Лизингті дамыту-кәсіпорынның негізгі құралдары жаңарту формасы ретінде

 

ҚҚС=(Г*СТ_С)/100                                                     (7)

мұндағы,

Г-есепті жылдағы лизинг мәмілесінен түсім

СТ_С-қосылған құнға салынатын салықтың ставкасы

Түсім сомасына келесілер кіреді: амортизациялық аударымдар, қолданған  несиелік ресурстарына төлем (НТ), лизинг берушіге комиссиондық сыйақы (КС), қосымша  қызмет үшін лизинг берушіге төлем (ҚҚ):

Г=АА+ НТ+ КС+ҚҚ                                                 (8)

Егер келісімде жыл  аралық төлем қарастырылса, онда жыл  аралық лизингтік салымның мөлшерін есептеу мына формула арқылы жүргізіледі:

ЛС_Ж=ЛТ:Т                                                             (9)

мұндағы,

ЛС_Ж-жылсайынғысалым мөлшері

T- келісім мерзімі, жыл

ЛТ- лизингтік төлемдердің  жалпы сомасы

Егер келісімде квартал  аралық төлем қарастырылса, онда квартал  аралық лизингтік салымның мөлшерін есептеу мына формула арқылы жүргізіледі:

ЛС_К=ЛТ:Т:4                                                         (10)

ЛС_К-кварталаралықсалым мөлшері

ЛТ және Т- (9) формуладағыдай

Егер келісімде ай аралық төлем қарастырылса, онда ай аралық лизингтік салымның мөлшерін есептеу  мына формула арқылы жүргізіледі:

ЛС_А=ЛТ:Т:12                                                       (11)

ЛС_А-айаралықсалым мөлшері

ЛТ және Т- (9) формуладағыдай

 

 

Лизингтік төлемдерді есептеудің мысалдары («Альянс Лизинг» АҚ)

Мысал 1. Оперативтік лизингтің  келісімі бойынша лизингтік төлемдердің  есебі.

Келісімнің шарттары:

мүліктің құны- 72,0 млн.тг;

келісім мерзімі- 2 жыл;

толық орнына келтіру үшін амортизациялық аударымдардың нормасы- 10% жылдық;

лизинг алушы мүлікті  иелену үшін алған несие бойынша  пайыздық қойылым- 50%  жылдық;

пайдаланған несиелік ресурстар  мөлшері- 72 млн.тг;

лизинг берушіге комиссиондық сыйақы пайызы- 12%  жылдық;

лизинг берушінің қосымша  қызметі, барлығы- 4,0 млн.тг;

оның ішінде: мүлікті қолдану  бойынша консалтингтік қызмет көрсету- 1,5 млн.тг.;

іс-сапар шығындары- 0,5 млн.тг.;

персоналды оқыту- 2,0 млн.тг.;

қосылған құнға салынатын  салық- 20%;

Лизингтік төлемдер тең бөліктермен  квартал сайын төленеді, әр кварталдың бірінші айының бірінші күні.

 

Кесте-4. Мүліктің орта жылдық құнын есептеу*

 

	Жыл басындағы мүлік құны	Амортизациялық аударымдар сомасы	Жыл соңындағы мүлік құны	Мүліктің орта жылдық құны
1-ші жыл 2-ші жыл	72,0 64,8	7,2 7,2	64,8 57,6	68,4 61,2

*Қайнар көзі: кесте автормен  құрылған

 

2. Жылдар бойынша лизингтік  төлемдердің жалпы сомасын есептеу

1-ші жыл

АА=72,0×10:100=7,2 млн.тг

НТ=68,4×50:100=34,2 млн.тг

КС=68,4×12:100=8,208 млн.тг

ҚҚ=(1,5+0,5+2,0):2=2,0 млн.тг

Г=7,2+34,2+8,208+2,0=51,608 млн.тг

ҚҚС=51,608×20:100=10,3216 млн.тг

ЛТ=7,2+34,2+8,208+2,0+10,3216=61,9296 млн.тг

 

2-ші жыл

АА=72,0×10:100=7,2 млн.тг

НТ=61,2×50:100=30,6 млн.тг

КС=61,2×12:100=7,344 млн.тг

ҚҚ=(1,5+0,5+2,0):2=2,0 млн.тг

Г=7,2+30,6+7,344+2,0=47,144 млн.тг

ҚҚС=47,144×20:100=9,4288 млн.тг

ЛТ=7,2+30,6+7,344+2,0+9,4288=56,6328 млн.тг

Лизинг келісімінің бүкіл  уақытындағы лизингтік төлемдердің  жалпы сомасы:

