К а п и т а л мен р е з е р в т е р

 
 
 

ІІ. Практикалық жұмыс

2.1 «Капитал мен резервтер» бөлімінің шоттары 

     5- «Капитал мен резервтер» бөлімінін шоттары капитал мен резервтерді есепке алута арналған. Капитал-бұл ұйымнын активтерінде оның барлық міндеттемелерін шегергеннен кейін қалатын үлес.

     Берілген  бөлім мынадай кіші бөлімдерді қамтиды:

     5000-«Шығарылған  капитал»,

     5100-«Эммисиялық  кіріс»,

     5200-«Сатып  алынған жеке меншік үлестік  аспаптар», 

     5300-«Резервтер»,

     5400-«Бөлінбеген  кіріс (жабылмаған залал)».

     5000-«Шығарылған капитал» кіші бөлімі шығарылған капиталды есепке алуға арналған және шоттардың мынадай топтарын қамтиды:

     5010-«Жарияланған  капитал», мұнда акционерлік қоғамның төленген эмиссияланған қарапайым, артықшылықты акцияларының жиынтық атаулы құны, сондай-ақ серіктестіктің жарғылық капиталына салымдар мен жарналар көрініс табады;

     5020-«Төленбеген  капитал», онда ұйымдардың жарғылық капиталына эмиссияланған акцияларды төлеу, салымдарды (мүліктік жарналарды) енгізу жөніндегі операциялар, сондай-ақ ұйымдардың жарғылық капиталына эмиссияланған акцияларды төлеу жөніндегі жеке тұлғалар мен ұйымдардың берешегі және салымдарды (мүліктік жарналарды) енгізу жөніндегі құрылтайшылардың берешегі көрсетіледі.

     5100-«Эммисиялық  кіріс» кіші бөлімі шоттардың  мынадай тобын қамтиды:

     5110-«Эмиссиялық кіріс», онда шығарылған акциялар бойынша эмиссиялық кіріс ескеріледі.

     5200-«Сатып  алынған жеке меншік үлестік аспаптар» кіші бөлімі сатып алынған меншікті үлес құралдарын есепке алуға арналған және шоттардың мынадай тобын қамтиды:

     5210-«Сатып  алынған жеке меншік үлестік аспаптар» шоттардың тобын қамтиды, онда өздерінің меншікті үлес құралдарын сатып алу кезінде ұйым келтірген шығындар ескеріледі.

     5300-«Резервтер»  кіші бөлімі резервтерді есепке алуға арналған, ол қаржылық құжаттарына және ұйымның есепке алу саясатына сәйкес капиталдың шоттарында көрсетіледі, және шоттардың мынадай топтарын қамтиды:

     5310-«Құрылтай құжаттарында белгіленген резервтік капитал», онда Қазақстан Республикасының заңнамасына және құрылтай құжаттарына сәйкес белгіленген резервтік капитал көрсетіледі;

     5320-«қайта  бағалауға арналған резерв», онда қаржылық активтерді, негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді қайта бағалау жөніндегі операциялар көрсетіледі;

     5330-«Шетелдік  валютаны қайта есептуге арналған резерв», онда монетарлық бап бойынша туындайтын бағамдық айырмалар көрсетіледі, ол барлық жағынан шетелдік ұйымға ұйымның таза инвестицияларының бөлігін құрайды, меншікті капитал ретінде ұйымның таза инвестициялардың шығарылуна дейін, одан кейін олар кіріс немесе шығыс ретінде танылуы тиіс;

     5340-«Басқа да резервтер» онда алындағы топтарда көрсетілмеген басқа да резервтер көрсетіледі.

     5400-«Бөлінбеген  кіріс (жабылмаған залал)» бөлімшесі бөлінбеген кірісті немесе жабылмаған залалды есепке алу үшін арналған жөне мынадай шоттардын топтарын қамтиды:

     5410-«Есептік  жылдың пайдасы (залалы)», онда  есептік жыл үшін түпкі қаржылық нәтижені қалыптастыру жөніндегі ақпарат жинақталады;

     5420-«Есеп  саясатының өзгеру нәтижесінде пайданы (залалды) түзету», онда есеп саясатының өзгеру нәтижесінде пайданы (залалды) түзету (залал) көрсетіледі.

     5430-«өткен  жылдардағы пайда (залал)», онда өткен жылдардағы пайда (залал) көрсетіледі.

     5- «Капитал мен резервтер» бөлімінің шоттары

     5000- «Шығарылған капитал» шоттары бойынша корреспонденциялық шоттар

 
 
 

2.2 Акционерлік қоғамдардың есеп беруі – халықаралық стандартпен есеп саясатын құру және есеп беру әдістемесі

          Бухгалтерлік есеп әдістемесі  үшін бухгалтерлік табыстың шамасы  мен оның салық салынатын базамен  қандай байланысы бар екендігін түсіну және оны түсіндіру маңызды мәселе болып табылады. Оның басты ерекшелігі:  кез-кекелген қаржылық қорытынды есеп мемлекеттік салық органдарының мүддесі үшін құрылуға тиіс.

