Ақша қаражаттары

  Абсолютті өтімділік коэффиценті. Қысқа мерзімді қарыздық міндеттемелердің қандай бөлігінің қажет жағдайда қолда бар қаражаттар есебінен өтелетіндігін көрсетедіү.

2004 жыл :  2098041/14266452=0,14

2005 жыл :  11890868/8510996=1,39

2006 жыл :  518798/7284627=0,07

Ұсынылатын мән бойынша  кәсіпорын 3 жыл бойы қамтыған жоқ, алайда жағдайдың 2005 жылы жақсарғанын көреміз, 2006 жылы бұл көрсеткіштің мүлдем нашарлағанын байқаймыз.

Активтердің мобильділік  коэффиценті (айналым құралдарының активтегі үлесі).

2004 жыл :  30013118/159588001=0,22

2005 жыл :  44877967/178622652=0,25

2006 жыл :  26892288/178999888=0,15

Айналым активтерінің көлемінен  айналымнан тыс активтер көлемі басымырақ  екені байқалады. Айналым активтері 2004 жылы 22 %, 2005 жылы 25 %, 2006 жылы 15 % құрады.

Ағымдық активтердегі ТМЗ  үлесі.

2004 жыл :  10219409/36013118=0,28 %

2005 жыл :  11846653/44877967=0,26 %

2006 жыл :  10048498/26892288=0,37 %

ТМҚ өтеудегі меншікті айналым құралының үлесі. Меншікті айналым құралдарымен өтелетін запастар құнын көрсетеді. Бұл көрсеткіш бойынша ұсынылатын төменгі шек 50 %

2004 жыл :  (36013118-14266452)/10219409=2,12

2005 жыл :  (44877967-8510996)/11846653=3,06

2006 жыл :  (26892288-7284627)/10048498=1,95

ТМҚ өтеу коэффиценті.

2004 жыл :  (132141026+13180523+0+0)-123574883)/10219409=2,12

2005 жыл :  (157809253+12302403+0+704537-133744685)/11846653=3,12

2006 жыл :  (155946332+15768929+0+0-152107600)/10048498=1,95

Төлемқабілеттіліктің жалпы көрсеткіші. Кәсіпорын бойынша бұл көрсеткіш 2005 жылы жоғары, ал 2004,2006 жылдары төмен деңгейде болып келесіні құрайды:

2004 жыл :  (2098041 + 0,5 * 82971+0,3 * 10219409) / (818038 + 0,5+ 0,3 * 1483094 + 0 )=4,12

2005 жыл :  (11890868 + 0,5 *108795+0,3*11846653) / (712913 +0,5+0,3* 1481012+0)    =   13,4

2006 жыл :  (518798+0,5*108795+0,3*10048498) / (694623 +0,5+0,3*0+0) =6,24

Меншікті айналым қаражаттарымен қамтамасыз етілу коэффиценті.

2004 жыл :  132141026-123574883/2098041=4,08

2005 жыл :  157809253-133744685/11890868=2,09

2006 жыл :  155946332-152107600/518798=7,4

Осылайша, кәсіпорынның төлем қабілеттілігі мен өтімділігі жағдайы 3 жыл бойы жақсы жағдайда болғанын көреміз.

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ АҚ қаржылық тұрақтылығын бағалау.

Меншікті капиталдың шоғырлану коэффиценті. Кәсіпорын басшыларының жалпы қаражаттар сомасындағы меншікті қаражаттар үлесін көрсетеді. Бұл коэффиценттің мәні қаншалықты жоғары болса, соншалықты кәсіпорынның қаржылық жағдайы тұрақты және қалыпты , кредиторларға тәуелсіз болады.

2004 жыл :  132141026/159588001=0,8

2005 жыл :  157809253/178622652=0,9

2006 жыл :  155946332/178999888=0,9

Талдау жүргізілген  барлық уақыт бойынша  меншікті капиталдың баланс пассивінің біршама бөлігін  құрайтындығын көреміз, яғни 2004 жылы 80%, 2005 жылы  90%, 2006 жылы  90% болды.

 

Кесте 16

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ АҚ қаржылық тұрақтылығын бағалау

                                                                                                              мың теңге

Коэффицент атауы	Есептеу формуласы	2004 ж.	2005 ж.	2006 ж.	Ұс.мә-ні
1	2	3	4	5	6
Меншікті капиталдың шоғырлану коэфф.	Меншікті капитал/баланс жиыны	0,8	0,9	0,9	0,6
Қаржылық тәуелділік коэфф.	Баланс жиыны/ меншікті капитал	1,2	1,1	1,1
Тартылған капиталдың шоғырлану коэфф.	Тартылған капитал/ баланс жиыны	0,2	0,1	0,1	0,2-0,5
Ұз.мерз.салымдар құрылымы коэфф.	Ұзақ мерз . міндеттемелер / негізгі  қаражаттар	0,10	0,08	0,09
Қарыз-қаражаттарын ұз.мерз.тарту  коэфф.	Ұз.мерз.міндеттемелер / (ұз.мерз.мінд. + меншікті капитал)	0,05	0,07	0,09
Тартылған және менш.капитал арақатынасы коэфф.	Тартылған капитал/ меншікті капитал	0,2	0,1	0,1	0,2-0,5

