Информатика ұғымы және оны қолданудың негізгі бағыттары

 

17) Дербес компьютердің  базалық конфигурациясы Дербес компьютердің конфигурациясын қажеттілігіне қарай өзгертуге болады. Ақпараттық жабдықтамалар Процессор; Сопроцессор; Дисплей, принтер, плоттер; Жедел жады; Дискілер; Пернетақта, тышқан. Программалық жабдықтамалар. Жүйелік ПЖ  1. Опер.жүйелер 2.Программалық қоршаулар (nc, far) 3.Программалау тілдері: Паскаль, Дельфи,Си, т.б. 4.Трансляторлар: Интерпретаторлар, Компиляторлар.  Қолданбалы ПЖ 1. Мәтіндік  редакторлар. 2. Кестелік процессорлар 3. Мәліметтер базасы  4. Графикалық редакторлар 5.Тұтынушы программалары. ДК-нің ең төменгі конфигурациясына жүйелік блок және бір-бірден енгізу (пернетақта, тышқан), шығару құрылғылары (дисплей) кіреді. Оның минималды конфигурациясына қосымша шеткері құрылғыларды қосу арқылы кеңейтуге болады. Сыртқы құрылғылар – мәлімет енгізу, шығару құрылғылары және мәлімет жинақтауыштар (көбінесе жүйелік блокқа кабельмен қосылатын құрылғылар).

 

 

18) Жүйелік блоктың ішкі  құрылғылары Жүйелік блоктың негізгі тақшасы – аналық тақшада мыналар орналасқан: процессор – математикалық және логикалық операцияларды орындайтын негізгі микросхема;                                         чипсет (микропроцессорлық комплект) – ДК ішкі құрылғыларын басқарып, аналық тақшаның негізгі қызметін анықтайтын микросхемалар жиыны;                                                                                                      шиналар – компьютердің ішкі құрылғылары арасында сигналдар (мәлімет) алмасу үшін қолданылатын өткізгіштер жиыны; оперативті есте сақтау құрылғысы (жедел жады) – компьютер токқа қосылып тұрғанда, процессор өңдейтін мәліметтерді уақытша сақтауға арналған микросхемалар жиыны;                                                            тұрақты есте сақтау құрылғысы (тұрақты жады) – компьютер токқа қосылмай тұрса да, керекті мәліметтерді ұзақ мерзімде сақтауға арналған микросхема;                                                                                              ажыратып қосқыш тарақшалар (разъемы) – қосымша құрылғыларды (слоттар арқылы) жалғау үшін қолданылады. Тактылық жиілік процессордың уақыт бірлігінде орындайтын элементар операциялар санын анықтайды. Процессорлардың тактылық жиілігі мегагерц – МГц бірлігімен (1 Гц бір операцияны бір секундта орындауға сәйкес келеді, 1 МГц = 10⁶ Гц) өлшенеді. Қазіргі процессорлардың жұмыс жиілігі 2-ГигаГц-ке дейін жетті. Кең тараған процессорларға Pentuim модельдері жатады. Кэш-жады. Процессор ішінде мәлімет алмасу процесі процессор мен жедел жады арасындағы мәлімет алмасу жылдамдығынан әлдеқайда жоғары. Сондықтан жедел жадынан жиі мәлімет алмас үшін процессор ішінде өте жылдам істейтін ішкі кэш-жады бар. Бейнекарта (бейнеадаптер). Монитормен бірге бейнекарта компьютердің бейне көрсету жүйесін құрайды.    Бейнеадаптер - экранды басқаратын барлық операцияларды орындайтын блок. Монитордың өзінде тек электрондық-сәулелі түтікше бар. Ал, адаптерде бейне сигналдарын беретін логикалық схемалар орналасқан. Негізінде экранды басқаратын барлық операциялар осы құрылғыға жинақталған. Бейнеадаптер физикалық тұрғыдан алғанда аналық тақшаның бір слотына қосылатын жеке тақша – бейнекарта ретінде жасалған. Бейнеадаптер өзіне бейнеконтроллердің, бейнепроцессордың және бейнежадтың функцияларын қосып алып экранды бір орталықтан басқару құрылғысына айналды. Бейнекартаның бекітілген стандарты жоқ. Алғашқыда VGA стандарты қолданылды, қазіргі кезде SVGA SuperVGA стандарты қолданылып жүр .

