Ұзақ мерзімді міндеттемелер аудит

 

8-кестенің мәліметтері жыл аяғындағы өтімділік жыл басына қарағанда біршама төмендегенін көрсетеді. Осылай, абсолютті өтімділік коэффициенті -0,47 %, аралық - 0,459 % және ағымдағы - 0,398 % төмендеді. Егер бірінші көрсеткіш жы басын-да теорияға сәйкес, ал екінші ең төменгі талап етілген шектеуден аз болса, онда жыл аяғында бұл көрсеткіштің деңгейі біршама төмендеді, сәйкесінше 2,61 және 0,262-ні құрады.

Жалпы өтеу, яғни ағымдағы өтімділік коэффициенті жыл басында  да, жыл аяғында да талап етілген  шек-теуге жауап берді, бірақ жыл  басына қарағанда 0,5 % төмендеді. Бұған көлемін тізбектеп ауыстыру әдісімен анықтауға болатын, оның құрылу факторлары әсер етті. Келесі есептеу кестесін құрай отырып, олар-ды есептеу әдістемесін көрсетейік.

 

9-кесте. Жалпы өтімділіктін (ағымдағы) коэффициенті деңгейінің өзгеруіне қорытылған факторлардың әсерінің есебі

№	Көрсеткіштер	Жыл басында	Ағымдағы активтермен  жыл басында және   қысқа мерзімді міндеттеме-лер мен жыл соңында	Жыл аяғында	Ауытқулар (+.-)	Соның ішінде өзгеру есебінен
						ағым-дагы активтер- дің (Згр.- 2гр.)	қысқа мерзімді міндет-теме-лердін, (2гр.-Ігр.)
1.	Ағымдағы активтер	140923	140923	231799	-	-	-
2.	Ағымдағы міндеттеме-лер	45272	88658	88658	-	-	-
3.	Өтімдішкгің жалпы (ағымдағы) коэффициенті	3,11	1,6	2,61	-0,5	+0,101	-1,51

 

Кесте мәліметтері өтімділіктің жалпы коэффициентінің өсуіне ағымдағы активтердің абсолютті өсімі оң әсер еткенін көрсетеді, соның есебінен өтімділік коэффициенті 0,101% есті (2,61-1,6). Осы көрсеткіштің өзгеруіне ағымдағы міндеттеменің күрт өсуі теріс әсер етті, ол 1,51% төмендеуіне әкелді (1,6-3,11).

Өтімділік коэффициентін  жан-жақты бағалау үшін, оларды құрайтын факторлардың өзара байланысын білу маңызды. Мысал ретінде өтімділіктің жалпы коэффициентінің өзгеру факторларын қарастырайық.

Ағымдағы активтер баптары  үшін үлестік қатысу коэффициенті - 0,000103, ал ағымдағы міндеттемелердің баптары үшін - 0,000306 құрады.

Факторлардың әсерлерінің есебі 10-кестеде келтірілген.

 

10 кесте. Жалпы (ағымдағы) етімділік коэффициенті деңгейінін.өзгеруіне нақтыланған факторлардың әсерінің есебі

№	Факторлар	Есептеу	Факторлардың әсер ету деңгейі
1.	Ағымдағы активтердің өзгеруі	2,61-1,6	+0,101
1.1	Ақша қаражаттары мен  қысқа мерзімді қаржылық салымдар	19243x0,000103	+2
1.2	Дебиторлық борыштың және баска да активтер	3991x0,000103	+0,411
1.3	Тауарлы-материалдық  қорлар	132730x0,000103	+13,7
2	Қысқа мерзімді міндеттемелердің өзгеруі	1,6-3,11	-1,51
2.1	Қысқа мерзімді несиелер мен заемдар	_
2.2	Кредиторлык борыш	67257х{-0,000306)	-20,6
2.3	Басқа да ағымдағы міндеттемелер	11266х(-0,000306)	-3,45   |

 

Келтірілген есептеулерден, жалпы өтеу коэффициентіне дебиторлық борыштар мен тауарлы-материалдық қорлардың күрт өсуі оң әсер еткенін көруге болады. Кредиторлық борыштың және басқа да ағымдағы міндеттемелер өсуі, сонымен бірге өтімді активтердің азаюы осы көрсеткіштердің төмендеуіне әкелді.

Осылайша, біз кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының маңызды көрсеткіштерінің бірі - төлем қабілеттілігін толық қарастырдық. Ол баланстың өтімділігіне тығыз байланысты. Сонымен бірге кәсіпорынның төлем қабілеттілігіне басқа да факторлар - елдегі саяси және экономикалық жағдай, ақша нарығының жағдайы, кепілдік және банктік заңдардын жетілуі, меншіктің капиталмен қамтамасыз етілуі, дебиторлық борыш, кәсіпорынның қаржы жағдайы және басқалар әсер етеді.

Төлем қабілеттілігін талдау кезінде осы факторларды кешенді  түрде қарастыру маңызды, бұл талданатын кәсіпорынның қаржы жағдайын объективті бағалауға мүмкіндік береді.

