Тауартану және тауар айналымы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БИЗНЕС УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

 

 

«Саудадағы есеп»

РЕФЕРАТ

 

Тақырыбы: «Тауартану және тауар айналымы »

 

 

 

Орындаған студент:   Тымбаева Д.Т.

Есеп және Аудит -4топ

                                                                     Тексерген:Юсупжанова А.К.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы 2013

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны

Кіріспе.......................................................................................................................3

I-тарау Тауартанудың пәні, мақсаты мен міндеттері..................................4

1.1 Тауартанудың пәні және мазмұны...........................4

1.2 Тауартанудың принциптері...................................................................5

1.3 Тауартанудың даму эволюциясы................................6

 

ІІ-тарау Тауартану іс-әрекетінің объектілері мен субъектілері..............7

2.1 Тауартану іс-әрекетінің объектілері................................................................7

2.2 Тауартану іс-әрекетінің субъектілері...........................................8

2.3 Тауартануда қолданылатын әдістер жіктелімі........................................9

 

ІІІ-тарау Сауда кәсіпорынның тауар айналымы....................................................11

3.1 Кәсіпорынның тауар қорлары.............................................................................14

3.2 Қаржы секторын  тұрақтандыру.....................................................................32

Қорытынды......................................................................................................37

Пайдаланған әдебиеттер.................................................................................40

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

          

          

       Нарықтық экономикада өндірістің пайдалылығы және рентабельділігі көбінесе шығарылған тауарлардың бәсеке қабілеттілігіне және дайын өнімнің өткізілуіне, бөлемдер мен қызметкерлердің, жұмысшыларының біліктілігіне байланысты. «Тауартанудың теориялық негіздері» курсы тауарлардың өндірісін, жіктелуін, қасиеттері мен сапасын, маркілеуін, сақтау және тасымалдау шарттарын қарастырады. Бұл білімдер маркетологтарға тұтыну тауарларын өндіруді қамтамасыз ету және осындай қажет тауарларды шығару үрдістерімен байланысты білікті түрде қарастыруға көмектеседі.

        Тауартану – технико-экономикалық пән тұтыну тауарларының түрлерін, өндіру технологиясын, конструктивті элементтердің іс - әрекеттері қаждасы, құрылымы, құрамы, тауардың сапасы мен қасиеттеріне байланысты экономикалық мәселелер, өндіру мен тұтыну құрылымын, тұтыну тауарларының өзара ауыстырылуы және қолдану тиімділігн талдау. Зерттеу объектілері – тұтыну тауарлары, азық – түлік және өнеркәсіптік маңыздағы тауарлар, ол өнеркәсіптік шикізат және материалдар, өнімдер т.б. Олар тауар бола тұрып, оның қасиеттері мен экономикалық категориясын иемденеді – айырбас және тұтыну құны. Тауарлардың тұтыну құны – осы курстың пәні. Нарықтық экономикаға жағдайында, тұтынушылық тауарларының көтерме

саудасының  дамуында, бұл тауарлардың сипаттамасын білу маркетологқа міндетті түрде қажет. Тауардың тұтыну құны және сапасы оны өндіру үрдісінде қалыптасады.Сондықтан да осы пәнді оқу барысында тауарларды дайындаудың негізгі технологиялық үрдісі жайында мәліметтерді пайдаланған жөн.

 

 

 

 

 

 

 

 

Тақырып 1. Тауартанудың пәні, мақсаты мен міндеттері

 

1. Тауартанудың пәні және мазмұны

Әрбір ғылым  мен оқу пәні, онда қолданылатын негізгі ұғымдардың анықталуымен

баcталады. Бұл тұрғыда, мұндай ұғымдар ретінде өнім, тауар және тауартану болып табылады. Өнім – нақты немесе әлеуетті қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін арналған іс-әрекеттің материалдық немесе материалдық емес нәтиже. Осыған байланысты, өнімге 2 негізгі қасиет тән: біріншіден, ол өндірілуі тиіс, екіншіден, белгілі біреудің қажеттілігін қанағаттандыру тиіс( біреуге қажет болуы керек).

Өнім сату –  сатып алу, яғни коммерциялық іс-әрекеттің объектісіне айналған кезде ғана тауар болып табылады. Бау – бақшада өсірілген не жиналған жабайы жеміс – жидектер тек жеке бастың тұтынуына қолданған жағдайда – тауар емес, өнім блып табылады, ал сатуға шығарылған ол өнім тауарға айналады. Тауар – сату,сатып алуға арналған материалдық өнім. Сондықтанда тауар - коммерциялық іс-әрекеттің негізгі объектілерінің бірі ретінде орын алады. Коммерциялық іс-әрекеттің өзге объектілері немесе қызметтерді, құнды қағаздарды, ақшаны, интеллектуалдық еңбектің өнімін, яғни материалдық емес өнімдер жатқызылады. Тауар – белгілі бір тұтыну қасиеттеріне ие күрделі ұғым және материалдық объект.

