Шағын және орта бизнестің теориялық негіздері

 

 

Кесте 1.

Шағын бизнес субьектілерінің  салық төлемдерінен түскен түсімнің үлестік салмағы.

Шағын бизнес субьектілерінің  төлемдерінен  түскен түсімдер	Барлығы болып салық түсімдері
599 млн. теңге (10%)	6052 млн. теңге (90%)

 

Кесте 1-де көрсетілгендей, шағын бизнес субьектілерінен түскен түсімдер 599 млн.теңгені құрады.Бұл көрсеткішті пайызға шаққанда 10% құрайды. Барлығы болып салық түсімдері 6052млн.теңге,яғни пайызға шаққанда,ы көлемі 90% құрап отыр.

Жоғарыдағы көрсеткіштер жайдан-жай айтылған жоқ, өйткені  шағын және орта бизнесті дамытудағы ең маңызды міндеттердің бірі болып  – шағын бизнес субьектілерінің  санының артуы және жаңа жұмыс  орындарының ашылуы.  
      Дәл осы мақсатқа байланысты,   Қазақстан Республикасының « Шағын бизнесті мемлекеттік қолдау туралы» заңына сәйкес, болашақта 2009-2011 жылдарға арналған Рудный қаласы бойынша шағын және орта бизнесті қолдау және дамытудың аймақтық бағдарламасы  әзірленетін болады.

  2009-2011 жылдарға шағын  және орта бизнесті қолдау  және дамыту бойынша аймақтық  бағдарламаны жүзеге асырудан  негізгі  күтілетін нәтижелерге  келесілерді жатқызамыз:

-  шағын бизнес субьектілерімен  өндірілетін өнімнің жалпы көлемін  (жұмыс,қызмет) 7% арттыру; 

- шағын бизнес сферасында  қызмет етушілердің анын 14 % арттыру; 

- шағын бизнес субьектілерінің  санын 18% арттыру; 

- шағын бизнес сферасындағы  қызметтердің приоритеттық бағытын  дамыту (өндірістік сектор);

- қоғамда кәсіпкерліктің  беделін арттыру, оның қауіпсіздігін  және әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз  ету; 

- шағын бизнестің қолдаудың  тиімді инфрақұрылымын қалыптастыру  және дамыту.

Кәсіпкерлікті қолдау және дамыту сұрақтары бойынша зерттеу  құрамының қызметін белсенді ету  және оларға тікелей кәсіпкерлердің қоғамдық бірлестігін қатысуын қамтамасыз ету. «Ақпараттандыру»  акциясын жүргізу.

Шағын және орта бизнес субьектілерін  «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры»  акционерлік қоғамының аймақтық филиалы арқылы несиелендіру көлемін  арттыру. Шағын және орта бизнес субьектілерін, екінші деңгейлі банктер арқылы несиелендіру мониторингін жүргізу.

Келесі ұсынылған қызметтер  бойынша, шағын бизнесті қолдау инфрақұрылымының обьектісінің қызметін белсенді ету:

-   бухгалтерлік есеп;

-   салық салу;

-   құқықтық сұрақтар және шағын бизнестің адвокатурасы;

-  Шағын бизнестің инфрақұрылымын  дамытуда әдістемелік және ұйымдастырушылық  көмек; 

-   оқыту шараларын  өткізу;

- ақпараттық-аналитикалық  және кеңестік қолдау және  т.б.  
      Кәсіпкерлік сұрақтары бойынша дөңгелек үстел, жарыстар, көрмелер, конференция, семинарлар өткізуді қамтамасыз ету, соның ішінде жастар және әйел кісілердің кәсіпкерлігі туралы ақпараттар тарату. 

Кәсіпкерлерді олардың қызметіне  қатысты заң тармақтары бойынша  кеңестер беру. 

Кәсіпкерлікті мемлекеттік  қолдау мақсатында қоғамдық кәсіпкерлік  ұйымдармен біргелікте жұмыстар жасалуда, солардың ішінен атап өтер болсақ, «Қостанайлық сауда-өнеркәсіптік палатасы» қоғамдық бірлестігі, ние «Қостанай облысының  жеке кәсіпкерлер одағы» қоғамдық бірлестігі, «Микронесиелеу ұйымы» қоғамдық бірлестігі, «Несиелендірудің Солтүстік Қазақстандық қоры» қоғамдық бірлестігі, BAS –  Жапония және Еуропалық банк үкіметінің қолдауындағы іскерлік кеңестер бағдарламасы.

