Дидактикалық ойындар және олардың түрлері

 МАЗМҰНЫ  
Кіріспе............................................................................................. 3  
І тарау. Дидактикалық ойындар және олардың түрлері  
1.1.Ойын және дидактикалық ойындарға түсініктеме................ 6  
1.2.Дидактикалық ойындар және олардың түрлері..................... 18  
ІІ тарау. Дидактикалық ойындар – қазақ тілі сабағында  
2.1. Бастауыш сыныпта дидактикалық ойындарды  
қолдану ерекшеліктері................................................................... 26  
2.2. Қазақ тілі сабағында қолданылатын дидактикалық ойындардың үлгілері...................................................................... 33  
Қорытынды.................................................................................... 51  
Пайдаланылған әдебиеттер......................................................... 54  
 

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс 
Пәні: Педагогика 
Бет саны: - 
Интервалы: - 
 
----------------------------------------------------------------------------------- 
http://www.topreferat.com/ 
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ 
 
 МАЗМҰНЫ  
Кіріспе............................................................................................. 3  
І тарау. Дидактикалық ойындар және олардың түрлері  
1.1.Ойын және дидактикалық ойындарға түсініктеме................ 6  
1.2.Дидактикалық ойындар және олардың түрлері..................... 18  
ІІ тарау. Дидактикалық ойындар – қазақ тілі сабағында  
2.1. Бастауыш сыныпта дидактикалық ойындарды  
қолдану ерекшеліктері................................................................... 26  
2.2. Қазақ тілі сабағында қолданылатын дидактикалық ойындардың үлгілері...................................................................... 33  
Қорытынды.................................................................................... 51  
Пайдаланылған әдебиеттер......................................................... 54  
Кіріспе  
Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағытында жан – жақты дамыған 
Бастауыш мектеп – оқушы тұлғасы мен санасының дамуы, қуатты 
Білім беру мекемелерінің қазіргі жаңа құрылымы мен оқытудың жаңа 
Зерттеу объектісі - “Қазақ тілі” сабағында пайдалануға болатын дидактикалық 
Зерттеудің мақсаты – оқу пәнін бірсарындылықтан сақтай отырып, оқушылардың 
Зерттеудің міндеттері:  
Оқушылардың жеке және дара ерекшеліктерін ескере отырып ойындарды таңдау;  
Оқу пәнінің мақсаты, мазмұны мен көлеміне қарай ойындарды жүргізу;  
Ойындарды жүргізу барысында әділдіктің болуын қамтамасыз ету;  
Оқу пәнінің көздеген мақсатына сай ойындарды түрлендіріп отыру;  
Оқушылардың оқу дағдыларының қалыптасу дәрежесі есепке алу;  
Оқу еңбегі процесінде қалыптасқан ұстаз бен оқушы арасындағы қарым 
Зерттеудің әдіс – тәсілдері:  
Оқу пәнінің мазмұны мен мақсатын айқындау;  
Ойлау қабілетін қалыптастыратын әдістер;  
Проблемалық әдіс;  
Әңгімелеу;  
Практикалық әдістер (жаттығулар: жазбаша, ауызша, оқу – еңбектік, түсіндірме).  
І. Дидактикалық ойындар және олардың түрлері  
Ойын және дидактикалық ойындарға түсініктеме  
Ойынның бастауыш сынып оқушыларының білімін берік меңгеруіне тигізетін әсерін 
Ұлы Абайдың “Ойын ойнап ән салмай, өсер бала бола 
Ал ертедегі ұлы ойшылдар Ж. Ж. Руссо мен И. 
Педагогикалық үрдісті жетілдіру ойынның алар орны жөнінде қазақстандық ғалым 
Я. А. Коменский “Ұлы дидактика” деген еңбегінде 6 жастан 
Жас баланың өмірді тануы, еңбекке қатынасы, психологиялық ерекшеліктері осы 
Адам іс - әрекетінің ерекше бір түрі – ойынның 
Сондықтан да педагогикада бала ойынына ерекше мән беріледі, өйткені 
Бастауыш сынып оқушыларының сабаққа ынтасын арттыру, ой - өрісін 
Үлкендер үшін қарым – қатынас құралы тіл болса, ал 
Бүгінде мәдени қазыналарға бай қазақ халқының ұлт ойындарын сабақта 
“Балалармен ойнайды,  
Ойнап жүріп ол бала  
Кеудеге ақыл ойлайды” – деп түйіндейді.  
