Маркетингтік жоспарлау

"Қант" акционерлік  қоғамы өзінің тарихын жамбыл  қант комбинаты болып бастады.  Оның қүрылысы 1932 жылы каңтарда басталды. 1937 жылы ақпанда іске қосылды. Уақыт ағысымен кәсіпорынның аты да, басқаруы да өзгеріп отырды.

1932 жылдың қаңтарынан  ССРО құрылыс жөніндегі халык  комиссариатының қант зауыттарының  құрылысы мен монтажы жөніндегі  бүкіл одақтьщ трестінің Әулие-Ата қант зауытының құрылыс конторасы.

1935 жылдың қаңтарынан  Қаз ССР Оңтүстік Қазақстан  облысынын Алматы қант қызылша  трестінің   Әулие - Ата зауыты.

1938    жылдың    қаңтарынан    Қаз ССР Оңтүстік   Қазақстан    облысының жамбыл  қант қызылша зауыты.

1939   жылдың   қаңтарынан - "Жамбыл   қант   комбинаты"   1993   жылдың қазанынан "Қант" акционерлік қоғамы. "Қант орталығы" ЖШС-тің мерзімі 5 жылға  созылған  сенімділік  басқармасының   қол   астында. Бизнес - жоспары өнеркэсіптің      өзінде   жасалынады      шикізатпен      фирманың      президенті қамтамасыз   етеді (шетелдік   қант - сырец).    Одан баскакузде   зауыт   жеке тұлғалармен, шаруа қожалықтармен  келісім шартқа тұрып олардың өткізген қант қызылшасын  өңдейді. Қызылшаның өңдеген ақысына өңделген  заттын 35 % кәсіпорында қалады.

"Қант"        акционерлік        қоғамы        шығарылатын        өнімін        негізгі номенклатурасы: кұмшекер, кант рафинады жэне т.б. ассортименттер.

"Қант" акционерлік  қоғамы келесі құрылымдык бірліктерден түрады: қант   қызылша   зауыты, рафинад   зауыты, ТЭЦ, механикалык   цехі, шикіpfn бөлімі.   Олардың      бәрі   кэсіпорын   территориясында      орналасқан      жіне қызметтерін Қазақстан республикасы заңына сэйкес атқарады.

АӨК қант өнеркәсібі республикада ең ірі тараз шақпа қант шығаратын комбинаты негізінде дамыған. Бүл комбинат жергілікті шикізаттарды пайдаланып, республиканың барлық шақпа қаңтын өвдіреді. Қант өндірісінің қалдығын пайдалану негізі де осы АӨК республикада шыарылатын этил спиртінің 2/3 жуығы өндірледі.

Қант өнеркәсібі көп  көлемді шикізат өндеп аз көлемді  ілеспелі өнім бередІ. Сондықтан кант кәсіпорындарын шикізат көздеріне  және осы саланың қалдықтарын  түтынушыларға жақын орналастыру  жөн.

Кез келген әлеуметтік - экономикалык жүйе біршама дербес бірақ өзара байланыс екі бөліктен тұрады. Басқарылатын жэне басқару?

Басқару - үйымдасқан жүйеге нысаналы турде ықпал жасау оның белгіленген қүрылымын сақтау, кызметтің  тәртібі мен мақсатын қолдау. Түрлері: заттарды басқару - технологиялық процестерді басқаруга саяды; адамдарды басқару - өндірісті (өндірістІк ұжымдарды) басқаруга саянды. Органдар (ақпараттын болуы), кадрлар (басқарушылар, мамандар орындаушылар), басқару техникасы (ақпарат жинау, тарату, өңдеу құралдары) жүйесі басқарудың материалдық негізі болып табылады.

Кәсіпорынды басқару - басшының не басқару органдарының адамдарды  бірлескен еңбек үшін келістіретін және біріктіретін нысаналы, реттеушілік  ықпал жасауы. Ол басқару принциптерін және меншік иесінің өз мүлкін шаруашылыққа пайдалану қүқықтарын үштастыру негізінде кәсіпорынның жарғысына сэйкес жүзеге асырылады. Жалпы алғанда кәсіпорынды басқару басқарушылық шешімдедің принциптерін, функцияларын, әдістерін, теориясын, үйымдық күрылымды, техникалық қүралдар мен технологияны автоматтандырылған басқару жүйелерін қамтиды.