 

11 кесте.  Ұсынылатын шаралар

 

Іс -шаралар	Мақсаты	Экономикалық тиімділігі
«Өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер» балансының бабы бойынша трансформация	Қаржылық жалдау бойынша берешекті есепке алу және қаржылық есептілікте көрсету	Осылайша, кіру балансындағы «өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер» шотында  390 000 теңге есепте болады
Кәсіпорынның төлем  қабілеттілігін талдау.	Өндірістік қорлардың, дайын өнімнің, аяқталмаған өндірістің айналымын есептеу.	Төлем қабілеттілігін талдау кезінде осы факторларды кешенді  түрде қарастыру маңызды, бұл  талданатын кәсіпорынның қаржы жағдайын объективті бағалауға мүмкіндік  береді. Факторлардың әсер ету  деңгейі 11266*  (-0,000306)=-3,45 құрайды

 

 

Қорытынды

 

Осы “Ұзақ мерзімді міндеттемелердің аудитіжәне есебі ” атты дипломдық  жұмысты қорыта келсек мен оны  толық қарастырдым .

Шаруашылықтар мен мекемелер, мүліктер мен қаражаттар, қаржылар мен қорлар, өнімдер мен өндірілген өнімдерді сату, көрсетілген қызметтерді өткізу процестері болған кезде бухгалтерлік есепті, аудитті, талдауды жүргізу негізгі экономикалық мәселелердің бастысы болып табылады.  Бухгалтерлік есеп, аудит, талдау арқылы өндірілген өнім, көрсетілген қызмет, оларды сату, өткізу және айырбастау, түскен қаржыны кіріске алу, бұларды дұрыс бөліп, тиімді пайдалану, шаруашылық жұмыстарының барлығын әуел бастан ең соңына дейін жүргізуге, нақты іске асыруға болады.

Кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштеріне сүйенетін болсақ, берілген көрсеткіштерге қарап кәсіпорынның пайдасының өскенін көруге болады. Бұған өнімді сатудан түскен табыс 2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда 37,4 пайызға өскен, ал 2008 жылы бойынша 2006 жылы 158,7 пайызға өскен. Сонымен қатар өнімнің өзіндік құны да өскенін көруге болады. Жұмысшылар саны да 4 адамға артқан. Орта жылдық негізгі құрал жабдықтардың құны азайды бұл құралдардың тозуы нәтижесінде болды. Қор қайтарымның өсуіне НҚЖның төменгі өнім көлемі жоғары әсер етті. өнімділіктің өсуіне байланысты еңбекақы көлемі артқан. Осылардың негізінде кәсіпорының жылдық табысы 2007 жылға қарағанда 54000 тг құраған.

Тапсырыс бойынша жұмыс  істегенімен, тапсырыс берушілерден келіп  түсетін немесе есеп айырысулар уақытында  және өз кезегінде болмағандықтан айырмашылықтар туып отырады.

Осы мәселелерді ескере отырып ЖШС  қаржылық есеп беруіне келесідей  мақсаттарды алдыға қоюы керек деп  ойлаймын: 

• өз уақытында қаржылық қызметтің жетіспеушілігін іздеп, төлем қабілеттілігі жән оны шешудің алғы шарттарын жүзеге асыруы керек;

• қаржылық шешімдерді жоспарлап экономикалық рентаблділігін анықтап, шаруашылыққа шешімдер қабылдау керек;

• кәсіпорынның қаржылық ресурстарын үнемді пайдаланып, қаржылық жағдайын нығайтып, керекті жетілдіру шараларын жүргізу жолдарын қарастыру.

Компьютердің көмегімен ішкі мұқтаждық үшін өндіріс шығындарының есебінің шеңберінде, қызмет көрсету коэфициенті автоматты түрде есептелініп, олар екінші жерде сол нақты учаскелері бойынша қайта жатқызылады.

Сонымен негізгі қызметтің әр түрлі  участкелерін тиесілі нақты өндірістік қорлардың шығындары автоматты түрде есептелінеді. Шығынды қызметтің бірлігіне есептеген кезде өзіндік құнның жиынтық калькуляциясын автоматтандыру процедурасы салыстырмалы түрде жеңілдейді. ЖШС бойынша «Ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі және аудиті» тақырыпта жазылған диплом жұмысын осы негізде қорытындылаймын.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер.

