«КазНИГРИ» ЖШС-нің шаруашылық қызметіне сипаттама

 
 

      Бұл есептіліктің негізгі элементтері  табыстар мен шығындар болып табылады.Табыстар – есепті кезеңдегі активтердің  өсуі немесе міндеттеменің кемуі  түріндегі экономикалық пайданың өсуі, ал шығындар – активтердің азаюы  немесе міндеттеменің көбеюі нәтижесінде  капиталдың және экономикалық пайданың азаюы.

     Ақша  қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру – бұл заңды тұлғаның түскен және жұмсалған ақша қаражаттарын көрсетеді. Бұл есептілік үш түрде анықталады:

• Операциялық;
• Инвестициялық;
• Қаржылық.

     «КазНИГРИ»  ЖШС кәсіпорыны ақша қаражатының  қозғалысы туралы есептіліктің тікелей  әдісін қолданады.

     Жанама  әдіс бұл әдісте таза табыс немесе зиян өзгерген ағымдағы активтер мен  міндеттемелеріне, ақшасыз операцияларына, сондайақ өткен жылдармен салыстыра отырып, қаржылық және инвестициялық қызметтердің нәтижесі болып табылатын табыстар мен шығыстарға түзету жасалады [8].

     Кәсіпорынның  ақша қаражатының қозғалысы туралы есептілігіне көз жүгіртсек (4-кесте): 

4-кесте

     «КазНИГРИ»  ЖШС-нің 31.12.2010 жылғы  ақша қаражатының қозғалысы жөніндегі есептілігі (тікелей әдіс)   

 

     Кестеден көріп отырғанымыздай, операциялық қызметтен ақша қаражатының түсуі өткен кезең бойынша 2 565 884 теңге болса, есепті кезеңде теңгеге 5 182 635 тең келіп отыр, яғни теңгеге артқан. Ал инвестициялық қызметтен ақша қаражатының түсуі өткен кезеңде 267 199 теңге болса, есепті кезеңде 52 446 теңге. Бұнда да артқан. Қаржылық қызметтен түскен ақша қаражаты өткен кезеңде 57 217 теңге болған, ал есепті кезеңде 7 600 000 теңгеге тең. Жалпы барлық қызметте де өткен кезеңмен салыстырғанда есепті кезеңнің келіп түскен ақша қаражаттары артқан. 
 

     2.2  Қысқа мерзімді активтер есебі 
 

     Ақша  қаражаттарын сақтау, қабылдау, мен  беру үшін әрбір шаруашылық жүргізуші  субъектісінің кассасы болады.

     Кассир – материалдық жауапты адам. Ол касса операцияларын жүргізу тәртібімен таныс болуға тиіс.

     Кассадағы операциялар есебі 1000 – «Кассадағы қолма–қол ақша» бөлімшесінің активті жинақтаушы шоттарында:

     1010 – «Кассадағы теңгемен ақша  қаражаты» және 1020 – Кассадағы  валютамен ақша қаражаты» шоттарында  жүргізіледі,

     «Кассадағы  теңгемен ақша қаражаты» есебі Қазақстан  Республикасының Ұлттық банкісі  бекіткен кассалық операцияларды жүргізу  тәртібіне сәйкес жүргізіледі [3].</h4>

     Кассаға ақша кірістелген кезде 1010– «Кассадағы теңгемен ақша қаражаты» шоты дебиттелініп, мына төмендегі шоттары кредиттелінеді:

     1040 – «Ағымдағы банктік шоттардағы  теңгемен ақша қаражаты» шоты  – кассаға есеп айырысу шотынан  алынған сомаға;

     6010–  «Өнімдерді сатудан және қызмет  көрсетуден алынатын табыс», 6280–  «Басқа да кірістер» шоттары  материалдар, жұмыстар мен қызметтер  үшін қолма–қол ақшамен есеп  айырысқан кезінде;

     Кассадан  ақша берілген кезде 1010–шоты кредиттелінеді және мына төмендегі шоттары дебеттелінеді:

       «Кассадағы шетелдік валюта түріндегі  қолма–қол ақшаның» есебі. Валюта  түскен кезде 1020 шоты дебителінеді  де және төмендегі шоттар кредиттелінеді:

     1050 – «Ел ішіндегі валюталық шоттағы  қолма қол ақша» шоты – валюта  шотынан валюта түскен кезде;

     1210 – «Қысқа мерзімді дебиторлық  берешек» шоты – кассаға алынған  валюта түсімінің сомасы;

     6250 – «Бағам айырмашылығынан түскен  табыс» шоты – тиісті шетел  валюталарына қатысты теңге бағамының  құлдырауы жағдайындағы бағам  айырмашылықтарының сомасы;

     1250 – «Қызметкерлердің қысқа мерзімдік  дебиторлық берешегі» шоты –  есеп беретін адамдардың кассаға  өткізілген валюта түріндегі  сомалары.

     1050 – «Ел ішіндегі валюталық шоттағы  қолма қол ақша» шоты – валюта  шотына өткізілген  валюта сомасына;

      <h4«КазНИГРИ» ЖШС-дағы кассалық операциялардың есебі:

     - 1010- "Кассадағы ұлттық валюта  түріндегі нақты ақша";          

     - 1020- "Кассадағы шетелдік валюта  түріндегі нақты ақша" шоттарында  жүргізіледі [3].

