Лингвопоэтический анализ лирики П. Бровки

                       Каб наша радзіма цвіла [1, с.81]!

                       І ў майскія дні

                       І ў дні лістапада;

                      А сцягі ўзляталі вышэй галавы,

                      А гоман і жарты,

                      А песні няспынна[1, с.34]!

                      Мне ў памяці горад вясёлы, жывы,

                      Без бомбаў

                      Без ран і без чорных руінаў [1, с.36-38].

  У вершы “Зварот музыканта” аўтар характарызуе музыку, яго майстэрства:

                      З-пад пальцаў рук яго шурпатых

                      Уставаў малюнак не адзін:

                      То паднімаліся Карпаты,

                      То мчаў Дунай у далячынь,

                      То чэзлі ў дыме бітвы каскі,

                      То сонцам слаўся краявід,

                      То бегла дзеўчына па краскі

                      То маці плакала наўзрыд [1, с.84].

                      Беларусь!

                      Сінь азёр!

                      Кружыць, кружыць асенняе лісце...

                     Як ты дорога нам

                     Як нішто і ніколі ў жыцці [1, с.55].

                        Мы працуем уважліва, дбала,

                        Каб народ наш узнімаўся і рос,

                        Каб не ведаў галечы і слёз,

                       Каб увысь узляталі кварталы,

                        Каб шумелі бары да нябёс [1, с.99]!

                        Як Цётка спяваля, як марыў Бядуля,

                        Як слёзы рассыпаў Мацей Бурачок [1, с.246].

      Лексічная анафара – разнавіднасць анафары, у якой паўтараюцца аднолькавыя  словы ў пачатку ўсіх або некаторых  частак верша. На гэтым завастраецца ўвага чытача, як бачна з ніжэйпрыведзеных прыкладаў:

                        Тут вясна

                         Тут святло,

                         Тут жа сіняе неба, як шкло

                         Тут крыніцы, як срэбра, відны,

                         Толькі ў вочах маіх туманы [1, с.253].

                         Чакаюць вас дзеці,

                         І жонкі і маці,

                         Чакаюць дубровы

                          І яблыні ў садзе.

                         Чакаюць азёры,

                         Чакаюць крыніцы,

                         Чакаюць над борам

                         Вяселкі-зарніцы [1, с.78].

                         Сіла ў нашых руках,

                         Сіла ў новым часе –

                         Ля Чырвон-гарадка

                        Навакол калгасы [1, с.362].

                         Мы прымчым на конях,

                         Мы катаў давядзём

                        Да скону [1, с.40].

                        Ты з нядолі ўсіх узняла,

                        Ты нам вочы да шчасця адкрыла

                        Ты да сэрца свайго прытуліла

                         У жыццё нам дарогу дала [1, с.95].

      Сінтаксічная  анафара – гэта від анафары, дзе  паўтараюцца ў пачатку радкоў аднолькавыя ці аднатыпныя сінтаксічныя канструкцыі, што ў паасобных выпадках можа надаваць твору выключны лірызм і ўзнёсласць. Гэта яскрава праілюстравана ў наступных паэтычных радках:

                          Леглі ў полі барозны,

                          Леглі ў полі, што хвалі,

                          Сейце, сейце зярняты,

                          Каб дружнейшымі сталі [1, с.414].

                          Чуеш, як гамоняць

                          Майскія дубровы?

                          Хутка разам будзем!

                          Хутка разам будзем [1, с.40]!

                          Праз вокны на шлях

                          Паглядае штодзень, -

                          А можа, хто едзе,

                          А можа, хто йдзе [1, с.212]!

                          Многа скрозь пасёлкаў

                          Добрай гаспадаркі,

                          Ані тых маенткаў,

                          Ані тых фальваркаў.

                          На зямлю сяляне

                          Маюць уладанне,

                          Ані табе пана,

                           Ані табе пані [1, с.363].

                          Чаму так назвалі хлапца – невядома,

                           Ці, можа, што ў світцы ён шэрай знаёмай?

                          Ці, можа, што мае блакітныя вочы?

                           Ці, можа, што тайна з’яўляецца ўночы,

                           Што мужны бы з твару,

                           Што ворагам – кара [1, с.42-44].

                           Наш горад! Пражыў ты ліхалецце,

                           Наш горад! Ты – нашае бяссмерце [1, с.69].