Абайлап қарасақ, тілімізде кездесетін кейбір сөз тіркестері: домбыра ойнау, 
Тарихының көнелігіне қарамастан, ойын үнемі жаңа, ескірмейтін нәрсе. Өйткені, 
“Адам ата – анадан туғанда есті болмайды: естіп, көріп, 
Ойын – оқу, еңбек іс - әрекеттерімен бірге адамның 
“Ойын” ұғымына түсініктеме берсек – бұл адамның мінез – 
ойын – сауық;  
коммуникативтік немесе қарым – қатынастық;  
диагностикалық (ойын барасында өзін - өзі тану);  
коррекциялық (өзін - өзі түзету);  
әлеуметтендіру.  
Әлі де болса ойынның адамның дамуына, қалыптасуына, тәрбиесіне байланысты 
Ойын – адамның өміртанымының алғашқы қадамы. Сондықтан ойын арқылы 
Ойын – бір қарағанда қарапайым құбылыс не әрекет іспетті. 
Ойынның өзіне тән мотивтері болады. Мысалы, мазмұндық, рөлдік ойындар 
Ойын мен еңбектің бір – біріне ұқсас сипаттары көп, 
ойын – тәрбие құралы, ақыл – ойды, тілді ұстартады, 
ерік және мінез қасиеттерін бекітеді, адамгершілік сапаны жетілдіреді;  
ұжымдық сезім әрекеттері өсе түседі;  
эстетикалық тәрбие беру мақсаттарын шешуге мүмкіндік береді;  
дене күшінің жетілуіне көмектеседі.  
Демек, ойын баланы жан – жақты жарасымды тәрбиелеудің психологиялық 
Ойынның ерекшелігі  
Құрылыс ойындары. Оқытушы мақсат көздеген, үйретуші және бағыттаушы басшылығы 
Балалардың ұғымын кеңейту және олардың назарын құрылысшылардың еңбегіне, олар 
Құрылыс тәсілдеріне үйрету, ойнау дербестігі мен белсенділігін, конструкциялық қабілетін 
Баланың еңбексүйгіштігін қалыптастыру, өзара дұрыс қарым – қатынасын дамыту, 
Қимылдық ойындар. Қимылдық ойындар кезінде баланың қозғалу ритміндегі, қимыл 
Сюжетті ойындар  
Сюжетсіз ойындар  
Сюжетті қимыл – қозғалыс ойындары шартты формада өмірлік немесе 
Ұлттық ойындар.  
Қазақ халқының атадан балаға мирас болып келе жатқан тәлім 
Дидактикалық ойындар – оның аты айқындап тұрғандай, баланың ақыл 
Дидактикалық ойындар дегеніміз оқыту мақсатын жүзеге асыруға арналған ойындар. 
________________________________________________________________1. Педагогика және психология қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми 
Дидактикалық ойын баланы қоршаған дүние туралы түсінігін кеңейтіп және 
Дидактикалық ойындар педагогика ғылымының дидактика тарауында қарастырылады. Себебі, дидактика 
Дидактикалық ойындар және олардың түрлері  
Оқу үрдісінде кеңінен қолданылатын ойын – дидактикалық ойындар. Дидактикалық 
Бұл талаптар:  
а) балаларға өзінің қабілетін көрсете білуге мүмкіндік беру;  
ә) баланы басқалармен жарыса білуге қалыптастыру;  
б) ойын барасында балаға жаңа білім, білік, дағдылардың қайнар 
в) баланың ойын барысында жеткен оның жаңа алған білім, 
Осы көрсетілген сұраныстардың ішінде балалардың танымдық әрекеттерін дамытуда әсіресе 
Дидактикалық ойындардың ішінде оқушылардың өздері қолдан жасап, құрастырып ойнайтын 
Сабақты бірыңғай әдістермен жүргізе беру оқушыларды жалықтырары сөзсіз. Егер 
С.А.Шмаковтың анықтауы бойынша ойын төрт түрлі қырымен сипатталады:  
еркін дамытушы іс - әрекет, ол әрекет белгілі бір 
әрекеттің эмоционалды жағынан көтеріңкі болуы, яғни жарыстық орын алуы;  
ойынның мазмұнын сипаттайтын қағидалар.  
