Еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуларды тексеру кезектілігін анықтау

Мазмұны

Кіріспе

Нарықты экономика жағдайында еңбекақының экономикалық мәні және маңызы

1 . 1 . Қызметтердің еңбекақысының ұйымдастыру

1 . 2. Кәсіпорындағы еңбекақы түрлері және нысандары

1 . 3. Еңбекақының есептелуі мен одан ұсталымдардың бухгалтерлік есебі .

2 . Еңбекақыға шығындарды талдау

2. 1. Еңбекақы қорының өзгермелі бөлігін талдау .

2. 2. Еңбекақы қорының тұрақты бөлігін талдау .

2. 3 . Еңбекақы қорының қолданылу тиімділігін талдау .

3 . Еңбекақы аудиті

3. 1. Аудиторлық қызмет

3. 2. Еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуларды тексеру кезектілігін анықтау

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Қосымшалар

Кіріспе

Елдегі экономикалық және әлеуметтік дамудың өзгерістеріне сәйкес қызметкерлердің еңбекақысы , әлеуметтік қолдау мен қорғау саласындағы саясат та мәнді түрде өзгеруде Қазақстан Республикасының « Еңбек туралы» Заңы Қазақстан Республикасындағы азаматтардың еңбек еркіндігіндегі конституциялық құқығын іске асыру үрдісінде туындайтын еңбектік қатынастарды реттейді . Осыған байланысты осы саясатты іске асыру бойынша мемлекеттің көптеген қызметтері еңбекақының нысандарын , жүйелерін және мөлшерін өздігімен тағайындайтын , оның нәтижелерін материалды түрде ынталандыратын кәсіпорындарға жүктелген .

Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылдың 1 наурызындағы халыққа жолдауында келесідей атап көрсеткендей : «Бізге осы замаңға көші – қан саясатының тұжырымдамасы керек . Қазақстанда қалыптасқан қолайлы әлеуметтік – экономикалық ахуал шетелдік жұмыс күшінің ағымын келуіне жағдай туғызып отыр .

Үкімет басқа елдердің тәжірбиелерін ескере отырып , республика аумағынды жұмыс істеп жүрген заңсыз еңбек миграттарын ішкі істер органдары мен басқа да тиісті ведомостволарда тіркеу арқылы заңдастыру жөніндегі бір реттік акциялар өткізудің тетіктерін әзірлеуі қажет .

Сонымен қатар бізге республикамызда тұрақты негізде жұмыс істей алатын жоғары және кәсіпқой жұмысшыларды тартудың тетіктерін әзірлеуі тиіс .

Біз қатаң бәсекеге тұрып , оны өз мүдделімізге пайдалана білуіміз керек . Қазақстан көп тарапты халықаралық экономикалық жобаларға белсене қатыса оларды , қатысуға тиісті те , өйткені олар біздің жаһандық экономикаға кіруімізге жәрдемдеседі әрі сол арқылы біздің қолайлы экономикалық географиялық жағдайымызға және қолымыздағы ресурстарға сүйенеді .

Мемлекет өз тарапынан іскерлік бастамашылықтың кедергілерін асырып тастауға жеке меншік капиталының келешегі үлкен кемел бастамаларына тікелей қолдау көрсетуге міндетті .

Шикізаттық емес тауарлардың экспорты мен жоғары технологиялық жабдықтардың импортын қолдану мен несиелеу басылымдыққа айналуы тиіс .

Бүгінгі күні дайын өнімдер экспортының көлемі жылына 2 миллиард АҚШ долларын құрап отыр . Шикізаттық емес экспорт он жылға жуын осы деңгейде қалып келеді . енді осы жерде осы төлемді үдемелі түрде ұлғайтатын уақыт жетті . Біз үздік әлемдік тәжірбиеге сүйеніп , шет елдерде экспорт – импорт агентерімен ынтымақтастықты белсене дамытуымыз керек .

« Еңбекақы» түсінігі жаңа мазмұнға ие болды , ол ақшалай және натуралды нысандарда есептелген (қаржыландыру көзіне тәуелсіз) еңбекақының барлық түрлерін қамтиды (сонымен қатар , әр түрлі сыйақылар қосымшасылар және әлеуметтік жеңілдіктер) , сонымен қатар қызметкерлер мен жұмыскерлерге атқарылмаған уақыт үшін заңға сәйкес есептелінетін еңбекақы ( жылдық демалыс ақы , мереке күндері

және т.б.)

