Автор: Пользователь скрыл имя, 22 Ноября 2012 в 12:14, курсовая работа
Құқықтар мен міндеттер қашан да сол құқықтар мен міндеттердің қайсыбір субъектілеріне байланысты болады. Біз қайсыбір субъективтік құқық туралы айтқанымызда, бұл құқыққа әлдебіреуінің ие екендігін үнемі есте ұстаймыз. Сондай-ақ міндеттің де кейбіреудің мойнындағы міндет екендігін жадымыздан шығара алмаймыз. Заң тілінде құқықтардың және міндеттердің иелерін «құқық субъектілері» деп немесе тұлға деп атайды. Тұлғаның заңдық тұрғыдан алғандағы ұғымы құқық қабілеттілік ұғымымен сәйкес келеді. Құқық өкілеттілігін алған құқық қабілетті атаулының бәрін тұлға деп атауға болады. Азаматтық құқық субъектісі азаматтық құқықтық қатынастар элементін құрайды.
индекспен белгіленеді, яғни класы 21 – кіші класс, ал әрі ... ... ... ... (6 - ... ... жеңіл машиналарының маркалары
арқылы біраз мағлұмат алуға болады.
Жүк машиналары ... ... ... ( яғни ... бос ... мен ... ... салмағын қосып есептегенде) жеті түрлі класқа
бөледі және олардың индексін 1 – ден 7 – ге ... ... ... машиналардың түрленуі мына төмендегідей болады:
|Толық |1,2 – ге |1,3-2,0 |2,1-8,0 ... |15,0 – ... ... | | | | ... |22 |32 |42 |52 |62 ... ... ... ... да бір ерекше қасиеттеріне қерай
түрленуі мүмкін.Бірақ ондай түрлендіру автомобиль көрсеткіштеріне онша әсер
ете қоймайды.Ондай
арнаулы ... ... жүк ... ... ... ... бір ... ғана атқаруға арналады.
1.1 АВТОМОБИЛЬДЕРДІҢ ЖАЛПЫ
Автомобильдер, құрылысы жағынан өте
күделі машиналар ... оың ... ... ... мен ... ...
... құрылыстары әртүрлі болады.
мен жүйелердің жұмыстары белгілі бір ... пен ... ... да ... болады.Жүк машиналарының ... 1.3 – ... ал ... ... 1.4 – суретте көрсетілген.
Автомобиль негізіне үш бөліктен тұрады.Олар: кузов. Двигатель және
шасси.
Кузов тасылатын жүкті орналастыруға арналған.Сондықтанда ол ... ... ... әртүрлі болады.Мысалы жүк таситын машиналардың ... ... ... ... ... ... ... адам таитын
жеңіл машина мен автобустардың кузовына орындықтар ... ... ... ... ететін қондырғылар орнатылады.
Двигатель автомобильдің жүруіне және басқа жұмыстарға арналған қажетті
қуатты тудыратын бөлігі.Оның негізгі жұмыс принципі, энергияның бір түрін
( көбінесе ... ... ... (механикалық энергияға) айналдыру
болып табылады.Осы двигательден алынған
механикалық энергия
жүргізгіш ... ... де ол жол ... ... ... күш тудырады.Сөйтіп автомобиль жол бетімен ... ... ... басқа осындай жұмыс атқаратын генератордан
айырмашылығы, двигательден тек қана ... ... ... ... ... басқа түрлері де алынуы мүмкін.
Шасси деп автомобильдің жол бетімен ... ... ... ... ... ... трансмиссия, алдыңғы және
артқы белдемелер жүретін дөңгелектерімен, машина тұғыры, дөңгелек аспалары,
рульдік және ... ... ... Осы ... ... бір жұмысты атқаратын, бірнеше механизмдер мен жүйелерден тұратын
күрделі қондырғы болып табылады.
Трансмиссия – двигателден келген қуатты машинаның жүретін ... ... ... тек ... тасымалдап қана қоймайды, оны
машина қажетіне қарай ... - ... ... машинаға
жүргізуге қажетті күш көп болған жағдайда, оның жылдамдығын азайтады немесе
керісінше.Оның үстіне машина ... ... да ... ... ... артқа қарай жүруін де қамтамасыз етеді.Сөйтіп
трансмиссия көптеген қызмет атқаратын күрделі ... және ... ... – негізінен автомобильдің ... ... жол ... ... ... ... қосымша ол
белдемелерде бірнеше түрлі ... ... ... жетекші
белдемеде трансмиссияның, аспаның, тежегішті т.с. бөлшектер ... ... ... ... де ... механизмдері сияқты қосымша
бөлшектер орналасады. Олар 1.3 және 1.4 – суреттерде белгіленген.
