Ұзақ мерзімді міндеттемелер аудит

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі

 

 

 

 

 

Курстық жұмысы

Тақырыбы: Ұзақ мерзімді міндеттемелер

аудиті 

 

Курс  , топ: 3 курс 307топ

Мамандық 050508 «Есеп және аудит»

Оқу формасы:

 

 

Курсавой жазушы: ____________     

        (қолы) 

           

 

 Ғылыми 

 жетекші:       _____________      

      (қолы)               

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы 2013

М А З М  Ұ Н Ы 

 

 

Кіріспе	3
ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕРДІҢ ЕСЕБІ  АУДИТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1.1 Міндеттемелердің пайда болуы және тағы басқа ұзақ мерзімді міндеттеме.	5
1.2 Ұзақ мерзімді міндеттемелер мәні.	17
1.3 Ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебінің ерекшелігі	18
1.4 Кәсіпорының міндеттемелер аудиті.	22
«ЖТБӨБ» ЖШС-дегі ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі, аудиті және талдауы
2.1 «ЖТБӨБ» ЖШС қысқаша тарихы, техника-экономикалық көрсеткіштері	31
2.2 «ЖТБӨБ» ЖШС қаржылық жағдайы	35
2.3 Бюджетпен, жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу есебі.	38
2.4 Шаруашылық субъектнің міндеттемелерін талдау есебі.	41
3. «ЖТБӨБ» ЖШС-ДЕГІ ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЕСЕБІ, ТАЛДАУЫН ЖЕТІЛДІРУ ШАРАСЫ ЖӘНЕ ІШКІ БАҚЫЛАУ ЖҮРГІЗУ.
3.1 «Өзге ұзақ мерзімді  міндеттемелер» балансының бабы  бойынша трансформация.	45
3.2 Кәсіпорының төлем қабілеттілігін талдау.	47
Қорытынды	58
Қолданылған әдебиеттер тізімі	60
Қосымшалар	64

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Нарықтық экономикаға  көшу кәсіпорыннан өндіріс тиімділгін арттыруды ғылыми-техникалық жетістіктерді енгізу барысында өнім мен қызметтердің бәсекеге қабілеттілігін, шаруашылық жүргізудің тиімді формаларын арттыруды және жүзеге асыруды талап етеді

 Қ.Р.Президентінің  өзінің халқына “Қазақстан-2030”  жолдауында біздің мемлекеттің  дамуының ақырғы мақсаты экономикалық  өсу болып табылады, оның приоритеті  берік ертең және келер 30 жыл  ішінде ең негізгісі болып табылатындығын айтады. Сауда экномикасының негізгі принциптері –ірі шаруашылық субъектіден талап ететін өзін-өзі қаржыландыру, өздерінің қызметінің нәтижесіне өздері жауап беруі үшін және шешім қабылдау үшін өзінің өнімін қандай көлемде сапада және қалай шығару керек, қаржылық ресурстарды тарту үшін әрде қайда пайдалану нұсқаны таңдау.

Пайда табудың негізгі  мақсаты – сатып алушыға белгіленген  дайын өнімнің көптеп шығуы, яғни саудадағы ұсыныс және сұраныс жағдайына  қатысты. Сұраныс неғұрлым жоғары болса, ұсыныс соғұрлым көп болады-бұл сауда заңы. Бірақ ұсыныс назар аударуды әр қашан қажет етпейді, өйткені өндірушілермен ұсынылатын өнім сатып алушылардың жоғарғы талаптарына сай келмейді, сондықтан сатушы кінәлі болады. Саудада тауар өндірушілердің көп саны болған шарада шығарылатын өнім сапасының өсуі, ойластырылған бағалық политика жақсы нәтижеге жету тәсілі болып табылады.  Өндірістің экономикалық нәтижесі жалпы түрде өнімді сатудан табыс және олардың өндірісі мен ұйымдасу шығындарының айырмашылығымен анықталады, сондықтан ұйымдағы дайын өнім шығынына шығындар анализінің мүмкіндігін қайта бағалау қиын.

Нарықтық экономика  және бәсеке жағдайында шаруашылық жүргізуші  субъектінің қызметін толық әрі  нақты ақпаратсыз жүзеге асыру мүмкін емес. Және осындай жағдайларда кәсіпорын қызметі көптеген факторларға тәуелді, яғни оның ішіндегі ең бастысы өзінің бәсекелік күресіндегі стратегиясы мен ресурстарды пайдаланудың тиімділігі.

Мен бұл дипломды жазу барысында «Жиналмалы темір-бетон өндірістік бірлестігі» ЖШС-ң бухгалтерлік есебі мен  кәсіпорынның қаржылық, техникалық және де тағы басқа көрсеткіштерін талдап оларға тұжырым жаздым.

  Бхгалтерлік есеп  басқару жүйесінің ең басты орынын алуда .Ол қандай кәсіпорын болмасын өзінің қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз бола алады. «ЖТБӨБ» ЖШС-гі өзінің бухгалтерлік есебін ҚР бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес

жүргізеді.      

