Автосалон

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ  ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ

МИНИСТРЛІГІ

 

 

Кафедрасы « Экономикадағы Ақпараттық жүйелер »

 

 

 

                                 Курстық жобағы

                           Тақырыбы: Автосалон                           

                                

                                                                           

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы

 

Мазмұны

 

КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....3

1 Есептің қойылымы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...4  

2 Есептің алгоритмі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...5 

3 Теориялық бөлім . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .....6 

             3.1 Мәліметтер базасын ұйымдастыру . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ..6

   3.2 BDE Administrator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...6

   3.3 Мәліметтер базасының кестесін құру . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...7

   3.4 Кестенің қасиетін беру . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...9

   3.5 Paradox форматының кестелері . . . . . ……………. . . . . . . . . ..11

   3.6 Компоненттер парағы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....13

4 Программаның баяндалуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..15

   4.1 Жалпы мағлұматтар  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...15

   4.2 Функционалдық тағайындалуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..15

   4.3 Логикалық құрылымның  баяндалуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

   4.4 Шақыру және жүктеу . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..18

   4.5 Қажетті техникалық жабдықтар  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ..18

   4.6 Кіріс мәліметтер. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . ...18

   4.7 Шығыс мәліметтер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...19

5 Бақылау мысалдарын баяндау  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Қорытынды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Қолданылған әдебиеттер . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Қосымша А . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .22

Қосымша Б . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Әртүрлі ұйымдардың табысты  жұмыс жасауы үшін ақпаратты жүйенің  дамығанын талап етеді. Сонда  сол деректермен автоматтандырылған жинауды, өңдеуді және монипуляциялауды іске асырады.

Мәліметтер  базасы деп, деректердің электрондық сақтаушысын айтады. Оларға қатынас, бір немесе бірнеше компьютерлер көмегімен іске асады. Әдетте деректер базасы деректерді сақтау үшін жасалады.

Мәліметтер базасы –  ақпаратты сақтауды және де мәліметтерге ыңғайлы, тез кіруді қамтамасыз етеді. Мәліметтер базасы өзінен белгілі бір ережелерге сай құрылған деректер жиынтығын құрайды. Деректер базасындағы ақпарат :

• қайшылықсыз
• артықсыз
• тұтас

болуы керек.

Мәліметтер базасын басқару  жүйесі деректер базасын құруға, толтыруға, жаңартқанға, жоюға арналған программалық жабдық  болып табылады.

DELPHI жүйесі деректер  базасын басқару жүйесі болып  табылмайды, егер сөздің тура  мағынасын алатын болсақ, бірақ  толық МББЖ ( мәліметтер базасын  басқару жүйесі) мүмкіндіктеріне  ие. Ұсынылып отырған DELPHI құралы локальдік және тораптық  деректер базасын құрып, және оның ішінде жұмыс істеуге және кез-келген деректер базасымен  жұмыс істей алатын қолданба құруға  мүмкіндік береді .

Локальді МББЖ барлық бөліктері қолданушы компьютерінің  деректер базасында орналасады. Егер бір мәліметтер базасына бірнеше қолданушылар бір мезгілде қатынас жасаса, әрбір қолданушының компьютерінде өзінің локальді МББЖ-нің көшірмесі болуы керек.

Тораптық МББЖ-ге файл-серверлік, клиент-серверлік, бөлінген МББЖ-лар  жатады. Осы жүйенің негізгі атрибуты болып, торап саналады. Торап−бірнеше компьютерлерді байланастырып, бір дерекпен бірнеше қолданушылардың корпоративті жұмысын қамтамасыз етеді.

Көпқолданбалы МББЖ ақпараттық жүйе құруға мүмкіндік береді. Көпқолданбалы  МББЖ-леріне: Oracle,Informix, SyBase, Microsoft SQL Server, 

InterBase және т.б жатады.

DELPHI-ді кәдімгі МББЖ  деп айтуға, оның өзінің кестелік  форматының болмауы ( деректерді  сипаттау тілі ) бөгет жасайды.  Сондықтан ол басқа МББЖ кестелік  форматын қолданады. Мысалы:  dBase , Paradox , InterBase .

Бұны бірақ та жетіспеушілігі деп те айтуға болмайды, себебі аталған  форматтар өздерін жақсы қолданушылық қабілетін көрсетті. Сонда да  DELPHI мүмкіншіліктері арнайы МББЖ мүмкіншіліктерінен қалыспайды, кей-кезде олардан асып та тұрады.

 

 

1 Есептің қойылымы.

 

Бұл курстық жұмыстың мақсаты−деректер базасын құру және онымен жұмыс істеу. Delphi программалық жүйесінде бір топтың ойын күнтізбесінің  базасына курстық жұмысты жасадым. 