Ойынның негізгі мақсаты – баланы қызықтыра отырып білімді берік 
Оқу үрдісінде ойын түрлерін пайдалану – бағдарламада анықталған білім, 
Дидактикалық ойындарды бастауыш сынып оқушыларының оқу іс - әрекетінде 
Дидактикалық ойындардың оқыту мазмұнына, танымдық іс - әрекет сиаптына, 
Дидактикалық ойындарды оқыту мазмұнына сәйкес түрлері:  
Ойын – саяхаттар  
Олар ертегілерге ұқсас. Олар фактілер немесе оқиғаларды бейнелейді, бірақ 
Ойын – тапсырмалар  
Бұл ойындардың негізін заттар мен әрекет, сөздік тапсырмалар құрайды. 
Ойын – болжамдар  
Бұл ойындар “Не болар еді ...?”, “Мен не істер 
Ойын – жұмбақтар  
Жұмбақтың негізгі ерекшелігі – логикалық астарының болуында. Олар баланың 
Ойын - әңгімелер  
Ол мұғалімнің балалармен, балалардың мұғаліммен және балалардың балалармен қарым 
Танымдық іс - әрекет сипатына сәйкес ойын түрлері:  
Балалардың орындаушылық әрекетін талап ететін ойындар  
Қайта жаңғырту іс - әрекетін жүзеге асыруға бағытталған ойындар  
Қайта жасау іс - әрекетін жүзеге асыруға бағытталған ойындар  
Оқушылардың іс - әрекетін бақылауға бағытталған ойындар  
Ізденіс іс - әрекетіне бағытталған ойындар  
Құрылымы бойынша дидактикалық ойындарды мынадай түрлерге жіктейді:  
Сюжеттік – рөлдік ойындар  
Жаттығу ойындар  
Драмалық ойындар  
Шығармашылық ойындар  
Әдеби – музыкалық ойындар  
Халық ойындарының педагогикалық мүмкіндіктеріне сәйкес мынадай жіктемесі бар:  
Білім беретін ойындар  
Тәрбиелейтін ойындар  
Дамытатын ойындар  
Жеке тұлғаны әлеуметтендіретін ойындар  
Диагностикалық ойындар  
Жоғарыда көрсетілген жіктемелердің барлығының мазмұны өте қызық және өзіндік 
Дидактикалық ойынның міндеті балалармен жүргізілетін ойындар алдына белгілі бір 
Дидактикалық ойындарға қойылатын талаптар:  
Әрбір дидактикалық ойындар баланың ақыл – ойын дамытуға пайдалы 
дидактикалық ойын тиісті міндетті орындау барысында түрлі қиындықты жеңе 
Дидактикалық ойын шешуін іздеп табарлықтай қызғылықты жайлармен ұштасып жатқаны 
Ал дидактикалық ойын дегеніміз белгілі бір мақсатқа негізделген арнайы 
Ойын адам әрекетінің бір түрі болғандықтан, оның өзіне тән 
мотивтері болады. Ойынның қозғаушы  
тілегі мен қызығуы. Ойын арқылы бала өз қажетін қалай 
1. А. С. Макаренко Балалардағы тәрбиелеу туралы лекциялары 
адам баласының ойынының арасындағы айырмашылықты жоққа шығарса (К. Гросс), 
үшінші біреулері – ойынды жай рақат табудың бір көзі 
Бастауыш сыныпта ойынның маңызы ерекше. Оның себебі, мектепке дейінгі 
________________________________________________________1. Педагогикалық энциклопедия  
Дидактикалық ойынның өз мақсаты, жоспары, тәрбиелік мәні, қажетті заттары, 
ақылын, дүниетанымын кеңейтеді, мінез – құлқын, ерік – жігерін 
ІІ. Дидактикалық ойындар – қазақ тілі сабағында  
2.1. Бастауыш сыныпта дидактикалық ойындарды  
