Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің валюталық операциялары мен реттеу шаралары

       а) 122-126

       ә) 121-123

      Шешімі: АҚШ $ы 120-125 форвард бағамының  премиясымен баға белгіленіміланады.  Сатып алуда мынадай шығын  жұмсалады:

       100.00 х 125=12500000 теңге

       9-шы формула бойынша жылдық  пайыздық қойылым түріндегі доллар  сатып алудағы ФОРВАРД-тың әсер  ету күші (құны):

       Ifm=8/117 х 360/60=0,068 х 6=0,408 немесе 40,8%

       Пайда болған 122-126 бағамы бойынша  форвард мәмілесі спот бағамы  арқылы сатып алумен салыстырғанда үнемделгендігін көрсетеді:

       100 000 (126-125)=100 000 теңге.

Пайда болған 121-121 бағамы бойынша $ сатып алудағы  қосымша шығын мынадай болады:

       100 000 (125-123)=200 000 теңге.

Валюталық дисконтпен баға белгіленіміланғанда форвард мәмілесін жүргізуге болады.15. 56.б/     Енді шетел валютасын сатуды жоспарлайтын ФОРВАРД мәмілесінен қарым-қатынастың басқаша жағдайы мысал ретінде қарастырайық.

       Шартты мысал: Қазақстан фирмасы  3 айдан (91 күн) кейін миллион  доллар сатуды жоспарлайды. Егер доллар курстың теңгеге шаққанда мынадай болса:

       СПОТ    115-117

       3 ай        10-13,

доллар  сатудағы форвард мәмілесінің нәтижесін  анықтау керек.

       3 айдан кейін доллар бағамы  былай өзгереді:

       1) 128-130

      2) 112-114     

Шешімі: Доллар 125-130 форвард бағамының премиясымен  баға белгіленіміланады. ФОРВАРД мәмілесі бойынша 1 млн. $ сатудың көрсеткіші мынадай болады:

       Ifm =10/117 х 360/91=0,087 х 3,96=0,3442 немесе 34,42 жылдық.

Пайда болған 128-30 бағамы бойынша жоғалған пайда мынадай болады:

100 000 (128-125)=3 000000 теңге.

Пайда болған 112-114 бағамы бойынша форвард  мәмілесінің қосымша пайдасы  мынаны құрайды:

100 000 (125-112)=13000000 теңге.

       Жоғарыда келтірілген форвард мәмілесі бойынша есеп айырысудан мынандай қорытынды шығаруға болады. Дисконтпен баға белгіленіміланған валюта сатып алудағы форвард мәмілесі оның бағамынан келісімшартта белгіленген бағасымен салыстырғанда өсуге жеткіліксіз болуынан сақтануға мүмкіндік береді.

       Егер пайда болған бағамы келісімшартта белгіленгеннен жоғары болса, олардың айырмашылығы жоғалған пайданы сипаттайды. 15. 86б./

       Енді соңғысы, дисконтпен баға белгіленіміланған форвард мәмілесі келісім-шартта белгіленген бағаммен салыстырғанда күтпеген жағдайдан төмендеуінен сақталуға мүмкіндік береді. Егер пайда болған курс келісім-шарт бағамынан жоғары болса, олардың айырмашылығы жоғалған пайданы сипаттайды.  

       Қолма-қол және ұғым валюталық операциялардың элементінен тұратын валюталық операция түрі – валюталық своп болып табылады.   

       А валютасын В валютасына айырбастауда қолма-қол (спот шарты бойынша) сатып алу немесе сатуда және бір уақытта А валюта сомасын В валютасына айырбастауда белгілі бір мерзімде (форвард шарты бойынша) сату немесе сатып алу валюталық операциясын валюталық своп деп атайды.

       Валюталық своп пайда болғандықтан валюталық қауіп-қатерден сақтануға мүмкіндік береді.

       Белгілі А валютасының бағамы мен В валютасының бағамында спот шарты бойынша сатып алынатын және ? бір мезгілде форвард шарты бойынша сатылатын А валютасымен своп пайда болады. /15./

       Бұл жағдайда конвертация схемасы мынадай болады:

                            В      А      В.