Бүгінде шағын және орта бизнесті қолдау және дамыту мақсатында ең маңызды сұрақтарды атап өтсек:

• электорндық үкіметті қалыптастыру;
• шағын бизнес субьектілерін Қазақстанда және шет елдерде де несиелендіру;
• ИСО сапасының жаңа стандарттарын енгізу;
• кәсіпкерлердің қоғамдық бірлестіктерін жіктеу.  
        Бүгінгі таңда қалада, екінші деңгейлі банктердің 8 филиалы қызмет атқарады.  
        Нарықтық инфрақұрылымның субьектісі ретінде, қалада 6- жарнамалық агент жұмыс атқарады, заңдық қызметтерді ұсынушы ұйымдардың саны  - 47, 3 - аудиторлық фирма,  6 - ақпараттық-кеңестік орталық, 7 - сақтандыру компаниясы, 2 - шағын және орта бизнес үшін кадрларды дайындау бойынша оқу орталықтары, 3 - микро несиелеу ұйымдары, кәсіпкерлердің қызығушылығын қорғау бойынша және жалпы проблемаларды шешу үшін құрылған, 2- кәсіпкерлік қоғамдық ұйым, және де, 1- жылжымайтын мүлікті инвентаризациялау орталығы бар.

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Шағын және орта бизнесті  несиелендіруді статистикалық-экономикалық  талдау

 

1. «Еуразиялық банк» АҚ қызметінің жалпы сипаттамасы 

 

 

«Еуразиялық банк»  АҚ 1994 жылы Қазақстан республикасында  жабық акционерлік қоғам ретінде  ҚР заңдарына сәйкес ұйымдастырылды. «Еуразиялық банк» АҚ 1994 жылғы 26 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Ұлттық  Банкінде тіркелді.  Банк операцияларын жүргізуге арналған бас лицензия 1995 жылғы 2 ақпанда алынды. 2003 жылы заңдарға енгізілген өзгерістерге байланысты осы жылдың  2 қыркүйегінде акционерлік қоғам ретінде қайта құрылды.  Қазіргі уақытта Банк өз қызметін қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау Агенттігі банк заңнамасымен қарастырылған ұлттық және шетел валютасындағы операцияларды жүргізуге берген 2007 жылғы 29 желтоқсандағы №237 лицензияға сәйкес жүзеге асырады.

Еуразиялық банк тұрақтылықты, қаржы сенімділігін, клиенттерге  жоғары сапалы қызмет көрсетуді және заманауи банк технологияларын енгізуді өз жұмысында негізгі тірек етеді.

Банк ірі корпоративтік  клиенттер, шағын және орта кәсіпорындар, сол сияқты жеке тұлғалар үшін ұзақ мерзімді әрі сенімді әріптес  болуға талпынады. Біз қазақстандықтардың әл-ауқаттылығын арттыру үшін бар  мүмкіндіктерді жасаймыз, еліміздің  нақты экономика секторын дамыту жолында сәтті инвестициялар  жасап, қолдап келеміз. Клиенттеріміздің сенімі – біздің басты құндылығымыз.

Қазіргі таңда Еуразиялық банк еліміздің қаржы нарығының  белсенді қатысушысы. Банк негізгі  мақсаты клиенттік базаны кеңейту, банкті филиал желісі дамыған, ашық, әмбебап  қаржы институына айналдыру болып  табылатын стратегияны жүзеге асыруда. 2009 жылдың басындағы жағдай бойынша  Банктің Қазақстанның барлық ірі  қалаларында 18 филиалы және 55 бөлімшесі бар.

Банктің негізгі қызмет түрлеріне  депозиттер тарту, клиенттер шотын  ашу және жүргізу, кепілдіктер мен  несиелер беру, кассалық есеп айырысу  қызмет көрсету жатады. Банк қызметін   ҚР қаржы рыногы мен қаржылық   мекемелерді реттеу мен қадағалау  Агенттігі  және  ҚР Ұлттық Банк   реттейді.

1994 жылы  «Еуразиялық банк»   акционерлік қоғам түрінде құрылды.1995 жылы ақпан айында банктік  операциялар жүргізуге лицензия  берілді. 1995 жылы маусым айында  95,6 млн, теңге шамасында құнды  қағаздардың бірінші эмиссиясын  тіркеді. 1996 жылы наурыз айында  № 20030007  лицензия  құнды қағаздар  рыногында делдалдық қызмет атқаруға  берілді. 1997 жылы  №20030124 лицензия  ОБ  берген. 1998 жылы желтоқсан  айында акциялардың үшінші эмиссиясын  тіркеп, жарғылық қоры  2899,7 млн  теңгеге өсті.  1999 жылы Банк  кастодиан қызметін жүзеге асыруға  кірісті. 1999 жылы қазан айында  Қаржы қауымдастығына мүше болды. 

