ҰЛТТЫҚ
ЭКОНОМИКА: НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ӨЛШЕУ
1. Макроэкономика
және оның мәселелері. Ұлттық экономика
деңгейіндегі экономикалық айналымның
моделі.
4. Ұлттық
есепті жүргізушілік: баланс әдісі, ұлттық
есеп жүйесінің әдісі.
- Макроэкономика
(грек. Makros - үлкен) - жалпы ұлттық экономиканың
даму заңдылықтары мен әрекеттерін зерттейтін
экономикалық теорияның бір бөлігі.
- Макроанализдің
дәстүрлі әдісі болып модельдерді
құрастыру саналады.
- Модель
– маңызды еместерден
босатылған тек негізгі
факторларды ғана ескеретін
жеңілдетілген теориялық
схема.
- Модельге екі
топ элементтер кіреді: анықтауды керек
ететін, яғни белгісіз өлшемдер, немесе
«эндогенді» және белгілі параметрлер
не «экзогенді».
- Жүйенің моделін
жасау модельдің белгісіз және белгілі
параметрлерін байланыстыратын функцияны
(оператор) табу болып есептеледі.
- Сонымен қоса
статикалық және динамикалық модельдер
бар. Статистикалық бір күйден екінші
күйге өтуді қарастырмайды. (мысалы, фото
сияқты).
- Ал динамикалық
модель күрделілеу, мұнда көріністер,
айталық, ұлттық табыс қозғалыста қарастырылады,
яғни бір күйден басқаға өту барысында.
- Жалпы
экономикалық тепе-теңдік
деп нарықтарда бір
мезгілде сұраныс пен
ұсыныс теңдігін қамтамасыздандыры-латын
және ешбір экономикалық
агент өзінің сатып
алуы мен сату көлемін
өзгер-туге мүдделі
емес болатын ұлттық
эконо-миканың жағдайын
айтады.
- Экономикалық
айналым моделі.
Тұтынушы шығындары
тауарлар
мен қызметтер
Сатудан
түскен табыстар
Ресурстар
нарығы
ресурстар
Фирмалар
Ақша табыстары
(пайда, рента,
жалақы, пайыз)
Жер,
еңбек,
капитал, кәсіпкерлік
Шығындар
Үкімет
Өнімдер
нарығы
Үй
шаруашылығы
тауарлар
мен қызметтер
- Барлық субъектілер
арасындағы байланыстар ақша түрінде
де (схемада олар үзік сызықпен берілген),
натуралды-заттай да жүзеге асырылады
(бүтін, сызықтар).
- Айналымның бастапқы
және соңғы пункті болып үй шаруашылықтары
тұр. Ресурстар нарықтары арқылы олар
фирмаларға қолындағы барын береді: жер,
еңбек, капитал, өзінің кәсіпкерлік қабілетін
(үй шаруашылық-тарынан бастап сағат тіліне
қарама-қарсы қозғалыс). Кәсіпорындардан
өнімдер нарығы арқылы олар тауарлар мен
қызметтер алады (сатып алады).
- Игіліктің ақша
түріндегі қозғалысы кері бағытталған
(схемада сағат тілі бойынша).
- Үй шаруашылықтары
үкіметке тікелей салық төлейді, ал одан
еңбекақы және басқада төлемдер алады.
- Фирма үкіметке
тікелей және жанама салықтар төлейді
де, одан бекітілген төлемдер мен субсидиялар
алады.
- Бұл процестердің
үнемі қайталануы ұлттық экономика арнасында
қоғамдық ұдайы өндірісті құрайды.
Макроэкономикалық
көрсеткіштер:
- 1. ЖҰӨ
- 2. ЖІӨ
- 3. ҰТ
- 4. ЖТ
- 5. ҚТ
- ЖҰӨ-ді есептеудің
екі әдісі:
- ЖҰӨ
дефляторы = ном.ЖҰӨ/нақты
ЖҰӨ
- Маңызды макроэкономикалық
көрсеткіш-терді есептеу ұлттық есеп жүргізу
жүйесі (ҰЕЖ) арқылы жүргізіледі.
- ҰЕЖ
– бір жағынан бар ресурстар,
екінші жағынан оны
қолдану көрсетілген
арнайы таблица мен
баланстар.