       «КазНИГРИ» ЖШС-дағы кассадағы ұлттық валюта түріндегі нақты ақшаның есебі ҚР-ның Ұлттық Банкі бекіткен кассалық операцияларды жүргізу ережесіне сәйкес жүргізіледі. Бұл есеп «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Заңына және бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес жүзеге асырылады [1].

     Кассаға ақша қабылдау бас бухгалтердің қолы қойылған кіріс касса ордерімен (ү.КО-№1) жабдықталады. Кассаға ақша тапсырған жеке және заңды тұлғаға  бас бухгалтермен кассирдің қолы қойылған ақшаны қабылдаған туралы ордердің қиынды бөлігі түбіртегі беріледі.

     Кассадан  ақша беру шығыс касса ордерiмен (ү.КО-№2) немесе басшы мен бас  бухгалтер қол қойған төлем тізімдемесі  мен ақша беруге жазылған өтінішпен т.б. құжаттармен жабдықталады. Оның атауы мен нөмiрін, оны кім және қашан бергенін ордерде көрсетеді. Кассадан жалақы берген жағдайда төлем тізімдемесі толтырылады. Сонымен қатар бұл құжат арқылы жәрдем ақы, сыйақы беріледі. Касса ордерлерін көшіріп жазуға, бүлдіруге және түзетулерге  жол берілмейді. Жазылған касса ордерлері немесе олардың орнына жүретін құжаттар кіріс және шығыс касса құжаттарын тіркеу журналында (ү.КО-№3) тіркеледі. Онда кіріс және шығыс ордерлерінің толтырылған күні мен номері, кассаға түскен және жұмсалған ақшаның мақсаты көрсетіледі [5].

     Касса операцияларының есебін кассир касса  кітабында жүргізеді (ү.КО-№4). Ол нөмiрленуге, тігілуге тиісті. Касса кітабында  ақшаның кімнен алынғаны және кімге  берілгені жөніндегі құжаттарының нөмiрі, корреспонденцияланған шоттар, операция сомасы көрсетіледі. Күн сайын  жұмыс күнінің аяғында кассир кітапта жиынтықтарды санайды, күн  аяғындағы қалдықты шығарады. Содан  кейін оны тексеріп, қол қояды  және касса құжаттарымен бірге бухгалтерияға  тапсырады [8] .

         «КазНИГРИ» ЖШС кәсіпорынында касса операцияларына төмендегідей бухгалтерлік проводкалар беріледі:

1. Дт 1010- Кт 1040- кассаға есеп айырысу шотынан алынған сомаға;
2. Дт 1010- Кт 1250- қызметкерлер есебіндегі сомалар, жалақы жетіспейтін сомалар, т.б. бойынша кассаға өткізілген қарыздарға;
3. Дт 1010- Кт 6010- материалдар, жұмысшылар, қызметкерлер үшін нақты ақшамен есеп айырысқан кезде;
4. Дт 3350- Кт 1010- кассадан қызметкерлерге жалақы берілгенде;
5. Дт 1040- Кт 1010- есеп айырысу шотына өткізілген сомаға [3].

     Банк  есеп шоты банк пен шот иесі арасындағы депозиттерінің қабылдауы бойынша  келісімдік қатынастарды және  шот  иесіне өз ақшасын кедергісіз жұмсауға, ақша сомаларының шот иесіне қабылдауға және одан шығаруға байланысты банк операцияларын  жүзеге асырады.

     «Өндіріс  және өндірістік қызметтер туралы»  Қазақстан Республикасы заңнамасына  сәйкес «КазНИГРИ» ЖШС кәсіпорны  ақша құралдарын сақтау және осы арқылы жүзеге есептік, кредиттік және кассалық операцияларды асыратын АҚ «Еуразиялық  банк» корреспонденттік шотын ашты. Бұл шотта өнімді іске асырудан, қызмет көрсетуден түскен ақша құралдарын бағалау және басқа кәсіпорын  арқылы ақша қаржыларын төлеу,сондайақ кәсіпорын кассасына қолма қол  ақша беру іске асырылады.

     «КазНИГРИ»  ЖШС кәсіпорынының бухгалтерлік есебі Типтік жоспарға сәйкес,1030 шотының дебеті құралдардың есептеме шотына келіп түсуі жүзеге асады, ал есептен шығару кредит бойынша 1030 шоты бойынша кредиттік айналымдар №2 журнал-ордерге жазылады, ал дебет бойынша айналымдар әр түрлі журнал ордерде бейнеленеді.

     Есептеме  шоты бойынша, есеп операциясын жүргізуге  ең негізгі құжаттардың бірі банктік  жазба болып табылады. «КазНИГРИ» ЖШС кәсіпорыны бұндай жазбаларды кезеңдік түрде алып отырады. Жазбаларға есептеме шотына есептен шығару және қайта есептеу құралдарының негізінде жүргізілетін, өзге кәсіпорындар мен ұйымдардан алынған құжаттар жатады [4].

     «КазНИГРИ»  ЖШС кәсіпорынының қысқа мерзімді активтері мыналардан тұрады:

• тауарлы-материалдық қорлар;
• дебиторлық берешек;
• ақша құралдары;
• қысқа мерзімді қаржылық салым;

     Тауарлы-материалдық қорларға өндіріс процесінде қажетті жұмысшылардың еңбек құралы мен еңбек заты жатқызылады.