Мектепке дейінгі балалардың геометриялық пішіндерді қабылдау ерекшеліктері

Балабақша қызметкерлерінің еңбегі туралы (меңгеруші, шаруашылық меңгерушісі, тәрбиеші, бала күтуші, аспаз, аула сыпырушы, медбике, жүргізуші) ұғымдарын қалыптастыру. Адамдардың еңбектеріндегі өзара байланыстарды (жүргізуші азық-түлікті балабақшаға  әкелді, шаруашылық меңгерушісі оны  қабылдап алып, асханаға берді, аспаз  түскі асты дайындады, көмекші тамақты  топқа әкеліп балаларды тамақтандырды) байқауға үйрету. Балабақша қызметкерлеріне  құрметпен қарауға тәрбиелеу.

Айнала  қоршаған заттар, ойыншықтар адамдардың еңбегімен жасалғандығы туралы, оған ұқыпты қарау керек екендігін  түсіндіру.

Балаларды мектеппен және балалар кітапханасымен, олардың сыртқы келбетімен, сынып  бөлмелерімен, мұғалім мен кітапханашының жұмыстарымен таныстыру.

Республикамыздағы өнеркәсіп орындарының жұмысы мен  жұмысшылырының атқаратын жұмысы жайлы  түсініктерін қалыптастыру (мысалы: шахтер, металлург, тігінші, сән үлгісін  жасаушы, т.б.). Олардың еңбегін құрметтеуге  үйрету.

Құрылыс және түрлі құрылыс мамандықтары (суретші-әрлеуші, ағаш шебері, кранда жұмыс істеуші, балташы) және құрылыс  көліктерінің міндеттері туралы ұғымдарын  қалыптастыру.

Ауылшаруашылық  саласы мамандары (диқан, егінші, тракторшы, комбайншы, бағбан, қойшы, малшы, сауыншы  және т.б.) еңбегімен таныстыру. Ауылшаруашылығына  арналған көліктердің маңызы туралы түсінік беру.

Нан пісіру кезеңдерімен таныстыру. Азық-түлік  тағамдарын, нанды қадірлеуге, қастерлеуге  тәрбиелеу.

Қала  тұрғындары үшін ауылшаруашылық мамандары  еңбегінің маңызды екендігін  жеткізу (қала мен ауыл арасындағы байланыс).

Еңбек үдерісі  мен нәтижесіне жалпылау негізінде  түрлі мамандықтар (мұғалім, ұшқыш, эстрада әншісі, жаттықтырушы, дирижер, құтқарушы, сынықшы-дәрігер, ит жаттықтырушы, сән үлгісін жасаушы және т.б.) туралы түсініктерін қалыптастыру

Менің Отаным - Қазақстан. Еліміздің рәміздері. Отан туралы, мемлекеттік және халықтық мерекелер туралы білімдерін кеңейту. Елбасы мен оның қызметі туралы түсінігін қалыптастыру.

Мемлекеттік рәміздер (Елтаңба, Ту, Әнұран) туралы білімдерін кеңейту. Оларды танып, құрметтеуге  тәрбиелеу. Маңыздылығын түсіндіру. Әнұранды орындау барысында ережені (Әнұранды орындарынан тұрып, сол қолды  жүректің тұсына қойып, ер кісілер бас  киімін шешіп) сақтауға үйрету. Республика күні мерекесін тойлауға белсенді (әндер  мен өлең-тақпақтар жаттау арқылы) қатысу.

Мемлекеттік және қоғамдық мерекелерге (Қазақстан  Республикасы күні, Тәуелсіздік күні, 8 Наурыз, Наурыз мейрамы, Отан қорғаушылар  күні, Балаларды қорғау күні) ертеңгіліктер  мен ойын-сауықтарда өлең-тақпақтар  жаттату, би билеу арқылы белсенді араластыру.

Қазақстан халықтарының салт-дәстүрлерімен, әдет-ғұрыптарымен таныстыру. Туған елінің, қазақ (орыс, татар, т.б.) халқының тарихы, мәдениеті, тұрмысы туралы алған білімдерін байыту, тереңдету.

Қазақтан  Республикасында тұратын басқа  ұлт өкілдеріне құрметпен қарауға  тәрбиелеу.