 

Қаржылық тәуелділік коэффиценті. Бұл коэффицент меншікті капиталдың меншікті капиталдың шоғырлану коэффицентіне кері көрсеткіш болып табылады. Көрсеткіштің динамикадағы өсімі кәсіпорынды қаржыландырудағы қарыз-қаражаттары үлесінің өсімін білдіреді. Егер оның мәні 1-ге дейін кемитін болса, бұл кәсіпорын басшылығының өз кәсіпорынын толық қаржыландыратынын көрсетеді.

2004 жыл :  159588001 / 132141026=1,2

2005 жыл :  178622652 / 157809253=1,1

2006 жыл : 178999888 / 155946332=1,1

Тартылған капиталдың шоғырлану коэффиценті.

2004 жыл :  (13180523+14266452)/159588001=0.2

2005 жыл :  (12302403+8510996)/178622652=0.1

2006 жыл :  (15768929+7284627)/178999888=0.1

Ұзақ мерзімді салымдарды өтеу құрылымының коэффиценті. Бұл көрсеткішті есептеу, ұзақ мерзімді ссудалар мен займдар, негізгі құралдарды қаржыландыруда пайдалу негізінде. Коэффицент негізгі құралдардың қандай бөлігі сыртқы инвесторлармен қаржыландырылатынын көрсетеді.

2004 жыл :  13180523/130728167=0,10

2005 жыл :  12302403/144498743=0,08

2006 жыл :  15768929/165343718=0,09

Ұзақ мерзімді тартылған  қарыз-қаражаттарының коэффиценті. Динамикадағы бұл коэффиценттің өсімі жағымсыз әсер етеді.Себебі, кәсіпорынның ұзақ мерзімді даму тұрғысынан кәсіпорынның сыртқы инвесторларға тәуелділігінің артуын білдіреді. Көптеген компанияларда оның мәні 26%-40% (50% төмен) аралығында.

2004 жыл :  13180523/(13180523+132141026)=0,05

2005 жыл :  12302403/(12302403+157809253)=0,07

2006 жыл :  15768929/(15768929+155946332)=0,09

Жоғарыда келтірілген  есептеуден көретініміздей, кәсіпорында  ұзақ мерзімді қарыз-қаражатын тартуда  қажеттілік жоқ.

Тартылған және меншікті капиталдың арақатынасы коэффиценті. Бұл көрсеткіш кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына жалпы баға береді. Оның динамикасындағы өсімі кәсіпорынның сыртқы инвесторлармен кредиторларға тәуелділігін арттырып, қаржылық тұрақсыздығын көрсетеді.

2004 жыл :  27446975/132141026=0,2

2005 жыл :  20813399/157809253=0,1

2006 жыл :  20053556/155946332=0,1

Талдау бойынша анықталған жылдарда кәсіпорынның қаржылық жағдайы тұрақты, қалыпты және сыртқы кредиторларға тәуелді емес.

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ АҚ іскерлік белсенділігін бағалау.

Қаржылық аспектідегі  кәсіпорынның іскерлік белсенділігі, ең бастысы оның құралдарының айналу жылдамдығынан көрінеді. Іскерлік белсенділікті талдау, кәсіпорын қызметіндегі қаржылық нәтижелердің қатысты көрсеткіштері болып табылатын түрлі қаржылық коэффиценттердің динамикасы мен деңгейін зерттеуге негізделеді.

Қор қайтарымдылығы. Бұл коэффицент негізгі құралдарға салыгған 1 теңгеге қанша теңге өнімді өткізуден түскен түсім келетіндігін көрсетеді.                                     Өзге де жағдайларда динамикадағы көрсеткіштің өсімі жағымды өсім ретінде қарастырылады.

2004 жыл : 123843438/130728167=0,9

2005 жыл : 134428254/144498743=0,9

2006 жыл : 173392204/165343718=1

Дебиторлық қарыз айналымдылығы (айналым бойынша). Деиторлық қарыз  айналым жылдамдығын көрсетеді.

2004 жыл : 123843438/26351891=4,7

2005 жыл : 134428254/24875866=5,4

2006 жыл : 173392204/22208412=7,8

Күн бойынша (дебиторлық қарызды өтеудің  орташа уақытын білдіреді). Бұл көрсеткіштің өсімі жағымсыз жағдай ретінде қарастырылады.