Қазақстан Республикасынын  бухгалтерлік есебі бухгалтерлік есеп стандарттары негізінде және субьектілердің қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп шоттардың типтік шоттардың жоспарымен ,оларда бекітілген жалпы қағидалар мен ережелер негізінде құралады. 

Экономика саласындағы  мамандар онын ішінде бірінші кезекте  бухгалтерия қызметкерлері есепке алудың және есеп берудің барлық жүйесін жақсы біліктілік таныту арқылы сол кәсіпорның барлық активтері мен солардың негізін есепке ала отырып басқару шешімін қабылдауға  мүмкіндік береді.Бухгалтерлік есепті жүргізуде ең алдымен бухгалтерлік септі ұйымдастыруы қажет. Дұрыс ұйымдастырылған бухгалтерлік есеп субьектінің  тиімді қызметінің негізін қалайды.Сондықтан бұл есепте қазыналық мекеме ішінен қалыптастырылған бқлімнің қызметіне тоқталып есепке алудағы жүйесіне тоқталып,қызметіне талдау жасалған.

Дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты болып «ЖТБӨБ» ЖШС-нің міндеттемлер есебінің, аудитінің, талдауының теориялық, практикалық аспектілерін қарастырып, сонымен қатар  қиыншылықтарды шешу  және жетілдіру жолдарын есептеп үлес қосудың алғы шарты болып табылады.

 

1. ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕРДІҢ ЕСЕБІ АУДИТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ.

1.1 Міндеттемелердің пайда болуы жән тағы басқа ұзақ мерзімді міндеттеме

Кәсіпорындар мен ұйымдар өзінің шаруашылық қызметі барысында меншікті капиталымен қатар басқа қатыстырылған  капиталды да қолданады. Бұл қатыстырылған капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер деп аталады. Кез келген өндіріспен айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар алғаны үшін жабдықтаушы – мердігерлерінің алдында міндетті болса, саудамен айналысатын ұйымдар өздерінің сататын тауарларын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де немесе саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардың өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемлерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай – ақ міндеттемелерін шектеп тыс көбейіп алып, оны қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан ұйымдар көптеп кездеседі. Осы айтылған міндеттемелер есебі, бухгалтерлік есептегі ең негізгі, яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейтесті мәселелері екендігі сөзсіз.

Кәсіпорындардағы міндеттемелердің есебі типтік шоттар кестесінің төртіші  міндеттемелер деп аталатын бөлім  шоттарында есептеліп жүргізіледі. Мысалыға: банк және банктен тыс  мекемелердің қарыздары, алдағы кезең табыстары, дивиденттер бойынша есеп айырысу, бюджетпен есеп айырысу, еншілес серіктестіктердің алашағы, кепілдіктер мен шартты міндеттемелер, алынған аванстар, жабдықтаушылармен мердігерлермен есептесу, өзге де кредиторлық берешектер және есеп.

Сонымен қатар банк мекемесінің қарыздары несилік жұмыстар арқылы жүргізіледі. Несиенің мүмкіндігі нақты болуы үшін белгілі бір шарттар қажет. Олар кем дегенде екеу: 1-несиелік мәмілеге қатысушылар – кредитор және қарыз алушы – экономикалық байланыстардан келіп шығатын міндеттемелердің орындалуына материалдық кепілдіе беретін заңды дербессубъектілер ретінде болулары керек. Несиелік қатынасқа түсуші заңды тұлғалар өз қызметтерін нарық заңдары және экономикалық мүдделердің негізінде жүзеге асырулары қажет; 2-несие қажеттілігі, егер қарыз алушы мен қарыз беруші мүдделері сәйкес келген жағдайда қажет болып табылады.Несиелік мәміле жасалуы үшін оның қатысушылары өзара ықылас білдірілері қажет.Экономикалық қатынастар бәрінен бұрын мүдделер ретінде көрінеді. Бұл мүдделер соңында өндірістік қатынастың қатысушылардың еркімен реттелетін қандай да бір субъективті нәрсе емес. Әрекетті тудыратын кез келген мүдде бәрінен бұрын объективті процестерге, өзара мүдделікті болдырмай қоймайтын нақты жағдайларға сүйенеді. Несиелік қатынастар бір жағынан, кредитор мен қарыз алушының арасында ақшалай қаражаттарды қарызға беру; екінші жағынан, олар алу кезінде мүдделік пайда болған жағдайда ғана жүзеге асады. Осылайша, несие капиталдардың шеңбер айналымы және айналымыында белгілі бір жағдайларда несиелік қатынастардың пайда болуы мүмкіндігі шындыққа айналғанда қажет болады.