       Тікелей баға белгіленіміда А валютасына конвертацияланған Rs спот бағамының Рв сомасы 2-ші формулаға сәйкес нәтижесінде мынадай соманы көрсетеді:

                    Р А =Рв/Rs, бұл жерде Rs – спот бағамы.

       Р А сомасын В валютасына қайта конвертациялауда t күннен кейін  Rf ФОРВАРД бағамы 1-ші формулаға сәйкес төмендегідей соманы көрсетеді.

                    S в = Р A Rf, мұнда Rf – форвард  бағамы А валютасы премиямен  баға белгіленіміланса, своп мынадай  пайда әкеледі:

          Е=S в – Р в = Р А Р f – Р в = Р в/R s х Rf – R в = Рв Rf/Rs – Р в = Р                  

Rf –  Rs/ Rs = Р в Fm/Rs

       Жылдық пайыздық қойылым түріндегі форвард маржасының нәтижесіндегі пайдалылық (своп пайдалылығы) мынадай:

Ifm=E/P x 360/t = Fm/Rs x 360/t

       Бұл жағдайда А валютасы мен В валютасының «Сату және сатып алу» СВОПы пайда болады.

       Шартты мысал: АҚШ $ теңгеге шаққандағы бағамы:

                               Сатып алу            Сату          

       СПОТ                    115                   117

       Зай                         10                     13

       Своптың АҚШ $-нан (пайда немесе қалдық) қандай болатынын және жылдық пайдалылық қойылым түріндегі своп-тың әсер ету күші (пайдалылық немесе қалдықтық) қандай болатынын анықтау керек. 

       Шешуі: АҚШ $-ның теңгеге шаққандағы бағамы премиямен баға белгіленіміланады, нәтижесінде своп АҚШ $-на пайда әкеледі.

       $       теңгеге      $ схемасы үшін форвард-тың маржасы мынадай:

        FM=125-117=8 пункт

        своп пайдасы мынаны құрайды:

      Ifm = E/P x 360/t = 8/117 х 360/91 = 0,068 х 3,956 = 0,269 немесе                                              26,9 % жылдық.

       Егер А валютасы дисконтпен баға белгіленіміланса, своп мынадай залал әкеледі;

        Е = Р в – S в = Рв Rs-Rf/Rs = Рв FM/Rs.

       форвард маржасының нәтижесінде мынадай формуламен анықталады:

         FM/Rs х 360/t

      В      А       В валюта конвертациясының схемасында  ФОРВАРД маржасы (FM) көрсеткіші  жоғарыда келтірілген формула  бойынша былай анықталуы керектігін  ескерту керек./15. 93б./

       - А валютасының премиямен баға белгіленімісында FM = А валютасын сатып алудағы форвард бағамы минус А валютасын сатудағы СПОТ.     

       - А валютасын дисконтпен баға белгіленімілағанда;

       FM = А валютасын сатудағы спот бағамы минус А валютасын сатып алудағы форвард бағамы.

       Бұдан басқа, спот шарты бойынша А валютасын сатып алуды және сонымен бірге бір уақытта форвард шарты бойынша А валютасын сатуды, В валютасына айырбастауды, В валютасын спот шарты бойынша сату және сонымен бірге уақытта форвард шарты бойынша сатып алуды А валютасына айырбастауды білдіреді.

       Басқа шартты мысал: АҚШ $ теңгеге шаққанда:

                            сатып алу              сату

       спот                115                    117

        1 ай                   4                        3

       Своп-тың АҚШ $-мен қорытындысы және оның әсер ету күші қандай болатынын анықтау керек.

Шешуі: Бұл жағдайда АҚШ $ дисконтпен баға белгіленіміланады және нәтижесінде, своп АҚШ $-мен _________ болады.

       форвард маржасы: FM = 117 – 111 = 6 пункт

       своп- тың ____________

       Ifm = 6/117 x 360/30 = 0,051 х 12 = 0,612 немесе 61,2 % жылдық./14. 151б./

       Сонымен, күшті валютамен (премиямен баға белгіленіміланатын) «Сатып алу және сату» свопы пайдалы болып табылады, ал әлсіз валютамен (дисконтпен баға белгіленіміланған)  пайдасыз.