қолдану ерекшеліктері  
Қазіргі мұғалімдердің алдында тұрған үлкен міндет – оқушыларды сабаққа 
Күнделікті сабақта ұстаздар арасында кеңінен тараған бір әдіс – 
Бастауыш сыныпта қолданылатын дидактикалық ойын түрлері оқушылардың танымдық ұғымдарын 
Дидактикалық ойында балалар әр нәрсеге жақсы зейін қояды және 
С.Рахметова қазақ тілі сабақтарындағы көркем шығармалардың оқушыларды тәрбиелеудегі маңызын 
Идеялық – саяси, адамгершілік және эстетикалық тәрбие беру;  
Дүниеге дұрыс көзқарас қалыптастыру;  
Балаларды үлкендердің үлгілі, ерлік істерімен, еңбектерімен таныстыру арқылы қоғам 
Отанымыздың мейлінше бай, көркем де сұлу табиғаты жайлы материалдармен 
Балалардың алған білімдері мен оқу дағдыларын, шеберліктерін жетілдіру, тілін 
Халықтардың бостандық, бейбітшілік үшін жүргізген қаһармандық күрестерімен таныстыра отырып, 
Саналы тәртіпке, дұрыс мінез – құлық нормаларына үйрету;  
Еңбекке қызығу, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.  
Демек, қазақ тілі сабақтарында дидактикалық ойындарды оқушыларды жан – 
Оқушыларды ұлттық болмысқа тәрбиелеу. Бұл төмендегі жұмыстар бойынша жүргізіледі:  
а) дидактикалық ойындарды ұлттық тәлім – тәрбие көздерімен ұштастыруда 
ә) көркем шығармаларды дидактикалық ойын түрінде беру арқылы оқушылардың 
б) дидактикалық ойындар арқылы оқушыларға шешендік сөздерді үйретіп, олардың 
Оқушыларды дидактикалық ойындар арқылы әлемдік ізгілік пен әдептілік негіздерімен 
Қазақ тілі сабағында дидактикалық ойындарды қолдану арқылы оқушылардың ойлау 
Жоғарыда аталған мақсаттарды орындау үшін ана тілі сабағында дидактикалық 
Бірінші бағыт – дидактикалық ойындар арқылы оқушылардың интеллектуалдық қабілеттерін, 
Екінші бағыт – оқушыларға ізгілікті тәрбие беру – оқыту 
Үшінші бағыт – түрлі көркем шығармаларды пайдалана отырып, оқушыларға 
Төртінші бағыт – оқушылардың сөздерді орынды қолдану дағдыларын жетілдіре 
Жоғарыда аталған төрт бағыт өзара бірлікте жұмсалып, тұтас күйінде 
Бастауыш сынып оқушылары еліктегіш, жаңаны жаны сүйгіш келеді. Сондықтан 
Ойын түрлерін сабақта тиімді пайдалана білу мұғалімнің меңгертіп отырған 
Төменгі сынып оқушыларына ойын түрлерін қолдану, оқушылардың пәнге деген 
Ойын түрлерін мұғалім сыныптан сыныпқа өткен сайын дидактикалық “деректіден 
2.2. Қазақ тілі сабағында қолданылатын дидактикалық ойындардың үлгілері  
Қазақ тілі сабағында қолдануға болатын дидактикалық ойындар мен оларды 
Ойынның аты: “Ұшты – ұшты ...”  
Ойынның мақсаты: Оқушыларды байқағыштыққа баулу.  
Ойынның шарты: Бастаушы ойынды былай жүргізеді:  
Ұшты, ұшты, сұңқар ұшты! (Қол көтеріледі)  
Ұшты, ұшты, тұлпар ұшты! (Қол көтерілмейді)  
Ұшты, ұшты, қарға ұшты! (Қол көтеріледі)  
Ұшты, ұшты, арба ұшты!  
Ұшты, ұшты, үйрек ұшты! (Қол көтеріледі)  
Ұшты, ұшты, бүйрек ұшты!  
Ұшты, ұшты, қыран ұшты!  