          Республикамызда бухгалтерлік есепті  реформалау үшін  ағылшын-американдық модель таңдалды. Қабылданған бухгалтерлік есептің жаңа жүйесі, кәсіпорынды ашығырақ көрсетуге, ішкі және сыртқы инвесторлардың назарын көбірек бұруға мүмкіндік береді.

Акционерлік қоғамдардың есеп беруі: методикасы мен  методологиясын халықаралық стандартында  Қаржылық қорытынды есеп берудің төмендегі концепциаларымен  қарастырамын:

• Кәсіпорынның қаржылық қорытынды есебін жүргізу мақсаты;
• Бухгалтерлік ақпараттардың сапалық сипаттамасы;
• Бухгалтерлік ақпараттарды есепке алу принциптері;
• Қаржылық қорытынды есеп элементтері.

          Еліміздің бәсекелестікке қабілетті  қабілетті 50 мемлекеттің қатарына  қосуда  экономикада болып жатқан  түбегейлі өзгерістер қатарына  бухгалтерлік есепке алу жүйесінің  халықаралық  стандартқа көшуі  де жатады.

    Біріккен  сауда ұйымдарға (БСҰ) кіру шеңберіне  көшу рәсімін реттейтін құжат 1 «ХҚЕС –ын алғашқы қолдану » ХҚЕС (ІҒRS)болып табылады.БСҰ-на Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамдары мен ұйымдары Бастапқы Балансты қалыптастыруы қажет, ондағы мақсат бастапқы баланс кейіннен  ХҚЕС-ын қолдану үшін бастапқы нүкте болып табылады.

    Мұнда ХҚЕС бойынша алғашқы қаржылық есептілікті  жасаған кезде қолданылатын есеп саясаты есептік күнгі ХҚЕС талаптарына  сәйкес келуі тиіс және есеп беру методологиясы  осы стандартта айқындала түседі. 1-ХҚЕС есеп саясатындағы өзгерістер ХҚЕС-на көшкен күннен басталатын кезеңдерге қолдануы тиіс деп нақтылайды.

    ХҚЕС1 «ХҚЕС бастапқы қолдану» басты мақсаты  жалпы бағыттағы қаржылық есепті ұсыну үшін негізін ашу болып  табылады.

    Стандарт  келесілерді камтиды:

• қаржылық есепті ұсынудың жалпы ерекшесі;
• қаржылық есеп құрылымы бойынша ұсыныстар;
• қаржылық есеп мазмұны бойынша минималды талаптар;
• қаржылық есептің  ХҚЕС-на сәйкестігіне ұсыныстар;
• қаржылық есептің  ХҚЕС-тан мүмкін ауытқулары бойынша ұсыныстар.

    Акционерлік қоғамдағы бухгалтерлік есептің  негізгі әдістемелік ұсыныстары Қазақстан Республикасының азаматтық  кодексіне, ҚР Президентінің Заң  күші бар « ҚР Ұлттық Банкі туралы »Жарғылығына сәйкес және қаржылық есеп берудің халықаралық стандартымен  субъектілердің қаржы- шаруашылық қызметінің  Типтік шот  жоспары, басқада нормативтік және құқықтық актілер негізіне байланысты жүргізіледі.Осы аталған құжаттардың негізінде ұйымдар өз есеп саясатын құрады.

    Есеп  саясаты – ол  ұйымдардың  басқару  органдарының бухгалтерлік есеп жүргізі және қаржылық есептемесін ашып көрсету туралы әдістемелер жиынтығы.

Есеп  саясатын құру маңызды процедура  болып табылады және ол қаржылық есептеме дайындауға әсер етеді. Шаруашылық субъектілері сиақты  Қазақстан  Республикасының  ұйымдары бухгалтерлік есепті және қаржылық есептеме жүргізу үшін ішкі және сыртқы пайдаланушыларына  есептік саясат жүргізеді.

    2000 жылы Кеңеспен шығарған ХҚЕС-ты  үш буклеттер: ХҚЕС, Қорытындылауға  арналған негіз және қолдану  жөніндегі нұсқама мен шыққан. Осыған байланысты Есеп саясаты ХҚЕС кешенділігіне және әдістемелік қиындығына байланысты шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне қолдануға мүлдем келмейді. Олар үшін оңайтылған нысандары жасалуда. 

    Акционерлік қоғамның есеп саясатын қалыптастырған кезде қабылданған және түсіндірме жазбада ашылуға тиісті бухгалтерлік есеп жүргізу тәсілдеріне мыналар жатады:

• кірістерді тану;
• жиынтық қаржылық есеп жасау қағидаттары;
• материалдық (негізгі құралдар) және материалдық емес активтерді тану және

амортизациясы;

• заемдар бойынша шығындары және басқа шығындары капиталдандыру;
• мердігер шығындары;
• инвестициалық меншік;
• қаржылық құралдар және инвестициалар;
• қорлар;
• салықтар, оның ішінде төлеу мерзімі өткен салықтар;
• резервтер (күмәнді борыштарға, кепілдіқызмет көрсетуге және т.б)
• ақша қаражатын және олардың баламаларын айқындау;
• маңызды қателер, сипаты, ағымдағы кезең үшін және барлық өткен кезеңдерге берілгендер үшін түзету көлемі;
• есеп саясатындағы өзгертулер.