Елордамыз Астана қаласы, Бәйтерек, Ақорда, Бейбітшілік  пен келісім сарайы, Океанариум, т.б. сияқты негізгі мәдени орындары туралы ұғымдарын қалыптастыру.

Өзі тұратын  қала, елді мекен, аймақтарындағы мәдени орындар мен ескерткіштерді таныстыра  отырып, туған жеріне деген мақтаныш сезімін ояту.

Қазақстанмен  шекаралас жатқан мемлекеттермен, халқымен, олардың мәдениеті, әдет-ғұрпы, дәстүрімен таныстыру.

Республикамыздың  табиғат байлықтары мен жеткен жетістіктері (тыңайған жерлерді игеру, табиғи тас  көмір мен мұнай, темір кенінің  көздері, Байқоңыр ғарыш аймағы және т.б.) туралы ұғымдарын қалыптастыру.

Өз еліне  деген мақтаныш сезімін қалыптастыру.

Қазақстан Республикасының әскері. Ел қорғаудың қиын да, ардақты міндет екендігін түсіндіру арқылы Қазақстан Республикасы әскері туралы мәлімет беру. Әскер өмірінен, қызметінен түсінік беретін суреттер, альбомдар, басқа да материалдар көрсету.

Әскер сарбаздарының  ержүрек, тапқыр, күшті, ақылды болатындығы  туралы ұғым беру.

Сарбаздың, басқа да әскери адамдардың сырт бейнесі, киім үлгілері мен әскери техника  туралы түсінік беру.

Ұлы Отан соғысы жылдарында ел қорғаған қазақстандық қаһарман батырларымыз - Б. Момышұлы, Ә. Молдағұлова, М. Мәметованың жасаған  ерліктері жайлы түсінік беру.

Ұлттық  әскердің маңызын (Отан қорғау) түсіндіру.

Әскерлерге  айбынды ерлігіне құрметпен қарау  қызығушылықтарын дамыту.

Жолда жүру ережелері мен өмірлік  қауіпсіздік негіздері. Жолда жүру ережелері туралы алған білімдерін бекіту.

Қиылыс  жол мен «Жолаушылар өтетін жол», «Қиылыс жол», «Тамақтану пункті», «Телефон», «Автомобиль тоқтайтын орын», «Медициналық көмек орны» көрсетілген жол  белгілерімен таныстыру.

Жолаушылар  өтетін жол белгілерімен, көлікте  өзін-өзі ұстау ережелерімен таныстыру:

- жолаушыларға  арналған жолмен жүруге рұқсат  етіледі; жолаушыларға арналған  жолдың оң жағымен жүру, жолаушылар  көшеден тек ала жолақ бар  жерден немесе белгі қойылған  жерден ғана өтуі тиіс;

- екі  жақты жолдан өтетін кезде  алдымен солға, жолдың ортасына  жеткенде солға қарау керек,  жолаушылар көлікті арнайы аялдамаларда  күтеді;

- балалы  жолаушылар көлікке алдыңғы алаңнан  кіруіне болады, көлікте әркім  өзін сабырлы ұстап, басқа жолаушыларға  кедергі жасамау керек.

Қауіпсіздік ережелердің маңыздылығын түсінуін қалыптастыру. Техника қауіпсіздік  ережелерін сақтау (үлкендердің рұқсатынсыз  кесетін және үшкір заттарды ұстамау, электр құралдарын қолданбау, отпен  ойнамау, таныс емес адамдарға есікті ашпау), қажет жағдайда «Жедел жәрдем», өрт сөндіру қызметі мен полиция  телефондарының нөмерін тере білу іскерліктерін  үйрету.

Серуен  кезінде қауіпсіздік ережелерін сақтау. Таныс емес адамдармен қарым-қатынас  жасамау, бұралқы иттерден сақтану, суға шомылу ережелерін сақтау (үлкендердің  рұқсатынсыз суға түспеу, жағада шомылу), орманда (үлкендерден алыс кетпеу, таныс  емес жемістер мен саңырауқұлақтар  термеу). 

 

 

 

«ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ»  БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ

БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ 

 

Мақсаты: мектепке дейінгі ересек жастағы балаларды өнер әлеміне баулу, эстетикалық талғамын, шығармашылық құзыреттілігі мен қиялдау қабілетін дамыту, жан құбылысын, сезімі мен ойын көркем түрде жеткізе білу талпынысын жетілдіру.

