принцип

Daimeer – Benz және Nissan ... ... ... ... бұраушы момент 25 – 35℅, ал номиналды

айналыста 5℅ көбейеді.Клапанды ашып – жабуды реттеуде болашағы ... жүйе ... ... ... ... 0,005 секунд ішінде жүзеге

асады. Осындай газ ... ... ... ... ... ... ... басқару жүйесі жасалып және автомобильдерде қолданып жүр.

Майлау ... ... ... ... ... оның ... өте күрделі  қозғалыстар жасайды. Сол кезде  олар әрі қозғалмайтын

бөлшектерге жанасып үйкеліседі.Жоғарыда айтқандай, ондай үйкелетін ... ... ... етіп ... ... ... микробедерлер

сақталып қалады. Егер сол беттер өзара үйкелетін болса, сол бедерлер бір ... ... ... ... үлкен кедергі келтіреді.Сондықтанда

сондай құрғақ ... ... ... ... ... ... іске ... яғни бөлшек бедерлерінің ой жерлері  сұйық майға толады

да екі қырдың бір – біріне ... ... ... Әрі ... ... енді сұйық майдың жылжуына байланысты болғандықтан,

үйкеліс мүлде ... ... ... ... ... ... үш түрге  бөлуге болады. Бірінші үйкеліс беттеріне  үлкен қысыммен

беріледі де үйкелетін екі ... ... бір ... тек ... қабат арқылы

жанасады. Екінші үйкеліс беттеріне  майды қысымсыз ағызыпнемесе шашып

береді. Бұл ... ... екі ... ... ... ... өзара

жанасады.Үшінші түрі үйкеліс беттеріне  әрі қысыммен, әрі ... ... ... ... жүйесі деп  атайды.

Двигательдердің бөлшектері құрылысы жөнінен және ... ... ... ... болатындықтан, оларды майлаудың бір ғана

түрін, яғни тек ... ... тек ... ... ... қолдана

алмайды.Сондықтанда қазіргі двигательдердің  барлығында құрама майлау ... яғни ... ... ... ... ... ... – суретте осындай құрама майлау жүйесінің принципиалдық схемасы

көрсетілген.Оның жалпы құрылысы мен  жұмысы мына ... ... ... ... ... майлар) картер түбіне құйылып

қойылады. Оның ... ... бір ... ... тиіс және оны ... (16) ... бақылап отырады. Енді осы  картер түбіндегі май

арнаулы сүзгімен жабдықталған қабылдағыш (6) арқылы май насосымен (7) ... да ... әрі ... ... (1, 10) жіберіледі.

Сүзгілер екі түрлі болады: біреуі ірі тазартқыш ... ... ... ... тәсіліне қарай  толық немесе жартылай ағынды

сүзгілер деп түрлендіредлі. Толық  ағынды сүзгілер жүйедегі насос (7) ... ... ... ... ал ... ... ... түгел емес, бір

бөлігін ғана тазалап ... ... ... ... ... (10) ... ағынды, ал майда сүзгілер (1) жартылай ағынды

болады.

Сүзгіден шыққан таза май ... ... ... Ол ... ... магистрльдық тесік (12) жасалады. Сол  магистральдық

тесіктерден майланатын бөлшектерге  де ... ... ... ондай

бөлшектер қысыммен берілген май арқылы ... ... ... иінді біліктің тіреку және шатун  мойындары (13),

жұдырықша біліктердің тірек ... (14), ... ... ... Одан ... поршень менг цилиндр, клапандар, жұдырықшалар, поршень

саусақтары сияқты бөлшектер шашыраған  май ... ... және тағы ... ... ... ... шашып, картер ішінде ұсақ

май тамшыларынан ... ... де, олар ... ... майланатын бөлшек

беттеріне қонады.

Осыларға қосымша жүйеге майды  суытатын ... (3), май ... ... (11) және ... ... ... ... насосы (7) үшінкөбінесе шестернялы насос қойылады.Себібі ол

сенімді жұмыс істейді және аз ғана ... ... ... жасай алатын

мүмкіндігі бар. Сондықтанда ол ... ... ... ... ... ... ... ете алады. Ал двигательдің айналыс жылдамдығы

көбейген кезде, оның қысымын ... ... ... ... ... ... Оның ... насостан шыққан тесікті  бітеп тұратын шар тәрізді

клапанды, қысым аз кезінде, жауып  итеріп тұрады. Осыған ... ірі ... ... тура жіберетін клапан (9) жалғастырылады. Оның қызметі сүзгі

өте ластанып, май жүрмей қалған жағдайда, оның кіре ... ... ... клапаны ашылады да, май ағыны тазаланбаған күйінше тура

магистральдық тесікке жіберіледі. Олай болмаған жағадайда двигатель ... ... ... ... ... ... ... мүмкін.