Нарықтық қатынастар кәсіпорын мүлкіне еңбектік ұжым мүшелерінің акциялар мен салымдар бойынша төлемдерге есептелінетін сомалар түрінде ақшалай табыстарды алудың жаңа көздерінің пайда болуына әкеп соқтырды . Осылайша әрбір жұмысшының еңбектік табыстары оның жеке салымы , кәсіпорын жұмысшының соңғы нәтижелерін есепке ала отырып анықталады , салықтармен реттелінеді және максималды мөлшерге байланысты шек қойылмайды . Қызметкерлердің еңбекақысының минималды мөлшерін барлық ұйымдық құқылық нысан кәсіпорындарында заңмен белгіленеді . Еңбектік қатынастарды реттеудің , оның ішінде қызметкерлердің еңбекақысы саласында заңдылықты реттеу нысаны кәсіпорынның ұжымдық келісім шарты болып табылады , онда кәсіпорынның міндеттеріне кіретін еңбекақысының барлық шарттары көрсетіледі .

Осы дипломдық жұмыстың мақсаты нақты обьектіде еңбекақы бойынша есеп айырысулардың есебін зерттеу , еңбекақысының қолданылатын жүйелері мен нысандарын талдау , оның барлық кемшіліктерін анықтау болып табылады .

Аталған мақсатты іске асыру үшін келесідей міндетттер қойылады . Біріншіден , еңбекақы категориясының мәнін анықтау . Екіншіден , еңбекақының қолданылатын нысандары мен жүйесін , еңбекақының кейбір түрлерін есептеу тәртібін және осы нысандар мен жүйелердің зерттелетін кәсіпорында қалай қолданылатынын , сыйақылаудан қолданыстағы жүйесін керек , сонымен қатар кәсіпорындағы сыйақылар төлеудің қорларын анықтау қажет . Үшіншіден , қызметкерлердің еңбекақысынан ұсталымдар мен аударымдарымдардың есебін , сонымен қатар олардың бухгалтерлік есеп шоттарындағы бейнелеуін қарастыру қажет .

« Бұл дипломдық жұмыс» Кармализавод Акционерлік қоғамның мысалында орындалған . Зерттеу кезеңі 2003-2005 жылдар болып табылады .

«КарМалиЗавод» Акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасының химиялық индустриядағы ірі және тұрақты жұмыс атқаратын кәсіпорындардың бірі болып табылады . Комбинат фторполимер өнімдерінің ірі өндірушісі болып табылады , ол өнімдерсіз әскери - өнеркәсіптік кешенінің , әуежай және космостық техника , су асты флот және радиоэлектрониканың , сонымен қатар өнеркәсіптің бірқатар басқа салаларының қалыптасып жетілдіруі мүмікн емес .

Технологияның дамыған деңгейі , іскерлік басшылық , өндірістік қызметкерлердің кәсібилігі және жоғары мамандауы өндіріс мәдениеті дүниежүзілік деңгейдегі өнімнің саласына кепілдік береді .

« КарМалиЗавод» Қазақстан Республикасының және Ресейдің жетекші ғылыми – зерттеу орталықтармен тығыз байланыс жасайды . Қолданыстағы өндірісті техникалық жетілдіру , құрал – жабдықтарды жаңарту , ғылымның және техниканың жаңа жетістіктерін енгізу бойынша жұмыстар жүйелі түрде жүргізіліп отыр .

1 . Нарықты экономика жағдайында еңбекақының экономикалық мәні мен маңызы .

1.1. Қызметкерлердің еңбекақысының ұйымдастыру .

Соңғы жылдары экономикадағы жүйелік шаралар жұмысбастылықтың ұлғаюымен және жұмыссыздық деңгейінің төмендеуімен сипатталады. Жұмысбастылықтың әсер ету шаралары жаңа жұмыс орындарын құру , еңбекпен қамтамассыз ету , микро – несиелеу , жұмыссыздарды қайта оқыту ,қоғамдық жұмыстарды дамыту жолымен белсенді сипатты иеленеді .

Бүгінгі күнде еңбек заңдылығы біртіндеп жетілдіріліп келе жатқанында айта кету керек . Еңбекақы мөлшерінің өсімі байқалады . Бюджеттік саланың қыземткерлерінің еңбекақыларын реттеу үшін бірліктік тұжырымдамалық негіз құрылған .

Сонымен қатар бұл салада жасырын жұмысссыздық , заңсыз еңбектік миграция мәселері де кездеседі . Оқу орындарында мамандарды дайындау , жұмыссыздарды оқыту және қайта оқыту нақты экономиканың сұранысынан артта қалуда . Жұмысқа орналаспаған азаматтардың мамандығының төмеңгі кәсібилігі еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкес келмейді .

Кәсіпорындардағы еңбекті қорғау қажетті деңгейге қойылмаған , оның нәтижесінде өндірісте зардап шегушілердің саны мәнді болып отыр . Экономиканың жеке салаларында еңбекақының деңгейі өте төмен болып отыр .

