Кәсіпорынның қаржылық жағдайын жетілдірудің даму жолдары

 

Мазмұны

 

Кіріспе---------------------------------------------------------------------------------------3

 

1  Кәсіпорынның қаржылық  жағдайын жоспарлау,талдау теориясы----4

 

1.1 Кәсіпорында қаржылық жоспарлаудың  маңыздылығы -----------------------4

 

1.2 Қаржылық  жағдайдың мәні және оны талдаудың мақсаты -----------------8

 

1.3 Қаржылық  жағдайды талдау  әдістері--------------------------------------------11

 

2 «Хималайя Драг» компаниясының қаржылық жағдайын талдау ----16

 

2.1 Кәсіпорынның бизнес – жоспарын  құру этаптары ---------------------------16

 

2.2 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын  сипаттайтын көрсеткіштер----------19

 

2.3 «Хималайя Драг» компаниясының  қаржылық жағдайын талдау-----------22

 

3 Кәсіпорынның қаржылық  жағдайын жетілдірудің  даму  жолдары---32

 

Қорытынды-------------------------------------------------------------------------------35

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі------------------------------------------------------36

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

    Қазіргі жағдайда бухгалтер қаржылық нәтиже қалыптастырудың әр түрлі әдістерін білуді, кәсіпорында қабылданған қаржылық стратегияны іс жүзіне асыруды камтамасыз ететін есеп саясатын таңдап алып, соны басшылыққа ұсынуы керек, яғни оның қызметінің аясы жай есепшіліктен қаржы жағдайын талдау ісі ажырамас бөлігі болып табылатын, қаржы менеджментіне дейін өсіп, айтарлықтай кеңейеді.                                                        

   Қоғамда қаржылық талдау біреудің орынсыз тілегінен емес, өмірлік аса қа-жеттілік салдарынан туыңдады: салмақ, ұзындық өлшемін және есептеу жүргіз-бей, шаруашылық субъектінің мүліктік жағдайы мен оған әсер ететін себептер-ді білмей, табыс пен шығынды өзара салыстырмай, біріншісінің екіншісінен артық болуына қол жеткізбей шаруашылықты ойдағыдай жүргізу мүмкін емес.                                                                                                                              

   Қай уақытта да болмасын бұл өте маңызды. Қазіргі қоғамның әкімшілік -әміршілік жүйеден шығып, нарықтық қатынасқа ену кезеңінде оның мәнділігі одан әрі арта түседі. Басқаша айтқанда, жалпы мемлекеттік («иесіз») меншік жағдайында кеңінен орын алған ұқыпсыздық пен жауапкерсіздікті іскерлік, бас-қарушылық, қатаң орындаушылық тәртіп, ұқыптылық және үнемділікпен ал-мастыру - нарықтық экономиканың өзіне тән ерекшеліктері.                  

   Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың ша-руашылықты жүргізуші субъект ретінде құқық жағдайларын едәуір нығайтып, олардың көптеген өндірістік және қаржылық мәселелерді өз бетінше шешуіне мол мүмкіншілік ашты. Атап айтқанда, ішкі және сыртқы рынокта білікті серік-ті таңдауға қол жетті, өйткені болашақтағы бірлескен іс-әрекеттің тиімділігі кө-бінесе осыған байланысты болады.Кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын бағалау, объективті, ғылыми негіздел-ген үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет. Тек терең және ұқыпты тал-дау негізінде ғана оның қызметін объективті бағалап, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын нығайту немесе жақсарту және оның іскерлік белсеңділігін арт-тыруға бағытталған басқару шешімдерін қабылдау үшін, басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады.                                                                                            

   Отандық талдау әдебиеттерінде қаржылық талдау мәселесі аз зерттелген, сондықтан оның прогрессивті әдістері әзірше бізде ойдағыдай қолданыс таба алмай отыр. Ал бұл кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижесі мен экономика-лық дамуына, ең ақырында еліміздің экономикалық өсуіне кері әсерін тигізеді1.                                                                                                    

  Курстық жұмысымның мақсаты – кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау және оны жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу болып табылады.

    Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді анықтадым:

-қарастырылып отырған мәселе бойынша статистикалық және заңнамалық ма-териалдарды жинақтау және өңдеу;

-кәсіпорынның қаржылық жағдайын  талдау;

-жүргізілген талдау нәтижелері  бойынша  жетіспеушіліктерді анықтау  және оларды жою жолдарын ұсыну.

   Талдау объектісі ретінде « Хималайя Драг» компаниясы алынды.Оның негізгі қызметі  мұнай өндірісі, құрылысы, мұнай газ өңдіру скважиналарын жөңдеу және іске қосуға қажетті құрал жабдықтарды жасау және жабдықтаумен айналысу болып табылады.

1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын жоспарлау,талдау теориясы

 

1.1 Кәсіпорында қаржылық жоспарлаудың маңыздылығы

    Қаржыны жоспарлау – бұл белгіленген мақсаттарға жетуге бағытталған қаржы жоспарының жасалу және олардың белгілі мерзімдерде орындалуын ұйымдастыру үдерісі.

    Қаржыны жоспарлаудың нақты міндеті қаржы саясатымен анықталады. Бұл қаржылық тапсырмаларды орындау үшін қажетті ақша құралдары мен көздерінің көлемін анықтау; кіріс резервтерінің өсуі, шығындардығы үнемділік, орталықтандырылған және орталықтындырылмаған қорлар арасында қаражаттарды тиімді бөлу және т.б.

    Жоспарлау мына арқылы сипатталады:

1. Экстенсивтілігімен (әлеуметтік-саяси және экономикалық құбылыстардың шеңберін кеңінен қамтиды)

2. Интенсивтілігімен (озық техника мен әдістерді қолдануды білдіреді)

3. Тиімділігімен (нәтижесінде қаржылық басқару қоятын мақсаттарға жету қажеттігін білдіреді)

Қызмет салаларына қарай:

- өндірісті жоспарлау;

- кадрларды жоспарлау;

- қаржыны жоспарлау;

- ғылыми жаңалықтарды жоспарлау;

- дайындау мен өткізуді жоспарлау, т.б.

    Қаржылық жоспарлауда мынадай жолдар қолданылады:

a. Автоматтық (өткен жылдардың мәліметтері келесі жылға ауысады. Инфляция кезінде мәліметтер инфляция коэфициентіне көбейеді). Бұл әдіс ең қарапайым әдіс болып табылады және уақыт жеткіліксіз кезде қолданылады;

b. Статистикалық (өткен жылдардың шығындардың шығындары қосылып, өткен жылдардың санына бөлінеді);

c. Нөлдік база (барлық позициялар қайта есептелу керек. Бұл әдіс нақты қажеттіліктер мүмкіндіктерімен байланыстырылады.)

    Практикада жоспарлаудың келесі әдістері қолданылады:

• Экстрополяция: қаржылық көрсеткіштерде оладың динамикасын шығару негізінде анықтаудан тұрады; есепті кезеңдегі көрсеткіштер салыстырмалы тұрақты өсу қарқынына түзете отырып есептеледі; көрсеткіштер динамикасы болашаққа экстрополяцияланады.

• Нормативтік (белгілі нормалары бойынша);

• Математикалық модельдеу: үдеріс моделін құру және оны қаржылық салаға ауыстыру;

• Баланстық: қаржылық ресурстарды олардың құрылу көздері мен пайдалану бағыттарын реттеу үшін қолданылады;

• Сараптамалық бағалардың негізінде.