 

                                             2 Есептің алгоритмі

 

1.BDE Administrator – ды ашып, біздің мәліметтер базасына керекті  драйверді таңдаймыз (STANDART). Диалогтық  терезенің оң жағында PATH параметріне  құрылған каталогтың жолын көрсетеміз.

2.Деректер базасын құру үшін  ең алдымен Database Desktop арқылы бізге керекті кестелерді құрамыз. Сонымен қатар, бас кестенің қосымша кестелермен байланыстыру үшін бас кестеде екінші индекстерді тағайындау керек. Бас кестені қосымша кестелермен байланыстыру керек. Барлық құрылған кестелерді BDE Administrator – да көрсетілген каталогқа сақтау керек.

3.Содан кейін Delphi – ге кіріп,  кестелер және менюі бар жаңа  форманы жасаймыз, сақтаймыз.

4.Delphi – де кестелерді байланыстыру  үшін DataModule – ді құрамыз, сақтаймыз.

5.Әр бір кестеге формаларды  жасаймыз, проектте сақтаймыз.

6.Кестені және SQL тілін пайдаланып, құжаттар мен есеп беруді құрастырамыз.

7.Жаңа формаларға инструкцины  және автор туралы мәліметтерді  енгіземіз.

8.Барлық жасалған формаларды  проектің ішіне сақтаймыз.         

 

                                             

                                              3 Теориялық бөлім

 

Мәліметтер  базасын ұйымдастыру

Мәліметтер базасы кейбір қолданбалы ақпараттық жүйеде қолданылатын деректерді қамтиды. Мысалы: ’Сирена’ немесе ’Экспресс’ авиа және  теміржол билеттерін сату системасы. Мәліметтердің  ұйымдастыру  түріне байланысты мәліметтер базасындағы деректердің негізгі модульдері келесі түрде болады:

• иерархиялық
• желілік
• реляциялық
• объекті-бағытталған

Иерархиялық модельде деректер ағаштәріздес (иерархиялық) құрылым түрінде беріледі. Деректердің осындай ұйымы иерархиялық реттелген ақпараттармен жұмыс жасағанда ыңғайлы, бірақ қиын логикалық  байланыстармен жұмыс жасағанда иерархиялық модель әлсіз .

Желілік модельде деректер ерікті граф түрінде ұйымдастырылады. Желілік модельдің кемшілігі болып, құрылымының қаттылығы және оны ұйымдастырудың қиындылығы болып табылады. Сонымен қатар, иерархиялық және  желілік модельдерінің кемшіліктерінің бірі болып, деректер құрылымының  деректер базасын  жобалау кезінде берілуі және деректерге қатынау барысында өзгертуге келмейді.

Объекті-бағытталған  модельде мәліметтер базасының жазбасы  объект түрінде беріледі. Объекті-бағытталған  модель желілік және реляциялық модель ерекшеліктерін қамтып, күрделі мәліметтер базасын  құруда пайдаланылады.

 

 

BDE Administrator

DELPHI қолданбасы деректер  базасына қатынауды BDE ( Borland DataBase Engine- Borland фирмасының деректер базасының поцессоры ) арқылы жүзеге асырады. BDE өзінен деректерге қатынайтын динамикалық кітапханалар және драйвер жиынтығын құрайды. BDE деректер базасымен жұмыс істейтін барлық компьютерлерге орнатылуы тиіс. Деректер базасына BDE арқылы жіберілген сұраныс, қолданушы сұратқан деректерді алады.

Жергілікті деректер базасы және онымен жұмыс істейтін қолданба бір компьютерде орналасады. Бұл жағдайда ақпараттық жүйе жергілікті сәулетке ие. (Сурет 1.1)

                                                                                  Сурет 1.1. Дербес сәулет

 

Деректер базасымен  жұмыс, ережеге сай, бірқолданушылық режимде жұмыс істейді. STANDART драйверлер үшін, әдетте Paradox деректер базасы, мінездемелер псевдонимі жиынтығы минималды болады: Type – драйвер аты және PATH – деректер базасына жол. PATH параметрін басқанда, сіз көп нүктелі батырманы көресіз. Оны басқанда Windows – тің жаңа каталогты таңдау стандартты диалогы ашылады, ол арқылы біз керекті каталогты таңдап аламыз.

STANDART типті драйверлерді тек  Paradox, dBASE, FoxPro кестелері үшін қолдануға  болады.        