ЛТ+ЛТ=61,9296+56,6328=118,5624 млн.тг

Лизингтік салымдардың мөлшері:

118,5624:2:4=14,8203 млн.тг

 

Кесте-5. Лизингтік салымдарды төлеу*

 

Уақыты	Сома, млн.тг
1 қаңтар 2003 ж.                  1 сәуір 2003 ж. 1 маусым 2003 ж.                  1 қазан 2003 ж.                  1 қаңтар 2004 ж.                  1 сәуір 2004 ж. 1 маусым 2004 ж.                  1 қазан 2004 ж.	14,8203 14,8203 14,8203 14,8203 14,8203 14,8203 14,8203 14,8203

*Қайнар көзі: кесте автормен  құрылған

 

Кесте-6. Лизинг алушының шығындарының құрамы*

 

	Сома, млн.тг	%
1.Амортизациялық  аударымдар 2.Несие үшін пайыздарға  төлем 3.Комиссиондық сыйақы 4.Қосымша қызметтердің  төлемі 5.ҚҚС	14,4 64,8 15,552 4,0 19,7504	12,15 54,66 13,12 3,38 16,69
Барлығы	118,5624	100,00

*Қайнар көзі: кесте автормен  құрылған

 

Мысал 2. Толық амортизациясын қарастырғандағы қаржылық лизинг келісімі бойынша лизингтік төлемдердің  есебі.

Келісімнің шарттары:

мүліктің құны- 160,0 млн.тг;

келісім мерзімі- 10 жыл;

толық орнына келтіру үшін амортизациялық аударымдардың нормасы- 10% жылдық;

лизинг алушы мүлікті  иелену үшін алған несие бойынша  пайыздық қойылым- 40%  жылдық; 

пайдаланған несиелік ресурстар  мөлшері- 160 млн.тг;

лизинг берушіге комиссиондық сыйақы пайызы- 10%  жылдық;

лизинг берушінің қосымша  қызметі, іс-сапар шығындары-3,6 млн.тг.;

консалтингтік қызмет-2,0 млн.тг.;

персоналды оқыту-4,0 млн.тг.;

қосылған құнға салынатын  салық- 20%;

лизингтік төлемдер әр жылы тең бөліктермен төленеді, 1-ші жылдан бастап

 

Кесте-7. Мүліктің орта жылдық құнын есептеу*

 

Жылдар	Жыл басындағы мүлік құны	Амортизациялық аударымдар сомасы	Жыл соңындағы мүлік құны	Мүліктің орта жылдық құны
1-ші жыл 2-ші жыл 3-ші жыл 4-ші жыл 5-ші жыл 6-ші жыл 7-ші жыл 8-ші жыл 9-ші жыл 10-ші жыл	160,0 144,0 128,0 112,0 96,0 80,0 64,0 48,0 32,0 16,0	16,0 16,0 16,0 16,0 16,0 16,0 16,0 16,0 16,0 16,0	144,0 128,0 112,0 96,0 80,0 64,0 48,0 32,0 16,0 0	152,0 136,0 120,0 104,0 88,0 72,0 56,0 40,0 24,0 8,0

*Қайнар көзі: кесте автормен  құрылған

 

2.Лизингтік төлемдердің  жалпы сомасын есептеу

1-ші жыл

АА=160,0×10:100=16,0 млн.тг

НТ=152,0×40:100=60,8 млн.тг

КС=152,0×10:100=15,2 млн.тг

ҚҚ=(3,6+2,0+4,0):10=0,96 млн.тг

Г=16,0+60,8+15,2+0,96=92,96 млн.тг

ҚҚС=92,96×20:100=18,592 млн.тг

ЛТ=16,0+60,8+15,2+0,96+18,592=111,552 млн.тг

2-ші жыл

АА=160,0×10:100=16,0 млн.тг

НТ=136,2×40:100=54,4 млн.тг

КС=136,0×10:100=13,6 млн.тг

ҚҚ=(3,6+2,0+4,0):10=0,96 млн.тг

Г=16,0+54,4+13,6+0,96=84,96 млн.тг

ҚҚС=84,96×20:100=16,992 млн.тг

Осындай тізбектілікте 3-10 жылдардағы есептеулер орындалады. Нәтижелер 4-ші кестеге жиналған

 

Кесте-8. Лизингтік төлемдердің жалпы сомасын есептеу *

 