Сол себепті  ол тауартану деген ерекше ғылым  мен оқу пәнінің объектісін құрайды.

«Тауартану» терминінің көптеген анықтамалары бар. Тауартануға  алғашқы анықтама

Вавилов берген. Оның айтуынша: Тауартану бұл тауарлар туралы, олардың түрлері,

өндірілген  және өткізілген жері, сату және сатып  алу, тасымалдау және сақтау тәсілдері туралы нақты және толық ақпаратқа ие болуға үйрететін ғылым. Тауартану пәніне аса дәл, нақты анықтама К.Маркс берді: Тауардың тұтыну құны – тауартанудың пәнін құрайды.

Бұл анықтама одан кейінгі көптеген терминді анықтайтын түсініктемелерге негіз болды. 1962 жылдың қыркүйек айында Лейпцигтегі өткен, жалпы тауартану мәселелері бойынша Халықаралық теориялық конференцияда келесідей анықтама берілген: Тауартану бұл тауардың тұтыну құны – пәні болатын ғылымның бір саласы.

«Тауартану» термині 2 сөзден тұрады: «тауар» және «тану». «Тану» - veda деген

сөзінен шыққан «білім» дегенді білдіреді. Яғни тауарлар туралы білімдер.

Тауартанудың  пәні ретінде тауардың тұтыну құны болып табылады. Өйткені тұтыну

құны адамның  нақты қажеттіліктерін қагнағаттандыру  қабілетіне ие болғандықтан, өнімді тауарға айналдырады.

Тауартанудың  мақсаты – тауардың тұтыну құнын  құрыайтын негізгі

сипаттамаларын  және тауар қозғалысының барлық сатыларында  тұтыну құнының

өзгерісін зерттеу. Осы мақсатқа жету үшін тауартану ғылым және оқу пәні ретінде келесідей міндеттерді қарастырады:

- тұтыну құнын  құрайтын негізгі сипаттамаларды  нақты анықтау;

- тауартанудың  принциптері мен әдістерін құру;

- кодтау мен  жіктеу әдістерін рационалды  қолдану арқылы көптеген тауарларды

жүйелеу;

- өнеркәсіптік  немесе сауда кәсіпорнының ассортименттік саясатын сараптау үшін

ассортименттің  қасиеттері мен көрсеткіштерін зерттеу;

- мекеменің  ассортиментін басқару;

- тауардың тұтыну  қасиеттері мен көрсеткіштер  номенклатурасын анықтау;

- тауардың сапасын  бағалау;

- тауардың сапа  градациясы мен кемістігін айқындаужәне т.с.с.

 

2. Тауартанудың принциптері

Әрбір ғылым  мен кәсіби іс-әрекет белгілі бір  принциптерге негізделеді.

Тауартанудың  принциптері болып:

• қауіпсіздік;
• тиімділік;
• үйлесімділік;
• өзараауыстырушылық;
• жүйелеу.

   Қауіпсіздік – негізгі принцип. Бұл адам өміріне, денсаулығына, дүниемүлкіне тауар

арқылы нұқсан келтірмеуді көздейді. Сонымекн бірге  қауіпсіздік тауардың тұтыну

қасиеттері  бойынша міндеттілердің бірі болып  табылады. Тауартану тұрғыдан алғанда

тауар коммерциялық іс-әрекеттің бүкіл субъектілері үшін қауіпсіздік қасиетіне ие болуы

тиіс. Сондай-ақ тауартануда тауарлар мен қоршаған орта үшін қауіпсіздік прицибі орау, тасымалдау, сақтау, сатуға дайындау процестеріне қатысты да ескерілуі керек.

Тиімділік –  тауарды өндіру, буып – түю, сақтау, өткізу және тұтыну кезінде мейлінше

оңтайлы қорытындыға  жетуді көздейтін принцип. Бұл принцип  ассортиментті

қалыптастыру  барысында және тауар қозғалысының әртүрлі сатыларында тауардың

сапасы мн санын  қамтамасыз етуде маңызды орынға ие. Тауартанудың бүкіл іс-

қимылдары тиімділікті  жоғарлатуға бағытталуы тиіс. Бұған, сәйкесінше, минимальды

шығындарды  кетіру арқылы аса тиімді ақырғы нәтижелерді  қамтамасыз ететін әдістер мен құралдардды таңдауға негізделген кешенді шара жүргізу нәтижесінде қол жеткізуге болады. Мәселен, буып-түю не сақтаук тиімділігі тиісті сапада сақталған тауарлар саны мен осы процестке кеткен шығындармен анықталады.

    Үйлесімділік – тауарларды топтастырып, біріктіріп қолдануға, ассоритменттерді

қалыптастыруға, бір қоймада сақтауда сәйкестілігін(үйлесімділігін) анықтайтын принцип. Тауарлардың үйлесімділігін ассортименті қалыптастыру барысында, сақтау үшін оларды орналастыру, орманы таңдау кезінде орын алады. Түрлі тауарлары пайдалану кезінде олардың үйлесімділігі тауар сапасы сақталуының міндетті шарты және қажеттіліктерді толық қанағаттандыру үщін зор мәнге ие.