2.10.-сурет. Майлау жүйесі.

1,6,10-сүзгілер: 2-термометр; 3-радиатор; 4,8,9-клапандар; 5-кран; ... ... ... ... ... ... ... ось; 16-деңгей өлшегіш; 17-картер тығыны.

Майда сүзгі есебінде көбінесе реактивті  центрифуга пайдаланылады. Оның

жұмыс принципі ортадан ... ... ... Сол  үшін оның ... ... Оны ... деп атайды. Сол роторда радиусқа перпендикуляр

бағытта екі шашқыш тесік қойылған. ... ... деп ... Насостан

қысыммен келген май сол соплолар арқылы қысылып шығады да кері ... күш ... Осы ... ... күштер бір – біріне қарама – қарсы

бағытталғандықтан, айналдыру моментін жасап, роторды айналуға мәжбүр ... ... ... ... оның ... майда айналып,

ондағы лас кесектер ауыр болғандықтан ортадан сыртқа ... көп ... де ... ішкі ... жабысып қалады.Ал тазаланған май

қайтадан картерге құйылады. Осылайша біртіндеп майды ... ... ... ... жасалған кезде, роторды бөлшектеп, оның ішкі

қабырғасында жиналған лас ... ... ... ... орнына

бекітеді.

Май суытатын радиаторлар әртүрлі  двигательдерде әрқалай жүйеге

жалғасады. 2.10 – ... ... ... радиатор жүйеге арнаулы

жпақыш кран (5) арқылы ... Ол ... ... ... ... ... ... ұстайды. Оған қосымша сақтандырғыш клапан (4) жалғасады.

Кейбір двигательдерде осылай ... ... ... ... ... ... ... Жүйедегі май суық кезінде  оның ... ... ... артып клапанды ашады  да май радиатороға бармай қайтадан

картерге құқйылады.

Жүйедегі май қысымы мен темперетурасын көрсететін ... ... ... ... ... ... бекітілген. Жұмыс  кезінде

оларды үнемі бақылап отыру  қажет.Оның үстіне күнделікті ... ... де ... ... жүйесі. Двигатель жұмыс істеген  кезде цлиндр ішінде жанған

жанармай және осыдан 1800 – 3000 ... ... ... газ ... ... мен блок қалпақшасын қыздырады. Суыту жүйесі қызған

бөлшектерді суыту үшін қажет. Іштен ... ... ... ... ... ... сыртқы ауаның көмегімен  жасанды түрде суыту арқылы

жүзеге асырады.

Суыту жүйесінің негізхгі ... ол ... ... ... ... ... ... қоршаған ортаға таратып жіберу

болып табылады, яғни двигательдің қызған бөлшектерінен ... ... ... ... ... Осы тұрғыдан қарағанда двигательдердің

суыту жүйесі осы жылуды тасымалдапйтын материалдардың түріне қарай ... ... Оның ... ауа ... ... сұйық болады. Олай болса

двигательдер ауамен суытылатын ненмесе  сйықпен суытылатын болып екі ... және ... ... да ... ... салқындатылатын двигательдерде (2.11 – сурет) бөлшектердің

қызуды бәсеңдету үшін ... және оның ... ... ауа ... ... ротордан тұрады, оның көп санды қалақшасы

мен қозғалмайтын ... ... ... ... ... ... арқылы жылу режимін

автоматты реттейді. Осы мақсатта гидродинамикалық муфта қолданылады.