Машина тұғыры – автомобильдің шасси ... ... ... ... мен ... да бекітуге арналған қондырғы.Ол өздерінің
құрылысына қарай әртүрлі ... ... ... ... ... жүк машиналарында бөлек қондырғы құүраса, кейбіреуі кузовпен бірге
(жеңіл машиналарда) жасалады.
табылады.
Дөңгелек аспалары – алдыңғы және артқы белдемелерді машина ... қана ... ... ... автомобильдің жүрісін жұмсарту
қызметін атқарады.Себебі жүріс дөңгелектері жол бетінің ... ... неше ... ... ... ... ... келтіреді.Егер ол
тербелістің амплитудасын азайтып, жиілігін бір ... ... ... жұмсақтығы бұзылады.Сөйтіп оның жұмыс өнімділігіне кері
әсерін тигізеді.
Басқару жүйесі көптеген механизмдерден ... ... ... жүріс бағытын басқаратын рульдік механизм.Сол ... ... ... ... ... траектория арқылы бағыттап отырады.
Тежеу жүйесі – автомобильдің ... ... ... ... бұл ... арқылы автомобильдің барлық
жүріс дөңгелектерінде орналасып, оның ... ... ... ауырлатады да
жүріс жылдамдығын азайтуға мүмкіндік жасайды.
Автомобильдің осы айтылған бөліктерінің ... ... ... негізгі себебі, олардың эксплуатациялық қасиеттерін жақсарту
болып табылады.
2. ДВИГАТЕЛЬДІҢ ТҮРЛЕРІ. ІШТЕН ЖАНАТЫН ... ... ... деп энергияның кез – келген бір ... тек ... ... ... ... айтады.Олай болса двигательдер
қолданылатын энергия түріне ... ... ... бөлінеді.Олардың
негізгілері жылу, электр, жел, су және т.с. түрлері.
Автомобильдерде пайдаланылатын двигательдердіңғ негізгісі – ол ... Олар да ... ... ... ... қарай бірнеше
түрге бөлінеді.Мұндай жылу двигательдері көбінесе от ... ... ... екі ... яғни ... ... іштен жанатын
двигательдер болып бөлінеді.
Автомобильдерде ... ... ... ... отын двигатель ішінде жанып, жанған ... ... ... ... де ... ... ... итеріп жұмыс
атқарады.Осындай двигательдер көбінесе поршеньді етіп ... ... ... ... ... оның ... басқа механизмдер
арқылы сырттағы қажетті жеріне механикалық эергия түрінде беріледі.Осыдан
басқа іштей жанатын двигательдердің ... түрі де ... Яғни ... ... ... ... ... қалақшаға беріледі де, оны айналмалы
қозғалысқа келтіреді.Бірақ
Сонымен, көптеген түрлі двигательдер ... ... ... ... ... жанатын поршеньді двигательдер болып табылады.Олай
болса осы ... ... ... құрылыстарыьмен ждұмыс
принциптері келтіріледі.
2.1 Іштен жанатын поршеньді
ішінде поршень ілгері – ... ... ... ... ... ... неше түрлі құбылыс пайда болады.Ал цилиндр үсті
цилиндр баласымен бекітілген, ал оның сыртпен ... ... ... ... ... осы поршеньнің жүрісін рет – ретімен
қарастырылады.
Поршень жоғарыдан төмен қарай жылжиды, яғни ... ... ... ... оның ішіндегі газ қысымы азайып, вакуум пайда
болады.Сол кезде соратын
(2.1 а – сурет).Оның ұзақтығы поршень төмен түскенге дейін созылады.
Поршеньнің ендігі жүрісі төменнен жоғары қарай бағытталады (2.1.б ... ... екі ... ... ... ... ... ішіндегі
газ қысылады, яғни көлемі азаяды. Мұны қысу процесі деп ... ... ... оның ... ... ... ... Іштен жанатын төрт тактылы двигательдің жұмыс схемасы:
а-сору; б-қысу; в-ұлғаю: ... ... ... ... (2.1.в – ... қысылыптұрған, қызып
тұрған жану қоспасына электр ұшқынын беріп тұтандырады ... ... ... ... май шашылады да ол тұтанып жанады.Сонымен қысу процесінің
соңында жану процесі іске асады.
Жанған газ өте ... жылу ... ... да ол ... ... ал температура көтерілсе, оның қысымы да ... осы ... ... қарай итереді.Мұны ұлғаю процесі деп атаймыз. Бұл ... де ... ... ... ... (2.1.г – ... газ ұлғайып біткеннен кейін поршень төменнен ... ... ... ... ... ашылады да жанған газ сыртқа ... ... ... ... – ... ... деп
атаймыз.Енді әрі қарай осы процестер қайталана береді.