   Өзараауыстырушылық – адам қажеттілігіндегі бір тауардың орнына басқаларын

қолдануға мүмкіндігінше  сипаттайтын принцип. Тауарлардың  өзара ауыстырушылығы

бәсекені күшейтеді  және сол мезетте қажеттілікті әртүрлі тауарлармен қанағаииандыруға мүмкіндік береді.

    Бір тауардың не оның бөлек бөлшектерін бірыңғай талаптарды басқа тауар

түрлерімен  орындау қабілеті өзараауыстырушылық тауарлар ассориментін қалыптастыру кезінде маңызды рөл атқарады.

   Жүйелеу – біртекті, өзарабайланысты тауар, процесс немесе қызметтердің

тізбектілігін анықтайтын принцип. Объектілірдің  көптігіне байланысты жүйелеу

тауартануда ерекше орынға ие. Бұл принцип тауарларды өзара байланысты етіп

біріктіруге, белгілі бір жоспар бойынша жүйені жасауға мүмкіндік береді. Жүйелеу

принцибі әдістер  тобының негізіне алынған топтың құрамына: идентификация,

классификация, жалпыламалау мен кодтау кіреді.

 

3. Тауартанудың даму эволюциясы

Тауар қасиеттерін  анықтау мен бағалау қажеттілігі – бір тауарды басқа тауарға

айырбастаудан туындайды. Мұндай айырбас тең бөлу бүшін айырбасталатын тауарлардың пайдалы жақтары мен оларға кеткен шығындары салыстырылған. Оған қоса, ұзақ мерзімді сақталатын және аса құнды тауарлардың бірқатары ( алтын, күміс және т.с.с. ) металл және қағаз ақшаның пайда болғанға дейін айырбасталатын тауаралардың эквиваленттік функциясын атқарды. Алайда ақшаның шыққанға қарамастан тауарлардың қасиеттеріне қызығушылық төмендеген. Бұл сатыда тауартану - тауар туралы білімнің саласы ретінде тәжірибелік бағытта және эмпирикалық сипатта болды. Фактілік мағлұматтардың жинақталуы тәжірибелік баяндау мен бақылау негізінде жүрді. Ғылымның алғашқы сатысында салалар бойынша жіктелуі болмағандықтан, тауартану бөлек ғылым ретінде қарастырылған жоқ.. Сол себепті тауарлар туралы ақпарат ауылшаруашылығына арналған еңбектерінде көрініс тапты. Тауартану сипаттағы жазбалар ежелгі Рим ғалымдарының Катон(234 – 149 б.э.д.), Варрона(116-27 б.э.д.), Колумела(1 б.э.), және Плиния (24 – 79 б.э.) агрономдық еңбектерінде кездеседі. Бұл кезеңдегі аса алмақты еңбек «Шын тарих» болып саналады. Оның авторы Плиний. Еңбекте ауылшаруашылық өнімдерінің көптеген түрлерін өсіру, өңдеу мен сақтау әдістері баяндалған.

Ортағасырда ғылымның физика, химия, биология сияқты салаларының дамуы

тауартану білімдерінің тереңдей түсуіне және кеңеуіне елеулі әсер етті. Баяндамалық

сипаттағы жұмыстармен  қатар тәжірибеге негізделген еңбектер шыға бастады. Солардың алғашқысы М. Себициуса (1630ж.) еңбегі. Зерттеу сипатындағы жұмысқа Ф.Реди еңбектерін жатқызуға болады. Тауартанудың ғылыми бағытынығ дамуына Бургове еңбектері зор үлес қосты. Онда тамақ өнімдерінің химиялық сараптау негіздері жасалған. Сондай – ақ Линней (1707– 1778ж.), Бюффона (1707-1788ж.), Жюсье (1699-1777ж.) биология саласында жүйелі түрде жүргізілген зерттеулер тауарларды ғылми классификациялауға негіз болды.

Тауартану дамуының маңызды қадамы болып 1756ж. Людовицтің «Жалпы сауда

жүйесінің негіздері! Атты еңбегінің басылымы болды.онда алғаш реет тауартану негіздері ғылыми білімдерінің саласы ретінде көрсетілген. Людовиц бірінші болып тауартанудың пәні мен мазмұнын айқындады. «Тауар» мен «тауартану» терминдеріне түсініктеме берді. Оның пікірінше, тауар бұл ақша мен құнды қағаздардан басқа сауданың заты болып табылатын барлық қозғалатын заттар. 18 – 19ғ. тауартану – химия, физка, биология, агрономия сияқты қарқынды дамып жатқан ғылым салаларынан білімдер жинақтала бастады. Тауартанудың дамуына зор