Қазақстан Республикасының кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу

_{Көршілес ЕО елдерімен авиатасымалдау саласындағы тығыз ынтымақтастықты дамыту көп пайда келтіреді. Таза экономикалық пайдадан басқа, ол ЕО елдеріне ЕО-мен шекаралас аумақтарда әуе көлігінің ұшу және жолаушылар қауіпсіздігін және тиімділігін арттыру сияқты басымдықтар береді.}

_{2006 жылғы маусым айында Жалпыеуропалық авиациялық аймақты (ЕСАА) құру туралы келісімге қол қойылды. Осы Келісім бойынша Оңтүстік Шығыс Еуропа әріптес елдері (Албания, Босния және Герцеговина, Хорватия, Македония, Черногория, Сербия) кіреді.}

_{ЕСАА  әріптестері ЕО-ның авиациялық ережелерін қабылдағаннан кейін, ЕСАА авиакомпаниялары кеңейтілген жалпыеуропалық бірыңғай авиация нарығына толық қол жеткізеді. Бұл 500 миллионнан астам халқы бар интеграцияланған нарыққа қатысушы 35 елге жаңа нарықтық мүмкіндіктер ашады.}

_{Жаһандық авиациялық келісімдер. Еуроодақ қалған негізгі әріптестермен жан-жақты авиациялық келісімдер жасауға ұмтылады. Мұндай келісімдер әрқашан нарықты ырықтандыруға және құқықтық ынтымақтастыққа, атап айтқанда ұшу және жолаушылар қауіпсіздігі сияқты мәселелерге бағытталуы тиіс. Бұл әуе қатынасы туралы келісімнің мүлде жаңа моделі. Әңгіме «ашық аспан» туралы емес, авиакомпаниялардың бәсекелестігі үшін орта құруға, жолаушылардың игілігі үшін қауіпсіздіктің жоғары деңгейін және азаматтық авиацияны қарышты дамытуға мүмкіндік беретін «ортақ аспан» туралы болып отыр.}

_{Мұндай жұмыстың нәтижесі 2007 жылғы 30 сәуірде Вашингтон қаласында америка - еуропа саммитінде АҚШ пен ЕО елдері арасында авиатасымалдаулар туралы жаңа келісімге қол қою болды. Авиатасымалдау нарығын ырықтандыруға соңғы уақытқа дейін Ұлыбритания қарсы болды, себебі британдық авиакомпаниялар барлық трансатлантикалық ұшулардың шамамен 40 %-ын орындайды. Жаңа келісімнің күшіне енуіне байланысты олардың басқа еуропалық тасымалдаушылармен бәсекелес болуына тура келді.}

_{2008 жылғы 30 наурыздан бастап трансатлантикалық ұшуларды                    АҚШ пен ЕО-ның жекелеген мемлекеттері арасындағы екі жақты келісімдермен реттеу тоқтатылды. Қазір кез келген еуропалық авиатасымалдаушы ЕО-ның кез келген әуежайынан АҚШ-тың кез келген әуежайына және керісінше ұша алады. Мысалы, немістің «Lufthansa» қалаған уақытта Парижден Нью-Йоркке тікелей ұшуды ұсына алады. Алайда, ішкі рейстерді бұрынғыдай тиісті континенттердің авиакомпаниялары ғана жасай алады.}

_{Еурокомиссияның тапсырысы бойынша жүргізілген зерттеу деректері бойынша таяудағы бес жылда Еуропа мен АҚШ арасындағы авиажолаушылар саны жылына 50-ден 75 млн. адамға дейін өседі. Атлантиканың екі жағы бойынша баждардың күшін жою есебінен ғана 12 млрд.-қа жуық еуро үнемделеді. Билеттің арзандауы және 80 мың жаңа жұмыс орнын құру болжануда.}