Басқару әдістері - басқару  қызметінің тэсілдері, олардың көмегімен  еңбек ұжымыньщ, жекелеген орьшдаушылардың  жүмысы баскару объектісінің алдында  тұрған мақсаттарга жетуге бағытталады. Олар экономикалық заңдар талаптарын практикада әске асыру кұралы болып табылады, оларды зерделеу жэне пайдалану әрбір басқарушылық шешімді практикалык негіздеу, басқарудың нақты мақсатына қолжеткізу үшін қажет. Олардың көмегімен басқару қызметкерлеріне, олар арқылы жэне солардың қатусуымен өндіріске немесе қызметтің басқа да саласына ықпал етеді. Жекелеген жүмыстарды немесе ережелерді орындау тэсілдерін, басқарушылық шешімдерді эзірлеу мен оңтайландыру әдістерін қамтитын басқару процесінің әдістерінен өзгеше түрде басқару эдістері басқару объектісіне ықпал ету тэсілдерінің жиынтығымен сипатталады. Басқару эдістері жүйесінде өзара байланысты және өзара тәуелді, жиынтығында баскару объектісІнің алдында түрған кешенді міндеттерді шешуге мүмкіндіқ береті эдістердің мынадай топтары қабылданған: экономикалық эдістер, әкімшілік   (ұйымдастыру   - өкім беру) эдістер   және   элеуметтік -психологиялық эдістер. Бүлардың эрқайсысында басқару объектісіне ықпал жасаудың белгілі бір сипаты бар жэне олардың жиынтығы кешенді жүйені құрайды.

"Қант" ашық акционерлік қоғамының басқару құрылымы келесідей формада белгіленген:

Атқарушы директор - кэсіпорынының  барлық өндірістік - шаруашылық қызметіне  басшылық етеді. Директорге: техникалық директор, президент кеңесшісі, бас  бухгалтер, заң бөлімінің басшысы, бас бухгалтер, заң бөлімінің басшысы, экономика бөлімінің басшысы, бас агроном, маркетинг жэне коммерция бөлімінің басшысы, кадрлар бөдімінің басшысы бағынады.

Техникалық директор - негізгі өндірісті жэне көмекші  цехтардың жұмыстарын қадағалайды. Оған қү_м шекер жэне шақпақ қант зауыттарының бас инженерлері, ТЭЦ жэне ТВК, КРШиА басшылары, электорцехтар, ткміржол цехы, жөндеу - құрылыс учаскісі және механизациялау цехы бағынады.

Бас бухгалтер - шаруашылық жұмысының қаржы жэне бухгалтерлік есеп мэселелерін жүргізетін директордың көмекшісі қызметін атқарады. Бас бухгалтер шикізаттың, материалдардын, дайын өнім жэне оның сатылуын бақылайды. Бас бухгалтерге еңбек ақыны есептеумен айналысатын есептік бөлім жэне орталық бухгалтерия бағынады.

Заң бөлімінің бастығы - заң бөлімін басқарады, кэсіпорынның заңбы -құқықтық мэселелерімен, келісім шарттарды, бұйрықтар, еңбек жэне өндірістік тэртібін қадағалайды.

Экономика бөлімінің  бастығы - "Қант" акционарлік қоғамының  экономикалық жұмысын басқарады. Бұл  бөлім өнімді өндеу бағасы бойынша көптеген қызмет түрлерінің статистикалық жэне өндірістік есепті құраумен айналысады.

Бас агроном - шикізат  бөлімі жэне шикізат лабораториясын қадағалайды. Қант қызалшасын қабілдау жэне дайындау жөніндегі директордың  орынбасары. Ол қызылша өндірушілермен келісім шартқа тұрады.

Маркетинг жэне коммерция  бөлімінің бастығы - өткізу және жабдықтау  бөлімдерінің жүмыстарын қадағалайды. Жабдықтау бөлімі қосымша материалдармен, техникамен, құралдармен қамтамасыз етуді қадағалайды. Өйткізу бөлімі - дайын өнімді өткізуді ұйымдастырады.

Кадрлар бөлімінің басшысы - кадрлар бөлімінің жұмысын басқарады. Бұл бөлім жұмысшылардың жеке құрылымының есебін жүргізеді. Кадр бөліміне жымысшылардың жұмыс уақытысының  есебін жүргізетін өткізу бюросы бағынады.