 

 

 

19) Шиналар және  компьютердің ішкі жады. Процессор басқа құрылғылармен, бірінші кезекте жедел жадымен, шина деп аталатын өткізгіштер тобымен байланысады. Негізігі шиналарға – мәліметтер шинасы, адрестік шина және командалық шина жатады. Адрестік шина  арқылы жедел жады ұяларының адрестері беріледі. Осы шина бойынша процессор командалар мен оған керекті операндалар адресін анықтайды. Қазіргі процессорларда адрестік шина 32-разрядты, яғни ол 32 параллель өткізгіштердер тұрады. Аналық тақшадағы шиналар тек процессор ішіндегі байланыс үшін ғана емес, ішкі құрылғылар үшін де және осыларға қосылатын басқа құрылғылар үшін де  пайдаланылады. Осындай элементтер архитектурасына байланысты ДК жұмыс өнімділігі де өзгеріп отырады. Аналық тақшаның шиналық интерфейстері. Аналық тақшаның өзіндік және қосымша құрылғыларының арасындағы байланыстардың барлығын микросхемалардағы оның шиналары мен логикалық құрылғылары атқарады.  Компь-ң ішкі жады . Оперативті есте сақтау құрылғысы немесе ДК-нің жедел жады (RАМ), сондай-ақ тұрақты есте сақтау құрылғысы (RОМ) компьютердің ішкі жадын құрайды, осы екеуімен процессор жұмыс кезінде мәлімет алмасып отырады. Өңделуге тиісті кез келген мәлімет алдымен компьютердің сыртқы жадынан ( магниттік дискілерден) жедел жадына жазылады. Жедел жадта информация тек жұмыс сеансы кезінде сақталып, ондағы мәлімет ДК сөндірілгенде немесе электр торабында ақау болып, ток өшкен шақтарда ізсіз жоғалады. Сондықтан керек болатын информацияны жоғалтып алмау үшін оны оқтын-оқтын магнитгік дискіге жазып отыру керек. Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы да артады. Әдетте ІВМ РС компютерлерінің жедел жадының көлемін оның негізгі тақшасына микросхема қоса отырып үлкейтуге болады. Компьютердің жедел жадынан өзгеше оның тұрақты жады бар, ол өзгертілмейтін информацияны сақтайды, ешкім оны өшіріп қайта жаза алмайды, оны тек оқуға болады. Әдетте тұрақты жадтың көлемі шағын 64 – 128 Кб шамасында. Тұрақты жадқа керекті программалар оны шығаратын заводта жазылады, олар көбінесе компьютерді токқа жалғаған кезде оны тексеріп іске қосу үшін қажет. Процессордың өте жылдам істейтін тағы бір шағын көлемді жадын кэш-жад (Cash) деп атайды. Ол жедел жад пен процессордың жұмысын жеделдету үшін аралық дәнекер жад ретінде пайдаланылады.

 

 