 

 

Қаржы жоспары – субъектінің қаржылық ортада қызмет ету шараларының жүйелік жиынтығы. Ол 1 жылдан 5 жылға дейін құрылады. Нысаны бойынша қаржы жоспары жоспарланатын кезеңге ұйымдастырылатын ұсыныстар мен сандар, мақсаттардың мазмұнын білдіреді. Кәсіпорында жоспарлау құн заңына негізделеді және бұл жағдайда жоспарлау экономикалық категория ретінде қатысады.

    Қаржы жоспарының жүйесі қамтитын қатынастарының ауқымына, демек ресурстардың түсуге және пайдалануға жоспарланып отырған көлеміне байланысты әртүрлі жоспарлардан тұрады. Бұл нышаны бойынша олар бастапқы және жиынтық қаржылық жоспарлар деп бөлінеді.

Бастапқы қаржы жоспарына материалдық өндіріс саласындағы ШЖС-дің қаржы жоспарлары, өндірістік емес саладағы коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдардың жоспарлары, шығындары толығымен немесе негізгі бөлігі бюджет есебінен қаржылынатын мемлекеттік ұйымдар мен мекемелердің сметалары жатады.

Жиынтық қаржы жоспарына жалпы мемлекеттік, салалық және аумақтық жоспарлар жатады. Жалпы мемлекеттікке мемлекеттің жиынтық қаржы жоспары, мемлекеттік бюджет және бюджеттен тыс қорлар жатады.

Қаржы көрсеткіштері – ШЖС-де және жалпы ұлттық шаруашылықта ақша қаражаттарын құру, пайдалану және жинақтаумен байланысты қызметті сипаттайтын жоспарлық, есеитік немесе есеп-қисаптық мәліметтер. Қаржы көрсеткіштері абсолютті және салыстырмалы мөлшерде беріледі.

    Абсолютті қаржы көрсеткіштерге:

• өнім өткізуден түскен табыс

• өткізілген өнімнің өзіндік құны

• жалпы табыс

• кезең шығындары

• незізгі қызметтен табыс

• қосымша қызметтен табыс

• табыс салығының сомасы

• таза табыс

    Салыстырмалы қаржы көрсеткіштеріне:

• табыс деңгейі

• акциялар бойынша табыстылық

• негізгі және айналым капиталын пайдаланудың тиімділік көрсеткіштері

• өтімділік коэффициенттері

    Корпарациялық қаржысын  тиімді басқару тек шаруашылық  субьектісін барлық қаржы ресурстарын  олардың қалыптастыру көздерін  жоспарлау рақылы мүмкін қаржыландыру жүйесі корпорацияның дамуын қажетті , қаржы ресурстармен қамтамасыз ету және болашақтағы оның қаржылық қызметінің тиімділігін арттыру бойынша жоспарлау жүйелерін және жоспарлы көрсеткіштер жасау процесі болып табылады.

    Қаржылық жоспарлау келесідей кезеңдерден тұрады:

1. Құрастыру
2. Қарау
3. Бекіту
4. Жүзеге асыру
5. Талдау

    Қаржылық жоспарлау міндеттері:

1. Өндірістік, инвестициялық және қаржылық қызметі қажетті ресурстармен қамтамасыз ету,
2. Капитал салымының тиімді жолдар анықтау және оның ұтымды пайдалану деңгейін анықтау,
3. Ақшалай қаражаттарды үнемді пайдалану есебінен табысты жоғарлатудың ішкі шаруашылық резервтерін айқындау,
4. Бюджетпен,банктермен ұтымды қаржы қатынастарын белгілеу,
5. Корпорацияның қаржы жағдайын, төлем қабілеттілігін, несие қабілеттілігін бағалау, бақылау.