      Полісіндэтон (грэч. poly “шмат” + syndeton “сувязь”), шматзлучнікавасць – фігура маўлення, звязаная з ужываннем аднаго і таго ж злучніка перад кожным аднародным членам сказа.

      Полісіндэтон  выдзяляе кожны аднародны член, падкрэсліваючы яго ролю, і ў той жа час стварае адзінства пералічэння, тым самым узмацняе выразнасць выказвання, напрыклад:

                             Палачанскае неба,

                             Што затканае ў зоры,

                             Неспакойныя хвалі шырокай Дзвіны,

                             І лясы, і палі,

                             І гаі, і азёры,

                             І крыніцы, у якіх нашы душы відны [1, с.30].

      У вершы “Мінск” з дапамогай  злучнікаў аўтар засяроджвае ўвагу чытача на цяжкім жыцці у часы вайны:

                             А ўсё засталося:

                             І пройдзены шлях

                             І горад з прасцёртымі ў дыме рукамі,

                             І ты, засмучоная наша зямля,

                             Аблітая ў ростані буйна слязамі:

                             Мы ішлі

                             І не чулі натруджаных ног,

                             І неслі журботу з нянавісцю разам,

                             І там, ля разбітых вайною дарог [1, с.36].

                             І лясы, і кусты,

                             І трысцё па-над Сожам,

                             І ў пажарах бяроз

                             Лістападаўскі шлях [1, с.53].

                            Ці Баку?

                           Ад Галі,

                           Ці з Фрунзе Фамы,

                           Ці з Бранска

                          Ад Валі,

                           Ці з Мінска Кузьмы [1, с.113]?

                           А дрымоты баравыя,

                           А ўсмешкі зараніц,

                           А вясёлкі дажджавыя,

                           Што красу бяруць з крыніц [1, с.222].

                           Хацелася крыкнуць

                            У бяскрайнія далі,

                            Каб воды, каб травы, каб лісці садоў –

                            І тыя аб гэтым пачуцці пазналі [1, с.229].

      Дыяфара (грэч. diaphora “адрозненне, разнавіднасць, падхват”) – фігура маўлення, якая ствараецца ў выніку паўтору ў змененым, як правіла, узмоцненым значэнні выказных вышэй слоў [7, с.64]. Гэта можна праілюстраваць наступнымі прыкладамі:

                              І шле прывітанне туды,

                               Дзе неба канчаецца край:

                            - Ты – сын мой любімы, сынок,

                               Ці сябра яго, ці таварыш [1, с.18].

                              Спахмурнеў, замаркотнеў

                             Твар бялявы, што месяц...

                              Ах ты, Любачка, Люба,

                              Партызанка з Палесся [1, с.263].

                              Шапнула рабіна:

                           - Ой, татачка, тата, не жалься багата,

                              Бо цёпла мне, тата, ля роднае хаты [1, с.86].

                              Надзя! Надзейка! – плача жалейка.

                               Болей рукам тваім

                             Жыта не жаці [1, с.33].

   Градацыя (лац. dradatio “узрастанне, узмацненне, паступовае павышэнне”) – фігура маўлення, заснаваная на такім размяшчэнні сегментаў выказвання, калі ў кожнай наступнай частцы ўзмацняецца (паніжаецца) сэнс папярэдняй, што ў цэлым павышае экспрэсіўнасць выражэння [7, с.63]. Напрыклад:

                              А як вы чароўны,Наддзвінскія заходы,    

                              І ў дзень вераснёвы і сонечны май!

                              Хто быў там аднойчы з якое нагоды,

                              Дык той праканаўся і скажа заўсёды: -

                            Здаровы, прыгожы, азёрны наш край [1, с.246].

      Паліптатон (грэч. polis “шмат” + ptotis “выпадак”) – фігура маўлення, занаваная на паўторы аднаго і таго ж слова ў розных формах [7,с.65]. Што характэрна з ніжэйпрыведзенага прыкладу:

                       Ты быццам на крыллях увысь узлятала

                         Палац за палацам, квартал за кварталам [1, с.247].

      Шматпрыназоўнікавасць – фігура маўлення, заснаваная на паўтарэнні аднолькавых прыназоўнікаў. Шматпрыназоўнікавасць  надае кантэксту ўзмоцненую  эмацыянальнасць і садзейнічае экспрэсівізацыі выказвання. Гэта бачна ў наступных паэтычных радках: