Лингвопоэтический анализ лирики П. Бровки

                      І горад з прасцёртымі ў дыме рукамі,

                        І ты, засмучоная наша зямля [1, с.37].

                        Масты ўзлятаюць,

                        Машыны знікаюць

                        Пад смелым агнём партызан [1, с.41].

                        Ён шабляй дастане да самай Бярозы,

                        Да сэрцаў варожых [1, с.43].

                        Я  спяшаўся да вас,

                        Засмучоныя хаты,

                        Здратаваныя нівы [1, с.53].

                        Калі чуў  я гоман твой бялесны –

                        Плакала засмучаная песня [1, с.57].

   У наступных прыкладах эпітэты яскрава раскрываюць жах вайны:

                        Шумяць на дарогу...

                        Няма ж дарагога...

                        І вецер хаўтурны над сёламі вее... [1, с.59].

                        Снуюць паміж пакутных хат

                        Чужыя там размовы,

                        Там ходзіць п′яны камендант

                        Па вуліцах вішневых [1, с.60].

                        Мы помнім, як кветкі ляцелі на каскі...

                        А з захаду лезлі крывавыя хмары [1, с.88].

                        У цябе нечуваная сіла,

                        Поступ дужы, узлёты арла [1, с.95].

  У вершы “Мінск” аўтар ўспамінае, як выглядаў горад у мірныя часы:

                        Мне ў памяці горад вясёлы, жывы,

                        Без бомбаў,

                        Без ран і без чорных руінаў [1, с.36].

   У вершы “Кастусь Каліноўскі” аўтар нам паказвае як чакае героя прырода:

                        Чакаюць крыніцы яго ледзяныя,

                        Лясы, паўзнімаўшы смыкі смаляныя, чакаюць [1, с.44].

   Да эпітэтаў, выражаных назоўнікамі аднясём наступныя аўтарскія ілюстрацыі:

                       Хлопец – юнача, смутныя вочы [1, с.41].

                       За здзекі, за раны

                     Сыны-партызаны

                     Выходзілі ворага біць [1, с.41].

                       Па-самотнаму сёння

                       Жаўры-птушкі гамоняць [1, с.47].

                       Аднойчы з вячэрняю яснай заранкай

                      Прыйшла на магілу сястра-партызанка [1, с.49].

                       І грудзі прыкрылі яму рутай-мятай [1, с.49].

     Эпітэты, выражаныя прыслоўямі можна праілюстраваць такімі прыкладамі:

                        У бітву сцяганосца вёў

                        Святы народны гнеў.

                        І сцяг у водблісках агнёў

                        Сурова палымнеў [1, с.51].

                       Ім бліжай і бліжай

                       Да мэты дарогі –

                        Апошнія крокі

                       Да ўсей перамогі [1, с.77].

 Эпітэты, выражаныя дзеепрыметнікамі можна праілюставаць наступнымі прыкладамі:

                         Мне помніцца горад у смутку вялікім,

                        І чорныя плямы аслепшых акон [1, с.38].

                        На ўсіх неабсяжных, здзічэлых прасторах

                         Вятры нам спявалі апошнюю песню [1, с.90].

                        І рвуцца снарады на полі

                         Над спахмурнелай зямлёю [1, с.7].

                         Папялішча акутаў туман памярцвелы...

                        Вас няма [1, с.155]!

      Да  эпітэтаў, выражаных дзеяпрыслоўямі аднясём наступныя паэтычныя  ўрыўкі:

                          І, ставячы сёння будовы,

                          За кожнай мы сочым хмурынай [1, с.102].

                          Сейбіт прыйдзе з надзеяй,

                          Погляд можа ўсміхаючыся [1, с.280].

                          І забяспечан кожным трэцім:

                         Ідучы на фронт,

                          І там памерці [1, с.408].

    Гіпербала (грэч. hyperbole “перабольшванне”) – наўмыснае перабольшванне пэўных уласцівасцей чалавека, прадмета ці з′явы з мэтай узмацнення выразнасці выказвання [7, с.52], напрыклад:

                         Шмат катаў насунула з ёю,

                          Дзе д′яблаў такіх нараджалі?

                          Ля вогнішчаў смерці людское,

                          Як блазны, яны рагаталі [1, с.102].

                          Якія ваўчыныя спевы

                          Спявалі ім лютыя маці?

                          Тут кожнай былінкай і дрэвам

                          Зямля ім узнесла пракляцце [1, с.102].

    Як бачым у вершы “Камсамольцам Беларусі” аўтар паказвае нам нечалавечую сілу і моц юнака:

                         Вы моцныя духам, ваш гарт бальшавіцкі.                                         

                          Народ не забудзе, як Міша Сальніцкі

                          Зямлю ад навалы грудзямі прыкрыў [1, с.105].

                          Да роднай зямлі

                          Я навечна прырос

                          Карэннямі сосен усіх

                          І бяроз [1, с.123].

                          Паміж рускіх гаротных сясцёр.

                          Калі б нашага плачу рака ўсплыла,

                          Той бы рэчкай да вас прыплыла.

                          Каб сабраць наш пакутлівы стогн,

                          Аглушыў бы Нямеччыну ён –

                          Мы праплакалі зрок.

                           Наша кроў –

                           Што ні крок.

                           Сын мой, сын,

                           Васілёк [1, с.261]! 

     2.2. Тропы, заснаваныя на выкарыстанні мнагазначнасці слова 

       Іронія – (грэч. ieroneia  “прытворства”) – рытарычны троп, які адначасова выклікае і утрымлівае ў свядомасці гаворачага і слухачоў прамое, літаральнае, і пераноснае, супрацьлеглае першаму, значэнні слова або выраза. Іронія – гэта ўласцівасць стылю, якая заключаецца ў супярэчнасці паміж даслоўным значэннем выказвання і яго сапраўдным значэннем , якое не выказваецца прама, але якое аўтар мае на мэце [7, с.55].

      Сігналам  іранічнага выказвання выступаюць інтанацыя, міміка альбо кантэкст, апрача таго ўласцівае чытачу веданне рэальных спраў і людзей, на якое разлічвае аўтар і на якое спасылаецца.

      Іранічнае выказванне з′яўляецца сведчаннем дыстанцыі, якую той, хто гаворыць, мае да значэння ўласнага выказвання, а таксама да яго прадмета, напрыклад:           Фанабэрысты фрыц                                                                                                  

                       Фрыц стары Вільгельм Фонбот

                       Па шашы кульгаў на фронт.

                       Ён пацеў, пыхцеў, стагнаў.

                       А рашуча разважаў:

                     - Раз татальны ёсць загад,

                       Значыць добры я салдат

                       Фюрэр знае мне цану, Што ж, я выграю вайну.

                       Як індык, надзьмуўся фрыц,

                       Са ўсяго на свеце кпіць:

                     - Я, стары ваенны воўк,

                       Хоць адзін пайду на поўк.

                       І панёс ён, І панёс...

                       Ледзь не ўзняўся да нябёс.

                       Толькі раптам гонар знік –

                       Бахнуў з боку драбавік,

                       Пасінеў ў фрыца твар...

                       Выйшаў з лесу дзед Макар.

                       Фрыц яму пад ногі бац:

                     - Не хацеў я ваяваць.

                       Вінаваты фюрэр-гунд,

                       Будзе фюрэру капут.

                     - Ну, і чмут, стары пляткар... –

                       Усміхнуўся дзед Макар, -

                       Як сабака, брэшаш шмат

                       Ты ж лізаў Адольфу зад,

                       З ім хацеў забраць наш край...

                       Дык рыхтуйся, памірай!

                       Ды не варта сумаваць,

                       Будзем зноўку цалаваць.

                       Я з табою згодзен, Гут.

                       Будзе фюрэру капут!

                       На Палессі, між балот,

                       Кліча фюрэра Фонбот [1, с.406].

    У вершы “Брахун” аўтар з іроніяй і сарказмам высмейвае ворага:

                       Гітлер д′ябальскай натуры,

                       Брэша, ледзе вон са скуры:

                     - Гаў, гаў, гаў... ды гаў, гаў, гаў...

                       Я даўно Маскву забраў.

                       Аж язык самлеў ад зморы...

                       А фашысцкіх трупаў горы

                       Узрастаюць на вачах,

                       Пад Масквою мосцяць шлях, Ні адзін фашыст жывы

                       Не пабачыць век Масквы,

                       Хутка бегчы ім назад,

                       Дык брашы ж,  пракляты кат:

                      - Гаў, гаў, гаў... ды гаў, гаў, гаў...

                        Смерць сабе ты набрахаў [1, с. 404]. 

   2.3. Тропы, заснаваныя на сумежнасці з′яў 

    Сінекдаха (грэч. synecdoche “суаднясенне”) – троп, які ствараецца ў выніку замены назвы цэлага назвай яго часткі і наадварот, ужывання адзіночнага ліку ў значэнні множнага і наадварот [22, с. 108]. Гэта мы бачым у наступных паэтычных прыкладах:

                        Мяшаўся морак, дым і пыл,

                        А вораг падаў, бег,