20) Ақпараттық  технология және жаңа ақпараттық  технология. Ақпараттық технологиялар – адамдардың информа-ция өңдеуіне қажет тәсілдер мен құрылғылар жиыны.   Жаңа ақпараттық технологиялар деп компьютерлер арқылы информацияны дайындау, жинау, жеткізу және өңдеу технологияларын айтады. Қоғамды ақпараттандыру (информатизация) – информациялық ресурстарды қалыптастыру мен пайдалану негізінде азаматтардың, өкімет органдарының, қоғамдық ұйымдардың  информациялық талаптары мен құқықтарын қанағаттандыру үшін тиімді шарттар жасау жолында ұйымдастырылған әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс. Ақпараттандырудың мақсаты – жұмыс өнімділігін арттыру мен еңбек ету жағдайларын жеңілдету мақсатында адамдардың өмір сүру сапасын жақсарту. Ақпараттандыру – елдің өмір салтын елеулі түрде өзгертуге бағытталған күрделі әлеуметтік процесс. Ол компьютерлік сауаттылықты жою, жаңа информациялық технологияларды пайдалану мәдениетін қалыптастыру сыяқты бағыттарда көп күш жұмсауды талап етеді. Ақпараттандыру ісін қолға алу АҚШ-та өткен ғасырдың 60-жылдарында басталса,  ол 70-жылдары – Жапонияда, 80-жылдары – Батыс Европада етек ала бастады. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың бастауымен 1998 ж. орта білім саласын ақпараттандыру Мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Бұл бағдарлама елімізде компьютерлер негізінде білім беретін және қашықтан оқыту ісін ұйымдастыратын орталықтар ашуға мүмкіндік беріп келеді. Сонымен, “қоғамды ақпараттандыру" түсінігінің мағынасы "қоғамды компьютерлендіру" түсінігінен кең және ол информацияны өңдеу ісіндегі күннен күнге өсіп келе жатқан біздің талаптарымызды қанағаттандыруға бағытталған. “Қоғамды ақпараттандыру" түсінігінде техникалық құралдарға емес, әлеуметтік-техникалық прогрестің негізіне және оның орындалуға тиіс өзекті мәселелері мен мақсаттарына көп көңіл бөлінеді.

Жаңа  ақпараттық технология ұғымына ақпаратты  тасымалдайтын телефон, телеграф, телекоммуникация, факс тәрізді құрылғылардан тұратын  коммуникациялық технологиялар  да кіреді. Жаңа ақпараттық технологиялардың негізгі сипаттамаларыМетодологиясы (әдіснамасы)Негізгі белгісі НәтижесіЖаңадан  шыққан ақпарат өңдеу құралдарыБасқару технологиясына "кірістіру"Коммуникациялардың жаңа технологиясы

Біртұтас  технологиялық  жүйелерМамандар  мен менеджерлер қызметін  интеграциялауАқпарат өңдеудің жаңа технологиясыАқпаратты  мақсатқа сәйкес түрде жасау, тасымалдау, ақтау және бейнелеуӘлеуметтік орта заңдылықтарын есепке алуБасқару шешімдерін қабылдаудың жаңа технологиясыЖаңа ақпараттық технология – дербес компьютерлер мен телекоммуникациялық құралдарды пайдаланатын, қолданушылармен "жылы жүзді" интерфейс арқылы жұмыс  істейтін ақпараттық технология түрі.Жаңа ақпараттық технологияның үш негізгі  қағидасы (принципі) бар, олар: компьютермен интерактивті режимде жұмыс істеу; басқа программалық өнімдермен бірігуі (байланысы, қатынас жасауы);

мәліметтерді  де, мәселені (есепті) қоюды да  өзгерту  процесінің икемділігі

 

 

21. Ақпараттық технология құрамы және оның даму кезеңдері

Технологияның даму кезеңдерін ақпарат өңдеу процесі мен есептер  ақпарат өңдеу процесі мен есептер түрлеріне қарай бөліп қарастыру \- -кезең (1960 кезең (1960- -70 ж.)  70 ж.) – – есептеу орталықтарында  есептеу орталықтарында