Ұшты, ұшты, жылан ұшты!  
Осылайша жүргізілген ойында жаңылыспаған ойыншы жеңеді.  
Ойынның аты: “Жануарлар қалай дыбыстайды?”  
Ойынның мақсаты: Балалардың тілін ұстарту.  
Ойынның шарты: Ойынға қатысушылар өздері білгенінше жануарлардың қайсысы қалай 
Жануарлардың дыбыстауын ең көп білетін бала, былай түсіндіреді:  
Жылқы – кісінейді, шұрқырайды, азынайды.  
Сиыр – мөңірейді, өкіреді.  
Қой, ешкі – маңырайды.  
Түйе – боздайды, сарнайды.  
Шошқа – шыңғырады, қорсылдайды.  
Ит – үреді, ырылдайды, арсылдайды, қыңсылайды.  
Мысық – мияулайды.  
Тышқан – шиқылдайды.  
Қаз – қаңқылдайды.  
әтеш – шақырады.  
Торғай – шырылдайды.  
Бұлбұл – сайрайды.  
Қарға – қарқылдайды.  
Сауысқан – шықылықтайды.  
Шыбын – ызыңдайды.  
Жылан – ысылдайды, суылдайды.  
Бақа – бақылдайды.  
Аю – ақырады, өкіреді  
Ойынның аты: “Ұйқасын тап!”  
Ойынның мақсаты: Балаларды өлең құрастыруға баулу.  
Ойынның шарты: Өлең жолдарында айтылуға тиісті ұйқас сөздерді табу.  
Қайсы күні қандай сабақ,  
Қалай менің үлгерімім?  
Еш жаңылып қалмай, санап  
Жүреді ылғи ... .  
Ой маржанын тере білген  
Әр жазушың, әр ақының.  
Әр сөзіңді емемін мен,  
Ана сүті - ... .  
Достастырып әріптермен,  
Білімге жол салып берген,  
Алдымнан шам жағып берген  
Айналайын ... .  
Мекендеген портфелімді,  
Беттер аппақ, ақ көңілді.  
Қызаратын қатем үшін  
Кірлетпеймін ... .  
Ойынның аты: “Сөз ойыны”  
Ойынның мақсаты: Оқушылардың сөздік қорларын арттыру.  
Ойынның шарты: Өлеңдегі қарамен жазылған сөздердегі әріптерді пайдаланып, басқа 
Балаға да,  
Ағаға да -  
Пайдасы мол аңдағанға.  
Қызықты бұл ойын түрі,  
Қызықтайық біз де мұны.  
Бұрын ойнап көріп пе едің?  
Жеке бір сөз әріптерін  
Алды – артына таратамыз,  
Жаңа сөзге жаратамыз  
“Балмұздақтан” пәлен сөзді,  
“Тоқылдақтан” түген сөзді,  
“Оспақшылдан” он бес сөзді,  
“Жүзтаныстан” жүз бес сөзді,  
Құрастырып, тіл ұштаймыз,  
Сөз ойынын қызықтаймыз.  
Ойынның аты: “Мағынасы қандай?”  
Ойынның мақсаты: Оқушыларды сөздердің мағыналарын ажырата білуге үйрету.  
Ойынның шарты: Өлең жолдарына сүйеніп, қарамен жазылған сөздердің мағыналарын 
Қайыпбайдың, қарашы,  
Қандай ерке баласы.  
Нан жемейді нансаңыз,  
Тек қант пен бал – асы.  
* * *  
Тұр уылжып жемістер,  
Еңбек қызды егісте.  
Күз – береке,  
Күз – ырыс,  
Тер сіңіріп,  
Жеміс тер!  
* * *  
- Үй бола ма ауласыз?  
Қоршап таста бау – бақты, -  
Деп ем,  
Інім:  
- Аула сыз  
Тартады, - деп зар қақты.  
Ойынның аты: “Қос буыны да бір сөз,  
таба алады кім тез?”  
Ойынның мақсаты: Оқушылардың сөздік қорларын арттыру, тілдерін ұстарту.  
Ойынның шарты: Өлеңнің ұйқасына орай қос буыны да бір 
“Тықыр тері” демейді,  
“Елтірі” – ол да келмейді.  