Двигатель ... және ... ... температурасы

жеткіліксіз болғанда золотник ... ... ... ... соның нәтижесінде турбиналы дөңгелек желдеткішпен ... ... ... ... ... жеткенде реттеуіштің

сезімтал сезгісі золотникті ығыстырып, майдың гидромуфтаға өтуіне ... ... ... ... ... ... бөлшегі

цилиндр блогы мен оның ... ... ... ауа  жүретін етіп

қабырғалар жасалады. Ол қабырғалар әрі ... ... ... ... көбейтеді. Енді сол қабырғалардың аралықтарынан сыртқы

қоршаған ортадан арнаулы желдеткіш  арқылы ауа үрлейді. ... ауа ... ... өткен  кезде бөлшектерде артық жылуды өзіне қабылдап,

әрі қарай сыртқы қоршаған ортаға ... ... ... ... ... ... өте ... бола тұрса да, оның негізгі кемшілігі

сырттағы қоршаған ортаға тәуелді ... ... ... ... ыстық

кездерде двигательді қалыпты  жағдайға дейін суыта алмайды. ... ... ... , қуаты аз кішігірім двигательдерде қолданылады.

Автомобильдердің двигательдерінде көпшілік жағдайда ... жүйе ... ... да ... қызметі жоғарғыдай

бірақ жылу тасымалдау үшін арнаулы  сұйық (су, антифриз, тосол) қолданылады.

Олардың құрылысы мен ... ... 2.12 – ... ... ... ... ... схемасы.

1-тогу краны; 2-радиатор; 3-қосалқы  ... 4-бу ... ... ... ... ... 8,9,15-жеңшелер; 10-термостат;

11,12-су көйлегі;

13-термометр; 14-су насосы.

Двигательдердің суыту жүйесі мынандай негзгі құрылғылардан ... (2), ... (6), су ... (14), ... (10), су ... ... ... (8,15) және термометр (13). Осылайша құрылған

суыту жүйесі мына ретпен өз қызметін атқарады. ... ... ... су ... (14) радиатор (2) арқылы суытылған тсұйықты су ... ... ... Ол ... ... ... негізгі бөлшектер цилиндрдің

айналасымен арнаулы кагалдар (12) арқылы термостатқа (10) келеді. Бұл ... ... ашық ... ... ... ... ... (8)

арқылы радиатордың үстіңгі  жағына құйылады. Одан әрі қарай  сұйық ... ... оның ... ... ... Осы ... желдеткішпен

радиатор арқылы сорылған ауа ағыны  жіңішке түтіктер ішіндегі ... Енді ... ... төменгі жалғастырғыш жнңше (15) арқылы су

насосына сорылып, жоғарғыдағы  процесс ... ... ... ... қоректендіру жүйесі

Карбюраторлы двигательдердіің қоректендіру жүйесі жану қоспасын

дайындау қызметін атқарады. Ал жану ... деп ... май мен ... қоспасын айтады. Ондай қоспаның құрамы двигательдің жұмыс істеу

жағдайына байланысты әртүрлі ... ... ... жүйесі осындай

талаптарға сай келетін жану қоспасын дайындайды.

Қоршаған ортаны қорғау мақсатында двигательден шыққан газдағы ... ... ... қоректендіру жүйесінің жұмыс істеуіне байланысты.

Мысалы: Европалық стандартқа сай дүние ... ... ... ... ... салынған. Қазіргі автомобиль

двигательдеріенде орталық және ... ... ... ... жүйелері

пайдаланылады.

Карбюраторлы двигательдердің  қоректендіру жүйесін шартты түрде  үш

бөлікке ... ... ... ... ... жанар маймен, екіншісі

ауамен, ал ... ... ... ... шығаратын бөліктер. Осылайша

құрылған. Қоректендіру жүйесінің ... ... ... 2.14 –

көрсетілген. Енді сол схема бойынша  құрылысы мен жұмысын талдаймыз.

Двигательде жанатын жанар май  қоры ... ... (8) ... (2.14 ... ... ... май үшін көбінесе мұңайдан алатын

ең жеңіл және тез буланатын  қоспаларынан жасалған бензин қолданылады. ... ... ... ... (14) ... ... насосымен (19) сорылып

алынады. Бензин насосы двигательден қозғалыс алады. Ол үшін ... ... ... Ол айналған

Кезде насостың тұтқасын әрі – бері қозғайды да насос жұмыс істейді.

Насоспен (2.15 – сурет) сорылған бензин енді карбюраторға (3) (2.14 ... ... ... бензин құйылатын арнаулы қалқымасы  бар қуыс

жасалған. Қалқыма осы қуыстағы (4) бензин ... ... ... ... ... тұрады. Оның осы  қозғалысы үстінде орналасқан инелі клапанға

әсер етеді.