мәлімет өңдеудің ұжымдық пайдалану режимін  мәлімет өңдеудің ұжымдық пайдалану режимін қолдану.  Мұндағы ақпараттық технология  қолдану.  Мұндағы ақпараттық технология дамуының негізгі бағыты  дамуының негізгі бағыты – – адамның жиі  адамның жиі қайталанып орындалатын еңбек түрлерін  қайталанып орындалатын еңбек түрлерін автоматтандыру болды. автоматтандыру болды.2- -кезең  кезең – – стратегиялық мәселелерді шешуге  стратегиялық мәселелерді шешуге.бағытталған ақпараттық технологиялар жасау бағытталған ақпараттық технологиялар жасауn n 1 1- -кезең кезең – – (1960 ж. аяғына дейін) аппараттық құралдар  (1960 ж. аяғына дейін) аппараттық құралдар мүмкіндігінің шектеулілігі жағдайында мәліметтердің үлкен  мүмкіндігінің шектеулілігі жағдайында мәліметтердің үлкен көлемдерін өңдеу істерімен сипатталады.  көлемдерін өңдеу істерімен сипатталады. 2- -кезең  кезең – – (1970 ж. аяғына дейін) ЭЕМ (1970 ж. аяғына дейін) ЭЕМ- -дердің  дердің IBM IBM- -360  360 сериясының қолданылу кезеңі, ол программалық  сериясының қолданылу кезеңі, ол программалық жабдықтамалар деңгейінің аппараттық құралдар деңгейінен  жабдықтамалар деңгейінің аппараттық құралдар деңгейін артта қалып қоюымен сипатталады.    артта қалып қоюымен сипатталады. 3- -кезең  кезең – – (1980 ж. басынан) компьютерлер  маман емес  (1980 ж. басынан) компьютерлер  маман емес жандардың пайдалануымен, ал ақпараттық жүйелер   жандардың пайдалануымен, ал ақпараттық жүйелер  солардың шешім қабылдауына әсер ететін сипатталады. солардың шешім қабылдауына әсер ететін сипатталады. 4- -кезең  кезең – – (1990 ж. басынан) мекеме аралық байланыстар  (1990 ж. басынан) мекеме аралық байланыстар

орнатылуы мен заманауи ақпараттық жүйелер жасалуымен  орнатылуы  мен заманауи ақпараттық жүйелер  жасалуымен сипатталады. Мұнда стандарттар  мен протоколдар жасалып,  сипатталады. Мұнда стандарттар мен протоколдар  жасалып, мәліметтерді қорғау жұмыстары  жүргізіле бастады. мәліметтерді қорғау жұмыстары жүргізіле бастады.

 

 

 

 

 

22.Программалар мен олардыңтүрлеріПрограммалар – әр түрлі оперцияларды орындауға арналған командалар тізбегі. Олар – алгоритмдердің компьютерге түсінікті түрде жазылған нұсқасы.

Мәліметтер (данные, операнды) – программалар өңдейтін немесе солардың жұмысы нәтижесінде пайда болатын  информациялар жиыны, құжаттар.Компьютердегі  информация екі үлкен топтан

тұрады:Программа жасауға  қатысатындар:Тұтынушы, пайдаланушы (пользователь) – есепті, мәселені

қоюшы. Ол программа жазбайды, бірақ қай есепті шығарып, қандай нәтиже алу керектігін біледі.

Программалаушы – программа  жасаушы, яғни оны жазатын адам. Ол тұтынушының талабына сәйкес компьютерге  нұсқаулар дайындап, соларды машина командалары ретіндежазып шығад.Компьютер - командаларды атқарушы, орындаушы  құрал.Ол командаларға сәйкес тұтынушы мәліметтерін жылдам

өңдейді. Мәліметтер мен  программаларды өзіне түсінікті  екілік (он алтылық) жүйеге алмастырып, программаны орындап, нәтижесін  алып, оны да екілік жүйеден тұтынушыға түсінікті тілге түрлендіріп  береді.Программалар жазу үшін үш тіл  қажет:1.Машиналық кодтар тілі –  компьютерге түсінікті тіл (екілік және 16-лық кодтартүрінде жазылады). Ассемблер тілі осыған жақын.2.Программалау тілі – программалаушыға түсінікті  тіл (мәтін, сөз, команда түрінде  жазылады). Бейсик, Паскаль, Си тілдері.