2000 жылдан бері  Еуразиялық  өнеркәсіптік қауымдастыққа мүше. 2000 ж ақпан Жеке тұлғалар салымдарын (депозиттерін) ұжымдық міндетті  кепілдік беру (сақтандыру) жүйесінің  қатысушысы.2000 ж сәуір Зейнетақы  қорлары қауымдастығының мүшесі.2000 ж шілде Депонентке мемлекеттік  емес бағалы қағаздар бойынша  «Бағалы қағаздардың Орталық  Депозитарийі» АҚ-да қызмет көрсету  туралы шарт жасалды. 2000 ж тамыз  Қазақстан Республикасының Ұлттық  банкімен вексельдерді қайта  есепке алу туралы бас келісім  жасалды.

2001 ж наурыз Еуразиялық  өнеркәсіптік қауымдастық мүшесі. 2001 ж қараша «VISA International» халықаралық  төлем жүйесінің қауымдастығына  қатысушысы.2001 ж желтоқсан «Екінші  деңгейдегі банктердің халықаралық  стандарттарға өту тәртібі туралы»  ереже талаптарын орындады деп  танылды.

2002 ж қаңтар Теңгемен  және шетел валютасымен банктік  операцияларды жүргізуге мемлекеттік  лицензия алынды.2002 ж наурыз «Қазақстандық  Қор Биржасы» АҚ-да вексельдермен  алғаш рет мәмілелер жүргізілді.2002 ж маусым «Ұлттық процессинг  орталығы» АҚ акционері болып  тіркелді.

2003 ж шілде Moody`s халықаралық  рейтингтік агенттігі шетел валютасында  борыш бойынша «В1» ұзақ мерзімді  рейтингін және «Е+» қаржылық  күш рейтингін (FSR) алды.2003 ж қазан  Қамтамасыз етілмеген атаулы  купонды облигациялардың бірінші  шығарылымы тіркелді.

2003 ж қараша Банк акцияларының эмиссиясы тіркелді. Нәтижесінде жарғылық капитал 6,0 млн теңгеге дейін ұлғайды.2003 ж қараша Еуразиялық банк облигациялары Қазақстандық қор биржасының ресми тізбесінің «А» санатына еңгізілді .

2004 ж сәуір Мемлекеттік  Сақтандыру Бірлестігімен экспорттық  несиелерді және инвестицияларды  сақтандыруға келісімге қол қойылды  (Алматы, Қазақстан). 2004 ж қазан Қамтамасыз  етілмеген атаулы купонды субординацияланған  облигациялардың екінші шығарылымы  тіркелді. 2004 ж қазан Ипотекалық  қарыздарға Кепілдік беру Қазақстандық  Қорының мүшесі. 2004 ж қараша 15,5 млн  АҚШ доллары сомасындағы алғашқы  синдикатталған қарыз тартылды.2004 ж желтоқсан Екінші деңгейдегі  капитал жеті жылдық субординацияланған  облигацияларды шығару арқылы 3 млрд  теңгеге ұлғайды. 

2005 ж қаңтар Еуразиялық  банк ТМД-дағы елу ең тез  өсуші банктер арасында 27 орынды  және ЕҚДБ жіктелімі бойынша  өтпелі экономика елдеріндегі  елу ең тез өсуші банктер  арасында 30 орынды алды. 2005 ж тамыз  Банк акцияларының шығарылымы  тіркелді. 2005 ж қараша 50 млн АҚШ  доллары сомасындағы синдикатталған  қарыз тартылды.

 «Еуразия Қаржы -өнеркәсіптік  компаниясы» АҚ 2006 жылдың 31 желтоқсанындағы  жағдай бойынша айналыстағы   акцияның 100 пайызына ие.

2006 ж жай акцияларды орналастыру есебінен Банктің жарғылық капиталы 7 999 927, 434 мың теңгеге көбейтілді. 110 млн. АҚШ доллары сомасы мөлшеріндегі екі траншпен үшінші синдикатталған заем тартылды.