Біздің көзқарасымыз бойынша бүгінгі күнде келесідей мақсаттар қойылуы тиіс :

Елдің экономикалық қарқынына сай келетін жұмысбастылық саласында белсенді саясат жүргізу . Жұмыс орындарын сақтау және жаңаларын құру , кәсиби дайындық сапсын жақсарту және еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкес жұмыссыздарды қайта дайындау , еңбектік қатынастарды болашақтағы заңдылығын күшейту , еңбек қауіпсіздігін жоғарлату , өнеркәсіптік өндірістің инновациялық даму мәселелеріне адекватты түрде әсер ететін жоғары мамандырылған кәсіби кадрлармен қамтамассыз ету .

Жұмысссыздықтың өсуін алдын – алу жұмысбастылыққа әсер ету және өнеркәсіптік өндірісті , аграрлық сектордың инновациялық дамуының жоғары маманданған кадрлардағы қажетіліктерін қамтамасызжұмысбастылықтың кешенді бағдарламасы өнделген .

Сонымен қатар , кәсіби дайындық жүйесін спалы түрде жетілдіру , елдің еңбектік ресурст

Келмейтін жағдайларда қолданылады (мысалы, жөндеу дүргізу жұмыстарында) мерзімді еңбек ақы тәртіп бойынша белгіленетін нормаланған тапсырмалар немесе қызмет көрсету нормаларының үйлесімінде қолданылады.төлемнің мұндай нысанының өзіндік түрлері (жүйелері) бар: қарапайым мерзімді және мерзімді сыйақылы.

Еңбекақының қарапайым мерзімді жүйесі кезінде жұмыскерлерге олардың біліктілігіне сәйкес тарифтік ставка және атқарылған уақыт санына байланысты,ал қызметкерлер және мамандар нақты атқарылған уақыт үшін оклад түрінде алады.

Мерзімді еңбекақы= күндік тарифтік ставка * күндердің саны

Еңбекақының мерзімдік жүйесін мысал етейік

«КарМаш зауыт» Акционерлік қоғамының штаттық кестесіне сәйкес цех басқармасының лауазымдық оклады-37000теңге. 2006 жылдың қаңтарында 20 жұмыс күні және ол оның барлығын толығымен атқарған, яғни оған оклад 100% түрінде есептелінеді:

(37000/20)*20=37000

Есептелінген еңбекақы бухгалтерлік есепте кепілдей бейнеленеді.

Дт 8042 Кт 3350 37000 теңге сомасына «Қармаш зауыт» акционерлік қоғамында қосалқы өндірістің 5 разрядты слесорына әрбір атқарылған сағаты үшін төлем жасалынды, яғни оған сағаттық төлем жүргізілді. Сағаттық тарифтік ставка 150,0 теңге. Осы айда 120 сағат атқарлған 5 күн әкімшілік демалыс. Атқарылған уақыты үшін төлем: келесіні құрайды:

150*120=18000 теңге

Бухгалтерлік есепте келесідей жазу жүргізіледі:

ДТ 8032 Кт 3350 18000 теңге сомасына

Еңбек ақының мерзімді сыйақылы жүйесі кезінде негізгі мерзімді ставкаға сыйақы қосылады. Бұл жұмыскердің белгіленген көрсеткіштерге қол жеткізуде материалдық қызығушылық тудырады.

Мерзімді – сыйақылы күндік еңбекақы = тарифтік ставка *Күндер саны +сыйақы

Еңбекақының мерзімді жүйесінің көп тараған түрі – мерзімді – сыйақылы болып табылады.

Қарастырылып отырған кәсіпорында комбинат басқармасының --------------- айдағы жұмыс күндерін толығымен атқарған. Оклад -13500 теңге. Сыйақы 30 %.

((13500*30%) +13500)/ 100% =17550теңге.

Бухгалтерлік есепте келесідей жазу жүргізіледі

Дт 7210 Кт 3350 17550 теңге сомасында

Еңбекақының тікелей кесімді жүйесі немесе қарапайым кесімді өндірілген өнім бірлігіне бағамалар бойынша нақты атқарылған жұмыс көлеміне еңбекақы болып табылады. Бағаламалар – жұмыс бірлігіне құн болып табылады.

Кесімді еңбекақы = жұмыстар көлемі + бағаламалар

бағалама=( сағаттық тарифтік ставка * ауысым ұзақтығы)/ауысымдағы өнімділік нормасы =күндік тарифтік ставка / ауысымдағы өңдеу нормасы

еңбекақының кесімді сыйақылы жүйесі кезінде жұмысшы тікелей кесімді бағалар бойынша өзінің еңбегіне төлем және қосымша сыйақы алады. Ол үшін сыйақы жасалынатын көрсеткіштер нақты көрсетілуі тиіс және ол әрбір орындаушыға жеткізілуі керек.