«Шығармашылық»  білім беру саласының базалық  мазмұны төмендегідей ұйымдастырылған  оқу іс-әрекетінің түрлері арқылы жүзеге асады:

- сурет  салу;

- мүсіндеу;

- жапсыру;

- музыка.  

 

 

 

Сурет салу 

 

Мақсаты: мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың шығармашылық құзыреттілігінің қалыптастыру міндеттеріне сәйкес бейнелеу өнерінің мазмұнын толықтыру, сурет салудың барлық түрлеріндегі іскерліктерін жетілдіру, бейнеленетін бейнелерді түсіну қабілеттерін тәрбиелеу мен эстетикалық сезімдерін қалыптастыру.

Міндеттері:

- заттар  мен қоршаған ортадағы құбылыстарды  түсінуі мен затқа қарап, пішінін,  заттардың қатынасын, бөліктерінің  орналасуы мен түсін бейнелеу  тәсілдеріне үйретуді жалғастыру;

- қиялын, байқағыштығы мен әлемді бейнелі  қабылдауын дамыту;

- бейнелеу  өнерінің техникаларын, іскерлігі  мен дағдыларын қалыптастырып,  сурет салу барысында дұрыс  отыру, қылқаламмен және қарындашпен  жұмыс істеу дағдыларын бекіту;

- бейнелеу  өнерінің материалдары мен құралдарының  қасиеттерімен таныстыру: гуашь  және су бояулар, жай, түсті,  көмір қарындаштары, ақ, түсті және  боялған қағаздар;

- іс-әрекет  мәдениетіне тәрбиелеу, ынтымақтастық  дағдыларын қалыптастыру, ұжыммен  жұмыс істеуге үйрету;

- балалардың  аналитикалық-синтетикалық қабілеттерін  дамыту: қойылған міндеттерге сәйкес  өз жұмысының нәтижесін бағалай  білу іскерлігі. 

 

Мазмұны:

Затқа қарап сурет салу

Балаларды елестету және заттарға қарап гүлдер, көкөністер, күрделі емес ойыншықтар сұлбасын өздеріне тән ерекшеліктерін сақтай отырып салуға үйрету.

Пішіндер (шеңбер, сопақша, тіктөртбұрыш) туралы білімдеріне сүйене отырып негізгі  пішінін, заттар мен олардың бөліктерінің үйлесімділігін нақты беруге, бөліктердің  салыстырмалы көлемі мен орналасуына, түстер туралы біліміне (қызыл, қызылсары, сары, жасыл, көк, күлгін, қоңыр, қара, ақ және олардың реңктері) сүйене отырып заттардың түстеріне, өз талғамымен түстерді таңдауға үйрету. Акварельмен  жұмыс істеу тәртібімен, бояудың  қажетті қоюлығын алу үшін акварель бояуын су тақтайшасында сумен араластыра білуге үйрету, бояуларды араластыруға, колоритті беру үшін бояулардың үйлесімділігі мен қағаздың түсін таңдаумен таныстыру, заттардың шынайы түстері мен бейнелетін затқа өзінің қарым-қатынасын қолдана білуге үйрету.

Бірнеше біркелкі заттардың мөлшеріндегі ерекшеліктерін (үлкен және кішкентай үйлер, ағаштар, көкөністер, жануарлар мен олардың  төлдері және т.б.) жеткізе білу іскерліктерін  қалыптастыру.

Түрлі жануарларға  тән ерекшеліктерді байқау және олардың  суреттерін сала білу іскерліктерін  қалыптастыру. Жануарлардың бейнелерін жеңіл қозғалыстар мен қалыптарды бейнелеу арқылы мәнерлі бере білуге үйрету. Балаларға жүн мен қауырсынға тән бейнелерді келесі тәсілдер: түрлі  штрихтар, түрлі басулар, қатты қылқаламмен, тушь арқылы сала білуге үйрету. Қажетті  түсті алу үшін қарындашты әртүрлі  басып қолдануға, қарындашпен жеңіл  контурларды салуға үйрету.

Құстардың сыртқы бейнесі, барлық құстардың сыртқы ерекшеліктеріне қарамастан құрылымы жағынан ұқсастығы, пішіні мен бөліктерінің шамаларынан жалпы түсініктерін қалыптастыру. Суретте түрлі құстарға тән ерекшеліктерін бере білуге үйрету.