Standard & Poor’s Банкке «В/В»  ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді  несие рейтингілерін және қазақстандық  ұлттық шама бойынша «kzBB» рейтингісін  берді. Рейтингілер бойынша болжам  «Тұрақты».Дербес карточкалық процессингілік орталық енгізілді.Банктің Корпоративтік басқару Кодексі бекітілді.Fitch Банктің Эмитент Дефолтының рейтингісін «В-», болжамды «Тұрақты», қысқа мерзімді рейтингіні «В», қолдау рейтингісін «5» және жеке рейтингіні «D/E» деңгейінде анықтады.Бірінші несие бюросы» ЖШС-нің құрамына кірді.

2007 ж 51,5 млн. АҚШ доллары сомасына төртінші синдикаттталған заем тартылды.Fitch Еуразиялық банктің рейтингісін «B-» деңгейінде растады, болжам  «Тұрақты». 30 млрд. теңге сомасына бірінші облигациялық бағдарлама және Банктің облигациялық бағдарламасы шегінде облигациялардың бірінші шығарылымы тіркелді.

Еуразиялық банк «Центрально-Азиатская  Трастовая Компания» АҚ-ның 100% жай  акцияларын сатып алды. Банк акцияларды сатып алу кезінде олардың  құнын анықтау әдістемесі анықталды.

Standard & Poor`s болжамын «Тұрақтыдан»  «Жағымдыға» өзгертті. «В/В» деңгейіндегі несие рейтингілер расталды. Қазақстандық ұлттық шама бойынша Банк рейтингісі «kzBВ» ден «kzBВB-» дейін көтерілді. 25 млн. АҚШ доллары сомасына қайта берілетін несие келісіміне қол қойылды (Шульдшаин). «Еуразия» сақтандыру компаниясы» АҚ-ның және «Bailyk Asset Management» ЗАИБДҰ АҚ-ның 100% акциялары сатып алынды. «Сенім» ЖЗҚ» АҚ-ның 100% акциялары сатып алынды.

2008ж Еуразиялық банктің VISA Infinite Eurasian Diamond Card картасының дизайны CEMEA аймағында үздік болып танылды. Еуразиялық банк және Visa әлемде тұңғыш рет гауһар тасы және алтын өрнегі бар VISA Infinite Eurasian Diamond Card бірегей картасын шығарды. Еуразиялық банк өзінің сыртқы міндеттемелері бойынша соңғы ірі төлемді жүзеге асырды. Еуразиялық банк KASE-де тазартылған алтын фьючерстерінің алғашқы сауда-саттығының қатысушысы болды. Еуразиялық банк Қазақстанда алғашқылардың бірі болып балаларға арналған Visa төлем картасын шығарды. Қаржылық реттеу Агенттігі Еуразиялық банктің 100 млрд. теңге мөлшеріндегі облигациялық бағдарламасын тіркеді. Еуразиялық банк 51,5 млн. АҚШ доллары мөлшеріндегі синдикатталған заемын өтеді. Еуразиялық банк өзінің еншілес зейнетақы қорының жарғылық капиталын 3 есеге көбейтті. Астанада 2 жаңа есеп айырысу-кассалық бөлімше ашылды. Банк алғашқы рет Қазақстан Қағазы компаниясының $100 млн. сома мөлшеріндегі облигациялар шығарылымының қаржы кеңесшісі және андеррайтері болып, инвестициялық банк ретінде көрінді. Visa International халықаралық төлем жүйесі Банктің мәртебесін Тұрақты мүшеге дейін көтерді. Банктің акционерлік капиталы 4 млрд. KZT сомасына көбейіп, 12 млрд. KZT (US$ 99 млн.) сомаға жетті. Еуразиялық банк және оның еншілес компаниялары рестайлинг жүргізді.Банктің менеджерлік тобының ауысуы. Қаржы институты басшылығындағы негізгі қызметтерге Қазақстан, Ресей, Украина, Латвия елдеріндегі банктерде бай тәжірибесі бар тәжірибелі менеджерлер келді.

2009 ж Еуразиялық банк Қазақстан қор биржасының ашықтыққа деген талпынысы үшін дипломымын марапатталды.

Директорлар Кеңесінің шешіміне сәйкес «Еуразиялық банк» АҚ жалғыз акционері «Еуразиялық қаржы-өнеркәсіптік компаниясы» АҚ-на («ЕҚӨК» АҚ) өзінің үш еншілес компаниясын: «Еуразиялық  капитал» АҚ, «Еуразиялық Жинақтаушы Зейнетақы Қоры» АҚ («ЕЖЗҚ» АҚ) және «Еуразия» сақтандыру компаниясы»  АҚ («Еуразия» СК» АҚ) сатты. Еуразиялық банк Қазақстанда алғашқы рет  жұмыс күні тәулігіне 12 сағатқа созылатын  бөлімше ашты.