Несиелік қатынастардың  субъектілері өзара мүдделерге негізделген  экономикалық байланыстар тұрақтылығымен, бір қалыптылығымен сипатталады, біртұтас жүйе ретіндегі несие шеңберімен анықталады. Қажеттілік категориясы көбнесе обектіні тереңдей тану дәрежесін, яғни оның мәнін, заңдылығын ашып ақиқат өмірдің ішкі, тұрақты, қайталанып отыратын жалпылама қатынастарын, оның дамуының негізгі бағыттарын көретеді. Несиенің құрылымы:

Несиенің мәнін ашу  – бұл несиені экономикалық қатынастардың  біртұтас жүйенің элементі ретінде  көрсететін, оның мәнді анықтығын  білдіретін сапаларын тану болып  табылады. Сондықтан несиенің мәні және қажетілігі туралы  жоғарыда айтылғандарға қосымша оның құрлымын қозғалысының заңдылықтарын қарастырып көрейік.

Несиенің құрылымы белгілі  бір мәнге айналған және несиелік қатынастар танымының сатысы ретінде  көрінеді. Ол несиеде тұрақты өзгеріссіз қалады. Құрылымдық талдау тұрғысынан алғанда несие зерттеу обьектісі ретінде, бәрінен бұрын оның субьектілері болып табылатын элементтерден тұрады. Несиелік мәміледе қатынас субьектілері қарыз беруші және қарыз алушы болады.. Кредитор мен қарыз алушының қалыптасуы тауар өндірісі мен тауар айналысы негізінде жүреді.

Сатып алу-сату процесінде тауарларды өткізу сатушының олардың ақшалай эквивалентін әр уақытта тез арада алуына мүмкіндік бермейді. Сатып алушы тауарды белгілі бір мерзімнен кейін төлеуі мүмкін. Бір тауар иеленуші қолма-қол тауарды сатады, ал басқасы ақшаның өкілі немесе болашақтағы ақшаның өкілі ретінде бола отырып тауарды сатып алады. Сатушы-қарыз беруші, ал сатып алушы-борышқор болады. Кредитор және қарыз алушы бір полюсте эквивалент мерзімінің ұзартылуы, ал басқасында оның төленуі жүзеге асатын жағдайлардың барлығына қатысады.

Бастапқыда кредитор және қарыз алушы қарапайым қатынастарда болды. Мүліктік теңсіздіктің тереңдеуіне  байланысты артық өнімдері барлық рулық  қауымдастық мүшелері кредитор ретінде  көріне алатын болды. Алғашқы өсімқорлар металл ақшадан пайда болған. Өсімқор-саудагер көпес тәрізді ежелгі кәсіп. Қазіргі уақыттағы банкир болудан бұрын, ол өте үлкен тарихи жолдан өтті. Кредитор ретінде храмдар, қоғамдағы шаруашылық жүргізуші субъектілерінің едәуір байлықтарын жинақтайтын шаруашылық пен тұтыну мақсаттарына қызмет көрсететін өзгеше банкирлік үйлер болды.

Кредитор – несиелік мәміленің қарызды ұсынушы жағы. Қарыз беруші кредитордың қарамағында  белгілі бір қаражаттар болуы керек. Оның көздері өз қорлары, ресурстары, өз кезегінде қайтарылымдылық негізінде ұдайы өндіріс процесінің басқа субъектілерінен алынған ресурстар бола алады. Қазіргі уақыттағы шаруашылықта кредитор- банк қарызды тек өз меншігіндегі ресурстар есебінен ғана емес оның шоттарында сақтаулы тартылған қаражаттар есебінен де, сонымен қатар акция және облигацияларды орналастыру арқылы жинақталған қаражаттар есебінен де бере алады.

Банктердің құрылуымен кредиторлардың шоғырлануы жүреді. Банкирлер  басқа барлық кредиторлардың өкілі  болды. Банктер ұжымдық кредиторлар  ретінде бола отырып, несиелеу үшін шаруашылықта уақытша пайдаланылмайтын ресурстарды жинақтай алады, сонымен қатар эмиссия жасай алады. Кейбір жағдайларда босаған ресурстар болып табылатын құндылықөтар да қарызға беріледі. Коммерциялық несие кезінде кредитор сатылуға жататын тауарларды қарыз алушыға береді.

Тауардың жіберілу факті, алайда, жүк  берушіні кредитор етпейді. Тауарды  жөнелту мен сатудан түсентін түсімінің арасындағы уақыт бойынша  үзіліс кредитордың пайда болуына  әкелуі мүмкін.Бұл үшін тауарды қоюшы  эквивалент төленуінің кейінге қалдыруына рұқсат берілуі керек. Мына жағдайды ескерте кетейік: кредиторды сатып алау-сату, тауарды жіберу мен оны төлеу арасындағы уақыт бойынша үзіліс факты тудырмайды, оны төлемнің кейінге қалдырылуын белгілейтін, төлемді тез арада емес белгілі бір уақыт өткеннен кейін шешетін қосымша келісім тудырады.