         А валютасының В валютасына шаққандағы белгілі бағамына своп баға белгіленіміланған В валютасымен жүргізіледі, яғни валюта конвертациясы мынадай схема арқылы жүзеге асырылады: А    В    А

своп  шартындағы А валютасындағы Р  А сомасына В валютасындағы сома сатып алынады: Рв = Р А Rs Рs сомасының А валютасына қайта конвертациялауда t күннен кейін ФОРВАРД бағамы бойынша мынадай сома алынады:

S A = P в/ R f

         Егер А валютасы премиямен баға белгіленіміланса, онда S A сомасы  Р А сомасынан төмен болады және своп операциясы мынадай залал әкеледі:

         Е = Р А – S А = PA – Рв/Rf = Р А – Р А Rs/Rf = Р А Рf – Рs/Rf =

         = Р А Fm/Rf

         ФОРВАРД маржасының нәтижесіндегі залалы (своптың залалдары).

         Ifm = E/P x 360/t = FM/Rf x 360/t

         Егер А валютасы дисконтпен баға белгіленіміланса, онда S A сомасы Р А сомасынан жоғары болады және своп мынадай пайда әкеледі./15./

         Е = S A – P A = P A Ps - Rf/Rf = PA FM/RF

         форвард маржасының (СВОП пайдалылығы) нәтижесіндегі пайдалылық келтірілген формулада сипатталатын СВОПтың залалынан есептеледі.. /14./

         Қаралған операцияның мәні бойынша А валютасының премиямен баға белгіленіміланғандағы форвард маржасының нәтижесі былай анықталуы керек:

         FM = A валютасын сатудағы форвард бағамы А валютасын сатып алудағы своп бағамы, ал А валютасының дисконтпен баға белгіленімілануында;

         FM = A валютасын сатып алудағы СПОТ бағамы А валютасын сатудағы форвард бағамы.

         Шартты мысал: АҚШ $ теңгеге шаққандағы бағамы:

         спот             115 – 117 1 ай

                               

      своп  теңгемен нәтижесі қандай болатынын  және оның әсер ету күшін анықтау  керек.

       Шешуі: Қаншалықты доллар премиямен  баға белгіленіміланса своп теңгемен  соншалықты убыточный болады.

        Форвард маржасының есебі:

        FM = 122-115 = 7 теңге немесе (122-117+5)

        СВОП убыточносы формула бойынша:

        Ifm = FM/Rf x 360/t = 7/122 x 360/30 = 0,057 х 12 = 0,684 немесе 68,4% жылдық.

        Неміс маркасының, жапон иеніне шаққандағы кросс-бағамы:

        Спот               74,125 – 74,145

        2 ай                   35 – 25

        Жапон иенімен своп нәтижесін және оның әсер ету күшін анықтау керек.

        Шешуі:

        Қаншалықты неміс маркасы дисконтпен баға белгіленіміланса, жапон иенімен своп соншалықты пайда әкеледі.

        ФОРВАРД маржасының есебі:

        FM = 74,125 – 74,120= 5 пункт (74,125-0,025)

        своп кірісі:

        Ifm = FM/Rf x 360/t = 5/74,120 х 360/61 = 0,0004 немесе 0,04 % жылдық./15. 52б./

        Валюталық опционның есептеу техникасы басқаша. Валюталық опцион, алдымен нақты валюталық операция емес, бұл – ұстаушыға келісімшартта белгіленген курс бойынша болашақта белгіленген мерзімде (европалық опцион) немесе белгілі бір мерзім ішінде (американдық опцион) бір валютаны басқа валютаға айырбастау үшін белгілі бір мөлшерде сатып алу және сату құқығын береді.

        Егер европалық опционның аяқталу мерзімінде немесе американдық опционның жүргізілу мерзімінің ішінде валютаны сатып алу (сату) бағамы пайдалырақ болса, оны ұстаушы опционды жүзеге асырудан бас тарда алады және валютаны пайдалырақ бағамы бойынша сатып ала алады./15./

        Опционды сатып алуда оның сатушысына премия төленеді.