Суретте адамның қарапайым қимылдарын, қозғалу  барысындағы қол мен аяқтарының қалыптарын бере білуге үйрету.

Серуен  кезінде байқағандары бойынша ағаштарды, үйлерді, трамвай мен автобустарды және мереке күндерінен, қарапайым  табиғат суреттерінен алған әсерлерін  салғызу.

Ағаштардың  бұтақтары (қызыл тал, шырша, мимоза, терек), жапырақты немесе гүлдеген бұталарға, кейбір дала және бақша гүлдеріне (түймедақ, бақбақ, қызғалдақ, лалагүл) қарап сурет  салу. 

 

Сәндік сурет салу

Қарапайым пішіндерде (шеңбер, сопақша, шаршы) өрнектерді құрастыра білу іскерліктерін бекіту. Дөңгелектерде, розеталарда, үшбұрыштар мен алтыбұрыштарда ортасы мен жиектерін көрсете отырып сәнді өрнектерді құрастыру. Пішіндері мен түстері әртүрлі 2-3 элементті алмастырып, ақ және түрлі-түсті фондарды қалауынша қолдану. Геометриялық пішіндер мен өсімдік элементтерінен өрнектерді ырғақпен орналастыруға үйрету (шеңберлер, үшбұрыштар, ирек сызықтар, жуан және жіңішке сызықтар, жағыстар, нүктелер, гүлдер, жидектер, жапырақтар және т.б.).

Балаларға түрлі материалдар: қарындаштарды (графитті және түсті), бояуларды (гуашь, акварель) қолдануды үйрету.

Қарындаштармен  сурет салу барысында саусақтарға  күш түсірмей, көлбеу ұстау қажет, штрихтарды біркелкі жеңіл қимылмен бір бағытта әрі-бері сызу.Сызықты  контурдың сыртына шығаруға болмайды.

Бояумен сурет салу барысында қылқаламды бояуға жақсы сіңіру қажет. Қағазға  жуан сызықтарды сызарда қылқаламды көлденең, ал жіңішке сызықтар мен  нүктелерді сызу үшін тігінен ұстап, суреттерді бояғанда бір бағытта  солдан оңға қарай, жоғарыдан төмен  қарай, қиғашынан жүргізіледі, қылқаламмен  қағазға басып салу тәсілдерін қолдануда (жапырақтар мен гүлдерді салу), қағаздың ортасын, бұрыштарын, жоғарғы, төменгі, оң және сол жақтарын ажыратуға үйрету.

Түрлі халықтардың  қолданбалы өнеріне тән өрнектердің  элементтерімен және түстердің үйлесімділіктерімен  таныстыру. Қазақ мәдениетіндегі зергерлік, ағашты ойып, өрнектеу, киімге кестелеп және алтынмен тігу өнерлері туралы түсінік  беру. Табиғат күйлері, гүлдер, қауыздар, төселіп жатқан өркендер мен дәндердің  қазақтың әшекей өнеріндегі киіз басу, кілем тоқу, тоқыма заттарында кездесетінін атап өту.

Түзу  сызықтардың түрлі байланыстарымен  құрылған қазақтың «Ілгек», «Жұлдыз» өрнектерінің суретін салу. Элементтерді пішіндер мен сұлбалардың ортасы мен шеттеріне  орналастыра білуге үйрету. Қазақтың оюларының көптүрлілігі туралы түсініктерін кеңейту, ерекшеліктері мен оларға тән элементтерін қолдана отырып құрастыра білу іскерліктерін дамыту. Қазақ оюларының элементтерін құрастыру: имек және доға пішіндерінен құрастырылған  «Қызғалдақ гүлі», «Қойдың ізі», «Құстың  қанаты» өрнектерін сұлбаларға орналастыру. Қазақ оюларына тән түрлі түстердің  үйлесіміне құрылған тапсырмаларды  орындау, таныс элементтерден композициялар  құрастыру, ұжымдық жұмыстарды орындау.

Орамалдарды, сулықтарды, сүлгілерді ұлттық сәнді  маталардың желісімен суреттерді салу барысында іскерліктері мен шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндіктер туғызу. Элементтерді кезектестіру арқылы маталарға  өрнектер құрастыру (жолақша, торлы өрнек, ірі және кіші пішіндерді 2-3 элементті кезектестіру арқылы бүкіл парақты толықтыру) іскерліктерін дамыту.