    Қаржылық жоспарлау бірнеше  сатылардан тұратын күрделі процесті  қамтиды:

1. Өткен кезеңдегі қаржылық көрсеткіш бағаланады, бұл ретте корпорацияның негізгі қаржылық құжаттары бухгалтерлік баланс,табыс мен шығыс туралы есеп беру;
2. Бухгалтерлік баланс табыстар мен шығыс туралы есеп беру, ақша қаражат қозғалыс туралы есеп беру,негізгі құжаттар дайындалады, олар өз кезегінде перспективалық қаржылық жоспарға жатады және корпорациялық ғылыми негізделген жоспарларды қамтылады;
3. Ағымдық қаржы жоспарын жасау арқылы қаржылық құжаттардың болжамды көрсеткіштері нақтыланады;
4. Оперативті қаржылық жоспарлау жүзеге асады.

Қаржылық жоспарлау процесі жоспарлардың тәжірибесі негізделуі және олардың орындалуына бақылау жасау арқылы аяқталады.

    Бизнес-жоспар ол коммерциялық  істің техникалық, экономикалық  негзгі болып табылады. Оның негізгі  құралы сметалық жоспарлау.

    Смета – ол жоспарлы  есеп формасы,олалдағы уақытта  кәсіпорынның жүргізілетін нақты  бағдарламаларын анықтайды.

    Бизнес-жоспар бірінші (титулды) беттен басталады,онда мыналар көрсетіледі: кәсіпорынның,жоба инициаторының аты, жобаның және оның авторының аты, берілген құжаттың дайындалу мерзімі мен орны.

    Бизнес-жоспардың негізгі  тараулары:

1. Кіріспе бөлім (фирманың мүмкіндігі,резюме – атқарушылық

түйіні).Жобаның мәнін сипаттайды және ол қысқа түрде беріледі.Онда басымдылық негізде қызметтің барлық бағыттары,олар бойынша мақсатты рыноктар,осы рыноктардағы фирманың орны,стратегияялық мақсаттар және оларға жету жолдары анықтайды.

2. «Саладығы және тауарды өткізу  рыногындағы жағдайға талдау»тарауында  екі үлкен міндет шешіледі:

- инвестиция нысаны ретіндегі  саланың жағдайы және даму  тенденциясын қарастыру;

- өндіріс көлемін болжау үшін  бастапқы ақпарат алу, бәсекелестікті  есепке ала отырып кәсіпорын өнімін өндіру және өткізу көлемін анықтау,қызметін іске асыру.

3. Маңызды тарауы «маркетинг  жоспары» болып табылады,ол сауда  және қызмет көрсету,баға,жарнама  салаларының бизнестің барлық  кезеңдеріндегі - өнімнің пайда болуынан  сатуға дейінгі және сатқаннан кейінгі стратегиясын анықтайды.

4. «Өндірістік жоспар»тарауында  келесі мәселелер тиянақты баяндалады:

1. өндіріс бағдарламасы және  кәсіпорынның өндірістік қуаты.

2. өндіріс үдерісінің сипттамасы.

3. шикізат пен материал жеткізушілер  және олармен байланыс.

4. өндірістік шығыны.

5.«Ұйымдастыру жоспары және  менеждмент» тарауы бизнес-жоспардың  негізгі бөлімі болып есептеледі,ол  мыналардан тұрады:

- фирманың ұйымдық құрылымы;

- басқару жүйесі;

- еңбек ресурстарын басқару.

6.«Қаржылық жоспар және қаржы стратегиясы» таруаы фирманы қаржымен қамтамасыз ету және жоспарланған мерзімде ақша ресурстарын тиімді пайдалану туралы мәселеллерді қарастырады.

7.Қауіп-қатер және сақтандырудың  мөлшерін бағалау тарауында бизнес-жоспар  жүзеге асырылған кезде болуы мүмкін қауіп-қатер және олардан қорғану әдістері көрсетіледі.Қауіп-қатердің түрлері өте көп: табиғи апаттар(жер сілкіну,өрт,т.б.), экономикалық (дағдарыстар,валютаның өзгеруі)және саяси өзгерістер және т.б.

8. Заңдылық аспектілері бөлімінде  кәсіпорынның құрылуы мен құқықтық қамтамасыз етілуі туралы барлық ақпарат беріледі.