2004 жыл : 360/4,7=77

2005 жыл : 360/5,4=67

2006 жыл : 360/7,8=46

 

 

 

Кесте 17  

«ӨзенМұнайГаз» ӨФ АҚ іскерлік белсенділігін бағалау

 

Коэффицент атауы	Есептеу формуласы	2004ж.	2005ж.	2006ж.
1	2	3	4	5
Қор қайтарымдылығы	өнімді өткізуден түскен табыс / негізгі құралдар	0,9	0,9	1
Дебиторлық қарыз айналымдылығы (айналымда) (А)	өнімді өткізуден түскен табыс / дебиторлық қарыз	4,7	5,4	7,8
Дебиторлық қарыз айналымдылығы (күн бойынша) (А1)	360 / А	77	67	46
ТМҚ айналымдылығы (айналымда) (В)	өзіндік құн / ТМҚ	11,8	10,9	14,6
ТМҚ айналымдылығы (күн бойынша) (В1)	360 / В	30	33	24
Кредиторлық қарыз айналымдылығы (күн бойынша) (С)	Кредиторлық қарыз*360 / өзіндік құн	38	20	18
Операциондық цикл ұзақтығы (күн  бойынша) (Д)	А1 +В1	107	100	70
Қарж/қ цикл ұзақтығы	Д – С	69	81	53
Дебиторлық қарызды өтеу коэффиценті	Дебиторлық қарыз / өнімді өткізуден  түскен табыс	0,21	0,18	0,13
Капитал айналымдылығы	өнімді өткізуден түскен табыс / капитал	0,94	0,85	1,1

 

ТМҚ (тауарлы-материалды запастар) айналымдылығы. Айналым бойынша:

2004 жыл : 120517649/10219409=11,8

2005 жыл : 129171279/11846653=10,9

2006 жыл : 145386194/10048498=14,6

Күн бойынша ТМЗ айналымдылығы:

2004 жыл : 360/11,8=30

2005 жыл : 360/10,9=33

2006 жыл : 360/14,6=24

Кредиторлық қарыз айналымдылығы (күн бойынша). Кәсіпорын қарыздарының орташа қайтарылу уақытын көрсетеді.

2004 жыл : 12754196*360/120517649=38

2005 жыл : 6905060*360/129171279=20

2006 жыл : 7159704*360/145386194=18

Операциондық цикл ұзақтығы (күн бойынша):

2004 жыл : 76,5+30=107

2005 жыл : 66,6+33=100

2006 жыл : 46,1+24=70

Қаржылық цикл ұзақтығы (күн бойынша):

2004 жыл : 106,5 – 38 =69

2005 жыл : 99,6 – 19,2=81

2006 жыл : 70,1 – 17,7=53

Дебиторлық қарызды  өтеу коэффиценті:

2004 жыл : 26351891/123843438=0,21

2005 жыл : 24875866/134428254=0,18

2006 жыл : 22208412/173392204=0,13

Капитал айналымдылығы. Кәсіпорынның барлық капиталының айналым уақытын  көрсетеді. Берілген көрсеткіштің өсімі кәсіпорын құралдарының айналымының жеделтетілуін немесе инфляциялық өсуді білдіреді.

2004 жыл : 123843438/132141026=0,94

2005 жыл : 134428254/157809253=0,85

2006 жыл : 173392204/155946332=1,1

  Күн бойынша:

2004 жыл : 360/0,94=382

2005 жыл : 360/0,85=423

2006 жыл : 360/1,1=327

2006 жыл бойынша кәсіпорындағы  дебиторлық қарыз және ТМЗ  қайтарымдылық уақыты  сәйкесінше 46 және 24 күнді құрайды. Кредиторлық қарыз айналымдылығы операциялық қызметке қарағанда тым төмен қайтарым күндерін құрайды. Жалпы алғанда, кәсіпорын өз ақша қаражаттарын тиімді пайдалануда.

 

2.3 Ақша қаражаттары ағымын басқаруды талдау

 

Ақша ағымын талдаудың  мақсаты бұл – ең бастысы, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы мен кірістілігін талдау. Оның негізгі қызметі, операциялық (ағымдық) қызметтен түскен ақша қаражатының есебі.

Ақша ағымы  кәсіпорынның өзін-өзі қаржыландыру деңгейін, сондай-ақ оның қаржылық күшін, қаржылық жағдайын, кірістілігін білдіреді /19,245б./.

Кәсіпорынның  жақсы қаржылық жағдайы көбіне міндеттемелерді жабуға мүмкіндік беретін ақша қаражаттары ағымына байланысты. Минималды қажетті көлемдегі ақша қаражаттары қорының болмауы қаржылық келеңсіздіктерді көрсетеді. Ақша қаражаттарының жетіспеушілігі кәсіпорынның шығынға ұшырауының белгісі болып табылады.

Ақша ағымын талдау кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудағы басты кезең болып табылады, себебі оның көмегімен кәсіпорынның өз ақша қаражаттарын ұйымдастыра білу қабілеттілігін анықтауға болады. Яғни, кез-келген уақытта кәсіпорында қажетті ақша қаражатының болуы негізінде ұйымдастырылуы тиіс.