Төмендегі кестеде "Қант" ашық акционерлік қоғамының техника -экономикалық көрсеткіштері келтірілген.

"Қант" ашық акционерлік  қоғамының техника-экономикалық  көрсеткіштері.

 

 

 

 

Кесте 1.

№	ЕСөрсеткіштер	өлшем бірлігі	2000 0)	2001 а	2002	Ауытқу
1.	^ақтылы бағада тауарлы  өнім:	мың тг.	725640	672791	1212097	486457
2.	Салыстыр малы бағадағы тауарлы өнім	мың тг.	8790268	7207996	10260324	1470056
3.	ІПығарылған өнім көлемі барлығы	тонна	140814,7	111565,8	144633,0	3818,3
а	Қант Қызылшасынан	тонна	6726,2	8062,9	7692,6	966,4
		[ІІақпақ кұмшекер	тонна	4671	4602,4	7692,6	3021,6
		Үгітілмелі шақпақ қанты	тонна	940,2	1400,5	-	-
		'Шамбон" шақпақ Қанты	тонна	1115,0	2060,0	-	-
б	Иіетел шикізатынан	тонна	134088,5	103502,9	136940,4	2851,9
		Шақпақ құмшекер	тонна	130198,5	100585,5	125646,1	4552,4
		Үгітілмелі шақпақ кані	тонна	2566	1841,4	2748,7	182,7
		'Шамбон" шақпак Канты	тонна	1324	904,8	3115,0	1791
		1 кг-дық буылған шақпақ  қант	тонна	-	-	5430,6	-
4	Еңбеккерлер саны	адам	1123	1123	1182	59
		-жұмысшылар	адам	1002	1006	1064	62
5	Еңбек ақы қоры	мың тг.	160465,3	182488,6	243446,8	82981,5
		- жұмысшылар	мың тг.	130715,2	149535,9	201026,8	70311,6
6	1 еңбеккердің орташа  айлық еңбек ақысы	теңге	11910	13540	17160,0	5250
		- 1 жұмысшының	теш е	10870	12390	15740,0	4870
7	Еңбек өнімділігі
		- 1 еңбеккердің	мың тг.	646,16	599,1	1025,5	379,34
		- 1 жұмысшының	мың тг.	724,2	668,8	1139,2	415
8	Негізгі қолардың жылдық құны	мың тг.	1138662	1141886	1191377	52715
9	өндірістік қорлар	мың тг.	1117226	1120679	1180666	63440
10	Қор қайтарымы	тг/тг	0,64	0,59	1,02	0.38

14

11	Өзіндік кұн ТӨ	мың тг.	762216	558965	1097361	335145
12	1 теңгеге шығын	теңге	1,05	0,83	0,90	-0,15
13	Өнімді өткізуден түскен табыс	теңге	824375,131	700449,0	1274649,341	450274,2
14	Өткізілген өнімнің  өзіндік құны	теңге	715167,13	598189,0	1122768,758	407601,6
15	Жалпы кіріс	теңге	109207,983	102260,0	151880,583	42672,6
16	Нақтылы бағадағы ТӨ түскен таза табыс (шығыс)	теңге	-36025,979	20116,0	2822,338	38348,32
17	Табыс (шығыс)	мың тг.	-36576	113826	114736	151312

 

Сонымен, "Қант" ашық акционерлік қоғамының техника-экономикалық көрсеткіштерін талдайтын болсақ, есепті жылмен өткен жылды салыстырғанда тауарлы өнім көлемі 486457 мың теңге ге артқан. Ал сатылған өнімнің өзіндік құны 2001 жылы 598189,0 болса 2002 жылы 1122768,758 мың теңге болды. Яғни ол 87,69 %-ға артты. Яғни, бүл салыстырмалы бағамен тауарлы өнімнің артуына байланысты, сонымен ол есепті жыомен өткен жылды салыстырғанда 3052328 мың теңгеге өсті. Ал натуралды түрде шығарылған өнім көлемі 2000 жылы 140814,7 тонна, 2001 жылы 111565,8 тонна, 2002 жылы 144633,0 тонна өнім шығарылды. 2002 жылы кэсіпорынның кейбір қант ассортименттері (үгітілмелі шақпақ қанты. "Шамбон" шақпақ қанты) өндірістен мүлден шығарылып, өндіріске басқа қант түрі, яғни 1 кг-дық буылған шақпақ қантты шығарыла бастады. Оның 2002 жылы натуралды түрде шығарылған көлемі 5430,6 тонна.