Сонымен, іштен жанатын поршеньді двигательдердіңғ жұмысы поршеньнің
жүрісіне ... ... ... ... ... және ... процестеріне
байланысты екен.Олай болса поршеньнің бір жүрісін бір такт деп ... ... төрт ... двигатель деп атауға ... ... төрт ... ... ... осы ... ... екі
жүрісіне атқарылатын болса, онда
ондай двигательдерді екі ... ... ... деп
... ... двигатель іштей жанатын
двигателдерде клапандар
(2.2 – сурет).Олардың орнына
соратын тесіктер ... Сол ... ... өзі ... ...
... ... жүрісінде бір процесс
Екі тактылы двигательдердің жұмысы мына ретпен атқарылады.Поршень
төменнен жоғары қарай қозғалғанда соратын ... ... ауа ... ... ... ... яғни сору ... поршень тесікті жапқанша
жүреді.Поршень соратын және шығаратын тесіктерді жапқаннан ... ... ... сол ... ... жоғарыда айтылған төрт тактылы
двигательдегі сияқты жану мен ұлғаю процесі іске ... ... ... ... ... яғни шығару тесігін поршень ашқанша ғана жүреді. Әрі
қарай ашылған тесіктен жанған газ өз ... ... ... сыртқа
шығады.Одан әрі жоғарыдағы қимылдар қайталана береді.Яғни, екі тактылы
двигательдің төрт ... ... ... ... ... екі жүрісіне аяқталады.
2.2.-сурет. Екі тактылы іштен жанатын дигательдің жұмыс ... ... ... ... ... ... ... 6-
оттық; 7-шығатын терезе; 8-поршень.
Жоғарыда айтылған жұмыс процесінде, цилиндр ... сору ... ... жану ... ... ... байланысты двигательдер тағы
да екі ... ... сору ... ... ... тек ауа ... ... қысу процесінің соңында оған жанар май шашып ... ... ... арқылы тұтандыратын болсақ, онда ондай
двигательдерді ... ... деп ... егер жану ... ... орналасқан, арнаулы аспапта дайындап, сору кезінде цилиндр
сыртында орналасқан, арнаулы аспапта дайындап, сору кезінде ... ... ... жану ... ... оны арнаулы электр ұшқынымен
тұтандыратын болсақ, онда оондай двигательдерді карбюраторлы двигательдер
деп атайды.Өйткені ауа мен ... ... осы ... ... жасайды.
Автомобильдерде осы дизельді және карбюраторлы двигательдердің екі
түрі қолданылады.
2.2 Двигательдің жалпы құрылысы
Автомобильдерде ... ... ... ... мен
жүйелерден құралады:кривошипті – ... және газ ... ... ... ... ... және ... қондырғы.
Иінді – шатунды механизм.Иінді
– шатунды механизмнің
қозғалатын және ... ... деп екі ... ... ... ... ал қозғалатын бөлшектерге
поршень, шатун және ... ... ... ... жатады.Сонымен
двигательдердің иінді – шатунды механизм механизмдері мынандай бөлшектер
тобынан ... ... ... ... ... тобы және ... ... көрсетілген бөлшектер тобының әрқайсысы белгілі бір қызметті
атқарады.Цилиндрлер тобы – поршеньнің әрі – бері ... ... ... ... оның ... ... жүру үшін ... көлем
жасап тұрады.Поршень тобының
қажетті болатын саңылауды неғұрлым ... ... ... ... ... байланысты газ қысымын қабылдау қызметтерін атқарады. Шатун
тобының бөлшектері поршень мен иінді ... ... ... ... газ ... ... иінді білікке жеткізеді, ал керек болғанда
иінді біліктегі күшті поршеньге ... ... ... түзу ... иінді біліктің айналмалы қозғалысына ... ... ... тобы ... ... күштің әсерінен өзі айналмалы
қозғалысқа келеді де, сырттағы трансмиссия арқылы жүргізетін дөңгелектерді
айналдырады.
Цилиндрлер арнаулы құйылып ... ... ... бекітіледі.Егер
цилиндр “дымқыл” болса, онда оның төменгі және жоғарғы беттері ғана ... Ол ... ... ... ... ... ... етіп
бітейді. Ал құрғақ цилиндрлерді өн бойында бітеу жасалған ұяларға престеп
орнатады.
Иінді шатунды ... ... ... тобы 2.5 – суретте
көрсетілген.
2.5. сурет. Иінді шатунды
және иінді – білік тобы. Олар бір – бірімен ... ... ... ... ... өзі (15), ... және саусағы (6)
жатады. Поршень саусағы (6) (2.5 – сурет) шіші қуыс түтік ... ... ... екі ұшымен поршеньдегі қалың құйылмаға (3) ... ... да, ... ... ... басы (7) (2.5 – ... сол ... арқылы шатун бұрылып, бұлғақтаған қозғалыс
жасай алады.