_{Германияның көлік министрі В. Тифензеенің сөзіне сүйенсек, жүргізетін жұмыстардағы ЕО-ның түпкілікті мақсаты авиатасымалдау нарығындағы кез келген шектеулердің күшін жою болып табылады. Еуропалық саясаткерлер сондай-ақ американдық авиакомпаниялар акцияларының барынша 24,9 %-ын еуропалық фирмалардың иеленуі мүмкін шектеулердің күшін жоюға қол жеткізуге үміттенеді. Келіссөздер үш жылдан кейін аяқталуы тиіс. Олай болмаған жағдайда санкция енгізілуі мүмкін.}

_{Еуропалық комиссия басқа экономика секторлары сияқты бәсекелестік саласында авиациялық көлікті реттеуді Еуропалық одақты құру туралы шарттың 81 және 82-баптарындағы нормалардың негізінде жүзеге асырады.}

_{Еуропалық комиссияның 1/2003 ЕО регламенті ЕО және үшінші елдер арасындағы маршруттарда авиациялық көліктің жұмыс істеуін қоса алғанда, оны авиациялық тасымалдаулар саласындағы бәсекелестік қағидаттарды бұзу фактілерін анықтау үшін тиімді құралдармен қамтамасыз етеді.}

_{Альянстар және авиакомпанияларды қосу. Авиа тасымалдаушылар арасындағы альянстарға әдетте Рим шартының 81 (1) бабымен тыйым салынады, негізінен альянс бойынша әріптестер әдетте бағаларды, ұшу жиілігін, кестені және авиабилеттерді сату стратегиясын үйлестіруге келісім береді. Бұдан басқа, олар тасымалдау көлемін, «сезімтал» ақпаратты, кейде табысты өзара жиі бөліседі.}

_{Авиакомпаниялар қосылған кезде бәсекелестік деңгейінің төмендеу дәрежесін талдауда әдетте екі нарық түрі: сәйкес келетін маршруттар – альянстың екі немесе одан да көп әріптестері жұмыс істейтін маршруттар; сәйкес келмейтін маршруттар – альянстың бір әріптесі жұмыс істейтін маршруттар бөлініп шығады.}

_{Сонымен қатар, альянсқа, егер жиынтығында төрт шарт сақталса, 81 (3) бапқа сәйкес 81 (1) бап қолданылмауы мүмкін:}

_{1. Альянстан бағалық немесе сапалық тиімділік түрінде экономикалық пайдаға қол жеткізу. Тасымалдаушылар мүмкіндігінше жеткілікті негіздер келтіріп, альянс қызметінде қол жеткізілген пайданы белгілі бір мәнде өлшеуі немесе оларға қалай және қашан қол жеткізілетінін анықтауы қажет.}

_{2. Тұтынушылар да мұндай альянстан пайда табуы тиіс. Жекелеп алғанда, тұтынушылар ұшу жиілігін немесе қосымша орындарды ұлғайтудан, неғұрлым ыңғайлы кестеден, бір күн ішінде ұшуды дұрыс бөлуден ұта алады, оның нәтижесі бару пункттері мен ауысып мінудің үлкен таңдауы, күтудің аз уақыты, сапасы жағынан жақсартылған ұшулар және шығын тиімділігінің нәтижесі ретінде төлемақыны төмендету мүмкіндігі болып табылады.}

_{3. Альянс туралы  келісімде бәсекелестікті шектеу ақылға қонымды және белгілі бір тиімділікті алуға негізделген болуы тиіс. Аталған жағдайда Еурокомиссияның міндеті шығындардың төмендеуі және сапаның артуы тек альянсты құрған жағдайда ғана болатынын немесе болмайтынын айқындау болып отыр.}

_{4. Бәсекелестікті жоймау. Альянстың пайда болуы бәсекелестікті жоюға қауіп төндіретінін бағалау үшін бәсекелесті ықтимал шектеу айқындалған әрбір маршрут мұқият талдануы тиіс. Талдау жүргізу кезінде альянсқа қатысушылар «орнына не ұсынуы мүмкін» екендігін ескеруі қажет.}