 

1. “Аудиторлық қызмет туралы” Қазақстан Республикасының Заңы // Бухгалтерлік есеп және аудит, 2007 №1. 5 мамыр
2. Әбдіқалықов Т.Ә. “Аудит және бухгалтерлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ университеті”, 1999ж
3. Байдәулетов М., Байдәулетов С.М.”Аудит” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ университеті”, 2004ж.
4. Бухгалтерлік есеп стандарттары. 2007 ж.
5. Бухгалтерлік есеп стандарттарына әдістемелік нұсқаулар. 2008 ж.
6. В. К. Родостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, В. В. Родостовец, О. И. Шмидт “Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп” Алматы 2002 ж.
7. Г.В. Савицкая “Анализ хозяйственной деятелности предприятия”, Учебник, Москва, 2002г..
8. Дюсембаев К.Ш. “Теория аудита”/ Под ред. В.К Радостовца, Алматы, “Экономика”, 1995г.
9. Дюсембаев К.Ш., Егембердиев С.К, Дюсембаева З.К., “Аудит и анализ финансовой отчетности”, Алматы, 1998г.
10. Д.А.Панков “Бухгалтерский учет и анализ зарубежем” Учебное пособие, Минск, ООО “Новое знание” 2001г.
11. З. В. Соловьева “Зарубежные стандарты бухгалтерского учета и отчетности”.Москва, “ИНФРА”.
12. З. Н. Ажибаева “Аудит” Учебник, Алматы “Экономика”, 2004г.
13. К.Ш. Дүйсенбаев, Э.Т. Төлегенов “Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау”, Оқу құралы, Алматы “Экономика”, 2001ж.
14. ҚР шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы – шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебі шоттар жоспары.

 

15. Қазақстан Республикасының Заңы. “Аудиторлық қызмет туралы” ҚР Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы // Заң газеті, 2008ж.
16. Қазақстан Республикасының Заңы. “Қаржы лизингі туралы”. // Егемен Қазақстан, 12 шілде 2007ж.; Қазақстан Республикасының Парламентінің жаршысы, 2008ж. №10.
17. Қазақстан Республикасының Заңы. “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы”, Қазақстан Республикасының Салық Кодексін қолданысқа енгізу туралы; ҚР Заңдары 2008жылғы 12 маусым №210 // ҚРЗ // Егемен Қазақстан, 2008, 5 мамыр; Қазақстан Республикасының Парламентінің жаршысы, 2008ж №11-12.
18. ҚР Президентінің 2007 жылдың 28 ақпан  №234 “Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп туралы” Заң күші бар Жарлығы.
19. Н. А. Айрих “Разработка амортизационной политики в соответствии со стратегией развития предприятия”// “Бюллетень бухгалтера” № 35. 2004г.
20. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, А. Ә.Жантаева “Қаржылық есеп” Оқу құралы “Экономика” 2001 ж.
21. Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, “Бухгалтерлік есеп принциптері” Оқу құралы, Алматы “Экономикс” 2003 ж.
22. С. Б. Баймұханова, Ә. Ж. Балапанова “Бухгалтерлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2001 ж.
23. С.А. Бороненкова “Управленческий анализ”, Москва “Финансы и статистика”, 2001г.
24. Сәтмырзаев А.А., Укашева Б.Е. “Аудиттің теориясы” Оқу құралы, Алматы, 1998ж.
25. Т. А. Тасмағамбетов, А. Ш. Омаров, Б. А. Әлібекова, О. Ж. Рабатов, Н.Ә. Байболтаева, В . К. Родостовец “Қаржы есебі” Оқу құралы, Алматы, “Дәуір” 1998 ж.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қ О С Ы М Ш А Л А  Р

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша А.

 

«ЖТБӨБ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2006-2008 жылдардағы техника-экономикалық көрсеткіштері.

 

 

Көрсеткіштер	2006	2007	2008	2008
				2007		2006
				сома	%	сома	%
Өнімді сатудан  түскен табыс.млн т	315517	593825	816412	222587	37,4	500895	158,7
Сатылған өнімнің  өзіндік құны.млн т	204399	386880	554337	167457	43,2	349938	171,2
Жалпы табыс, млн  т 1-2	111118	206945	262075	55130	26,6	150975	135,8
Кезең шығындары	100737	158226	197419	39193	24,7	96682	95,9
Таза табыс,млн  т	10381	48719	64656	15937	32,7	54175	522,8
Орта тізімдік жұмысшылар саны	202	206	210	4	1,9	8	3,9
Орта айлық  еңбекақы	16500	17200	18000	800	4,6	1500	9
Орта жылдық еңбекақы қоры	399960	42518	45360	-379,8	-89,4	5364	13,4
Бір жұмысшының орта жылдық өнімділігі  1/6	1561,9	2882,6	3887,7	1005	34,8	2325,8	148,9
Орташа НҚЖ құны	82764	79873,5	-28905	-902	-1,2	-111669	-4,6
НҚЖ қор қайтарымы 1/10	3,8	7,4	10,3	-0,01	-10	-81,7	-55
НҚЖ қор сыйымдылығы, 10/1	0,2	0,1	0,09	2,9	39,1	-3,71	171,05
НҚЖ қор рентабельділігі 5/10	0,1	0,6	0,8	0,2	33,3	0,7	700
Дебиторлық  қарыз	42045	67194	83817	16623	24,7	41772	99,3
Кредиторлық қарыз	27347	41883	78523	36640	87,4	51176	187,1
Рентабельділік	0,05	0,12	0,11	0	0	0,06	100