Шатун тобының ... ... ... ... және төменгі
басындағы подшибниктерінен (ішпектерінен) құралады.Шатунның өзі ішінде
ішпегі бар ... ... (7), сол ... төменгі басынан (10,11) және
өзегінен (8) құралады.Жоғарғы басы, ішіндегі ішпегімен ... ... ... ... ... ... да оны ... жалғастырады. Ол
үнемі өзара қозғалып тұратындықтан, үйкелетін ... пен ... ... ... жасалады. Шатун өзегі екі қырлы етіп жасалады.
Шатунның төменгі басы екіге жарылып (10,11) жасалғандықтан, оны ... ... ... ... ... Сол сияқты оның ішпегі (4) де
екі жартыдан құралады.Шатунның төменгі бөлігін оың ... деп ... ... ... (9) арқылы иінді білік мойнына киілгеннен кейін, шатун басының
екінші ... ... ... ... ең ... ... біліктің
бөлшектер тобы жатады. Бұлар иінді біліктен, оның ішпектерінен, маховиктен
және басқа жүйелердегі
Иінді біліктің негізгі қызметі шатуннан келген күшті иін ... ... ... (3, 13) арқылы қабылдап, тірек мойындары (29, 12, 24,
19) ... ... ... ... ... мен шатун
мойындарымен жақтау (25) арқылы жалғасып ... ... ... ... ... күштерден жеңілдету үшін қарсы жүктер (28, 17)
бекітіледі.
Иінді ... ... ... (32) ... (31) бекітіледі.Ол
шестерня газ тарату механизмін іске қосады.Онымен қоса ... ... шкив (33) ... де ... ... жүйесінің, электр генераторларын
және тағы ... ... ... ... қимылға келтіреді. Иінді
біліктің артқы жағына (20) арнаулы фланец арқылы маховик (18) бекітіледі.
Иінді біліктің осы ... ... ... ... ... ... арқылы жасалынады.Сондықтан олар
бөлшектенбейді.Иінді біліктің пішіні двигательдегі цилиндр саны мен ... ... ... бір – ақ рет ... ... ... ... айтылған, шатун ішпектері ... ... ... ... (22, 27, 30) ... цилиндр блогының
картеріне бекітіледі.
Иінді біліктің өн бойында жағар май жүретін ... (23) ... ... ... қойылған. Сол қуыстар арқылы тірек және
шатун мойындары қысыммен ... ... ... ... Әрі сол майлар
ортадан тепкіш күштің әсерінен тазаланады, яғни майдың ... ... сол ... ... ... ... ... капиталдық
жөндеу кезінде арнаулы
Газ тарату механизмі. Газ тарату механизмі, иінді шатунды ... ... ... ... ... ... басқарады.Сору процесі
кезінде цилиндр ішіне жану қоспасын ... ... ауа ... Ол үшін сору ... ашады. Қысу, жану, ... ... ... ішіне, сырттан қатыстырмай, жауып ұстап тұрады, ал шығару
процесі ... ... ... ... ... ... сыртқа шығарып
жібереді. Осы аталған қызметтерді атқару үшін газ тарату механизмі ... ... ... ... тобы мен оларға қозғалыс беретін жетек
тобы. Ал осы ... ... ... байланысты газ тарату механизмі
бірнеше түрге бөлінеді.Олар көбінесе клапандардың орналасуына байланысты,
жоғарғы және ... газ ... ... ... ... ... ... (2.7.а – сурет) кезінде клапандар (5) цилиндрдің жанына
жасалған ұяда (6)тұрады, ал ... (5) (2.7.б – ... ... газ ... ... ... ... ұяда (6) тұрады.
Осындай клапандардың орналасу түріне байланысты, олардың жетегі де ... ... ... газ ... механизмдерде (2.7.а – сурет) жетек
механизмі ... ... ... (2) ... ... ... (1) бар ... білікшеден (10), итергіштен (9)және реттегіш
болттан (4) құралады. Ал клапандары ... ... газ ... (2.7.б – ... осыларға қосымша штанга (14), куйенте (11)
арнаулы оське (12) ... Газ ... ... схемасы.
1,2-жетек шестернялары; 3-иінді білік; 4-болт; 5-клапан; ... ... ... ... 10-жұдырықша; 11-күйенте; 12-
ось; 13-кронштейн; 14-штанга.
Автомобиль двигательдерінде көбінде газ тарату ... газ ... ... ... ... ... ... фазаның диаграммасы – бұл клапандардың ашылу немесе
жабылу ... ... ... ... ... ... сипатталған және
дөнгелек диаграмма түрінде берілген.Газ таратудағы диаграммада ... ... ... ... ескере отырып береді. Неғұрлым