Кәсіпорынның еңбеккерлер саны есеп беру жылы базистік жылға қарағанда 59 адамға көбейген. Соның ішінде жұмысшылар саны 58 адамға, яғни 5,3 %-ға көбейген.

"Қант" АҚ-ның еңбек ақы қоры 2000 жылы 160465,3 мың енгеден 2002 жылы 243446,8 мың теңгеге дейін өскен. Соның ішінде жұмысшылардың еңбек ақы қоры 2002 жылы 2001 жылға қарағанда 5,8% -ға өскен. 1 еңбеккердің орташа айлық еңбек ақысы 2002 жылы 17160,0 теңге болса, 2001 жылы 13540 теңге болған, яғни, 3620 теңге өскен. Ал 1 жұмысшының орташа айлық еңбек ақысы есеп беру жылы 2001 жылға қарағанда 3350 теңгеге, яғни 27%-ға өскен. 1 еңбеккердің еңбек өнімділігі 2001 жылы 599,1 мың теңге, 2002 жылы 1025,5 мың теңге болды. Ал 1 жұмысшының еңбек өнімділігі 2002 жылды 2001 жылмен салыстырғанда 470,4 мың теңгеге өсті.

Кәсіпорынның негізі өндірістік қорының орташа жылдық құны 2001 жылы 1141886 мың теңге болса. 2002 жылы 1191377 мың теңге болды. "Қант" АҚ-ның өндірістік қорлары есеп беру жылы базистік жылмен салыстырғанда 59987 мың теңгеге өскен.

 

 

2.2.«Қант»ААҚ-ның маркетингтік мүмкіндіктерді

талдау

 

Фирманың стратегиялық жоспары ол қавдай өндірістермен  айналысатыньш және бұл ендірістердің  мівдеттерін баяндайды. Енді олардың  әрқайсысьгаа жекеленіп нақтыланған жоспарды дайындау кажет. Бгер өндіріс бірнеше ассортимештік топтарды, бірнеше тауарларды, маркаларды және нарықгарды қамтитын болса, онда олардың әр позициясына жеке жоспар дайындалуы керек. Сондықтан біздер өндіріс жоспарларымен, тауарды шығару жоспарларьш, маркалы бұйымдарды шығару жоспарларымен, нарықгағы әрекетгер жоспарларымен кездесеміз. Бұл жоспарлардьщ бәрін бір терминмен -"маркетинг жоспары" деп атаймыз. Маркетингілік жоспардың негізгі тарауларына және маркетинг бюджетін дайындаудың бірізді кезеңдеріне токталық.

Бакыяау кврсеткіш-терінін  иеяіметгері

Кяэіргі юрюстшгілік  жагдайды баяндау

Крушгіліх хене иұк-ыишіліктер тізбегі

Міадетгер жвне вроб-лемалар  тобегі

Мархетинг стратегвясы

Жүиыс бмдарпшасы

Бюдасттер

Баккгау твртібі

3 сур. Маркетинг жоспарының құрылымы

Маркетинг жоспарынын тараулары

Жай не маркалы бұйымдарды шығару жоспары мынадай тараулардан  құралады: бақылау көрсеткіштерінің мәліметтері, қазіргі маркетингілік  жағдайды баяндау, міндеттер жэне проблемалар  тізімі, маркетинг стратегаясы, қауіптілік жэне мүмкіншілік тізбектері, жұмыс баідарламасы, бюджетгер жэне белгіленгендердің орындалуын бақылау тәртібі (3 сур.)-

БАҚЫЛАУ КӨРСЕТКШІТЕРІШҢ  МӘЛІМЕТТЕРІ. Жоспардың ең басында  жоспарда қаралатын негізгі мақсаттар  жэне ұсыныстар туралы кысқа мәліметтер болады. Мысал міне: 1983 ж. маркетингілік жоспары өткен жылмен салыстырғанда фирма табысын және сату көлемін бірқатар өсіруі керек, бакылауға алынған сату көрсеткіші 80 млн долл, ол жоспарланған өсімінің 20%-і. Бұл өсімге жақсарып келе жаткан экономикалық және бәсекелестік жағдайларға жэне де тауарды тарату жағдайына да байланысты қол жеткізуге мүмкіншілік бар сияқты. Болжамдалған табыс мөлшері 8 млн долл, демек, өткен