Марқа қозы терісін,  
Білсең айтшы, не дейді?  
- ?  
- Егер сөзге сенсең,  
Дейді оны ... . .  
* * *  
- Өте ұқсас бұл сырттай  
Күнбағысқа құп – құрттай.  
Сарғыш гүлі біртіндеп,  
Шарланады үлпілдеп.  
Бақта өседі ол қаптап,  
Бұл не?  
Ойлан, бол, тап, тап!  
- ?  
- Бұл кәдімгі ... .  
Ойынның аты: “Жұмбақ зат”  
Ойынның мақсаты: Оқушылардың ойлау және сөйлеу қабілеттерін арттыру, 
Ойынның шарты: Оқушылардың алдына ыдысқа салынып бір зат әкелінеді. 
Ойынның аты: “Сұрақ - жауап”  
Ойынның мақсаты: Оқушыларды мақал – мәтелдерді тез есте сақтап, 
Ойынның шарты: Оқушыға белгілі бір мақалдың негізіне құрылған сұрақтар 
Мысалы:  
- Елдің атын кім шығарады?  
- Елдің атын ер шығарады.  
- Әдепті бала қандай бала?  
- Әдепті бала – арлы бала.  
- Әдепсіз бала қандай бала?  
- Әдепсіз бала – сорлы бала.  
Ойынның аты: “Диалог - ертегі”  
Ойынның шарты: Мұғалім не бір оқушы ойдан шығарып кез 
Ойынның аты: “Лимерик”  
Бұл ойынды Эдвард Лир деген ағылшын ойлап тапқан.  
Ойынның шарты: Белгілі бір құрылымға бағынатын мазақтама, күлдіргі өлең 
Мысалы:  
Болыпты бір пенде  
Өзі аңғал, әпенде  
Түбі тесік шелекпен  
Су тасыпты күн ұзақ  
Әй, жарымес әпенде  
Ойынның аты: “Сұрақ – жауапқа құрылған хат”  
Бұл ойынды итальян жазушысы Дж. Родари ойлап тапқан.  
Ойынның шарты: Алты оқушыға алты түрлі сұрақ беріледі. Сол 
Бірінші сұрақ: “Кім? Не?” (яғни бір оқушы зат есімнен 
Екінші сұрақ: “Қай жерде?” (яғни жатыс септігіндегі тұрған кез 
Үшінші сұрақ: “Не істеді?” (оны үшінші оқушы жазады)  
Төртінші сұрақ: “Ол не айтты?” (бұл сөйлем төл сөз 
Бесінші сұрақ: “Адамдар не деді?” (бұл сөйлем де төл 
Алтыншы сұрақ: “Оқиға немен тынды?” (бастауышы жоқ бір – 
Бір қызығы әр оқушы қандай сұрақ берілгенін білсе де, 
Мысалы:  
а) Құмырсқа  
Қонақта  
Топырақ жеді  
Ол айтты: “Мен бақыттымын”  
Адамдар: “Ғұмырың ұзақ болсын”, - деді.  
Құмырсқа жарылып өлді.  
ә) Шегіртке  
Мектепте  
Доп тепті.  
Ол айтты: “Мен кетемін”  
Адамдар: “Біз де кетеміз”, - деді.  
Шегіртке сылқ – сылқ күлді.  
Осы екі мысалдағы соңғы сөйлемге назар аударыңыздар. Оқушылар соңғы 
Ескерту. Бұл ойынды ойнатарда мұғалім сыныптағы оқушы лардың дайындық 
2 – сыныпта ойынның алғашқы үш сұрағымен шектелуге болады. 
Ойынның аты: “Жалғасын тап”  
Ойынның шарты: Тақтаға белгілі мақалдардан екіден сөздер жазылады. Олардың 
1.Ұяда ... ...  
Ұшқанда ... ...  
2. Көп ...  
Терең ...  
Ойынның аты: “Жылдам жауап”  
Ойынның шарты: Оқушыларға әзіл аралас сұрақтар беріледі. Сұраққа толық 
Әзіл аралас сұрақтар:  
Қар жана ма?  
Келіннің сөзі қандай, баланың сөзі қандай?  
Көрдім деген неше сөз, көрмедім деген неше сөз?  
Ананың сүті мен баланың тілі бірдей дейді. Сонда қалай?  
Бір қазанға сыймайтын қандай бастар?  
Адамның қай жеріне нан піседі?  
Сиырдың сүті қай жерінде?  
Қандай бала сүйкімді?  
Қандай кілт аспанда болады?  
Тауық түс көре ме екен?  
Ойынның аты: “Сөйлем қуаласпақ”  
Ойынның мақсаты: Берілген сурет мазмұны бойынша бірте – бірте 
Ойынның шарты: Оқушылардың бірі сурет мазмұны бойынша бірінші сөйлемді 
Ойынның аты: “Сөйлем құра”  
Ойынның шарты: Оқушыларға екі заттың суретін көрсету арқылы сөйлем 
Мысалы: алма мен аю  
1. Аю алманы көрді.  
2. Аю орманда жүріп келе жатып, алманы көрді.  
3. Алма ағашын көрген аю тез жинап алғысы келді.  
Ойынның аты: “Бізде”  
Ойынның шарты: Мұғалім балаларға бір әңгімені бастап айтады. Әр 
1. Мен өзенге бардым.  
2. Онда үйрек ұстап алдым.  
3. Үйректің жартысын итім жеп қойды. Бізде.  
Ойынның аты: “Ертегіні аяқта”  
Ойынның шарты: Ертегі сәтсіз болса, сәтті аяқтау.  
Мысалы: Ешкі апан ішінде қалып қояды. Ешкі апаннан қалай 
Ойынның аты: “Ұқсату”  
Ойынның шарты: Бір – біріне ұқсамайтын, байланыс пайтын суреттерді 
Мысалы: күн, кітап, қасқыр, кесе, тамақ, сабын, т.б.  
Ойынның аты: “Жұмбақ құрастыр”  
Ойынның шарты: Етістігі берілген немесе соңғы сөзі берілген сөйлем 
Мысалы: .... .... тынығады,  
.... .... зымырайды. (шана)  
Ойынның аты: “Режиссер”  
Ойынның шарты: Берілген тақырып бойынша диафильм жасайды. Ол үшін 
Мысалы, «Алтын күз» тақырыбына диафильм жасау.  
Ойынның аты: “Жаңылмаймын жаңылтпаштан”  
Ойынның мақсаты: Оқушыларды сөйлеуге, дұрыс оқуға тәрбиелеу.  
Мысалы:  
Жаңылтпаштарымнан жаңылысыңқырағандарың  
Жаңылысыңқырамағандарыңды  
Жаңылыстырмасаңдарсайшы.  
Ойынның аты: “Мақал–мәтелдер айтудан жарысайық”  
Ойынның мақсаты: Оқушыларға тәрбиелік мәні жоғары, адамгершілік, ізгілік қасиеттерді 
Ойынның шарты: Бұл ойында мұғалім әрбір топтың алдына келіп, 
Мысалы, мұғалім бірінші топтың алдына келіп, өтірік сөз деді, 
Жыртық үйді жел табар,  
Өтірік сөзді жан табар.  
Өтпес пышақ қынға қас,  
Өтірік сөз жанға қас.  
Өтірікшінің шын сөзі зая кетер  
Өтірік деген дұшпан бар,  
Отқа сүйреп салады, т.б.  
Мұғалім екінші топтың алдына келіп, ұрлық деді. Оқушылар ұрлық 
Көп жортқан түлкі терісін алдырар  
Ұрлық түбі – қорлық  
Жаман ұры жанындағысын қармайды, т.б.  
Ойынның аты: “Жалғасын тап”  
Ойынның мақсаты: Оқушылар үлкенді сыйлауға, мінез – құлықтарын жас 
Ойынның шарты: Жасырылған мақал – мәтелдердің екінші сыңарын табу. 
Адам болар баланың,  
Кісіменен ісі бар.  
Адам болмас баланың,  
...  
Ана тұрып, қыз сөйлегеннен без,  
...  
Көп оқыған білмейді,  
...  
Әдептілік – адамдықтың белгісі,  
...  