3.Бейнелер (образдар) тілі  – тұтынушыға түсінікті тіл  (мәтін және графика). Кітап тілі. Біз екінші топты қарастырамыз.2. Программалардың жіктелуі Тұтынушы  программа жасамайды, тек дайын  програм-

маны қолданады. Ол барлық программаларды білуі керек емес, тек солардың топтарын біліп, өзіне

керектісін таңдай білуі  қажет. Программалық жабдықтамалар (пр. обеспечение) –компьютерде пайдаланылатын программалар жиыны. Атқаратын қызметіне  қарай программалық жабдықта-

малар бірнеше топтарға бөлінеді, олар: жүйелiк программалық жабдықтамалар, программалау жүйелері,

қолданбалы (кәделi) программалық жабдықтамалар. Жүйелiк программалар ЭЕМ-нiң жұмыс істеуі

үшін керек. Олар операциялық  жүйелерге, драйверлер мен утилиттерге, тесттерге бөлінеді.

 

 

23.Қолданбалы (кәделi) программалық жабдықтамалар –белгiлi бiр мамандық саласында нақты есептер шығара алатынпрограммалар жиыны. Оларға қарапайым программадан бастап күрделi есептердi шығара алатын қуатты мамандандырылған жүйелердi (мәтіндік процесссор, графикалық редактор,

баспаханалық жүйелер  т.б.), экономикалық, ғылыми мәселелерге  арналған және жалпы көпшiлiкке қызмет ету кешендерiнде жатқызуға болады.Дербес компьютерлердiң кең тарауына басты себеп болған

қолданбалы программалардың  кең таралуы едi, бұл программалар тек бiр есептi шығарып қана қоймай, белгiлi бiр мамандық саласында есеп жұмыстарын түгел автоматтандыруды немесе информацияның белгiлi бiр түрлерiн өңдеудi түгел қамти алатын болды.3. Қолданбалы (кәделi) программаларОфистік программалар осы қолданбалы программаларға жатады. Олар мынадай түрлерге жiктеледi:

– мәтін редакторлары (мәтіндік процессорлар – Блокнот, WordPad, Word, PageMaker …);

– графикалық редакторлар (Paint,Fotoshop, CorelDraw …);– электрондық кестелер (кестелік процессорлар – Excel, Lotus, Works …);– мәліметтер базасы (Access, Dbase, FoxPro…);– Интернетпен жұмыс істейтін программалар тобы (Netscape Navigator, Internet Explorer …);

– автоматтық жобалау программалары (AutoCad);– оқыту және ойнау программалары, т.б.

 

 

 

24. Операциялық жүйелер қызметі және құрамы

Операциялық жүйе немесе система (ОС) – ең бірінші және ең басты  компьютер программасы,

ОС арқылы адам мен компьютер  арасындағы байланыс орнатылады.

ОС – компьютер аппаратурасы мен басқа программалар арасындағы тасымалдаушы буфер. Ол

программалардың командаларын қабылдап,машина тіліне аударады.ОС –  адамның компьютерде жұмыс істеуін  жеңілдететін программа.1.1. ОС атқаратын  әрекеттерге келесi операциялар

жатады:  каталогтарды (бумаларды), файлдарды құру(алғаш рет ашу  – создать); бумалар (каталогтар) ашу - открыть және оларға ат қою; файлдардың және бумалардың атын өзгерту; компьютер дискiлерi арасында немесе бiр дискiдегi каталогтар арасында файлдарды жылжыту және көшiру; каталогтарды мен файлдарды өшіріп тастау; берiлген файлға, каталогқа (бумаға) жету мақсатында файлдық құрылым бойынша жылжу

(навигациялау), т.с.с.1.2. ОС  құрамы Кез келген ОС кем  дегенде 3 бөліктен тұрады:

1. Ядро – командалық  интерпретатор, ол ОС командаларын  машина кодтарына айналдырады.

2. Драйверлер – құрылғыларды  басқаратын программалар.3. Интерфейс  – тұтынушыны компьютермен сұхбаттастыратын  ыңғайлы орта. Тұтынушыға онша  қызықты емес ядро осының ішінде  орналасады. Мұны затты салып  қоятын әдемі қораппен де салыстырады.  Графикалық интерфейс шағын суреттермен  көмкерілген көзге жылы орта.Алғашқы  ОС-тар үшін тышқанмен шерту  орнына сөз тізбегі