Жылдар	АА	НТ	КС	ҚҚ	Г	ҚҚС	ЛТ
1-ші жыл 2-ші жыл 3-ші жыл 4-ші жыл 5-ші жыл 6-ші жыл 7-ші жыл 8-ші жыл 9-ші жыл   10-ші жыл   Барлығы %-да	16,0 16,0 16,0 16,0 16,0 16,0 16,0 16,0 16,0   16,0   160,0   23,4	60,8 54,4 48,0 41,6 35,2 28,8 22,4 16,0 9,6 3,2 320,0 46,82	15,2 13,6 12,0 10,4 8,8 7,2 5,6 4,0 2,4 0,8 80,0 11,71	0,96 0,96 0,96 0,96 0,96 0,96 0,96 0,96 0,96 0,96 9,6 1,4	92,96 84,96 76,96 68,96 60,96 52,96 44,96 36,96 28,96 20,96 569,6 -	18,592 16,992 15,392 13,792 12,192 10,592 8,992 7,392 5,792 4,192 113,92 16,67	111,552 101,952 92,352 82,752 73,152 63,552 53,552 44,352 34,752 25,152 683,52 100,0

*Қайнар көзі: кесте автормен  құрылған

 

Лизингтік салымдардың мөлшері:

683,52:10=68,352 млн.тг

 

Кесте-9. Лизингтік салымдарды төлеу*

 

Уақыты	Сома, млн.тг
1 маусым 1996 ж 1 маусым 1997 ж 1 маусым 1998 ж 1 маусым 1999 ж 1 маусым 2000 ж 1 маусым 2001 ж 1 маусым 2002 ж 1 маусым 2003 ж 1 маусым 2005 ж	68,352 68,352 68,352 68,352 68,352 68,352 68,352 68,352 68,352

*Қайнар көзі: кесте автормен  құрылған

 

«Альянс Лизинг» АҚ-ы қаржылық лизинг қызметтерін келесі шарттарда  ұсынады:

• Лизинг мерзімі-12 ай және одан жоғары
• Лизинг бойынша сыйақы- 9%-дан бастап
• Аванстық төлем- 0-30% лизинг объектісінің құнынан
• Мәміленің минималды сомасы- 5 000 $
• Жобаны қарастыру мерзімі- 3-14 күн

Компания абсолютті сапа үшін және жалпы тәуелсіздік пен  мөлдірлік қағидаларына сай жұмыс  жасайды.

Қазақстандағы шағын кәсіпкерлікті  масштабты қолдау үшін, мемлекет қаражаттарының жетіспеушілігінен лизингтің арқасында  шағын кәсіпорындарды қолдайтын  шетел тәжірибесін енгізу мақсаты  қойылып отыр; лизинг-несиелік ресурстарды  тартусыз, кәсіпорынның өзіндік қаражаттарын бөлусіз, инвестициялаудың сыртқы көздерінсіз  өндірістік қуаттарды үздіксіз және тездетіп жаңартудың, өндірісті материалдық-техникалық қамтамасыз етудің прогрессивті әдістерінің  бірі болып табылады.

Лизингтік қатынастардың  құрылуы және дамуы қазақстандық кәсіпорындардың техникалық потенциалын  реконструкциялау бойынша мүмкіндіктерді және шарттарды қамтамасыз етуге  мүмкіндік береді. Алайда, қазіргі  кезде республикадағы лизингтің  дамуының деңгейі, оған қойылатын талаптарға толық жауап бере алмайды. Оның негізгі  себептері: лизингтің қолданатын ұйымдастырушылық-экономикалық механизмдерінің әлсіз тиімділігі, лизингті басқарудың сұрақтары бойынша  заңды және құқықтық актілердің жетілмегендігі, лизингтік қызметтер жайлы, олардың  құрамы жайлы мәліметтік базаның  жетімсіздігі, көптеген потенциалды  лизинг алушылардың лизингтік қатынастарға қатысуға психологиялық дайын еместігі, көптеген лизингтік компаниялардың инвестициялық потенциалының әлсіз  болуы. Осы жағдайларға байланысты, бүгінгі күні көп лизингтік компаниялар  ірілендіру саясатын жүргізуде -ол банктік  және сақтандыру секторының қаржылық ресурстарын тарту арқылы жүзеге асады. Бұған қоса, лизингтік компаниялардың өздерінің ассоциациялар мен  союздерге бірігу тенденциясы байқалады, бірақ лизингтік қатынастардың  бұл жағы туылу және даму кезеңінде  және Қазақстан шарттарындағы лизингті пайдалану тиімділігінің ұйымдастырушылық-экономикалық факторларын зерттеуді талап  етеді.