Санамақтар  
Мқсаты: Оқушылардың тілін ұстарту әрі санауға үйрету  
Бес саусақ  
Бас бармағым,  
Бақташы бол!  
Қырағы көз,  
Сақ малшы бол!  
Сұқ саусағым,  
Сауыншы бол!  
Өнеріңе  
Табынсын ел!  
Ортан қолым,  
Орманшы бол!  
Күллі орманға,  
Қорғаншы бол!  
Аты жоғым,  
Аспазшы бол!  
Өз қолыңнан  
Дәм татсын ел!  
Шынашағым,  
Бақшашы бол!  
Жемісіңді  
Мақтасын ел!  
Мұндай ойындар оқушының ой жалғастыру, сөйлемді дұрыс  
құрау дағдыларын жетілдіріп, шығармашылық ойлау қабілеттерін тәрбиелейді.  
Қазақ тілі сабағында көп қолданылатын шаралар мен анаграммалар дидактикалық 
Оқушылар ойынына үнемі дұрыс басшылық етіп отыру – ой 
Бастауыш мектеп мұғалімдері баланың ойындарына дұрыс жетекшілік көрсету және 
Қорытынды  
Дидактикалық ойынның ролі ерекше. Дидактикалық ойындар тіл меңгерудің құралдарының 
ролі бар. Ойын үстінде бала тілдің ішкі иірімдерін, ойлау 
Дидактикалық ойындар – оқушылардың сабаққа белсенділігін арттыратын, олардың логикалық 
Оқу жоспарына сай оқыту процесінде дидактикалық ойындарды қолдану жолдары;  
Дидактикалық ойындардың оқушыларға дамытушылық әсерінің себептері;  
Оқушылардың мұғаліммен және өзара қарым – қатынасқа түсу формалары;  
Дидактикалық ойындар арқылы оқушыларға тілдік материалдарды игерту әдіс – 
Дидактикалық ойындарды оқушылардың танымдық, білімдік, шығармашылық қабілеттерін жетілдіру дәрежесіне 
Оқушылардың сөйлеу мәдениетін жетілдіру жолдары;  
Дидактикалық ойындар арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын туғызу жолдары;  
Қазақ тілі заңдылықтары мен ерекшеліктерін дидактикалық ойындар арқылы меңгерту 
Бастауыш сыныптың оқу процесінде, қазақ тілі сабағында ойын түрлерін 
Қорыта келгенде, бастауыш сыныптағы ана тілі сабағында ойын түрлерін 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі  
Әбиев Ж. Ә., Бабаев С. Б.,Құдиярова А. М. Педагогика. 
Қоянбаев Ж. Б., Қоянбаев Р. М.  
Бабанский Ю.К. Организация учебно-воспитательного процесса.  
Рахметова С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі  
Майғаранова Ш. Мектеп оқушыларын рухани дамыту мәселелері  
Т. С. Сабыров. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру жолдары.  
Ильина Т. Педагогика.  
Педагогика және психология қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме 
А. С. Макаренко Балалардағы тәрбиелеу туралы лекциялары  
Педагогикалық энциклопедия  
Жаңа буын бастауыш сыныптарға арналған “Қазақ тілі” оқулықтары  
Жаңа буын бастауыш сыныптарға арналған “Қазақ тілі” оқулықтарын оқыту 
Жаңа буын бастауыш сыныптарға арналған “Қазақ тілі” оқулықтарына арналған 
(1 – 4 сынып)  
Т. С. Сабыров Оқыту теориясының негіздері  
Бастауыш мектеп журналы  
Бастауыш мектеп журналы  
2  
Ойын  
Өмірді  
бейнелейді  
Қиялға ерік береді  
Ойынға сенеді  
Еңбекке тәрбиелейді  
Мақсат -мүддесін бейнелейді  
Еркіндік рахат сезіміне бөленеді;  
Іс - әрекеттің шығармашылық сипаты болады;  
Эмоциялық әсерінің молдығы.  
Ойынның түрлері  
Құрылыс ойындар  
Қимылды ойындар  
Ұлттық ойындар  
Дидактикалық ойындар  
Дидактикалық ойындар