Бензин насосының құрылысы 2.15 – ... ... Газ – ... ... ... Қорап (2) үстіне қосалқы  қорап ... және ол ... (6) ... Негізгі қорап (2) пен қосалқы

қорап аралығында мембрана (3) бекітіледі. Ол ортасында оське (10) ... ... ... ұшы ... (13) ... тұрады. Мембрананы жоғары

қарай серіппе (9) ... ал ... (13) ... ... ... ... ... қозғалысқа келгенде, мембрананы төмен

итереді.

Ауа мен жанар майды араластыру процесін “карбюрациялық” процесс ... ал ... ... іске ... құралды карбюратор деп атайды.

Карбюраторлы двигательдердегі қоректендіру ... ... ... ... болып табылады. Жоғарыда, қоректендіру жүйесінің принципилдық

схемасын қарағанда тек қарапайым  карбюратордың жұмысы ... ... ... крбюраторлардың  құрылысы өте күрделі ... ол ... май  мен ... ... қана ... ... ... жұмыс жағдайына қарай сол араластырып жасалынған жану

қоспасының сапасын да әртүрлі  етіп ... ... Жану ... ... бірнеше түрге  бөлінеді. Оның негізгі белгісі ауа  мен ... ... ... ... табылады. Жалпы 1 кг жанар  май толық жануы үшін 15 ... ... ... Егер жану ... осы ... жаслса, онда оныв қалыпты

жану қоспасы деп атайды. Ал қажетті ... ... аз ... онда

байытылған, керісінше болса кедейлетілген  қоспа деп ... Осы ... ... ... ... ... ... қатынасын ( - деп белгілесек, онда ... ... бұл ... ((1,0. Егер ((1,0 ден ... ... ал ((1,0 ден болса, онда кедейлетілген қоспа деп атайды. ... ... ... ... ... түрге бөлінеді. Егер

((0,8(0,9 мөлшерінде болса, онда  ондай қоспаны ... ... ... ... ден аз  болса өте байытылған қоспа  дейді. Сол сияқты ((1,01 ... ... ... ал ((1,1 ... өте ... ... ... двигательдің жұмыс істеу кезінде карбюратор осы ... ... бере ... қабілеті болуға тиіс.Сол үшін оның құрылысына

бірнеше қосалқы қондырғылар жасалады. Олар ... ... ... ... ... қоспамен қамтамасыз етуге  тиіс: оталдыру

кезінде жанар майдың булануы ... ... өте ... (((0,6 –

0,8) жану қоспасы; бос айналыспен ... аз ... ... ... ... ... жану ... толық қуатпен  істеген кезде аздап

байытылған (((0,8(0,9) жану қоспасы. Осыларға қосымша, двигатель бір ... ... ... ... тез ... қалған кезде де байытылған

жану ... ... ... ... ... ... ... байланысты қажетті  жану

қоспасының сапасын өзгертіп тұру үшін ... ... ... іске қосатын қондырғы; бос айналыс жүйесі; басты ... ... ... ... ғана карбюраторларда); тездеткіш

насос.

Бензин мен ауа қоспасы қопарылыс ... өте тез ... ... Двигательдің осындай жағдайда жұмыс істеуіне болмайды, өйткені

поршеньге, поршень ... ... және ... ... ... бөлшектердің жергілікті қызуымен, поршеньдердің  және ... ... ... ... қуатының төменделуімен  және жанармай

шығынының артуымен ... ... Оның ... ... ... ... ... күйеніңғ қалыңдауы, ерте от алу әсер етеді.

Жанармайдағы октан саны деп  детонациялық беріктілігі бойынша  сыналатын

жанармаймен бірдей болатын ... ... мен ... ... айтады. Мысалы, егер 93( изооктаннан  және 7( гептаннантұратын ... ... ... ... ... ... келсе, онда

мұндай бензиннің октан саны 93 – ке тең ... ... ... ... ... ... оның детонацияға  қарсы беріктілігі соғұрлым

артығыраұқ болады.

ГОСТ – қа ... ... ... ... ... А-66, ... А  – 90, А – 95, АИ – 93 және АИ – 98. А әрпі – ... бензині

екендігін, ал цифры – бензиннің  октан санын көрсетеді.

3. АВТОМОБИЛЬ ТРАНСМИССИЯСЫ