Жергілікті деректер базасына қатынау үшін BDE  деректер базасының  процессоры стандартты драйверлерді қолданады. Олар dBase, Paradox, FoxPro және текстік файлдарымен жұмыс жасайды. Жергілікті деректер базасын қолданғанда, желіде деректер базасына көпқолданушылық қатынауды ұйымдастыруға болады. Бұл жағдайда деректер базасының файлдары және осымен жұмыс істейтін қолданбалар желінің серверінде орналасады. Сонда әрбір қолданушы өз компьютерінен серверде орналасқан қолданбаны қосқанда, өз компьютерінде қолданбаның көшірмесі іске

 

 

Мәліметтер  базасының кестесін құру

  

          Деректер базасын құрайтын кестелер қатты дискідегі каталогта тұрады.  Кестелер    файлдарда   сақталып ,  бөлек    құжаттарға   немесе  электрондық кестелерге ұқсас. Кестелерді көшіруге, орнын ауыстыруға болады. Бірақ, құжаттарға қарағанда, деректер базасының кестелері көпқолданбалы қатынау режимін қолдайды, яғни бірнеше қолданбалармен бірмезгілде қолданылуына болады. Бір кесте үшін ( деректер, кілттер, индекстер т.б  құрайтын ) бірнеше файлдар жасалады. Осылардың ішінде негізгісі болып кестенің атымен аталатын деректер файлы болып есептеледі. Кестені таңдағанда, әсіресе оның негізгі файлы таңдалады. Мыс: dBase кестесі үшін кеңейтіндісі DBF болатын файл, ал  Paradox кестесі үшін DB кеңейтіндісі болып табылады. Деректер базасының әрбір кестесі жолдан және бағаннан тұрады, бір типті объектілердің ақпараттық жүйелер деректерін сақтауға негізделген.

Өріс мүмкін болатын  типтің деректерін қамтиды. Кестенің негізін  оның өрісінің сипаты құрайды. Әрбір  кестенің кем дегенде бір өрісі болуы тиіс. Кестенің құрылымдық түсінігі өте кең және оның құрамына:

• өріс сипаты
• кілт
• индекс
• өрістің мәтініне шек қою
• кестелер арсындағы біртұтастықты сақтау
• парлольдер

кіреді. Кестені құрғанда кестенің аты және құрылымы беріледі. Кестенің атын өзгерткенде кесте және оның файлдары жаңа атқа ие болады. Бұл үшін  деректер базасының кестелерімен жұмыс істейтін арнайы программалар қолданылады. Мыс: Database немесе Data Pump. Дискіден кестені жойғанда, оның барлық файлдары да жойылады.

Ал енді мәліметтер базасымен жұмыс жасамас бұрын, біз оның каталогын құрып алайық. Ол каталог бізде D:\BOLATKHAN. Деректер базасын құру DatabaseDesktop (DBD) утилит көмегімен іске асырылады. DBD утилит көмегімен кестені құруға және оның құрылымын өзгертуге, оның біріншілік кілттерін және индекстерін, жазбалар құру және өзгертулер жасауға болады.

Жаңа кестені құру келесі команда бойынша іске асады: Пуск\Программы\Borland Delphi7\Database Desktop. DBD кірген мезетте жұмыс істейтін каталогты  таңдап алу керек. Ол үшін DBD менюінде File\Working Directory және көрсетілген терезеден D:\BOLATKHAN каталогына сілтеме жасаймыз. Менің жағдайымда Raspisanie кестесін құру үшін  File\New\Table. DBD Create Table терезесін шығарады, оның форматын таңдап алу керек.

                         

 

ОК-ді басып, біз осы  форматты аламыз. Экранда келесідей  сурет шығады:

                                               Сурет1. Кестенің құрылымын құру  суреті

 

Құрылып жатқан кестенің әрбір өрісіне бір жазба сәйкес келеді.  Field Name бағанына өріс атын, Type – символ, өрісте сақталынатын мәліметтердің типін анықтайды.  Size бағанына – сан қойылады, өрістің ұзындығын анықтайды,  Key–«*» символы, егер бұл өріс бойынша біріншілік кілт қою керек болса.

 

Кестенің қасиетін беру

Validity Checks – бұл қасиет кестенің мәндерінің дұрыстығын тексереді. Бұл бөлімнің оң жақ терезесі 2 – кестеде көрсетілген және өрістік типіне қарай өзгеріп отыруы мүмкін:

 

2 – кесте Validity Checks қасиеттері.

Required Field	Бұл индекаторда әрбір  жазбада керекті жолдар белгілену керек.
Minimum	Мәннің минимумы. Бұл  қасиет сандық өріске берілу тиімді.
Maximum	Мәннің максимумы. Бұл  қасиет сандық өріске берілу тиімді.
Default	Бұл қасиетті сандық және логикалық өрістерге, ал кейбір жағдайда символдыққа қолдану тиімді.
Picture	Енгізілетін мәннің түрін  корсетуге болады. Мысалы, телефон  номерінің шаблоны (## - ## - ##).
Assist	Бұл батырма Picture түрін  құруға көмектесетін диалогтық терезені шақырады.