Бұл еңбек өнімділігінің өсімінің өкрсеткіштері; өндіріс көлемінің жоғарылауы; өңдеудің техникалық негізделген нормаларын орындау және нормаланатын еңбек сыйымдылығын төмендету; өндірістік тапсырмаларды орындау; өнімнің сапасын арттыру, өнімді дайындау кезіндегі ақау жібермеу; нормативті техникалық құжаттарды, стандарттарды сақтау; шикізатты үнемдеу болуы мүмкін.

Кесімді сыйақылы еңбекақы = жұмыстар көлемі*бағаламалар +сыйақы

Еңбекақының жанама кесімді жүйесі кезінде жұмысшының жалақысы оның қызмет көрсететін кесінді – жұмысшыларының еңбектерінің нәтижелеріне тікелей байланысты болады.Сыйақы топтың немесе жұмысшының қызмет көрсететін цехтыңжоспарының орындалуына байланысты шектелінеді. Бұл жүе негізгі емес,ал керісінше көмекші жұмыскердің еңбегіне төмен жасау кезінде қолданылады.жанма кесімді еңбекақы = ( күндік тарифтік ставка * күндер саны) + топтың жоспарды орындауына сыйақы

Жұмысшы еңбекақының кесімді сыйақыны жүйесі бойынша еңбек етеді. Оның сыйақысы нақты өңдеуге есептелінген негізгі кесімді бағалаулар бойынша және сыйақылаудың белгіленген көрсеткішері мен шарттардың орындалуына сыйақылардан кұралады.

Слесарь бір айда 80 бөлшек дайындады. өнім бірлігіне баға-260 теңге. Сыйақы 50% . оның осы айдағы еңбекақысы келесідей болады.

(80*260+(80*200)*50% =31200 теңге

Бухгалтерлік есепте ол келесідей жазу жүргізіледі:

Дт 8012 Кт 3350 31200 теңге сомасына

Еңбекақының аккорды жүйесі кезінде жұмыс көлемі, орындалу мерзімі және еңбекақы қоры анықталынады. Уақыт нормасының қысқартудың ( уақытынан бұрын орындау) әрбір пайызына сыйақы есептелінеді.

Кесімді жүйенің акорды түрі орындалған жұмыстардың барлық кешеніне төлемді қарастырады.

Еңбекақының кесімді үдемелі жүйесі кезінде жалақы жұмысшылардың белгіленген нормадан артық өндіргені үшін көтермелеу ретінде пайдаланылады. Норма мөлшерінде дайындалған өнім үшін жұмысшыларға төлемді тікелей кесімді бағалар бойынша есептейді, ал нормадан асыра дайындалған өнім үшін үдемелі (прогресивті) бағалар бойынша есептейді. Бұл жүйе шектелген жағдайларда қолданылады. Қатаң оклад және сағаттық ставкалар бойынша төленетін жұмыскерлердің еңбекақысын есептеу жұмыс уақыты есебінің табелін қолдану негізінде іске асырылады.

Еңбекақының қабылданған жүйесіне тәуелсіз жұмыскерлермен есеп айырысулар есептік ведомосте жүргізіледі.

Жинақтама ведомосінен кесімді жалақыны және табельден мерзімді жалақыны есептік ведомеске көшіргеннен кейін бұйрықтарды, мердігерлік келісім шартты, анықтамаларды, денсаулығына байланысты жарамсыз қағаздарын, жеке картішкелерді негізге ала отырып, әр түрлі сыйақылар, қосымша төлемдер есептелінеді. Есептеу үшін барлық келіп түскен алғашқы құжаттарды өңдегеннен кейін әрбір жұмыскер бойынша есептеулердің қорытындылары көрсетіліп, одан кейін жалақыдан ұстанымдар жасауға көшеді.

1.3 Еңбекақының және одан ұстанымдарды есептеудің бухгалтерлік есебі.

Еңбекақы жүйесін, тарифтік ставкалар мөлшерін, окладтардың нормативті актілерімен, еңбектік келісім – шарттарымен анықталынады( В қосымшасы ).

Еңбекақы жүйесі және еңбекті ынталандыру, оның ішінде түнгі уақыттардағы, демалыс және мереке күндердегі, жұмыстан тыс уақыттардағы демалыс және мереке күндеріндегі, жұмыстан тыс уақыттардағы жұмысы үшін жоғарылатылған еңбекақы жұмыс берушімен анықталып, тағайындалады.