_{Аталған талдау екі мынадай элементті зерделеуді қамтиды:}

_{1. Әрбір зерделенетін бағыттағы нақты бәсекелестік деңгейі. Бұл ретте альянстың мүмкіндігі де, оның бәсекелестерінің саны мен күші де бағаланады. Тұтастай алғанда авиациялық сектордағы нарықтың үлесі тасымалданатын жолаушылардың санымен өлшенеді. Сондай-ақ маршруттардың жиілігі (мысалы, бір аптадағы рейстердің саны) ескерілуі мүмкін. Әсіресе сәйкес келетін маршруттардағы авиациялық альянстар, оның қатысушыларының нарықтың үлкен бөлігін иеленуіне ықпал етеді, алайда бұл нарықтағы бәсекелестіктің жойылатынын білдірмейді.}

_{2. Альянсты  құру нәтижесінде пайда болуы мүмкін нарықтың басқа қатысушыларына бәсекелестік қысым жасау. Аталған қысым нарыққа кірудің белгілі бір кедергілерінің пайда болуынан көрінуі мүмкін, ол слоттарға (әуе кемелерінің ұшып келу және ұшу уақытының аралығы) қол жеткізуді, жер үсті инфрақұрылымына қолжетімділікті шектеуден көріне алады.}

_{Авиакомпаниялардың әуежайлық қызмет көрсетулерге кемсітусіз қол жеткізуі. ЕО-да әуе көлігін ырықтандыруды жетістігі әуежай қызметтеріне кемсітусіз қол жеткізуді қамтамасыз ету шараларымен бекітіледі. Мысалы, бір әуежайдағы бірнеше отын құю компанияларының жұмысы әлемдік практика болып табылады. 1996 жылдан бастап 96/97/ЕО ЕО Кеңес Директивасының қабылдануымен жер үсті қызмет көрсету нарығы бәсекелестік үшін неғұрлым ашық болды, себебі аталған директива ЕО-ға мүше елдерден ЕО әуежайларында жер үсті қызметтері нарығына қолжетімділікті қамтамасыз ететін шараларды қабылдауды және жер үсті қызмет көрсетулерінің (оның ішінде отын құю) алуан түрін жүзеге асыратын бірнеше ұйымдардың ЕО-ның ірі (жылына 1 млн. жолаушыдан астам) әуежайларында жұмыс істеуін талап етеді.}

_{2007 жылдың басында Еуропалық комиссия әуежай алымдары туралы директива жобасын және әуежай қуаттарын дамыту жөніндегі іс-қимыл жоспарын қоса алғанда әуежайлар туралы заңдардың пакетін ұсынды.}

_{Мұнай өнімдері нарығын дамытудың халықаралық тәжірибесі. Мұнай өнімдері сегментіндегі негізгі үрдістердің бірі мұнай өңдеу қуаттарының жетіспеушілігі болды, кейбір сарапшылардың пайымдауынша, ағымдағы он жылдықта негізгі факторлардың бірі мұнай бағасының өсуі болды. Жүргізілген талдау зерделенетін кезеңде әлем бойынша тұтастай алғанда мұнай және мұнай өнімдерін өндіру мен тұтынудың өсуіне сәйкес қуаттардың барабар ұлғаюы байқалғанын көрсетті. Мұнай өңдеуде шиеленістің өсуі әлемнің жекелеген өңірлерінде (АТР, Солтүстік Америка және Еуропа) ғана болды, онда қуаттың өсуі жылына 1%-дан аз, ал орташа жүктеме (90% (АҚШ-та (экспортты біртіндеп өсіру кезінде 95%-дан астам). Мұнай өнімдеріне әлемдік бағаның өсуіне 1999-2008 жылдары ОПЕК елдерінде оларға сұраныстың екі есе артуы да ықпал етті.}